Ekọn̄ oro ama enyen̄e Spain ekpere isua ita, obiomo ediwak owo ndo, mfụhọ ye ndịk emi enye emende osọk mme owo inua ikemeke ndibụk. Se ikọwọrọde ete mi ekedi oro. Ete mi ama esinịm ke Abasi do. Edi ke ini enye okụtde nte mme oku Ufọkabasi Catholic ẹsịnde ibuot ẹsịn itọn̄ ke ekọn̄ oro, ama abiak enye tutu enye ọn̄wọn̄ọ ke ami ye eyeneka mi erenowo ididuọkke mmọn̄ ke ufọkabasi oro.

 Ke 1950, Ntiense Jehovah iba ẹma ẹdi ufọk nnyịn. Ete mi ama akpan̄ utọn̄ ọnọ mmọ onyụn̄ enyịme ndikpep Bible kpukpru urua. N̄kedi isua 14 ini oro, mma nnyụn̄ mma bọl utọ oro idụhe. Ete mi ama odomo ndinam n̄kot ndusụk n̄wed emi Mme Ntiense oro ẹkenọde enye, edi n̄koyomke ndisan̄a n̄kpọ ye mbubehe ekededi emi enye ekenyenede ye mmọ. Ini nnyọn̄de bọl uwemeyo usen kiet, mma mbụp eka mi, “Mommy, ndi mme ekpep a-Bible oro ẹfiak ẹdi?” Enye ama ọbọrọ ete, “Ih, mmọ mmọdo ye ete fo ke itie udia.” Inikiet inikiet, mma mfiak mfehe n̄ka ebiet emi n̄kotode ndi!

 Se ete mi akanamde yak mma ekedi ke enye ikayakke nte n̄kasuade se Bible ekpepde anam idem emem enye. Enye ama ama se enye ekekpepde tutu enye ana baptism ke 1953 akabade Ntiense Jehovah. Ete mi ndikana baptism ama anam nnen̄ede nyom ndidiọn̄ọ se isịnede ke ido ukpono oro. Ntre mma ntọn̄ọ ndibụp enye ediwak mbụme. Mma n̄kam ndọhọ enye ọnọ mi Bible. Ete mi ama ọdọhọ akparawa kiet emi ekekerede Máximo Murcia esikpep mi Bible. Isua iba ekebe, mma nna baptism ke Akpa Jarama emi odude ke edem usiahautịn Madrid. Ini oro n̄kedi isua 19.

 Ke 1950 ama ekebe, ndikwọrọ ikọ nnyụn̄ ndụk mbono esop ikedịghe ekpri n̄kpọ. Francisco Franco akakara Spain ini oro. Ukara esie ekedi ukara ufịk, enye okonyụn̄ oyom kpukpru owo ẹdi mbon Catholic. Ke ntak oro, mme bodisi ẹma ẹsifụn̄ isọn̄ ẹyom Mme Ntiense Jehovah nte ebua ataikọt ofụn̄ ikọt oyom unam. Ikesisop idem ke ufọk owo inyụn̄ inen̄ede ikpeme se inamde man mbọhọidụn̄ ididiọn̄ọ imen iketịn̄ inọ mme bodisi. Ikesida ifiọk ikwọrọ ikọ ntomo ntomo. Ima isikwọrọ ufọk iba m̀mê ita, ekem isọsọp ikpọn̄ do ika itie en̄wen. Ediwak owo ẹma ẹsikpan̄ utọn̄ ẹnọ nnyịn, edi idịghe kpukpru owo ke ukwọrọikọ nnyịn ekenem esịt.

 Mmeti nte n̄kosobode oku Catholic kiet. Ke mma n̄kọdọhọ enye se ikadade nnyịn idi ufọk esie, enye ama obụp ete: “Anie ọnọ mbufo odudu ẹnam se ẹsụk ẹnamde emi? Ẹmediọn̄ọ ke mmekeme ndikot bodisi nnọ mbufo?” Mma ndọhọ enye ke imọdiọn̄ọ ke utọ n̄kpọ ntre ekeme nditịbe, nnyụn̄ ndian do nte: “Mme asua Jesus Christ ẹma ẹdomo ndimụm enye n̄kọkọbi. Ndi mme mbet esie ndien ke utọ n̄kpọ ntre mîdiwọrọke?” Se n̄kọbọrọde ikenemke oku oro esịt, ntre enye ama odụk ufọk aka ndimen fon n̄kot bodisi. Idịghe se ẹtetịn̄, mma nsop do inikiet inikiet.

 Kpa ye n̄kpri n̄kpri mfịna ntre, ibat ibat mme asuanetop emi ẹkedude ke Spain ini oro ẹma ẹkụt ke ediwak owo ke idụt oro ẹma Ikọ Abasi nnyịn. Ke February 1956, ẹma ẹmek mi akpan asiakusụn̄. a N̄kedi isua 19 kpọt. Ediwak nnyịn emi ikedide mme asiakusụn̄ ikedi n̄kparawa, ikonyụn̄ inen̄ekede idiọn̄ọ utom esop Abasi ntre. Edi isụn̄utom ifan̄ emi ẹkedude ẹma ẹkpep nnyịn se ikpanamde ẹnyụn̄ ẹsọn̄ọ nnyịn idem. Ẹma ẹnọ mi ye akparawa efen emi ekedide asiakusụn̄ ika Alicante emi ukwọrọikọ nnyịn mîkesịmke kan̄a. Ke ufan̄ ọfiọn̄ ifan̄, ima itọn̄ọ ndikpep ediwak owo Bible, inyụn̄ inọ mme owo ediwak n̄wed Ikọ Abasi nnyịn.

 Utom nnyịn ikedịghe edịbe. Ke ima ikodu ke Alicante ọfiọn̄ ifan̄, mme bodisi ẹma ẹdimụm nnyịn ẹnyụn̄ ẹbọ nnyịn mme Bible nnyịn. Ẹma ẹkọbi nnyịn usen 33, ekem ẹmen nnyịn ẹka Madrid ẹkesana ẹyak do. N̄kpọkọbi enye oro ekedi ntabinse. Se ikakande oro ke akana ebet mi.

 Ini ndide isua 21, ẹma ẹkot mi ndidụk ekọn̄. Akana n̄ka an̄waekọn̄ ke Nador ke edere edere Morocco. Mbonekọn̄ Spain ẹkekpeme obio oro koro Spain ẹkekara obio oro. Ini nsịmde do, mma nda ke iso etubom ekọn̄ ntịn̄ ukpono ukpono nte ke ndidụkke ekọn̄, ke ndinyụn̄ nsịneke ọfọn̄ekọn̄. Mme bodisi ekọn̄ ẹma ẹmen mi ẹka ufọk-n̄kpọkọbi ke Rostrogordo ke Melilla yak n̄kesịne do tutu esopikpe ekọn̄ ẹbiere se ẹdinamde mi.

 Mbemiso ẹkebierede se ẹdinamde mi, akamba owo mbonekọn̄ Spain emi ẹkedude ke Morocco ama ebiere ke ana mbonekọn̄ ẹmia mi ẹsio ndisịme ke idem. Ke ntak oro, ẹma ẹsụn̄i mi, ẹkama ikpa emi ẹsimiade enan̄-mbakara ẹmia mi minit 20, ẹtịgha mi tutu nduọ nna ke isọn̄ n̄kpere ndisụhọ. Enye oro ikosụk ikemke-kem ete oro. Enye ama emen ikpaukot ekọn̄ emi enye ekesịnede ọsọnọde mi ibuot. Iyịp okotop, enye etre. Ekem ẹma ẹmen mi ẹka ọfis esie, enye okofiori n̄kpo onyụn̄ ọdọhọ mi ete: “Kûkere ete ke mmokụre uwa ye afo. Ben̄e idem ke se ẹdinamde fi kpukpru usen edi emi, oyonyụn̄ akan emi!” Enye ama ọdọhọ mbon ukpeme ẹmen mi ẹkekọbi ke ubet n̄kpọkọbi kiet ke ufọk idakisọn̄. Itie oro ekekekịm onyụn̄ ebịt. Eketie mi nte okịm okụre.

 Nsụk nteti nte n̄kanade ke isọn̄ ubet ufọk-n̄kpọkọbi oro. Iyịp ama ọyọhọ mi ibuot. N̄kukụre se n̄kenyenede ekedi mfefere abran̄kịn kiet emi n̄kofụhọde. Mme eku ke ẹdi anam anam mmọ ẹsio iso ẹnyan. N̄kukụre se n̄kekemede ndinam ekedi ndibọn̄ akam ndọhọ Jehovah ọsọn̄ọ mi idem. Ini ndude ke esịt n̄kịmn̄kịm mbịtmbịt itie oro, mma mbọn̄ akam ediwak ini nnọ Jehovah. b

 Edemusen oro, mma mfiak mbọ umia. Edi andikamia mi ikokponke itie nte eke akpa usen oro. Akamba owoekọn̄ oro ama ada ese man okụt ete ke ẹmia mi yak odụk ke inemesịt esie. Ini ẹsụk ẹmiade mi, mma ntọn̄ọ ndikere m̀mê nyekeme ndika iso nyọ utọ ndutụhọ oro. Ọyọhọ okoneyo iba emi n̄kodude ke ufọk-n̄kpọkọbi oro, mma n̄kpe Jehovah ubọk nte an̄wam mi.

 Ke ọyọhọ usen ita, ẹma ẹdọhọ ndika ọfis akamba owoekọn̄ oro. N̄kekere ke umia efen ke nyom ndikọbọ oro. Nte nsụk nsan̄ade n̄ka ọfis oro, mma mbọn̄ akam nnọ Jehovah. Don Esteban, c emi ekedide ewetn̄wed esopikpe mbonekọn̄ eketie ebet mi ke ọfis oro. N̄kpọ ikpe mi ke enye ekedi oro.

 Ke ini Don Esteban okụtde nte ẹbọpde mi n̄kpọ ke ibuot, enye ama obụp mi m̀mê nso iketịbe. Ndịk ama anam mi nditịn̄ akpa akpa oro sia n̄koyomke ndifiak mbọ umia. Edi mma ntịn̄ se iketịbede nnọ enye. Ke Don Esteban ama okokop kpukpru se ẹkenamde mi, enye ama ọdọhọ mi ete: “N̄kemeke ndikpan owo ndimen fi n̄ka esopikpe. Edi amaedi eke umia oro, ubọk owo ndomokiet iditụkke fi aba.”

 Ama onyụn̄ etịbe ntre. Ofụri isua emi n̄kesịnede ke ufọk-n̄kpọkọbi oro tutu ẹsana mi ẹyak, ubọk owo ndomokiet ikotụkke mi aba. Ndiọn̄ọke se ikanamde Don Esteban emi ekedide ebiereikpe ebiere ndidi ndikụt mi usen oro. Edi se ndiọn̄ọde edi ke Abasi ama eyere akam mi ke ata utịbe utịbe usụn̄. Mma n̄kụt nte Jehovah anyan̄ade mi ini eketiede nte okịm okụre, inyụn̄ iyakke ẹdomo mi ẹbe se n̄kekemede ndiyọ. (1 Corinth 10:13) Mma n̄ka esopikpe ndịk inamke mi, sia mma mbuọt idem ye Jehovah ke ofụri esịt mi.

 Ẹkebiere n̄kpọkọbi isua 19 ẹnọ mi, aka ko, ẹdian isua ita efen ẹte ke enye oro edi ke ntak nsọn̄ibuot. Ke mma n̄kodu ke Morocco n̄kpọ nte isua kiet ye ọfiọn̄ ita, ẹma ẹsio mi ẹka ufọk-n̄kpọkọbi ke Ocaña yak n̄kesịne do tutu isua emi ẹkebierede ẹnọ mi ekem. Itie oro ikoyomke usụn̄ ikpọn̄ Madrid. Ndikosio mi n̄ka Ocaña ekedi edidiọn̄ Abasi sia ẹkpemen ẹdomo ye ufọk-n̄kpọkọbi emi n̄kesịnede ke Rostrogordo, Ocaña ekebiet Paradise. Ke ubet ufọk-n̄kpọkọbi enye emi, eto bed, matras, ye mme ọfọn̄ bed ẹma ẹdu. Nte ini akakade, ẹma ẹmek mi nsise mban̄a okụk ke ufọk-n̄kpọkọbi oro. Edi idụhe nte owo esịnede ebịghi ke ufọk-n̄kpọkọbi yak okûtie enye ikpọn̄ ikpọn̄ ke idem ndusụk ini. N̄kpọ kiet emi ekenen̄erede afịna mi ekedi nte mmen̄kekwe nditọete se ndade nsọn̄ọ idem.

 Ke ini ke ini, ete ye eka mi ẹma ẹsidi ẹdise mi ẹnyụn̄ ẹsọn̄ọ mi idem. Edi ikekemke mi. Mmọ ẹma ẹdọhọ mi ke enyene nditọete en̄wen emi se ikọwọrọde mi ọkọwọrọde mmọ. Ntre mma mbọn̄ akam ndọhọ Jehovah anam yak ẹnọ utọ nditọete oro ẹdi ufọk-n̄kpọkọbi emi n̄kodude, ọkpọkọm edi owo kiet kpọt. Jehovah ama ọbọrọ akam ofụri esịt mi enye oro n̄ko akan se n̄kekerede. Ikebịghike, ẹma ẹnọ nti nti nditọete ita ẹdi ufọk-n̄kpọkọbi ke Ocaña oro. Kiet ekekere Alberto Contijoch, efen ekere Francisco Díaz, enye eken ekere Antonio Sánchez. Ke mma n̄kesịne do isua inan̄ ikpọn̄, mma ndinyene ndien nditọete se ndade nsọn̄ọ idem. Nnyịn mbinan̄ ima isitie kiet ikpep Ikọ Abasi inyụn̄ ikwọrọ Ikọ Abasi inọ mbon n̄kpọkọbi eken.

 Ẹma ẹsana mi ẹyak ndien ke 1964 kpa ye emi mîkekemke ini, ẹnam n̄n̄wọn̄ọ nditiene mme ibet emi ẹkenọde, ẹnyụn̄ ẹsụk ẹkpekpeme ikpatisan̄ mi. Ẹma ẹsio urua ke n̄kpọkọbi isua 22 emi ẹkebierede ẹnọ mi, enye edidi isua 6 1/2. Usen emi ẹkesanade mi ẹyak, mma n̄kodụk mbono esop. Mma mmen ekpri okụk emi n̄kenyenede ndụk moto ndika Madrid, mma nnyụn̄ nsịm mbemiso mbono esop ọtọn̄ọde. Ama enem mi tutu ndifiak ndu ye nditọete! Edi idịghe oro kpọt ekebehe mi. N̄kpọ efen emi ekebehede mi ekedi nte n̄kpafiakde ntọn̄ọ utom usiakusụn̄ inikiet inikiet. Kpa ye emi ndusụk mme bodisi ẹkesifịnade nditọete, mme owo ẹma ẹsikpan̄ utọn̄ ẹkop eti mbụk emi ikesikwọrọde, ndien utom emi akanade ke isọn̄ ikedịghe ekpri.

 Ke ufan̄ ini emi ke n̄kokụt n̄kaiferi kiet emi ekekerede Mercedes. Sista oro ekedi akpan asiakusụn̄, esinyụn̄ esịn ifịk anam n̄kpọ Abasi. Mercedes ama osụhọde idem onyụn̄ eben̄e idem ndikwọrọ ikọ nnọ owo ekededi. Enye ama ọfọn uwem, esinyụn̄ atat ubọk. Mme ido oro ẹkenam n̄kûda enye mbre mbre. Mercedes ama odụk mi esịt, ami nnyụn̄ ndụk enye esịt. Ndien ke isua kiet ama ekebe, ima inam ndọ. Ami ndikọdọ Mercedes ekedi ata edidiọn̄.

 Ke ọfiọn̄ ifan̄ ama ekebe tọn̄ọ ikanam ndọ, ẹma ẹdọhọ itọn̄ọ utom circuit. Ikesise nsio nsio esop kpukpru urua, idụk mbono esop ye nditọete nnyịn do, inyụn̄ itiene mmọ ika ukwọrọikọ. Ẹma ẹtọn̄ọ mme esop ke nsio nsio itie ke ofụri Spain. Akana ẹn̄wam nditọete oro ẹnyụn̄ ẹsọn̄ọ mmọ idem. Enyene utom efen emi n̄kanamde ke ekpri ini. N̄kesisosio usen n̄kan̄wam ke utom ke ọfis Mme Ntiense Jehovah ke Barcelona. Ini oro, mme owo ikọdiọn̄ọke ke itie oro edi ọfis nnyịn.

 Ke 1967, n̄kpọ ama okpụhọde. Nnyịn ikesidịbeke-dịbe aba inam n̄kpọ Abasi sia ukara ẹma ẹdinọ ibet ẹte ke kpukpru mbon Spain ẹnyene ifụre ndinam n̄kpọ Abasi mmọ. Ke akpatre, ke 1970, ukara ẹma ẹdinyịme ido ukpono Mme Ntiense Jehovah. Ima ikeme ndien ndisisop idem owo ifịnake nnyịn, inyene mme Ufọkmbono Obio Ubọn̄, inyụn̄ inyene ọfis Mme Ntiense Jehovah emi mme owo ẹkedidiọn̄ọde.

 Ke 1971, ẹma ẹdọhọ ami ye Mercedes idi obufa ọfis nnyịn ke Barcelona. Ikedidu do inam n̄kpọ Abasi. Edi ke isua kiet ama ekebe, Mercedes ama oyomo onyụn̄ aman ediye adiaha nnyịn emi ekerede Abigail. Oro ọkọwọrọ ke ana ikpọn̄ Bethel ikese iban̄a adiaha nnyịn oro.

 Ini Abigail mîkọyọhọke isua 20 kan̄a, ọfis nnyịn ẹma ẹbụp nnyịn m̀mê imekeme ndifiak n̄kanam utom circuit. Ima ibọn̄ akam iban̄a n̄kpọ oro inyụn̄ ikeneme ye nditọete emi ẹsọn̄de idem ke esop. Ebiowo kiet ama ọdọhọ mi ete: “Jesús, edieke ẹdọhọde afiak edinam utom circuit, kûsịn.” Ima ifiak itọn̄ọ utom oro, okonyụn̄ asan̄a ye edidiọn̄. Akpa, ikesika ikese mme esop emi ẹkperede ufọk nnyịn man ika iso ise iban̄a Abigail. Edi nte ini akakade, Abigail ama okpon edi owo idem esie, nnyịn inyụn̄ inyene ifet ndinen̄ede nsịn idem nnam utom ofụri ini nnọ Abasi.

 Ami ye Mercedes ima inam utom circuit ke isua 23. Utom oro ama enem mi etieti sia mma nnyene ifet ndida se n̄kọdiọn̄ọde n̄n̄wam mbon emi nsọn̄ọde. Ndusụk ini emi n̄kade ndikpep ufọkn̄wed mbiowo ye eke mbon emi ẹnamde utom ofụri ini ẹnọ Abasi, ikesidu ke Bethel ke Madrid. Akpa Jarama emi n̄kanade baptism ke 1955 ikoyomke usụn̄ ikpọn̄ do. N̄kọdiọn̄ọke ke ediwak isua ama ekebe, ke nyafiak n̄kodu ke ukem itie oro n̄n̄wam nditọete irenowo ye iban emi nsọn̄ọde ẹben̄e idem ndinam ikpọ utom ke esop Abasi.

 Ima ifiak itọn̄ọ utom akpan asiakusụn̄ ke 2013. Imemke ndikpọn̄ utom circuit mfiak n̄kanam utom usiakusụn̄. Edi ekedi eti n̄kpọ sia ke ndondo emi, nsio nsio udọn̄ọ ẹsịghede mi. Enyene ini emi ẹkekam ẹsiakde mi esịt. Ke mme utọ idaha oro, n̄keberi edem ke Jehovah. Enye ama onyụn̄ an̄wam mi nte okosụk an̄wamde mi ofụri isua emi. Isua 56 edi emi tọn̄ọ ami ye Mercedes ikanam ndọ. Mercedes an̄wam mi etieti, onyụn̄ asan̄a ikpat kiet ye ami ke kpukpru se nnamde ke esop Abasi.

 Mmesiwak nditie n̄kere ini emi n̄kesikpepde mme owo n̄kpọ ke ufọkn̄wed esop Abasi. Ke nteti iso nditọ ufọkn̄wed oro; kpukpru mmọ, n̄kparawa ye n̄kaiferi, ke ẹyom ndikpep se ẹkekeme. Oro ama esinam nti ini emi n̄ketiede nte mmọ ye nte eketiede mi ke idem ini ntọn̄ọde ndinam utom ofụri ini nnọ Abasi. Enyene ndusụk ini emi n̄kenyenede ikpọ mfịna, edi ediwak nti n̄kpọ ẹma ẹtịbe ẹnọ mi n̄ko. Ikpọ mfịna emi ẹkesịmde mi ẹma ẹkpep mi yak n̄kûberi edem ke odudu mi. Mme mfịna oro ẹma ẹnam n̄kụt ubọk Jehovah. Ọkpọsọn̄ ubọk esie oro ọkọsọn̄ọ mi idem, idem ke ini eketiede nte okịm okụre.​—Philippi 4:13.