Μαλάουι

ΚΑΛΩΣ ΗΡΘΑΤΕ στη ζεστή καρδιά της Αφρικής! Με το ήπιο κλίμα της και τους φιλικούς ανθρώπους, η Μαλάουι είναι πράγματι μια ζεστή χώρα με πολλά θέλγητρα. Ιδιαίτερα θελκτικό είναι για πολλούς το εμψυχωτικό άγγελμα της Βιβλικής αλήθειας το οποίο κηρύττεται από 40.000 και πλέον Μάρτυρες του Ιεχωβά Θεού.

Εντούτοις, υπήρξε κάποιος καιρός, όχι πολύ παλιά, κατά τον οποίο αυτοί οι ταπεινοί υπηρέτες του Θεού αντιμετώπισαν πολλές θλίψεις. Αντί να απολαμβάνουν την εγκάρδια φιλία των συμπατριωτών τους, υπέστησαν μια πύρινη λαίλαπα διωγμού, φρικαλεότητες που θύμιζαν τους εξοντωτικούς διωγμούς (πογκρόμ) εναντίον των Εβραίων και την Ιερά Εξέταση του Μεσαίωνα. Το χρονικό των όσων πέρασαν και του πώς υπέμειναν αποτελεί ένα αξιόλογο παράδειγμα ακεραιότητας κάτω από αντιξοότητες. Προτού, όμως, αφηγηθούμε την ιστορία τους, ας ρίξουμε μια ματιά στην ίδια τη χώρα.

Μια Ματιά στη Μαλάουι

Αν και είναι πολύ μικρή χώρα, η Μαλάουι παρουσιάζει μια όμορφη ποικιλία από βουνά, ποτάμια και λίμνες. Το όρος Μουλάντζε, στα νότια της χώρας, είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακό. Περιστοιχισμένο από καταπράσινες φυτείες τσαγιού στους πρόποδές του, ορθώνεται με μεγαλοπρέπεια σε ύψος 3.000 μέτρων πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας, αποτελώντας έτσι το ψηλότερο βουνό σε αυτό το τμήμα της Αφρικής. Εντούτοις, το πιο γνωστό αξιοθέατο είναι προφανώς η λίμνη Μαλάουι, που έχει έκταση 580 χιλιόμετρα. Ο διάσημος εξερευνητής Ντέιβιντ Λίβινγκστον την αποκάλεσε «λίμνη  των άστρων» λόγω του τρόπου με τον οποίο λάμπει ο ήλιος στην επιφάνειά της. Σε αυτήν βρίσκονται εκατοντάδες είδη ψαριών—περισσότερα, όπως λέγεται, από ό,τι σε οποιαδήποτε άλλη λίμνη γλυκού νερού στον κόσμο.

Η φιλικότητα των 11 εκατομμυρίων κατοίκων της Μαλάουι κάνει τον επισκέπτη να νιώθει άνετα. Χαμογελούν πλατιά και ένθερμα και είναι πρόθυμοι να εξυπηρετήσουν. Επίσης, η αγάπη για το Λόγο του Θεού είναι καταφανής. Η Αγία Γραφή είναι διαθέσιμη εδώ και εκατό χρόνια περίπου στις γλώσσες τσιτσέουα, γιάο και τουμπούκα, τις κύριες γλώσσες που μιλιούνται στη Μαλάουι. Σχεδόν κάθε σπιτικό έχει τουλάχιστον ένα αντίτυπο και πολλοί άνθρωποι τη διαβάζουν τακτικά. Οι περισσότεροι κάτοικοι της Μαλάουι είναι φτωχοί από υλική άποψη, αλλά καθώς μερικοί δέχονται τη βοήθεια που προσφέρουν οι Μάρτυρες του Ιεχωβά, βρίσκουν μεγάλο πνευματικό πλούτο μέσα στις σελίδες της Αγίας Γραφής τους.

Η δραστηριότητα των Μαρτύρων του Ιεχωβά στη Μαλάουι άρχισε να αναπτύσσεται τα πρώτα χρόνια αυτού του αιώνα. Ο λαός αυτής της χώρας την πρωτογνώρισε με έναν πολύ δραματικό τρόπο.

“Σαν τη Φωτιά που Απλώνεται στο Χόρτο”

Η ιστορία μας αρχίζει με τον Τζόζεφ Μπουθ, ένα ενδιαφέρον αλλά προβληματικό άτομο. Κατενθουσιασμένος από κάποια έντυπα της Εταιρίας Σκοπιά τα οποία είχε διαβάσει, συνάντησε τον Κ. Τ. Ρώσσελ το 1906. Έπεισε τον αδελφό Ρώσσελ ότι υπήρχε ανάγκη να σταλεί κάποιος εκπρόσωπος της Εταιρίας Σκοπιά στο νότιο τμήμα της Αφρικής. Εφόσον ο Τζόζεφ Μπουθ είχε εργαστεί κατά το παρελθόν στη Μαλάουι, ή αλλιώς Νυασαλάνδη όπως αποκαλούνταν τότε, φαινόταν πως θα μπορούσε να προσφέρει πολύτιμη υπηρεσία. Ο αδελφός Ρώσσελ, όμως, δεν γνώριζε την κακή φήμη που είχε αυτός ο άντρας σε εκείνο το μέρος του κόσμου. Όπως περιέγραψε αργότερα ένας συγγραφέας, είχε γίνει γνωστός ως άτομο που έκανε «θρησκευτικό οτοστόπ», χρησιμοποιώντας το ένα θρήσκευμα του Χριστιανικού κόσμου μετά το άλλο για να επιδιώκει τους δικούς του σκοπούς. Εξαιτίας αυτού, τον Μπουθ δεν τον έβλεπαν με καλό μάτι οι τοπικές αρχές  και μάλιστα στη Μαλάουι δεν ήταν πλέον ούτε καν ευπρόσδεκτος. Εντούτοις, με την πείρα του στο «οτοστόπ», αυτός ο άνθρωπος είχε καταφέρει και πάλι να εξασφαλίσει μια διαδρομή!

Γνωρίζοντας ότι δεν μπορούσε να πάει απευθείας στη Μαλάουι, ο Μπουθ χρησιμοποίησε αρχικά ως βάση του τη Νότια Αφρική. Εκεί συναντήθηκε με τον Έλιοτ Καμγουάνα, έναν παλιό γνωστό του από τη Μαλάουι. Προτού περάσει καιρός, ο Μπουθ υπέδειξε σε αυτόν το νεαρό άντρα να επιστρέψει στην πατρίδα του. Φτάνοντας εκεί, το 1908, ο Έλιοτ Καμγουάνα άρχισε μια εκστρατεία δημόσιου κηρύγματος, βασίζοντας το άγγελμά του σε ελεύθερες ερμηνείες μερικών εντύπων της Εταιρίας Σκοπιά. Ο Μακ Κόφι Ενγκούλου, ο οποίος πέθανε ως πιστός πρεσβύτερος πριν από λίγα χρόνια, άκουσε πρώτη φορά την αλήθεια εκείνον τον καιρό. Περιέγραψε το κήρυγμα του Καμγουάνα σαν «φωτιά που απλώνεται στο χόρτο». Η επίδραση του κηρύγματος του Καμγουάνα, με τα εντυπωσιακά υπαίθρια βαφτίσματά του, επεκτεινόταν πράγματι γρήγορα, σαν τη φωτιά στο δάσος, σε όλη τη Μαλάουι. Χιλιάδες ανταποκρίθηκαν, και σύντομα ιδρύθηκαν πολλές «εκκλησίες».

Εντούτοις, ούτε ο Μπουθ ούτε ο Καμγουάνα είχαν εγκαταλείψει ποτέ τη “Βαβυλώνα τη Μεγάλη”. (Αποκ. 17:5· 18:4) Στην πραγματικότητα, τα κίνητρά τους ήταν πολιτικά. Προτού περάσει καιρός, οι κρατικές αρχές της Μαλάουι άρχισαν να μη βλέπουν με καλό μάτι τις ύποπτες μεθόδους κηρύγματος του Έλιοτ Καμγουάνα. Σύντομα τον απέλασαν στις Σεϋχέλλες. Το 1910, είχε τραβήξει το δρόμο του και ο Τζόζεφ Μπουθ επίσης, και διακόπηκαν οι σχέσεις του με την Εταιρία Σκοπιά. Δυστυχώς, αυτοί οι δυο άντρες είχαν κάνει περισσότερο κακό παρά καλό, αλλά υπήρχε κάτι που αντιστάθμιζε τη βλάβη: Πολλά έντυπα που περιείχαν τη Γραφική αλήθεια είχαν διανεμηθεί σε όλη τη χώρα. Τα επόμενα λίγα χρόνια, άτομα με ειλικρινή καρδιά, όπως ο Μακ Κόφι Ενγκούλου, ανταποκρίθηκαν θετικά στα όσα διάβασαν.

Τα «Κινήματα της Σκοπιάς» Δημιουργούν Σύγχυση

Έπειτα από αυτό το μη ικανοποιητικό ξεκίνημα στη Μαλάουι, η Εταιρία έστειλε τον Γουίλιαμ Τζόνστον, έναν πολύ ικανό αδελφό από τη Γλασκώβη της Σκωτίας, να διερευνήσει την  κατάσταση. Εκείνος διαπίστωσε ότι είχαν ιδρυθεί πολλές λεγόμενες εκκλησίες οι οποίες, όμως, είχαν πενιχρή κατανόηση όσον αφορά τη Γραφική αλήθεια. Εντούτοις, υπήρχαν μερικοί γνήσιοι εκζητητές της αλήθειας. Από αυτούς, ο αδελφός Τζόνστον εκπαίδευσε μερικούς ντόπιους ώστε να αναλάβουν την ηγεσία προτού αναχωρήσει για τη Νότια Αφρική. Κατόπιν, πέρασε πολύς καιρός για να δοθεί περαιτέρω προσοχή στο έργο στη Μαλάουι. Δημιουργήθηκε φοβερή σύγχυση. Αυτό προξένησε δυσκολίες στους Σπουδαστές της Γραφής, όπως ήταν τότε γνωστοί οι Μάρτυρες του Ιεχωβά, και έθεσε σε δοκιμασία την ακεραιότητά τους.

Ακολουθώντας το χαρισματικό ύφος του Έλιοτ Καμγουάνα, εμφανίστηκαν πολλά κινήματα τα οποία ανέμειξαν κάποιες Γραφικές αλήθειες με ψεύτικες δοξασίες και αντιγραφικές συνήθειες. Επειδή αυτά τα κινήματα χρησιμοποιούσαν ως ένα βαθμό τα έντυπα της Σκοπιάς, συχνά περιλάμβαναν τη Σκοπιά στο όνομά τους. Αυτό δημιούργησε προβλήματα στους λίγους γνήσιους αδελφούς μας που υπήρχαν στη χώρα. Χωρίς την κατάλληλη επίβλεψη και την αναγκαία πνευματική τροφή, είναι αξιοσημείωτο το γεγονός ότι η δραστηριότητα αυτών των γνήσιων αδελφών δεν έπαψε εντελώς. Παρ’ όλα αυτά, εκείνοι εξακολούθησαν να συναθροίζονται και να δίνουν μαρτυρία σε άλλους, και προσπαθούσαν να περπατούν στα ίχνη του Ιησού Χριστού.—1 Πέτρ. 2:21.

Εκμεταλλευόμενοι την κατάσταση, οι ντόπιοι θρησκευτικοί ηγέτες συκοφαντούσαν τους Σπουδαστές της Γραφής ταυτίζοντάς τους ψευδώς με τα κινήματα που χρησιμοποιούσαν ανέντιμα το όνομα Σκοπιά. Ωστόσο, με τον καιρό φάνηκε ολοκάθαρα η διαφορά ανάμεσα σε αυτές τις ντόπιες αιρέσεις και στους αδελφούς μας. Υποκινούμενος από ανησυχητικές καταγγελίες κληρικών του Χριστιανικού κόσμου, ο αρχηγός της αστυνομίας διεξήγαγε κάποια έρευνα στις αρχές της δεκαετίας του 1920. Μεταμφιεσμένος, παρακολούθησε προσωπικά αρκετές συναθροίσεις των Σπουδαστών της Γραφής. Ποια ήταν η αντίδρασή του; Ένιωσε αηδιασμένος από τα μοχθηρά ψέματα που λέγονταν για αυτούς. Εντούτοις, η σύγχυση που δημιούργησαν αυτά τα ψεύτικα «κινήματα της Σκοπιάς» συνεχίστηκε επί πολλά χρόνια.

 Οργάνωση του Έργου

Το 1925, η Εταιρία έστρεψε και πάλι την προσοχή της στη Μαλάουι. Ο Τζον Χάντσον έμεινε στη χώρα 15 μήνες, εκφωνώντας ομιλίες στις εκκλησίες. Προσπάθησε να βοηθήσει τους αδελφούς μας να διακρίνουν πόσο σπουδαίο ήταν να διατηρούν την επαφή με την Εταιρία Σκοπιά, η οποία χρησιμοποιούνταν από τον “πιστό και φρόνιμο δούλο”, και να δέχονται την ηγεσία και την κατεύθυνσή της.—Ματθ. 24:45-47.

Ο Γκρέσαμ Κουαζιζίρα, από το Εντσέου, ήταν ένας από εκείνους που ωφελήθηκαν από την επίσκεψη του αδελφού Χάντσον στη Μαλάουι. Ο Γκρέσαμ βαφτίστηκε την ίδια χρονιά που ο αδελφός Χάντσον πήγε στη Μαλάουι. Ευθύς αμέσως αντιμετώπισε μια σοβαρή δοκιμασία. Με την υποκίνηση των κληρικών της εκκλησίας στην οποία ανήκε προηγουμένως, κατηγορήθηκε για ανατρεπτική διδασκαλία. Ως αποτέλεσμα, τον έκλεισαν στη φυλακή. Πώς θα ενεργούσε; Μήπως ο φόβος θα τον έκανε να απαρνηθεί την πίστη του; Ένα μήνα αργότερα, έπειτα από έρευνα που διεξήγαγαν οι τοπικές αρχές, ο αδελφός Κουαζιζίρα απαλλάχτηκε από τις κατηγορίες και αφέθηκε ελεύθερος. Εντούτοις, πολύ μεγαλύτερης σημασίας ήταν το γεγονός ότι είχε αποφασίσει να παραμείνει όσιος στον Ιεχωβά και στην οργάνωσή του. Ο Ιεχωβά μπορούσε να χρησιμοποιήσει άτομα που εκδήλωναν τέτοιο πνεύμα. Αφού εργάστηκε  κάποιο διάστημα στη Μοζαμβίκη, ο αδελφός Κουαζιζίρα απόλαυσε πολλά προνόμια συμμετέχοντας στη διάδοση του αγγέλματος της Βασιλείας και στην εποικοδόμηση των εκκλησιών στη Μαλάουι. (Βλέπε Σκοπιά 1 Φεβρουαρίου 1973.)

Η επίσκεψη του αδελφού Χάντσον αποδείχτηκε πραγματικά «τονωτική ένεση» και για τον Μακ Κόφι Ενγκούλου και τον Τζούνιορ Πίρι. Αυτοί οι δύο αδελφοί μετακόμισαν αργότερα στη Νότια Αφρική, όπου υπηρέτησαν πιστά πολλά χρόνια. Και ο Ρίτσαρντ Καλίντε ωφελήθηκε επίσης από τη συναναστροφή του με τον Τζον Χάντσον. Προτού φύγει από τη χώρα, ο αδελφός Χάντσον φρόντισε να αναλάβει ο Ρίτσαρντ Καλίντε την επίβλεψη στο κήρυγμα των καλών νέων μέχρις ότου έρθει επιπρόσθετη βοήθεια.

Εντούτοις, δεν χάρηκαν όλοι με την επίσκεψη του αδελφού Χάντσον. Ο αδελφός Ενγκούλου περιέγραψε τις αντιδράσεις αυτών των ατόμων. «Δεν θα μας πουν από το Κέιπ Τάουν τι να πιστέψουμε», έλεγαν. «Θα κάνουμε ό,τι νομίζουμε εμείς πως είναι σωστό». Επειδή δεν θέλησαν να δεχτούν την κατεύθυνση της Εταιρίας, ίδρυσαν τα δικά τους «κινήματα της Σκοπιάς». Από την άλλη μεριά, οι γνήσιοι εκζητητές της αλήθειας έδειξαν πιο ταπεινή στάση. Διατήρησαν την επαφή με το γραφείο της Εταιρίας στη Νότια Αφρική και έδειξαν εκτίμηση για τη διδασκαλία και την καθοδηγία που παρέχονταν μέσω αυτού του αγωγού. Σύντομα, το γραφείο τμήματος που βρισκόταν εκεί κατάλαβε ότι αυτός ο μικρός πυρήνας των ειλικρινών ενδιαφερομένων χρειαζόταν επιπρόσθετη βοήθεια.

Μόνιμος Εκπρόσωπος στη Χώρα

Το 1933 συνέβη ένα συγκινητικό γεγονός στην ιστορία των Μαρτύρων του Ιεχωβά στη Μαλάουι. Υποβλήθηκε αίτηση εκ μέρους της Βιβλικής και Φυλλαδικής Εταιρίας Σκοπιά προκειμένου να έχει μόνιμο εκπρόσωπο στη χώρα. Ο κυβερνήτης είπε ότι «θα δεχόταν μετά χαράς μια τέτοια κίνηση» και ενέκρινε το αίτημα. Επιτέλους, μπορούσαν να γίνουν διευθετήσεις για τη διεξαγωγή του κηρύγματος των καλών νέων σε πιο σταθερή βάση στη Μαλάουι. Έτσι, υπό την κατεύθυνση του γραφείου τμήματος της Νότιας Αφρικής, το Μάιο του 1934 ιδρύθηκε αποθήκη  εντύπων και γραφείο, ενώ το έργο θα επέβλεπε ο Μπερτ Μακ Λάκι.

Ο αδελφός Μακ Λάκι, ο οποίος είχε βαφτιστεί το 1930, ήταν ακόμη πολύ νέος στην αλήθεια. Εντούτοις, είχε αποδειχτεί πολύ αποτελεσματικός σκαπανέας στους προηγούμενους διορισμούς του στη Μαδαγασκάρη και στο Μαυρίκιο. Φτάνοντας στη Μαλάουι, βρήκε ένα μικρό σπίτι δύο δωματίων στην πρωτεύουσα, τη Ζόμπα, στα νότια της χώρας. Το ένα δωμάτιο χρησιμοποιήθηκε ως αποθήκη εντύπων και γραφείο και το άλλο ως κατάλυμα. Ο αδελφός Μακ Λάκι, ο οποίος τότε ήταν ανύπαντρος, χαρακτήρισε αυτόν το νέο διορισμό μοναχικό, ένα διορισμό «που συνεπαγόταν μεγαλύτερη ευθύνη από κάθε άλλη φορά».

Ο Ρίτσαρντ Καλίντε, που έγινε στενός συνεργάτης του, του πρόσφερε μεγάλη βοήθεια. Αρχικά, το κύριο καθήκον τους ήταν να ξεδιαλύνουν τη σύγχυση που επηρέαζε τους αδελφούς μας ως αποτέλεσμα της ύπαρξης των ψεύτικων «κινημάτων της Σκοπιάς». Αυτό δεν αποδείχτηκε τόσο δύσκολο όσο αναμενόταν. Κατ’ αρχάς, οι περισσότεροι αξιωματούχοι αναγνώριζαν ότι οι ντόπιες αιρέσεις δεν είχαν καμία σχέση με τη γνήσια Εταιρία Σκοπιά. Επίσης, το γραφείο τμήματος της Νότιας Αφρικής είχε δώσει στον Μπερτ Μακ Λάκι σαφείς οδηγίες για το πώς να χειριστεί την κατάσταση. Ακολουθώντας αυτές τις οδηγίες, επισκεπτόταν τον έναν όμιλο μετά τον άλλον σε όλα τα μέρη της Μαλάουι, χρησιμοποιώντας τον αδελφό Καλίντε ως διερμηνέα του. Αυτές οι επισκέψεις στις εκκλησίες βοήθησαν πολλούς να σταματήσουν να υποστηρίζουν τα ψεύτικα «κινήματα της Σκοπιάς» και τους ηγέτες τους.

Η ευλογία του Ιεχωβά ήταν καταφανής. Εδραιωνόταν επιτέλους μια σταθερή θεοκρατική οργάνωση. Επίσης, συγκεντρώθηκαν για πρώτη φορά εκθέσεις υπηρεσίας αγρού. Το 1934, αυτές οι εκθέσεις έδειχναν ότι υπήρχε ένας μέσος όρος 28 ευαγγελιζομένων.

Νέος Διορισμός στην Αποθήκη της Ζόμπα

Αφού υπηρέτησε στη Μαλάουι περίπου ένα χρόνο, ο Μπερτ Μακ Λάκι κλήθηκε ξανά στη Νότια Αφρική. Στη συνέχεια, υπηρέτησε όσια στην υπηρεσία του Ιεχωβά επί 60 και πλέον  χρόνια σε άλλα μέρη στο νότιο τμήμα της Αφρικής, μέχρι το θάνατό του το 1995. Ένα άλλο μέλος της οικογένειας Μακ Λάκι, ο αδελφός του ο Μπιλ, τον αντικατέστησε στη Μαλάουι.

Πριν από αυτό, ο Μπιλ Μακ Λάκι έκανε σκαπανικό στη Νότια Αφρική, αν και δεν ήταν ακόμη βαφτισμένος. Ο Τζορτζ Φίλιπς, ο υπηρέτης τμήματος στη Νότια Αφρική, ρώτησε τον Μπιλ αν θα ήθελε να αναλάβει ένα διορισμό στη Μαλάουι. Όταν εκείνος δέχτηκε, του είπε: «Ασφαλώς, θα πρέπει πρώτα να βαφτιστείς». Ο Μπιλ βαφτίστηκε και έφτασε στην αποθήκη της Ζόμπα το Μάρτιο του 1935. Ήταν 26 χρονών. Αυτός ο πιστός αδελφός απέδειξε την ακεραιότητά του στη Μαλάουι κάτω από πολλές δυσκολίες μέχρις ότου απελάθηκε το 1972.

Πώς ήταν τα πράγματα τον παλιό εκείνον καιρό; Ο Μπιλ Μακ Λάκι, ο οποίος το 1998 ήταν 89 ετών και ζούσε στη Νότια Αφρική με την οικογένειά του, θυμόταν ακόμη πόσο στενός ήταν ο χώρος σε εκείνη την αποθήκη στη Ζόμπα. Ο ίδιος είπε: «Το υπνοδωμάτιο δεν ήταν μεγαλύτερο από ένα τζάκι [1,4 μέτρα]. Ήταν κάπως αποπνικτικό, και έτσι τη νύχτα συνήθιζα να αφήνω τα παράθυρα ανοιχτά, ως τη στιγμή που κάποιος αστυνομικός έβαλε το κεφάλι του μέσα από το παράθυρο μια νύχτα και είπε: “Μπουάνα [Κύριε], καλύτερα να κλείνετε αυτά τα παράθυρα. Τη νύχτα τριγυρίζουν λεοπαρδάλεις σε αυτούς τους δρόμους”. Έτσι τα έκλεισα».

Παρά τις άβολες συνθήκες, το γεγονός ότι αυτή η αποθήκη ήταν στην πρωτεύουσα αποδείχτηκε μεγάλο πλεονέκτημα. Καθώς ήταν κοντά στις κρατικές υπηρεσίες και στο αρχηγείο της αστυνομίας, ο αδελφός Μακ Λάκι μπορούσε να αντιδρά γρήγορα σε οποιεσδήποτε καταγγελίες γίνονταν εναντίον της Εταιρίας επειδή ο κόσμος εξακολουθούσε να συγχέει τους Μάρτυρες του Ιεχωβά με τα ψεύτικα «κινήματα της Σκοπιάς». Όπως είχε κάνει και ο αδελφός του πριν από αυτόν, ο Μπιλ Μακ Λάκι ασχολήθηκε υπομονετικά με τους αξιωματούχους ώστε να εξαλείψει οποιεσδήποτε παρανοήσεις. Οι Μάρτυρες του Ιεχωβά είχαν αποκτήσει πλέον καλή φήμη.

Η Οργάνωση Καθαρίζεται

Ο Μπιλ Μακ Λάκι κατέβαλε σκληρές προσπάθειες ώστε να οικοδομήσει στους αδελφούς εκτίμηση για τους κανόνες του Ιεχωβά  οι οποίοι εκτίθενται στην Αγία Γραφή. Αυτό περιλάμβανε το να βοηθήσει τους αδελφούς να κατανοήσουν ότι αντιγραφικές συνήθειες όπως η σεξουαλική ανηθικότητα, ο πνευματισμός και η κατάχρηση του αλκοόλ δεν έχουν καμία θέση στη ζωή των Μαρτύρων του Ιεχωβά. (1 Κορ. 6:9, 10· Αποκ. 22:15) Σε αυτή την προσπάθεια, ο Γκρέσαμ Κουαζιζίρα πρόσφερε ανεκτίμητη βοήθεια. Υπηρέτησε πολύ καιρό στο έργο περιοδεύοντα, κυρίως στα βόρεια της χώρας. Ο αδελφός Μακ Λάκι τον χαρακτήρισε «ώριμο, έντιμο άτομο». Ο αδελφός Κουαζιζίρα έγινε γνωστός για το ότι πάντοτε υποστήριζε όσια τους δίκαιους κανόνες της Αγίας Γραφής. Οποτεδήποτε συναντούσε άτομα που είχαν ανήθικη διαγωγή ενώ ομολογούσαν ότι υπηρετούσαν τον Ιεχωβά, ο αδελφός Κουαζιζίρα τα αντιμετώπιζε θαρραλέα. Αν παραδέχονταν την αντιχριστιανική διαγωγή τους, τους έπαιρνε τα έντυπά τους, λέγοντάς τους ότι δεν ήταν αληθινοί Μάρτυρες του Ιεχωβά. Επίσης, δεν τους άφηνε πια να συμμετέχουν στην υπηρεσία αγρού. Πολλοί καθάρισαν τη ζωή τους ως αποτέλεσμα αυτής της σταθερής στάσης. Ο αδελφός Κουαζιζίρα ήταν αυτός  που ανέφερε τα δυσάρεστα νέα ότι ο Ρίτσαρντ Καλίντε είχε αναμειχθεί σε συνήθειες που ήταν ασυμβίβαστες με το Χριστιανικό τρόπο ζωής. Κατά συνέπεια, αυτός ο πρώην ζηλωτής αδελφός δεν μπορούσε πια να χρησιμοποιείται ως εκπρόσωπος της καθαρής οργάνωσης του Ιεχωβά.

Λόγω αυτής της σταθερής θέσης όσον αφορά τους υψηλούς ηθικούς κανόνες της Αγίας Γραφής, οι Μάρτυρες του Ιεχωβά έγιναν γνωστοί ως άνθρωποι ακεραιότητας. Συχνά, αυτό αποδεικνυόταν προστασία για αυτούς.

Η ευλογία του Ιεχωβά πάνω στην καθαρή οργάνωσή του γινόταν φανερή καθώς αυξανόταν ο αριθμός των ενεργών υμνητών του. Το 1943, ο μηνιαίος μέσος όρος των ευαγγελιζομένων ήταν 2.464 άτομα τα οποία ήταν συνταυτισμένα με 144 εκκλησίες—μια θαυμάσια αύξηση σε σχέση με τους 28 μόνο ευαγγελιζομένους που υπήρχαν δέκα χρόνια νωρίτερα!

Η Μαλάουι Αφυπνίζεται

Στη διάρκεια του 1944 η έκφραση «ο Νέος Κόσμος», η οποία χρησιμοποιούνταν συχνά στα έντυπα της Σκοπιάς, είχε μεγάλη απήχηση στους κατοίκους της Μαλάουι. Όπως εξηγούσαν εκείνα τα έντυπα, αυτή η έκφραση αναφερόταν στο νέο σύστημα πραγμάτων του Ιεχωβά—μια νέα ανθρώπινη κοινωνία την οποία θα κυβερνούσε η ουράνια Βασιλεία του Θεού στα χέρια του Ιησού Χριστού. (Δαν. 7:13, 14· 2 Πέτρ. 3:13) Παραθέτοντας από την Αγία Γραφή, αυτά τα έντυπα έδειχναν ότι στο νέο κόσμο η γη θα γίνει παράδεισος· οι άνθρωποι θα ζουν ειρηνικά με τα ζώα· οι πόλεμοι θα πάψουν· η αφθονία της γης θα είναι διαθέσιμη σε όλους· η αρρώστια και ο θάνατος δεν θα υπάρχουν πια· ακόμη και οι νεκροί θα αναστηθούν και θα τους δοθεί η ευκαιρία να ζουν για πάντα.—Ψαλμ. 67:5, 6· Ησ. 2:4· 11:6-9· Λουκ. 23:43· Ιωάν. 5:28, 29· Αποκ. 21:3, 4.

Ένας αδελφός, εκφωνώντας μια ομιλία με αυτό το θέμα, το εξήγησε ως εξής, προσθέτοντας λίγο τοπικό χρώμα: «Όταν ο Αδάμ αμάρτησε, δεν έκανε παιδιά στον κήπο· όλα τα παιδιά του γεννήθηκαν στην “ερημιά”, και εμείς, αδελφοί, εξακολουθούμε να ζούμε στην “ερημιά”. Δεν έχουμε επιστρέψει ακόμη στον κήπο. Αλλά πλησιάζει ο καιρός που θα αφήσουμε αυτόν τον κόσμο  που είναι γεμάτος ματεκένια (ψύλλους) και θα μπούμε στο νέο, μόνιμο κόσμο του Ιεχωβά».

Οι διαλέξεις σχετικά με το νέο κόσμο του Θεού είχαν τέτοια απήχηση ώστε σε κάποιο μέρος της χώρας ένα πλήθος ενδιαφερομένων ακολουθούσε τους αδελφούς από περιοχή σε περιοχή, «ρουφώντας» τις υποσχέσεις της Αγίας Γραφής για τον Παράδεισο. Σε κάποια άλλη περιοχή, όταν μερικοί ντόπιοι κληρικοί άκουσαν μια ομιλία σχετικά με το νέο κόσμο, συγκινήθηκαν τόσο πολύ από όσα έμαθαν ώστε πήγαν όλοι μαζί σε έναν Ευρωπαίο ιεραπόστολο και του είπαν: «Γιατί μας τα κρατούσες όλα αυτά μυστικά; Σήμερα βλέπουμε νεαρά αγόρια και κορίτσια να πηγαίνουν στους ανθρώπους και να τους λένε τα πιο όμορφα πράγματα που άκουσαν ποτέ! Και εσύ μας λες να κηρύττουμε δόγματα που τώρα καταλαβαίνουμε ότι είναι ψέματα!»

Το 1946 ο αριθμός των ευαγγελιζομένων της Βασιλείας στη Μαλάουι ξεπέρασε τους 3.000—οι αδελφοί πραγματικά αφύπνιζαν τη χώρα.

Ασφαλώς δεν χαίρονταν όλοι με το άγγελμα για το νέο κόσμο του Θεού. Πρωτύτερα, η κυβέρνηση είχε απαγορεύσει την εισαγωγή των εντύπων της Σκοπιάς, τα οποία μιλούσαν για εκείνον το νέο κόσμο. Αυτό όμως δεν είχε και μεγάλη σημασία, διότι στη χώρα υπήρχε ήδη ένα μεγάλο απόθεμα εντύπων. Τώρα, σε μια προσπάθεια να αντισταθμίσουν την επίδραση του έργου των Μαρτύρων του Ιεχωβά, μερικοί κληρικοί αποπειράθηκαν να μιμηθούν τις εκφράσεις και τις μεθόδους των Μαρτύρων. «Και εμείς κηρύττουμε το νέο κόσμο», ισχυρίζονταν. Μερικοί μάλιστα προσπάθησαν να κάνουν επανεπισκέψεις στα μέλη τους, αλλά εγκατέλειψαν τις προσπάθειες μέσα σε λίγες εβδομάδες.

Οι θρησκευτικοί ηγέτες προσπάθησαν επίσης να πείσουν τους φύλαρχους να μην επιτρέπουν στους Μάρτυρες του Ιεχωβά να κηρύττουν στα μέρη τους. Υπήρχε η συνήθεια να ζητάει κανείς άδεια από το φύλαρχο προτού εκφωνήσει κάποια ομιλία στο χωριό. Αν όμως οι ντόπιοι θρησκευτικοί ηγέτες είχαν επηρεάσει το φύλαρχο, τότε δεν μπορούσε να διεξαχθεί εκεί δημόσια συνάθροιση.

Παρ’ όλα αυτά, πολλοί φύλαρχοι υποδέχονταν ένθερμα τους Μάρτυρες του Ιεχωβά. Συχνά οι αδελφοί προσκαλούνταν να  έρθουν και να εκφωνήσουν ομιλίες. Ο φύλαρχος ενός χωριού άκουσε μια τέτοια ομιλία σε κάποια μικρή πόλη, τη Λιζούλου, όπου έμαθε για την πραγματική κατάσταση των νεκρών. (Εκκλ. 9:5· Ιεζ. 18:4) Λίγο αργότερα, παρευρέθηκε σε μια κηδεία που τη διεξήγαγαν κάποιοι θρησκευτικοί ηγέτες. Αυτοί είπαν στο ακροατήριο ότι το παιδί που είχε πεθάνει «έγινε αγγελούδι στον ουρανό». Ο ηλικιωμένος φύλαρχος μουρμούρισε, σηκώθηκε με δυσκολία και ζήτησε από το βοηθό του λίγο καπνό. Κατόπιν, εισπνέοντας βαθιά τον καπνό, έφυγε από την κηδεία λέγοντας: «Σιγά τώρα. Στη Λιζούλου μάθαμε πού βρίσκονται οι νεκροί. Αυτά είναι όλα ψέματα!»

Μια Ξεχωριστή Επίσκεψη

Ένα πολύ ξεχωριστό γεγονός έλαβε χώρα τον Ιανουάριο του 1948, όταν ο Ν. Ο. Νορ και ο Μ. Τζ. Χένσελ, από τα κεντρικά γραφεία της Εταιρίας στο Μπρούκλιν της Νέας Υόρκης, επισκέφτηκαν τη Μαλάουι. Αυτή ήταν η πρώτη επίσκεψη που έκαναν ποτέ αδελφοί από τα παγκόσμια κεντρικά γραφεία. Διευθετήθηκε να διεξαχθεί μια συνάθροιση στο Δημαρχείο του Μπλαντάιρ για τους Ευρωπαίους και τους Ινδούς που ζούσαν στην πόλη. Δεδομένου ότι τότε ζούσαν στο Μπλαντάιρ μόνο 250 Ευρωπαίοι, ήταν ενθαρρυντικό το ότι στη δημόσια ομιλία παρευρέθηκαν 40. Την επομένη, οι επισκέπτες αδελφοί διεξήγαγαν μια υπαίθρια συνέλευση για τους Αφρικανούς αδελφούς. Ο Μπιλ Μακ Λάκι, ο οποίος μιλούσε τότε με ευχέρεια τη γλώσσα τσιτσέουα, υπηρέτησε ως διερμηνέας. Στη δημόσια ομιλία του απογεύματος παρευρέθηκαν 6.000 άτομα. Εφόσον δεν υπήρχε ηχητικό σύστημα, οι αδελφοί που είχαν μέρος στο πρόγραμμα έπρεπε να μιλάνε με δυνατή φωνή για να τους ακούνε όλοι. Κάποια στιγμή, μια καταιγίδα διέκοψε την ομιλία, και το κοινό άρχισε να διασκορπίζεται αναζητώντας καταφύγιο στα δέντρα ή στα γύρω σπίτια. Αλλά οι Μάρτυρες παρέμειναν, και ο αδελφός Νορ εκφώνησε μέχρι τέλους την ομιλία του κρατώντας μια ομπρέλα πάνω από το κεφάλι του. Το γεγονός και μόνο ότι εκείνος ο μζούνγκου (λευκός) στάθηκε στη βροχή για να ολοκληρώσει την ομιλία που απηύθυνε σε ένα ακροατήριο Αφρικανών έδειξε στο κοινό ότι οι Μάρτυρες  του Ιεχωβά ενδιαφέρονται πραγματικά για την ευημερία αυτών των Αφρικανών, διότι οι ντόπιοι Ευρωπαίοι δεν θα το έκαναν ποτέ αυτό.

Η επίσκεψη των αδελφών Νορ και Χένσελ έδωσε πολύ μεγάλη ώθηση στο έργο. Εκείνο το έτος, το 1948, ο αριθμός των ευαγγελιζομένων ξεπέρασε τους 5.600, και καινούρια άτομα προσχωρούσαν στις τάξεις μας με πολύ γοργό ρυθμό. Σε μερικά μέρη ήταν δύσκολο να βρει κανείς αρκετό τομέα για να δώσει μαρτυρία!

Αρχίζει να Λειτουργεί Γραφείο Τμήματος

Στο μεταξύ, η αποθήκη της Εταιρίας είχε μεταφερθεί από τη Ζόμπα στο Μπλαντάιρ, το εμπορικό κέντρο της χώρας, που βρίσκεται νοτιότερα. Κατόπιν, την 1η Σεπτεμβρίου 1948, έπειτα από πολλά χρόνια στη διάρκεια των οποίων το έργο των Μαρτύρων του Ιεχωβά στη Μαλάουι βρισκόταν υπό την επίβλεψη του τμήματος της Νότιας Αφρικής, ιδρύθηκε γραφείο τμήματος στη Μαλάουι, με πρώτο υπηρέτη τμήματος τον Μπιλ Μακ Λάκι. Στο εξής, οι ανάγκες του αγρού της Μαλάουι μπορούσαν να καλύπτονται απευθείας, υπό την επίβλεψη των παγκόσμιων κεντρικών γραφείων.

Εκείνον τον καιρό, υπήρχαν αρκετοί ώριμοι και έμπειροι αδελφοί οι οποίοι μπορούσαν να υπηρετούν ως υπηρέτες περιοχής επισκεπτόμενοι τις εκκλησίες για να ενισχύουν τους αδελφούς. Οι συνελεύσεις περιοχής διεξάγονταν δύο φορές το χρόνο, και ο Γκρέσαμ Κουαζιζίρα υπηρετούσε ως υπηρέτης περιφερείας σε ολόκληρη τη χώρα. Στο γραφείο, ο Μπιλ Μακ Λάκι ήταν επίσης πολύ απασχολημένος—συχνά εργαζόταν στη γραφομηχανή του μέχρι τις πρώτες πρωινές ώρες.

Έπρεπε να γίνουν πολλά ακόμη, και χρειαζόταν περισσότερη βοήθεια. Έτσι, ο Πίτερ Μπράιντλ και ο Φρεντ Σμέντλι, απόφοιτοι της ιεραποστολικής σχολής Γαλαάδ, έλαβαν θερμή υποδοχή κατά την άφιξή τους το 1949. Αυτοί, καθώς και άλλοι απόφοιτοι της Γαλαάδ, έδωσαν βοήθεια την οποία χρειαζόταν πολύ ο καταπονημένος υπηρέτης τμήματος. Τώρα υπήρχε η δυνατότητα να δοθεί περισσότερη προσοχή στον τρόπο με τον οποίο λειτουργούσαν οι εκκλησίες και οι συνελεύσεις.

 «Δεν θα τα Καταφέρω!»

Το να έρθει κάποιος στη Μαλάουι από την Ευρώπη ή τη Βόρεια Αμερική ήταν, ιδιαίτερα εκείνον τον καιρό, μια συγκλονιστική αλλαγή. Δεν υπήρχε καμία από τις σύγχρονες ανέσεις στις οποίες μπορεί να είχε συνηθίσει κατά το παρελθόν αυτό το άτομο. Στα αφρικανικά δάση, δεν υπήρχαν ηλεκτρικές συσκευές. Αυτό που θα φαινόταν σε έναν ντόπιο φυσιολογικό μέρος της ζωής θα μπορούσε να προκαλεί μεγάλα βάσανα σε έναν ξένο. Πώς προσαρμοζόταν ο καινούριος ιεραπόστολος;

Αναλογιζόμενος τις πρώτες του εντυπώσεις από την άφιξή του στη Μαλάουι έπειτα από ένα κοπιαστικό ταξίδι με τρένο από το λιμάνι του Μπέιρα, στη Μοζαμβίκη, ο Πίτερ Μπράιντλ λέει: «Όταν τελικά φτάσαμε στον ποταμό Σίρε, μόλις άρχιζε να σουρουπώνει. Ολόγυρα πετούσαν μεγάλα σκαθάρια. Μαζεύονταν γύρω από τις λάμπες, κρύβοντας εντελώς το φως τους. Περπατούσαν στο λαιμό σου, μπαινοβγαίνοντας στα ρούχα σου. Είπα στον Ιεχωβά: “Δεν το αντέχω αυτό. Είναι πέρα από τις δυνάμεις μου. Δεν θα τα καταφέρω!” Κατόπιν διασχίσαμε τον ποταμό και μπήκαμε στο τρένο που βρισκόταν στο σταθμό. Τα φώτα του ήταν παρά πολύ χαμηλά. Γρήγορα κατάλαβα το λόγο—για να μην μπαίνουν μέσα εκείνα τα έντομα. Μας πρόσφεραν γεύμα,  με πρώτο πιάτο σούπα. Μετά δυσκολίας μπορούσε να δει κανείς αυτόν που καθόταν απέναντί του—τόσο χαμηλά ήταν τα φώτα. Καθώς τρώγαμε τη σούπα, τη ρουφούσαμε με σχεδόν κλειστό το στόμα μας για να μην μπουν μέσα τα έντομα, και εγώ έλεγα στον Ιεχωβά: “Σε παρακαλώ, αυτό παραείναι δύσκολο να το αντέξω. Δεν θα τα καταφέρω!”»

Σε ένα μεταγενέστερο ταξίδι στην ίδια περιοχή, ο αδελφός Μπράιντλ είχε δυσκολίες καθώς εκφωνούσε μια δημόσια ομιλία. Γιατί; Ο ίδιος εξηγεί: «Αυτό που συνέβαινε με τα κουνούπια ήταν απίστευτο. Καθώς εκφωνούσα μια ομιλία κάποιο απόγευμα, είχα βάλει τα μπατζάκια του παντελονιού μου μέσα στις κάλτσες μου. Πάνω στο κεφάλι μου είχα μια πετσέτα την οποία σφήνωσα στο πουκάμισό μου. Στα μανίκια μου είχα βάλει λαστιχάκια, και έτσι μόνο τα χέρια μου και το πρόσωπό μου ήταν εκτεθειμένα. Εκφωνούσα την ομιλία μέσω διερμηνέα. Έλεγα μια πρόταση και κατόπιν έδιωχνα τα κουνούπια από το πρόσωπό μου. Έπειτα τα έδιωχνα από τα χέρια μου και τα ξαναέδιωχνα από το πρόσωπό μου. Όταν τελείωνε ο διερμηνέας, έλεγα την επόμενη πρόταση και κατόπιν έκανα τα ίδια από την αρχή».

Παρ’ όλες αυτές τις καταστάσεις, ο Πίτερ Μπράιντλ και άλλοι όπως αυτός τα κατάφεραν, με τη βοήθεια του Ιεχωβά. Η πλειονότητα των ιεραποστόλων που διορίστηκαν στη Μαλάουι υπηρέτησαν πιστά πολλά χρόνια. Οι ολόψυχες προσπάθειές τους έφεραν πολλές ευλογίες στον αγρό της Μαλάουι.

Περισσότεροι Ώριμοι Ντόπιοι Αδελφοί

Στο μεταξύ, περισσότεροι ντόπιοι αδελφοί προόδευαν σε Χριστιανική ωριμότητα. Και αυτοί οι αδελφοί επίσης ωφελήθηκαν από τη συναναστροφή με τους ιεραποστόλους. Ένας τέτοιος αδελφός ήταν ο Αλεξάντερ Μαφαμπάνα—ο Άλεξ, όπως τον φώναζαν συνήθως. Ο Άλεξ ήταν πολύ ικανό άτομο. Γεννήθηκε στη Μοζαμβίκη, ήταν γιος φύλαρχου, και επρόκειτο να διαδεχθεί τον πατέρα του στη θέση του φύλαρχου. Όταν όμως πήγε στη Νότια Αφρική για να βρει εργασία, ο Άλεξ ήρθε σε επαφή με τους Μάρτυρες του Ιεχωβά και απέκτησε ακριβή γνώση της Γραφικής αλήθειας. Κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το να κάνει τα όσα αναμένονταν από ένα φύλαρχο περιλάμβανε συμβιβασμό  των Χριστιανικών αρχών. Για να αποφύγει τα προβλήματα, αποφάσισε να εγκατασταθεί στη Μαλάουι. Σε λίγο καιρό, ο αδελφός Μαφαμπάνα έγινε σκαπανέας, και το 1952 άρχισε να βοηθάει στο γραφείο τμήματος στο Μπλαντάιρ. Το γεγονός ότι ήξερε αρκετές γλώσσες τον βοηθούσε ιδιαίτερα στη διεκπεραίωση επιστολών από τον αγρό. Τα έτη 1958/1959 είχε την ευκαιρία να παρακολουθήσει την ιεραποστολική σχολή Γαλαάδ, και αποφοίτησε από την τάξη στην οποία ήταν ο Τζακ και η Λίντα Γιόχανσον, οι οποίοι διορίστηκαν επίσης στη Μαλάουι.

Ένας άλλος αδελφός που γνώρισε την αλήθεια στη Νότια Αφρική ήταν ο Κένεθ Τσιμπάζα. Αφού βαφτίστηκε εκεί το 1942, επέστρεψε στη Μαλάουι. Προτού περάσει καιρός, άρχισε να φαίνεται καθαρά ότι ο αδελφός Τσιμπάζα ανέπτυσσε τις ιδιότητες ενός ώριμου Χριστιανού. Αφού έκανε σκαπανικό λίγο καιρό, υπηρέτησε αρκετό διάστημα ως περιοδεύων επίσκοπος. Μερικοί από τους ιεραποστόλους που έφτασαν αργότερα απόλαυσαν τη συνεργασία με τον αδελφό Τσιμπάζα και τη σύζυγό του, την Ελίσι, καθώς και με το μικρό γιο τους, τον Μάιμπα. Έτσι, εξοικειώθηκαν με τον τρόπο ζωής στη Μαλάουι.

Πραγματικά, τέτοιοι ώριμοι αδελφοί αποδείχτηκαν πολύτιμα «δώρα σε μορφή ανθρώπων».—Εφεσ. 4:8.

Οι Ιεραπόστολοι Προάγουν την Αύξηση

Οι αδελφοί, ιδιαίτερα οι παλαίμαχοι που είχαν την ευκαιρία να συνεργαστούν εκείνον τον καιρό με τους ιεραποστόλους οι οποίοι υπηρέτησαν πιστά στη Μαλάουι, εξακολουθούν να τους θυμούνται με αγάπη. Μερικοί από αυτούς τους ιεραποστόλους διαπίστωσαν ότι ο καινούριος τους διορισμός απαιτούσε να κάνουν μεγάλες αλλαγές στον τρόπο της ζωής τους, αλλά η αγάπη τούς υποκινούσε να το κάνουν αυτό.

Ο Μάλκολμ Βάιγκο ήρθε ως ανύπαντρος το 1957. Το πρώτο βράδυ που έμεινε στο γραφείο τμήματος, μετά το δείπνο, ανυπομονούσε να μάθει το διορισμό του. Ο Λόνι Νέιλ, απόφοιτος της Γαλαάδ ο οποίος είχε έρθει την προηγούμενη χρονιά και ήταν τότε υπηρέτης τμήματος, τον πληροφόρησε ότι θα διοριζόταν στο έργο περιοδεύοντα. Θα μάθαινε πρώτα τη γλώσσα ή θα προηγούνταν κάποια περίοδος προσαρμογής; Όχι, δεν υπήρχε τότε  τέτοια διευθέτηση. Θα άρχιζε την επόμενη κιόλας ημέρα!

Οι ιεραπόστολοι που διορίστηκαν στο έργο περιοδεύοντα σύντομα έμαθαν ότι εκτός από το να υπηρετούν τις εκκλησίες, αν οδηγούσαν κάποιο όχημα, θα έπρεπε να είναι και μηχανικοί. Επίσης διαπίστωσαν ότι οι δρόμοι συχνά δεν ήταν παρά απλά μονοπάτια μέσα στα δάση. Ασφαλώς, οι ντόπιοι αδελφοί εκτιμούσαν τις προσπάθειές τους και έκαναν ό,τι μπορούσαν για να διευκολύνουν τη ζωή τους. Συνήθως, έχτιζαν ένα όμορφο σπίτι με χορταρένια στέγη και τουαλέτα για να το χρησιμοποιεί ο ιεραπόστολος και, αν ήταν παντρεμένος, η σύζυγός του. Αλλά για τις αδελφές που ταξίδευαν μαζί με τους συζύγους τους, οι παράξενοι ήχοι της νύχτας ήταν ιδιαίτερα τρομακτικοί! Χρειαζόταν λίγος καιρός για να συνηθίσουν στο ανατριχιαστικό «γέλιο» της ύαινας και στην «ορχήστρα» των θορύβων που προέρχονταν από τη μεγάλη ποικιλία εντόμων.

Ο Τζακ Γιόχανσον θυμάται ότι η διοργάνωση μιας συνέλευσης στα δάση ήταν μεγάλη πρόκληση. Πρώτα καθάριζαν το χώρο και κατόπιν, στις περισσότερες περιπτώσεις, έστηναν τα πάντα χρησιμοποιώντας υλικά που μπορούσαν να βρεθούν επί τόπου στο δάσος. Αλλά οι αδελφοί και οι αδελφές, νέοι και ηλικιωμένοι, χαίρονταν να προσφέρουν τη βοήθειά τους. Σε ένα χώρο συνέλευσης κοντά στο Μουλάντζε, κάποιος ηλικιωμένος αδελφός με χαρούμενο πρόσωπο πλησίασε τον αδελφό Γιόχανσον, λέγοντας: «Θέλω και εγώ να βοηθήσω σε αυτό το έργο». Αυτό δεν φάνηκε ασυνήθιστο. Αλλά αργότερα ο αδελφός Γιόχανσον έμαθε ότι ο αδελφός είχε περπατήσει περίπου 800 χιλιόμετρα σε ένα σχεδόν μήνα για να φτάσει στο χώρο της συνέλευσης, και το πρώτο πράγμα που έκανε όταν έφτασε ήταν να προσφερθεί να βοηθήσει στο στήσιμο των εγκαταστάσεων  της συνέλευσης! Με τέτοιο πρόθυμο πνεύμα, οι αδελφοί και οι αδελφές μεταμόρφωσαν το δάσος σε «στάδιο» με καθίσματα για 6.000 άτομα!

Οι ιεραπόστολοι συνέβαλαν στη βελτίωση της οργάνωσης των εκκλησιών και των περιοχών της Μαλάουι. Αδελφοί όπως ο Χαλ Μπέντλεϊ, ο Έντι Ντόμπαρτ, ο Κιθ Ίτον, ο Χάρολντ Γκάι, ο Τζακ Γιόχανσον, ο Ροντ Σαρπ και ο Μάλκολμ Βάιγκο έκαναν καλό έργο ως επίσκοποι περιφερείας. Οι ντόπιοι Μάρτυρες ανταποκρίνονταν θετικά στις στοργικές συμβουλές και στην κατεύθυνση που λάβαιναν. Ως αποτέλεσμα, οι συναθροίσεις και το κήρυγμα του αγγέλματος της Βασιλείας οργανώθηκαν καλύτερα. Παράλληλα, οι αδελφοί και οι αδελφές σταθεροποιούνταν στην πίστη, πράγμα που τους προετοίμασε για τις αντιξοότητες που επρόκειτο να αντιμετωπίσουν.

Οι Ευρωπαίοι Λαβαίνουν Μαρτυρία

Μερικοί από τους ιεραποστόλους διορίστηκαν αργότερα στο γραφείο τμήματος και ήταν και εκεί πολύ απασχολημένοι. Αυτό πρόσφερε σε μερικές συζύγους την ευκαιρία να δώσουν μαρτυρία στο ευρωπαϊκό τμήμα του αγρού στο Μπλαντάιρ και στη Ζόμπα. Η Φίλις Μπράιντλ, η Λίντα Γιόχανσον, η Λίντα Λουίζ Βάιγκο, η Αν Ίτον, καθώς και άλλες, έκαναν πολύ και καλό έργο σε αυτόν τον τομέα. Μερικές φορές, οι Ευρωπαίοι είχαν προκατάληψη απέναντι στο έργο μας, συχνά ως αποτέλεσμα του ότι συνέχιζαν να μας συγχέουν με τα «κινήματα της Σκοπιάς». Αλλά αυτές οι αδελφές χρησιμοποιούσαν με καλό τρόπο τις ευκαιρίες που δίνονταν προκειμένου να διορθώνουν τις παρανοήσεις και να τους μιλούν για τη Βασιλεία του Θεού.

Οι περισσότεροι Ευρωπαίοι και Ασιάτες στη Μαλάουι είχαν τις δικές τους επιχειρήσεις ή είχαν συνάψει επικερδή συμβόλαια εργασίας. Γενικά, ήταν ικανοποιημένοι με την κατάστασή τους. Εντούτοις, μερικοί Ευρωπαίοι και ντόπιοι αγγλόφωνοι ανταποκρίθηκαν ευνοϊκά στην αλήθεια. Μερικοί βαφτίστηκαν—ένας από αυτούς στην μπανιέρα του Μπέθελ!

«Ανταλλαγή Ενθάρρυνσης»

Καθώς οι ιεραπόστολοι διέθεταν χρόνο με τους ντόπιους αδελφούς και αδελφές, αναπτύχθηκε ανάμεσά τους γνήσια φυλετική  αρμονία. Ο Άλεξ Μαφαμπάνα το εξέφρασε αυτό κατάλληλα σε ένα σημείωμα που έγραψε σε κάποιους από τους ιεραποστόλους φίλους του: «Αν υπάρχει κάποιο “χάσμα” στον κόσμο, αυτό είναι ανάμεσα στην Ανατολή και στη Δύση. Όσο για εμάς, κατέχουμε τον πιο ενοποιητικό δεσμό που υπήρξε ποτέ: την Αγάπη!» Πόσο διαφορετική ήταν αυτή η στάση από τη στάση εκείνων που βρίσκονταν εκτός της οργάνωσης του Ιεχωβά! Γενικά, οι Ευρωπαίοι θεωρούσαν τον εαυτό τους ανώτερο από τους Αφρικανούς και δεν είχαν πολλές σχέσεις μαζί τους. Εντούτοις, έπρεπε να ξεκαθαριστεί κάτι. Αυτό είχε να κάνει με τη χρήση του τίτλου Μπουάνα από τους ντόπιους αδελφούς. Αυτός ο τίτλος χρησιμοποιούνταν συχνά όταν χαιρετούσε κάποιος τους Ευρωπαίους, περιλαμβανομένων και των ιεραποστόλων. Υποδήλωνε ότι οι Ευρωπαίοι ήταν οι κύριοι ή τα αφεντικά των Αφρικανών. Έτσι, οποτεδήποτε κάποιος ντόπιος αδελφός απευθυνόταν σε έναν ιεραπόστολο με τον τίτλο Μπουάνα, ο ιεραπόστολος του υπενθύμιζε: «Οι Μάρτυρες του Ιεχωβά είναι αδελφοί, όχι Μπουάνας!»

Τα οφέλη δεν ήταν μονόπλευρα. Οι ιεραπόστολοι έμαθαν πολλά από τη συνεργασία με τους Αφρικανούς αδελφούς και αδελφές τους. Σφυρηλατήθηκαν πολλές σταθερές φιλίες. Σε αρμονία με τα λόγια του αποστόλου Παύλου, υπήρξε «ανταλλαγή ενθάρρυνσης».—Ρωμ. 1:12.

Αινώντας τον Ιεχωβά με Ύμνους

Οποιοσδήποτε ζήσει κάποιο διάστημα στην Αφρική σύντομα διακρίνει ότι οι άνθρωποι αγαπούν το τραγούδι. Τραγουδούν χωρίς μουσική συνοδεία, χρησιμοποιώντας μόνο τις φωνές τους, και με όμορφη αρμονία. Η Μαλάουι δεν αποτελεί εξαίρεση. Ακόμη και όταν δεν υπήρχε το υμνολόγιο στη γλώσσα τσιτσέουα, οι αδελφοί συνέθεταν τους δικούς τους ύμνους. Έπαιρναν τη μουσική από δημοφιλείς ύμνους του Χριστιανικού κόσμου και άλλαζαν τα λόγια για να ψάλλουν σχετικά με θέματα όπως η Βασιλεία, η διακονία αγρού και ο Αρμαγεδδών. Μολονότι αυτοί οι ύμνοι δεν ήταν γραμμένοι, όλοι οι αδελφοί τούς γνώριζαν και τους έψαλλαν όμορφα. Στις συνελεύσεις, όταν ο ενθουσιασμός κορυφωνόταν, συχνά έψαλλαν το ρεφρέν  όχι μόνο μία φορά αλλά δύο έπειτα από κάθε στροφή! Όταν ήρθε ο αδελφός Νορ το 1953, συγκινήθηκε ιδιαίτερα από αυτή την όμορφη αρμονία. Στην έκθεσή του, είπε: «Πρέπει να αναφερθεί ότι η υμνολογία ήταν ασυνήθιστα απολαυστική».

Όταν το καινούριο υμνολόγιο της Εταιρίας Ύμνοι προς Αίνον του Ιεχωβά, στην αγγλική, έφτασε στο γραφείο τμήματος το 1950, αποφασίστηκε ότι θα έπρεπε να εκδοθεί ένα υμνολόγιο και στη γλώσσα τσιτσέουα. Πώς όμως θα μπορούσαν οι αδελφοί να μάθουν να διαβάζουν τη μουσική; Όλοι ήξεραν να ψάλλουν, αλλά δεν είχαν συνηθίσει να διαβάζουν νότες. Το τμήμα αποφάσισε να χρησιμοποιήσει το τονικό σύστημα σολ-φα, το οποίο χρησιμοποιεί τη μέθοδο «ντο, ρε, μι» για να προσδιορίζει τις μουσικές νότες. Μερικοί αδελφοί το είχαν μάθει στο σχολείο. Ο Πίτερ Μπράιντλ, ο οποίος εργάστηκε σκληρά σε σχέση με αυτή την προσπάθεια, θυμάται τι περιλαμβανόταν. Ο ίδιος λέει: «Καθόμασταν μαζί με τους μεταφραστές και το επεξεργαζόμασταν. Έπρεπε να φροντίσουμε ώστε οι μεταφρασμένες λέξεις να ταιριάζουν καλά με τη μουσική. Έτσι, λίγο-λίγο, ετοιμάσαμε το υμνολόγιο».

Το υμνολόγιο Ύμνοι προς Αίνον του Ιεχωβά στη γλώσσα τσιτσέουα ήταν πολύ δημοφιλές ανάμεσα στους αδελφούς. Το τμήμα το τύπωσε σε έναν παλιό πολύγραφο, χρησιμοποιώντας ό,τι χαρτί μπορούσε να βρεθεί. Γι’ αυτό και εκείνα τα πρώτα υμνολόγια δεν ήταν πολύ ανθεκτικά και συχνά χρειάζονταν αντικατάσταση. Αλλά οι αδελφοί δεν δυσανασχετούσαν για αυτό. Τους ευχαριστούσε απλώς και μόνο το γεγονός ότι είχαν ύμνους να ψάλλουν. Κάθε φορά που διεξαγόταν κάποια συνέλευση, οι αδελφοί έπαιρναν δύο με τρεις χιλιάδες αντίτυπα! Τελικά, το Μπρούκλιν ανέλαβε την εκτύπωση αυτού του υμνολογίου, αλλά στο μεταξύ το τοπικό τμήμα είχε ήδη τυπώσει περίπου 50.000 αντίτυπα!

Νέες Εγκαταστάσεις για το Τμήμα

Στο πέρασμα των ετών, η επίβλεψη του έργου της Βασιλείας στη Μαλάουι γινόταν από διάφορες τοποθεσίες, στις οποίες γενικά υπήρχε στενότητα χώρου. Εντούτοις, στα μέσα της δεκαετίας του 1950, αποφασίστηκε να οικοδομηθεί ένα κτίριο που θα  ήταν ειδικά σχεδιασμένο για να στεγάσει το γραφείο τμήματος και θα είχε και κατοικίες για όσους υπηρετούσαν στο Μπέθελ. Γι’ αυτόν το λόγο, το 1956 οι αδελφοί αγόρασαν ένα κτήμα στο Μπλαντάιρ. Το Μάιο του 1958 το κτίριο ήταν έτοιμο να κατοικηθεί. Πόσο ενθουσιασμένοι ήταν οι αδελφοί!

Λίγα χρόνια αργότερα, το γραφείο τμήματος απέκτησε έναν πολύ γνωστό γείτονα. Το διπλανό κτίριο, το Μούντι Χάουζ, έγινε η επίσημη κατοικία του πρωθυπουργού της Μαλάουι, του Δρ Χέιστινγκς Καμούζου Μπάντα.

Δυστυχώς, έπειτα από όλη τη σκληρή προσπάθεια που έγινε για να οικοδομηθεί το γραφείο τμήματος και ο Οίκος Μπέθελ, αυτές οι θαυμάσιες εγκαταστάσεις δεν έμειναν για πολύ καιρό στα χέρια της Εταιρίας.

Μια Ενθαρρυντική Επίσκεψη

Το 1963, ο Μίλτον Χένσελ, από τα παγκόσμια κεντρικά γραφεία της Εταιρίας, επισκέφτηκε ξανά τη Μαλάουι. Έφτασε λίγο μετά τη συνέλευση της Λιβερίας, στην οποία τόσο αυτός όσο και πολλοί ντόπιοι αδελφοί και αδελφές υπέστησαν σωματική κακομεταχείριση από τους στρατιώτες. Έγινε μια μεγάλη πανεθνική συνέλευση κοντά στο αεροδρόμιο, λίγα χιλιόμετρα έξω από το Μπλαντάιρ. Την παρακολούθησαν αδελφοί από ολόκληρη τη Μαλάουι, από «την Ενσάντζε [στα νότια] ως την Καρόνγκα [στα βόρεια]», όπως είπε ένας παλιός αδελφός. Οι 10.000 περίπου ακροατές εκτίμησαν πραγματικά τις θαυμάσιες ομιλίες που εκφώνησε ο αδελφός Χένσελ και άλλοι ομιλητές. Σπάνια ο τύπος αναφερόταν στις συνάξεις των Μαρτύρων του Ιεχωβά, αλλά αυτή τη φορά υπήρξε κάποιο άρθρο για τη συνέλευση, και μάλιστα σε μια από τις εφημερίδες ευρείας κυκλοφορίας.

Η πολιτική κατάσταση άρχισε να οξύνεται στη χώρα· έτσι, η παρακολούθηση αυτής της συνέλευσης ήταν ιδιαίτερα ενθαρρυντική για τους αδελφούς. Άκουσαν πώς οι Μάρτυρες του Ιεχωβά παγκόσμια λαβαίνουν σταθερή στάση υποστηρίζοντας τις Γραφικές αρχές. Σχετικά με εκείνη τη συνέλευση, ο αδελφός Μαφαμπάνα, ο εισηγητής, είπε: «Μην ξεχνάτε ότι μερικοί εκπρόσωποι διένυσαν με ποδήλατο πάνω από 600 χιλιόμετρα για  να έρθουν και να την παρακολουθήσουν. Ένιωθαν ότι είχαν τη Χριστιανική υποχρέωση να παρευρεθούν και ήταν έτοιμοι να αντιμετωπίσουν δυσκολίες για να ανταποκριθούν σε αυτή την απαίτηση. Αυτό είναι απόδειξη της ακλόνητης Χριστιανικής πίστης που υπάρχει σε πάρα πολλούς».

Προμηνύματα Δυσκολιών

Στις αρχές της δεκαετίας του 1960, το πνεύμα του εθνικισμού βρισκόταν σε έξαρση στη Μαλάουι. Σε αρμονία με μια  συμφωνία που έγινε με τη Βρετανία, η Μαλάουι επρόκειτο να λάβει πλήρη ανεξαρτησία στα μέσα του 1964 έπειτα από τη διενέργεια γενικών εκλογών. Στο μεταξύ, ο Δρ Μπάντα αναγορεύτηκε πρωθυπουργός της αποικίας. Πριν από τις γενικές εκλογές, η κυβέρνηση διευθέτησε να γίνει μια προαιρετική καταγραφή ψηφοφόρων από τις 30 Δεκεμβρίου 1963 ως τις 19 Ιανουαρίου 1964.

Τότε ήταν που οι Μάρτυρες του Ιεχωβά στη Μαλάουι βρέθηκαν για πρώτη φορά στα «πυρά» ενός πολέμου που η εφημερίδα Σαν Φρανσίσκο Εξάμινερ (San Francisco Examiner) (η οποία εκδίδεται στις Η.Π.Α.) περιέγραψε αργότερα ως «ένα θρησκευτικό πόλεμο . . . , έναν πολύ μονόπλευρο πόλεμο, όπου η ισχύς φέρθηκε αντιμέτωπη με την πίστη». Δεν ήταν οι Μάρτυρες του Ιεχωβά εκείνοι που κήρυξαν τον πόλεμο. Σε αρμονία με τις Γραφικές διδασκαλίες, αυτοί δείχνουν σεβασμό για τους κοσμικούς άρχοντες και πληρώνουν ευσυνείδητα τους φόρους τους. (Λουκ. 20:19-25· Ρωμ. 13:1-7) Εντούτοις, εφόσον ο Ιησούς Χριστός είπε ότι οι ακόλουθοί του δεν θα ήταν «μέρος του κόσμου», οι Μάρτυρες του Ιεχωβά τηρούν επίσης μια στάση αυστηρής ουδετερότητας στους πολέμους των εθνών και στις πολιτικές υποθέσεις τους.—Ιωάν. 17:16· Πράξ. 5:28, 29.

Καθώς ο πυρετός της καταγραφής των ψηφοφόρων μεταδιδόταν σε όλη τη χώρα, οι Μάρτυρες άσκησαν το δικαίωμα που είχαν να μην καταγραφούν. Όταν όμως οι αξιωματούχοι του κόμματος παρατήρησαν την ουδέτερη στάση τους, ξέσπασε βίαιος διωγμός. Έγιναν προσπάθειες να εξαναγκαστούν οι Μάρτυρες να αλλάξουν γνώμη και να αγοράσουν κάρτες μελών του κόμματος. Εκείνη την περίοδο, το τμήμα έλαβε εκθέσεις που έδειχναν ότι περισσότερες από 100 Αίθουσες Βασιλείας και πολύ περισσότερα από 1.000 σπίτια αδελφών μας είχαν καεί ή κατεδαφιστεί. Εκατοντάδες χωράφια και αποθήκες τροφίμων πυρπολήθηκαν. Δυστυχώς, ως αποτέλεσμα, πολλές οικογένειες Μαρτύρων του Ιεχωβά βρέθηκαν τώρα χωρίς τροφή ή στέγη. Μερικοί διέφυγαν στη γειτονική Μοζαμβίκη για να σώσουν τη ζωή τους. Πολλοί υπέστησαν άγριους ξυλοδαρμούς. Μεταξύ αυτών ήταν και ο Κένεθ Τσιμπάζα, ένας περιοδεύων επίσκοπος. Λίγα χρόνια έπειτα από αυτή την κακομεταχείριση που υπέφερε,  πέθανε, προφανώς ως αποτέλεσμα των κακώσεων που είχε υποστεί.

Ακεραιότητα Υπό Δοκιμασία

Οι εμπειρίες ατόμων που διακράτησαν ακεραιότητα υπό διωγμό ήταν πολυάριθμες. Λόγου χάρη, υπήρχαν δυο αδελφές κοντά στο Μπλαντάιρ οι οποίες είχαν να φροντίσουν 11 παιδιά. Οι σύζυγοί τους ενέδωσαν στην πολιτική πίεση και αγόρασαν κάρτες μελών του κόμματος. Τώρα ασκούνταν πίεση στις αδελφές προκειμένου να αγοράσουν τις κάρτες. Εκείνες αρνούνταν. Οι αξιωματούχοι του κόμματος είπαν στις αδελφές ότι θα επέστρεφαν την επομένη για να δουν αν είχαν αλλάξει γνώμη. Έτσι και έγινε· το επόμενο πρωί ήρθε να τις πάρει ένα μεγάλο πλήθος. Στη συνέχεια τις οδήγησαν σε ένα δημόσιο χώρο, τις απείλησαν ότι θα τις βιάσουν και τις χτύπησαν επειδή αρνήθηκαν να αγοράσουν κάρτες του κόμματος. Οι αδελφές έμειναν σταθερές. Κατόπιν, τους επέτρεψαν να επιστρέψουν στο σπίτι τους, αλλά την επόμενη ημέρα τις οδήγησαν πάλι εκεί. Τις χτύπησαν ξανά, και αυτή τη φορά τις ξεγύμνωσαν μπροστά στο πλήθος. Εντούτοις, οι αδελφές δεν συμβιβάστηκαν.

Τώρα οι διώκτες άλλαξαν τακτική. «Τηλεφωνήσαμε στο γραφείο σας», είπαν, «και μιλήσαμε στον Γιόχανσον και στον Μακ Λάκι και στον Μαφαμπάνα. Μας είπαν ότι πρέπει να αγοράσετε τις κάρτες σας, όπως ήδη τις αγόρασαν και εκείνοι, καθώς και όλοι οι άλλοι Μάρτυρες του Ιεχωβά στη [Μαλάουι]. Επομένως, εσείς οι δύο είστε οι μόνες που απέμειναν σε όλη τη χώρα χωρίς να έχουν αγοράσει κάρτες. Το καλύτερο που έχετε να κάνετε τώρα είναι να τις πάρετε και εσείς». Οι αδελφές απάντησαν: «Εμείς υπηρετούμε μόνο τον Ιεχωβά Θεό. Αν, λοιπόν, οι αδελφοί στο γραφείο τμήματος αγόρασαν κάρτες, αυτό δεν σημαίνει τίποτα για εμάς. Δεν θα συμβιβαστούμε ακόμη και αν μας σκοτώσετε!» (Παράβαλε Ρωμαίους 14:12.) Τελικά, οι δυο αδελφές αφέθηκαν ελεύθερες.

Αυτές οι δυο ταπεινές, πιστές αδελφές δεν μπορούσαν να διαβάσουν ή να γράψουν, αλλά είχαν βαθιά αγάπη για τον Ιεχωβά και το νόμο του. Η σταθερή τους στάση αντανακλούσε τα λόγια του εδαφίου Ψαλμός 56:11: «Στον Θεό έθεσα την εμπιστοσύνη  μου. Δεν θα φοβηθώ. Τι μπορεί να μου κάνει ο χωματένιος άνθρωπος;»

Προσπαθούμε να Εξηγήσουμε τη Στάση Μας

Καθώς αυξάνονταν τα σοβαρά περιστατικά, η Εταιρία κατέβαλλε σκληρές προσπάθειες να πείσει τις αρχές να τερματίσουν το διωγμό. Οι αδελφοί επικοινώνησαν με το γραφείο του πρωθυπουργού, και ορίστηκε μια συνάντηση με τον Δρ Μπάντα για τις 30 Ιανουαρίου 1964. Σε εκείνη την περίπτωση, ο Τζακ Γιόχανσον μπόρεσε να εξηγήσει καθαρά την ουδέτερη στάση των Μαρτύρων του Ιεχωβά, βασίζοντας την ανάλυσή του στο 13ο κεφάλαιο της επιστολής προς τους Ρωμαίους. Ο πρωθυπουργός φάνηκε πολύ ευχαριστημένος με όσα είχαν λεχθεί, και καθώς έφευγε ο αδελφός Γιόχανσον, ο Δρ Μπάντα τον ευχαρίστησε πάρα πολύ.

Εντούτοις, τέσσερις μόλις ημέρες αργότερα, έγινε επίθεση σε μια ομάδα Μαρτύρων στην περιοχή του Μουλάντζε. Δολοφόνησαν άγρια τον Έλατον Μουασάντε. Χτύπησαν με βέλος στο λαιμό τη Μόνα Μουιουαούλα, μια ηλικιωμένη αδελφή, και την άφησαν θεωρώντας την νεκρή. Όλως παραδόξως, αυτή η αδελφή επέζησε, και η μαρτυρία της χρησιμοποιήθηκε αργότερα για να οδηγηθούν οι ταραξίες σε δίκη. Όταν το γραφείο τμήματος έμαθε αυτό το φοβερό περιστατικό, έστειλε ένα επείγον τηλεγράφημα στο γραφείο του πρωθυπουργού.

Το αποτέλεσμα ήταν να γίνει μία ακόμη συνάντηση με τον Δρ Μπάντα καθώς και με δύο από τους υπουργούς του στις 11 Φεβρουαρίου 1964. Ο Χάρολντ Γκάι και ο Αλεξάντερ Μαφαμπάνα συνόδευσαν τον Τζακ Γιόχανσον. Αυτή τη φορά, όμως, η ατμόσφαιρα ήταν πολύ διαφορετική. Κουνώντας το τηλεγράφημα πέρα δώθε, ο Δρ Μπάντα είπε: «Τι σημαίνει, κ. Γιόχανσον, το τηλεγράφημα που στείλατε;» Οι αδελφοί προσπάθησαν ήρεμα να διαβεβαιώσουν τον πρωθυπουργό για την ουδέτερη στάση μας και την υπακοή μας στους νόμους της χώρας. Αλλά ο πρωθυπουργός και οι συνεργάτες του ισχυρίστηκαν ότι οι Μάρτυρες του Ιεχωβά προκαλούσαν εσκεμμένα τους διώκτες τους. Η συνάντηση τελείωσε σε αρνητικό κλίμα· οι Μάρτυρες του Ιεχωβά θεωρήθηκαν υπεύθυνοι για τη σύγχυση που επικρατούσε στη χώρα.  Ο αδελφός Γιόχανσον απειλήθηκε μάλιστα με άμεση απέλαση. Εντούτοις, φαίνεται πως ο θυμός του Δρ Μπάντα οφειλόταν κυρίως στην ανικανότητα των δύο υπουργών του οι οποίοι δεν ήταν σε θέση να παρουσιάσουν βάσιμες αποδείξεις για προκλητική συμπεριφορά από μέρους των Μαρτύρων του Ιεχωβά.

Είναι ενδιαφέρον ότι στη δίκη που έγινε μετά το φόνο του αδελφού Μουασάντε, ο αναπληρωτής δικαστής κ. Λ. Μ. Ε. Εμετζούλου δεν βρήκε κανένα στοιχείο που να αποδεικνύει ότι οι Μάρτυρες του Ιεχωβά είχαν προκαλέσει με οποιονδήποτε τρόπο τους διώκτες τους, όπως ισχυριζόταν η κυβέρνηση. Ο δικαστής δήλωσε: «Δεν βλέπω κανένα στοιχείο πρόκλησης. Είναι αλήθεια ότι οι Μάρτυρες του Ιεχωβά διέδιδαν αποφασιστικά την πίστη τους και επιζητούσαν την απόκτηση νέων οπαδών, αλλά είχαν συναίσθηση των πολιτικών τους υποχρεώσεων και έκαναν όλα όσα τους ζητήθηκαν να κάνουν . . . Απλώς αρνήθηκαν να υποστηρίξουν οποιοδήποτε πολιτικό κόμμα».

Καθώς ο αναβρασμός για την καταγραφή ψηφοφόρων καταλάγιαζε, ο πρωθυπουργός έκανε έκκληση για ειρήνη και ηρεμία στη χώρα. «Μη δημιουργείτε προβλήματα στους Ευρωπαίους, στην αστυνομία, στους Ινδούς, ακόμη και στους Μάρτυρες του Ιεχωβά», είπε. «Συγχωρήστε τους!» Τον Ιούλιο του 1964, μέσα σε κλίμα μεγάλου ενθουσιασμού, η αποικία της Νυασαλάνδης έγινε ανεξάρτητη δημοκρατία και μετονομάστηκε σε Μαλάουι. Ο διωγμός τελικά τερματίστηκε, αλλά στο μεταξύ είχαν χαθεί με βίαιο τρόπο οι ζωές οχτώ υπηρετών του Ιεχωβά.

Μια Σύντομη Περίοδος Ηρεμίας

Καθώς το 1964 πλησίαζε στο τέλος του, οι αδελφοί μας βρίσκονταν σε μια περίοδο σχετικής ηρεμίας. Μερικοί πρώην άσπονδοι εχθροί ήταν περίεργοι να μάθουν περισσότερα για το «μυστικό» που βοήθησε τα θύματά τους να λάβουν σταθερή στάση παρ’ όλο το διωγμό. Ως αποτέλεσμα, δόθηκε νέα ώθηση στο κήρυγμα του αγγέλματος της Βασιλείας.

Στις αρχές του 1966, παρουσιάστηκε μια ακόμη ευκαιρία να εξηγηθεί η ουδέτερη στάση των Μαρτύρων του Ιεχωβά στον Δρ Μπάντα. Η Εταιρία Σκοπιά είχε ζητήσει την άδεια να μπουν και άλλοι ιεραπόστολοι στη χώρα. Ο Δρ Μπάντα, ο οποίος έλεγχε  τη χορήγηση αδειών σε Ευρωπαίους που έμπαιναν στη Μαλάουι, ρώτησε για ποιο λόγο χρειάζονταν και άλλοι ιεραπόστολοι. Αυτό κατέληξε σε συνάντηση του Δρ Μπάντα με τον Μάλκολμ Βάιγκο, τον υπηρέτη τμήματος. Ο Δρ Μπάντα τόνισε ότι δεν ήθελε ανθρώπους οι οποίοι ασχολούνταν με την πολιτική. Ο αδελφός Βάιγκο τον διαβεβαίωσε και πάλι για την υπακοή μας στους νόμους της χώρας και την ουδέτερη στάση μας σε ζητήματα πολιτικής.—Ρωμ. 13:1-7.

Το 1967 ο μέσος όρος των ευαγγελιζομένων είχε ανέλθει στους 17.000 και πλέον. Στη διάρκεια αυτής της ήρεμης περιόδου, έφτασαν στη χώρα άλλοι δύο απόφοιτοι της Γαλαάδ, ο Κιθ και η Αν Ίτον. Όταν συνάντησαν το ζεύγος Γιόχανσον στο γραφείο τμήματος, η Λίντα τους διαβεβαίωσε με ενθουσιασμό: «Έχετε έρθει στην πιο ειρηνική χώρα της Αφρικής!» Ιδέα δεν είχαν για τα σοβαρά προβλήματα που επρόκειτο να ξεσπάσουν σύντομα.

Νέα Επιδείνωση της Κατάστασης

Έπειτα από μια σύντομη σειρά μαθημάτων για την εκμάθηση της γλώσσας, ο Κιθ Ίτον, μαζί με τη σύζυγό του την Αν, διορίστηκε στο έργο περιφερείας. Στην αρχή, ευνοήθηκαν με τη στοργική υποστήριξη του Κένεθ Τσιμπάζα και της οικογένειάς του. Πάντα πρόθυμος να βοηθήσει, ο νεαρός Μάιμπα χαιρόταν ιδιαίτερα να κουβαλάει την τσάντα του αδελφού Ίτον κάθε φορά που έβγαιναν στην υπηρεσία αγρού.

Τον Απρίλιο του 1967, ενώ ο αδελφός Ίτον υπηρετούσε μια συνέλευση περιοχής στο χωριό Τάμπο στην περιοχή του Παλόμπε, άκουσε στο ραδιόφωνο μια ανησυχητική είδηση. Ο Δρ Μπάντα κατηγορούσε τους Μάρτυρες του Ιεχωβά ότι προκαλούσαν εσκεμμένα τους αξιωματούχους του κόμματος καθώς και τα μέλη των κινημάτων της νεολαίας που ήταν γνωστά ως Νεαροί Πρωτοπόροι της Μαλάουι και Σύλλογος Νέων της Μαλάουι. Επίσης ισχυριζόταν ότι οι Μάρτυρες όχι μόνο αρνούνταν να αγοράσουν κάρτα μέλους του κόμματος αλλά ότι έπειθαν και άλλους να κάνουν το ίδιο.

Όπως και το 1964, φέρθηκε στο προσκήνιο το ζήτημα της κάρτας του κόμματος. Αν και η αγορά αυτής της κάρτας ήταν  προαιρετική, η άρνηση κάποιου να την αγοράσει θεωρούνταν από τους αξιωματούχους του κόμματος ως πράξη έλλειψης σεβασμού. Αργότερα ειπώθηκε ότι η αγορά της κάρτας ήταν «ένας τρόπος με τον οποίο εμείς, ο λαός αυτής της χώρας, μπορούμε να δείξουμε στον [Δρ Μπάντα] την εκτίμησή μας για τη συμβολή του στην πρόοδο της Μαλάουι». Αγανακτισμένοι από τη σταθερή στάση των Μαρτύρων του Ιεχωβά ως προς αυτό το θέμα, οι αξιωματούχοι του κόμματος ξανάρχισαν τις προσπάθειες προκειμένου να εξαναγκάσουν τους αδελφούς να συμβιβαστούν. Στο γραφείο άρχισαν πάλι να φτάνουν εκθέσεις για παρενοχλήσεις και ξυλοδαρμούς.

Σε μια περίπτωση, κάποιοι αξιωματούχοι του κόμματος ζήτησαν από τον Μάλκολμ Βάιγκο να επισκεφτεί έναν αδελφό από την Εκκλησία Τζούμπε ο οποίος είχε συλληφθεί λόγω της άρνησής του να αγοράσει κάρτα του κόμματος. Προτού μπει στο δωμάτιο, ο αδελφός Βάιγκο προσευχήθηκε σιωπηλά. Από την αρχή ήταν ολοφάνερο ότι αυτοί οι αξιωματούχοι έλπιζαν πως ο αδελφός Βάιγκο θα τους έλεγε ότι η Εταιρία Σκοπιά είχε πει ξεκάθαρα στα μέλη της ότι ήταν εσφαλμένο να αγοράζουν τις κάρτες του κόμματος. Αντιθέτως εκείνος τόνισε ότι η Εταιρία δεν λέει σε κανέναν τι να κάνει και ότι ο καθένας πρέπει να πάρει την προσωπική του απόφαση στο ζήτημα. Οι αξιωματούχοι του κόμματος δεν έμειναν ευχαριστημένοι με αυτή την εξήγηση. Ακολούθησε ένας καταιγισμός ερωτήσεων από κάθε κατεύθυνση. Στην προσπάθειά τους να μπερδέψουν τον αδελφό Βάιγκο, οι αξιωματούχοι έκαναν τη μια ερώτηση μετά την άλλη χωρίς να του αφήνουν χρόνο να απαντήσει. Αφού τον ανέκριναν επί δύο ώρες, τελικά άφησαν τον αδελφό ελεύθερο. Κανείς δεν είχε αγοράσει κάρτα του κόμματος.

Υπό Απαγόρευση!

Η κατάσταση έφτασε στο αποκορύφωμα το Σεπτέμβριο του 1967 στη διάρκεια της ετήσιας συνέλευσης που διεξήγαγε το κυβερνών κόμμα, το Κόμμα του Κογκρέσου της Μαλάουι. Μια από τις αποφάσεις που ψηφίστηκαν σε αυτήν έλεγε: «Συνιστούμε έντονα να κηρυχτεί παράνομο το θρήσκευμα των Μαρτύρων του Ιεχωβά σε αυτή τη χώρα». Για ποιο λόγο; Η απόφαση έλεγε:  «Θέτει σε κίνδυνο τη σταθερότητα της ειρήνης και της ηρεμίας η οποία είναι ουσιώδης για την ομαλή λειτουργία του Κράτους μας». Κατόπιν, στην τελική του ομιλία προς τη συνέλευση, ο πρόεδρος δήλωσε: «Οι Μάρτυρες του Ιεχωβά δημιουργούν παντού προβλήματα. Γι’ αυτόν το λόγο, η Συνέλευση ψήφισε χθες μια απόφαση σύμφωνα με την οποία οι Μάρτυρες του Ιεχωβά πρέπει να τεθούν υπό απαγόρευση. Σας λέω το εξής: Να είστε βέβαιοι ότι η Κυβέρνηση θα τακτοποιήσει αυτό το ζήτημα πολύ γρήγορα».

Αποτελούσαν πράγματι οι Μάρτυρες του Ιεχωβά “κίνδυνο για τη σταθερότητα της Μαλάουι”; Ασφαλώς όχι! Κάποιος παρατηρητής περιέγραψε αργότερα τους Μάρτυρες στη Μαλάουι ως «υποδειγματικούς πολίτες» οι οποίοι «πληρώνουν με επιμέλεια τους φόρους, φροντίζουν τους αρρώστους, καταπολεμούν τον αναλφαβητισμό». Εντούτοις, η κυβέρνηση πράγματι “τακτοποίησε αυτό το ζήτημα πολύ γρήγορα”. Σύντομα υπογράφηκε ένα προεδρικό διάταγμα που επέβαλε απαγόρευση και τέθηκε σε ισχύ στις 20 Οκτωβρίου 1967. Ολόκληρο το έθνος ενημερώθηκε από έναν πηχυαίο τίτλο στις εφημερίδες: «Η Μαλάουι Απαγορεύει  “Επικίνδυνη” Αίρεση». Μολονότι αναφερόταν ότι αυτό το μέτρο λήφθηκε επειδή οι Μάρτυρες του Ιεχωβά ήταν «επικίνδυνοι για την καλή κυβέρνηση της Μαλάουι», ήταν προφανές ότι ο πραγματικός λόγος ήταν η άρνησή τους να αγοράσουν κάρτα του κόμματος. Σε αρμονία με τις ισχυρές, βασισμένες στην Αγία Γραφή πεποιθήσεις τους, οι Μάρτυρες του Ιεχωβά επέλεξαν απλώς να “υπακούν στον Θεό ως άρχοντα μάλλον παρά στους ανθρώπους”.—Πράξ. 5:28, 29.

Η Προετοιμασία Ανταμείβει

Πριν από την επιβολή της απαγόρευσης, οι αδελφοί στο γραφείο τμήματος είχαν αντιληφθεί ότι επρόκειτο να γίνει κάποια επίσημη ενέργεια εναντίον των Μαρτύρων του Ιεχωβά. Μολονότι δεν ανέμεναν ολοκληρωτική απαγόρευση, άρχισαν να λαβαίνουν μέτρα προφύλαξης. Διεξάχθηκαν ειδικές συναθροίσεις σε διάφορα μέρη της χώρας προκειμένου να δοθεί κατεύθυνση και ενθάρρυνση στους επισκόπους περιοχής και περιφερείας. Δόθηκαν πρακτικές οδηγίες σχετικά με τις συναθροίσεις, τη διακονία αγρού, τα αποθέματα εντύπων και την αλληλογραφία. Αυτές οι πληροφορίες αποδείχτηκαν ανεκτίμητες καθώς χειροτέρευε η κατάσταση.

Οι εκκλησίες ακολουθούσαν επιμελώς τις υποδείξεις που λάβαιναν σταδιακά. Δεν χρησιμοποιούσαν πλέον κανένα από τα υπηρεσιακά έντυπα της Εταιρίας. Αντίθετα, οι εκθέσεις έργου της εκκλησίας γράφονταν σε απλό χαρτί και αποστέλλονταν στο γραφείο τμήματος μέσω αδελφών. Οι ώρες των συναθροίσεων άλλαζαν ανάλογα με τις ανάγκες της κάθε εκκλησίας. Μια εκκλησία αποφάσισε να διεξάγει τις συναθροίσεις της στις πεντέμισι το πρωί της Κυριακής, προτού ξυπνήσει το υπόλοιπο χωριό. Όσο για το έργο κηρύγματος, καμιά απαγόρευση δεν μπορούσε να εμποδίσει τους Μάρτυρες του Ιεχωβά να διαδίδουν τα καλά νέα της Βασιλείας. Όπως ακριβώς συνέβη στις ημέρες των αποστόλων, οι πιστοί αδελφοί και αδελφές μας πήραν την εξής στάση: «Δεν μπορούμε να σταματήσουμε να μιλάμε για αυτά που είδαμε και ακούσαμε».—Πράξ. 4:20.

Λίγο πριν από την απαγόρευση, το γραφείο τμήματος έλαβε από μια αξιόπιστη πηγή την πληροφορία ότι η Εφημερίδα της  Κυβέρνησης ετοιμαζόταν να αναγγείλει την επιβολή απαγόρευσης στους Μάρτυρες του Ιεχωβά. Με βάση αυτό, οι αδελφοί μετέφεραν αμέσως όλα τα σπουδαία έγγραφα, ακόμη και μέρος του εξοπλισμού, στα σπίτια διάφορων αδελφών. Επίσης, τα αποθέματα των εντύπων απομακρύνθηκαν από το γραφείο τμήματος και στάλθηκαν σε μεγάλες ποσότητες στις εκκλησίες όλης της χώρας. Μια εκκλησία, προκειμένου να προστατέψει αυτή την πολύτιμη πνευματική τροφή, γέμισε δυο μεγάλα δοχεία λαδιού με βιβλία και τα έθαψε για να χρησιμοποιηθούν αργότερα. Όταν οι αστυνομικοί έφτασαν τελικά στο γραφείο τμήματος το Νοέμβριο για να δημεύσουν την περιουσία, φάνηκαν να εκπλήσσονται από το γεγονός ότι βρήκαν τόσο λίγα έντυπα, έγγραφα και εξοπλισμό.

Απελαύνονται οι Ιεραπόστολοι

Όπως αναμενόταν, οι ξένοι ιεραπόστολοι διατάχθηκαν να φύγουν από τη χώρα. Προτού φύγουν, όμως, έκαναν ό,τι μπορούσαν για να ενισχύσουν τους τόσο αγαπητούς αδελφούς και αδελφές τους. Ο Μάλκολμ Βάιγκο επισκέφτηκε και ενθάρρυνε τους αδελφούς των οποίων τα σπίτια είχαν καταστραφεί από τους ταραξίες. Ο Φίνλι Μουινιέρε, που υπηρετούσε ως επίσκοπος περιοχής, ήταν ένας από αυτούς. Ο αδελφός Βάιγκο είπε: «Όταν φτάσαμε, είδαμε τον αδελφό Μουινιέρε να στέκεται και να κοιτάει το σπίτι του που είχε καεί εντελώς. Αυτό που ήταν ενθαρρυντικό ήταν το πνεύμα το οποίο έδειξε. Η επιθυμία του ήταν να επιστρέψει αμέσως και να ενισχύσει τους άλλους αδελφούς της περιοχής του που υπέφεραν. Δεν είχε λυγίσει εξαιτίας της προσωπικής του απώλειας».

Ο Τζακ Γιόχανσον ταξίδεψε βόρεια στο Λιλόνγκουε για να επισκεφτεί τους περίπου 3.000 αδελφούς και αδελφές που βρίσκονταν στη φυλακή. Μπόρεσε να μιλήσει με πολλούς από αυτούς και να τους ενθαρρύνει. Το ηθικό τους διατηρούνταν ακμαίο. Στην πραγματικότητα, έφυγε ο ίδιος ενθαρρυμένος και χαρακτήρισε αυτή την εμπειρία ενισχυτική για την πίστη. Ο αξιωματικός υπηρεσίας είπε αργότερα στον αδελφό Γιόχανσον ότι η κατάσταση ήταν δύσκολη. Αναφερόμενος σε μία μόνο από τις επιπτώσεις της απαγόρευσης, ο αξιωματικός είπε πως στο  εξής, αν κοβόταν το ρεύμα στο Λιλόνγκουε, προφανώς δεν θα επανερχόταν ποτέ. Οι καλύτεροι και οι πιο αξιόπιστοι εργάτες βρίσκονταν στη φυλακή!

Οι οχτώ ξένοι ιεραπόστολοι δεν έφυγαν από τη Μαλάουι οικειοθελώς. Από τη δική τους πλευρά, δεν είχαν κάνει τίποτε κακό. Τα ζεύγη Σαρπ και Γιόχανσον οδηγήθηκαν απευθείας στο αεροδρόμιο με αστυνομική συνοδεία και επιβιβάστηκαν σε ένα αεροπλάνο με το οποίο έφυγαν από τη χώρα. Τα άλλα δύο αντρόγυνα οδηγήθηκαν στις Φυλακές Τσιτσίρι στο Μπλαντάιρ, όπου έμειναν μερικές νύχτες—ο Μάλκολμ και ο Κιθ σε ένα κελί και η Λίντα Λουίζ με την Αν σε ένα άλλο. Έπειτα, οδηγήθηκαν με αστυνομική συνοδεία στο αεροδρόμιο και απελάθηκαν στο Μαυρίκιο. Τελικά το ζεύγος Βάιγκο, μαζί με το ζεύγος Γιόχανσον, πήραν νέο διορισμό για την Κένυα, και το ζεύγος Ίτον για τη Ροδεσία.

Με καρδιά γεμάτη λύπη άφησαν οι ιεραπόστολοι τους αγαπημένους αδελφούς και αδελφές τους. Αλλά οι Μάρτυρες στη Μαλάουι δεν έμειναν αβοήθητοι. Υπήρχαν πνευματικοί ποιμένες, στοργικοί επίσκοποι, στις 405 εκκλησίες όλης της χώρας. (Ησ. 32:2) Ο Άλεξ Μαφαμπάνα είχε την ευθύνη του έργου τοπικά, και η επίβλεψη του αγρού της Μαλάουι ανατέθηκε στο τμήμα της Ζιμπάμπουε (η οποία τότε ονομαζόταν Ροδεσία). Τα επόμενα χρόνια, το γραφείο τμήματος στη Χαράρε της Ζιμπάμπουε καλούσε τους επισκόπους περιοχής της Μαλάουι, καθώς και άλλους που αναλάμβαναν την ηγεσία, να πηγαίνουν στη Ζιμπάμπουε για τις συνελεύσεις περιφερείας και για περαιτέρω εκπαίδευση. Μέσω αυτών των πιστών αδελφών, μεταβιβάζονταν στις εκκλησίες τα προγράμματα των συνελεύσεων περιοχής και περιφερείας.

Νέο Κύμα Ωμοτήτων

Εντούτοις, όταν η απαγόρευση έγινε δημόσια γνωστή, οι αξιωματούχοι του κόμματος και τα μέλη των οργανώσεων Νεαροί Πρωτοπόροι της Μαλάουι και Σύλλογος Νέων ανέλαβαν την ηγεσία σε ένα νέο κύμα τρομερού διωγμού. Η αστυνομία και τα δικαστήρια, αν και μερικές φορές έδειχναν φιλική διάθεση, ήταν ανίσχυρα να σταματήσουν τις βιαιότητες τώρα που οι Μάρτυρες του Ιεχωβά θεωρούνταν παράνομοι στη χώρα.

 Καθώς εντεινόταν ο διωγμός, οι Αίθουσες Βασιλείας, τα σπίτια, οι αποθήκες τροφίμων και οι επιχειρήσεις των Μαρτύρων του Ιεχωβά σε όλα τα μέρη της χώρας καταστρέφονταν. Σε μερικά μέρη οι διώκτες έρχονταν μάλιστα με φορτηγά για να πάρουν τα αποκτήματα των Μαρτύρων. Αν και η αξία αυτής της υλικής απώλειας μπορεί να ήταν πολύ μικρή από χρηματική άποψη, για τους αδελφούς και τις αδελφές μας στη Μαλάουι αντιπροσώπευε όλα όσα είχαν.

Επίσης, από όλα τα μέρη της Μαλάουι έφταναν εκθέσεις για ξυλοδαρμούς. Για μερικές από τις αγαπητές μας αδελφές, ο διωγμός ήταν ιδιαίτερα αμείλικτος. Αναφέρθηκαν πολλές περιπτώσεις βιασμού, ακρωτηριασμού και ξυλοδαρμού Χριστιανών γυναικών. Οι σαδιστές διώκτες δεν λυπούνταν κανέναν. Ηλικιωμένες, νέες, ακόμη και μερικές έγκυες αδελφές, έγιναν αντικείμενο τέτοιων σκληρών βασανιστηρίων. Ως αποτέλεσμα, μερικές απέβαλαν. Για μια ακόμη φορά, χιλιάδες αδελφοί αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα χωριά τους. Πολλοί βρήκαν καταφύγιο στη ζούγκλα. Άλλοι εξορίστηκαν προσωρινά στη γειτονική Μοζαμβίκη. Ως το τέλος του Νοεμβρίου του 1967, το βάναυσο κύμα επιθέσεων εναντίον των Μαρτύρων του Ιεχωβά είχε στοιχίσει τη ζωή σε άλλα πέντε τουλάχιστον άτομα.

Αντίδραση στην Απαγόρευση

Ακόμη και οι άγριοι ξυλοδαρμοί δεν πτόησαν τους Μάρτυρες του Ιεχωβά. Πολύ λίγοι συμβιβάστηκαν. Το σπίτι και τα έπιπλα του Σάμσον Κουμπανίουα καταστράφηκαν, καθώς και όλα του τα ρούχα, αλλά η πίστη του δεν χάθηκε. Με απόλυτη βεβαιότητα εκείνος είπε: «Ξέρω ότι ποτέ δεν είμαι μόνος και ότι ο Ιεχωβά με προστατεύει». Η ακεραιότητα αυτών των αντρών και γυναικών πίστης φέρνει τιμή στον Ιεχωβά—δίνει απάντηση στο χλευασμό του Σατανά: «Όλα όσα έχει ο άνθρωπος θα τα δώσει για χάρη της ψυχής του».—Ιώβ 2:4.

Ο διωγμός αφύπνισε μάλιστα μερικά ειλικρινή άτομα στη Μαλάουι. Αυτό ήταν σε αρμονία με ό,τι προείπε ο ίδιος ο Ιησούς Χριστός. Αφού προειδοποίησε τους ακολούθους του ότι θα τους δίωκαν και μάλιστα θα τους έσερναν ενώπιον αρχόντων, τελείωσε  με τα εξής ενθαρρυντικά λόγια: «Αυτό θα αποτελέσει για εσάς ευκαιρία για μαρτυρία».—Λουκ. 21:12, 13.

Κάποιος σύζυγος, ο οποίος επί ένα διάστημα εναντιωνόταν στη σύζυγό του επειδή ήταν δραστήρια ως Μάρτυρας του Ιεχωβά, μπόρεσε να δει πιο ξεκάθαρα τα πράγματα εξαιτίας του διωγμού. Ένα πρωί—προτού περάσουν δύο εβδομάδες από την επιβολή της απαγόρευσης—ήρθε ένας όχλος στο σπίτι του. Ήξεραν ότι ο άντρας δεν ήταν Μάρτυρας, και φώναζαν πως είχαν έρθει μόνο για τη σύζυγό του. Στην αρχή εκείνος δεν άνοιγε την πόρτα. Όταν όμως απείλησαν ότι θα έκαιγαν το σπίτι και όλους όσους ήταν μέσα, άνοιξε διστακτικά. Τον έδεσαν αμέσως με αλυσίδες και τον διέταξαν να αγοράσει την κάρτα του κόμματος. Τότε κατάλαβε ότι η σύζυγός του θα πρέπει όντως να είχε την αληθινή θρησκεία. Αρνήθηκε να αγοράσει την κάρτα εκείνη την ημέρα. Έδειραν τόσο αυτόν όσο και τη σύζυγό του. Αλλά αμέσως μετά, άρχισε να μελετάει την Αγία Γραφή. Το επόμενο έτος, αυτός ο άντρας αφιέρωσε τη ζωή του στον Ιεχωβά, και έγινε και αυτός υπηρέτης του Ιεχωβά όπως η σύζυγός του.

Διάφορα άτομα, τόσο από τη Μαλάουι όσο και από το εξωτερικό, εξέφραζαν την ανησυχία τους για τα όσα συνέβαιναν σε εκείνους τους αθώους Χριστιανούς. Μερικοί έλεγαν: «Τώρα ξέρουμε ότι πρέπει να πλησιάζει το τέλος του κόσμου, αφού οι άνθρωποι του Θεού είναι απαγορευμένοι στη χώρα μας!» Τα άρθρα που εμφανίστηκαν στη Σκοπιά και στο Ξύπνα! τον Απρίλιο και τον Ιούλιο του 1968 αντίστοιχα ξεσήκωσαν δημόσια κατακραυγή από όλο τον κόσμο. Έφτασαν χιλιάδες επιστολές οι οποίες εξέφραζαν αγανάκτηση και πρότρεπαν την κυβέρνηση να αναλάβει δράση για να τερματίσει τις ωμότητες. Σε μερικά ταχυδρομεία χρειάστηκε επιπλέον προσωπικό για να είναι δυνατόν να διεκπεραιωθεί αυτός ο απροσδόκητος καταιγισμός επιστολών. Τόσο έντονη και παρατεταμένη ήταν η διεθνής αντίδραση σε αυτή την κατάσταση ώστε τελικά ο πρόεδρος εξέδωσε ένα διάταγμα με το οποίο δήλωνε ότι ο διωγμός έπρεπε να σταματήσει. Αργότερα, ο Δρ Μπάντα είπε μάλιστα ότι κανείς δεν έπρεπε να εξαναγκαστεί να αγοράσει κάρτα του κόμματος. «Θέλω να έχει ο λαός την ελευθερία να ανανεώσει την κάρτα του επειδή το επιθυμεί, όχι επειδή είναι αναγκασμένος», είπε. Έτσι, σταδιακά,  άρχισε να υποχωρεί ένα ακόμη κύμα διωγμού. Αυτό επέτρεψε σε μερικούς από τους αδελφούς μας να επιστρέψουν στα σπίτια τους και να συνεχίσουν το σημαντικό έργο κηρύγματος της Βασιλείας—χρησιμοποιώντας, ωστόσο, λιγότερο φανερές μεθόδους, εφόσον η απαγόρευση δεν είχε αρθεί.

Έργο υπό την Επιφάνεια

Στη διάρκεια εκείνου του καιρού, ο αδελφός Μαφαμπάνα φρόντιζε πιστά για το έργο στον τοπικό αγρό. Διατηρούσε την επαφή με το τμήμα της Ροδεσίας και λάβαινε την αναγκαία κατεύθυνση από εκείνο το γραφείο. Αλλά η αστυνομία τον παρακολουθούσε συνεχώς, και γι’ αυτό έπρεπε να είναι πολύ προσεκτικός. Πολλές φορές κινδύνεψε να συλληφθεί. Δυστυχώς, το 1969 πέθανε, πιθανώς από καρκίνο. Έπειτα από αυτό, την επίβλεψη του έργου των Μαρτύρων του Ιεχωβά στη Μαλάουι ανέλαβε ο Κένεθ Τσιμπάζα, μέχρι το θάνατό του από εγκεφαλική αιμορραγία το 1971. Ασφαλώς, ο Ιεχωβά θα θυμηθεί με αγάπη τα πολλά καλά έργα αυτών των δύο τηρητών ακεραιότητας στην επικείμενη «ανάσταση των δικαίων».—Λουκ. 14:14· Εβρ. 6:10.

Καθώς οι συνθήκες εξομαλύνονταν, οι αδελφοί στη Μαλάουι προσαρμόζονταν στην καινούρια κατάσταση. Σύντομα, η ανεπίσημη μαρτυρία άρχισε να φέρνει καρπούς. Παρά την απαγόρευση, η δραστηριότητα των σκαπανέων άκμαζε. Το 1971 υπήρχαν 925 σκαπανείς που μετέδιδαν με ζήλο τα καλά νέα μαζί με χιλιάδες ευαγγελιζομένους. Μάλιστα, στον κατάλογο ήταν εγγεγραμμένος και ένας ειδικός σκαπανέας—ο Γκρέσαμ Κουαζιζίρα, ο οποίος εξακολουθούσε να υπηρετεί όσια σε προχωρημένη ηλικία, παρά τις πολλές αντιξοότητες και τις προσωπικές δοκιμασίες. Συνέχισε να υπηρετεί πιστά τον Ιεχωβά μέχρι το θάνατό του το 1978.

Καθώς οι αδελφοί αποδεικνύονταν «προσεκτικοί σαν τα φίδια», οι εκθέσεις των εκκλησιών και η υπόλοιπη αλληλογραφία εξακολουθούσαν να φτάνουν στο γραφείο τμήματος στη Ροδεσία. (Ματθ. 10:16) Αυτές οι εκθέσεις έδειχναν ότι το γεμάτο ζήλο έργο κηρύγματος που γινόταν υπό την επιφάνεια είχε μεγάλη επιτυχία. Ακριβώς πριν από την απαγόρευση, το 1967, υπήρχε ένας ανώτατος αριθμός 18.519 ευαγγελιζομένων. Το  1972, αν και η απαγόρευση εξακολουθούσε να ισχύει και πολλοί είχαν καταφύγει στη Μοζαμβίκη, έκθεση έργου υπέβαλε ένας νέος ανώτατος αριθμός 23.398 ευαγγελιζομένων, και αυτοί δαπανούσαν κάθε μήνα κατά μέσο όρο πάνω από 16 ώρες στη διακονία.

«Νέοι Τομείς» Λαβαίνουν Μαρτυρία

Μολονότι οι Μάρτυρες ήταν πολύ προσεκτικοί καθώς κήρυτταν, μερικοί παρ’ όλα αυτά συλλαμβάνονταν και φυλακίζονταν. Ακόμη και τότε, όμως, δεν αποθαρρύνονταν. Συνέχιζαν να κηρύττουν, χρησιμοποιώντας τη φυλακή ως το νέο τους τομέα.

Ο Μπάστον Μόζις Νιρέντα έμεινε στη φυλακή εφτά μήνες το 1969. Μερικοί άλλοι κρατούμενοι τον ρώτησαν γιατί δεν ερχόταν μαζί τους στην Ενωμένη Εκκλησία. Τι θαυμάσια ευκαιρία για μαρτυρία! Χρησιμοποιώντας μια παλιά, φθαρμένη Αγία Γραφή που τη μοιράζονταν όλοι οι κρατούμενοι και από την οποία έλειπαν πολλές σελίδες, τους έδειξε μερικές Γραφικές αλήθειες. Αυτό οδήγησε σε Γραφική μελέτη. Ακόμη και ο ηγέτης εκείνης της εκκλησίας έκανε μελέτη. Προτού αποφυλακιστεί, ο αδελφός Νιρέντα είχε τη χαρά να βοηθήσει τέσσερα άτομα να κατανοήσουν τις βασικές διδασκαλίες του Λόγου του Θεού.

Η Δραστηριότητα της Αγγλικής Εκκλησίας

Όταν απελάθηκαν όλοι οι ξένοι ιεραπόστολοι, ως αποτέλεσμα της απαγόρευσης, ο Μπιλ Μακ Λάκι ο οποίος είχε παντρευτεί την Ντενίζ, μια Νοτιοαφρικανή, παρέμεινε στο Μπλαντάιρ. Εκεί διατηρούσε μια μικρή επιχείρηση με την οποία φρόντιζε για τις οικογενειακές του ευθύνες. Το σπίτι του ζεύγους Μακ Λάκι έγινε ο νέος τόπος συναθροίσεων για την αγγλική εκκλησία του Μπλαντάιρ. Ασφαλώς, αυτές οι συναθροίσεις έπρεπε να διεξάγονται με πιο ανεπίσημο τρόπο ώστε να μην ελκύουν την προσοχή. Γι’ αυτό δεν ψάλλονταν ύμνοι ούτε υπήρχαν χειροκροτήματα.

Τότε ήταν που ο Γκίντο Ότο, ο οποίος υπηρετούσε στο γραφείο τμήματος στη Ροδεσία, άρχισε να εισάγει έντυπα στη Μαλάουι κρυφά. Ο πατέρας του Γκίντο είχε ένα μικρό ξενοδοχείο στην όχθη της λίμνης Μαλάουι, και έτσι οι επισκέψεις του Γκίντο δεν φαίνονταν καθόλου παράξενες στους αξιωματούχους.  Ούτε καν φαντάζονταν πόσα Γραφικά έντυπα έφερνε κάθε φορά ο Γκίντο! Τα έντυπα αποθηκεύονταν σε ένα μυστικό υπόγειο κελάρι στο σπίτι του ζεύγους Μακ Λάκι. Όταν έσκαβαν για να το φτιάξουν, μερικοί περαστικοί ρωτούσαν τι θα το έκαναν. «Μια τουαλέτα θα φτιάξουμε», τους έλεγαν εκείνοι.

Κάποια νύχτα, κατά τη διάρκεια μιας συνάθροισης, σταμάτησε ένα όχημα μπροστά στο σπίτι. Ποιος να ήταν άραγε; Η αστυνομία; Οι αδελφοί δεν ήξεραν τι να κάνουν τα βιβλία μελέτης τους. Η πόρτα άνοιξε, και μπήκε μέσα χαρούμενος ο Γκίντο Ότο. Τι ανακούφιση!

Έπειτα από αυτό, όπως εξηγεί η Ντενίζ, «ο Μπιλ είπε στους αδελφούς ότι το πρώτο πράγμα που έπρεπε να κάνουν, αν κάποιος προσπαθούσε να μπει μέσα, ήταν να βάλουν όλα τα έντυπα σε ένα καλάθι που είχαμε δίπλα μας. Κατόπιν, εγώ έπρεπε να ρίξω το καλάθι μέσα σε μια τρύπα που υπήρχε στο πάτωμα του υπνοδωματίου μας. Αυτή οδηγούσε στο κελάρι. Επίσης, κάθε φορά ετοιμάζαμε σερβίτσια του τσαγιού, τα οποία βάζαμε πάνω σε ένα τραπεζάκι με ρόδες. Αν έμπαινε κάποιος μέσα, φαινόταν σαν να είχαμε απλώς παρέα και πίναμε τσάι!»

Καθώς όμως οι συνθήκες γίνονταν ολοένα και πιο δύσκολες, οι συναθροίσεις δεν μπορούσαν να διεξάγονται πια σε ένα μέρος μόνο. Χρησιμοποιούνταν διάφορα σπίτια. Μερικές φορές  ο όμιλος συναθροιζόταν σε κάποιο δάσος, και οι αδελφοί ήταν ντυμένοι σαν να είχαν πάει για πικνίκ.

Παρά τις δυσκολίες αυτές, οι αδελφοί κατόρθωναν και πάλι να πλησιάζουν τους γνήσιους εκζητητές της αλήθειας δίνοντας ανεπίσημη μαρτυρία στους αγγλόφωνους. Μερικοί γνώρισαν την αλήθεια. Ανάμεσά τους ήταν ο Βίκτορ Λούλκερ, ο Ντάνιελ Μαρν και ο Μάικ Σάρμα, οι οποίοι υπηρετούν μέχρι σήμερα στην Εκκλησία Μπλαντάιρ.

Δίκες στο Μπλαντάιρ

Όταν η αστυνομία εισέβαλε στο σπίτι του ζεύγους Μακ Λάκι το 1971, βρήκε μερικά έντυπα της Εταιρίας. Έγινε μήνυση κατά του αδελφού Μακ Λάκι και στη συνέχεια αυτός υποχρεώθηκε να εμφανιστεί ενώπιον του δικαστή στο Λίμπι του Μπλαντάιρ. Οι ντόπιοι Μάρτυρες το έμαθαν και, διακινδυνεύοντας τη δική τους ελευθερία, πολλοί από αυτούς ήρθαν για να υποστηρίξουν το ζεύγος Μακ Λάκι. Όταν ο δικαστής ανακοίνωσε την απόφαση «αθώος», οι αδελφοί ξέσπασαν σε δυνατά χειροκροτήματα! Αλλά ο εισαγγελέας εφεσίβαλε την απόφαση. Τώρα η υπόθεση παραπέμφθηκε στο ανώτατο δικαστήριο. Αυτή τη φορά ο Μπιλ Μακ Λάκι κρίθηκε ένοχος και καταδικάστηκε σε εφταετή φυλάκιση. Εντούτοις, δεν ήθελαν πραγματικά να τον κλείσουν στη φυλακή, και γι’ αυτό τον διέταξαν να φύγει από τη χώρα.

Έτσι, τον Οκτώβριο του 1972, τελείωσαν τα 37 χρόνια όσιας υπηρεσίας του Μπιλ Μακ Λάκι στη Μαλάουι. Προτού φύγει, οργάνωσε τους αδελφούς ώστε να έρθουν και να πάρουν αθόρυβα όλα τα έντυπα που βρίσκονταν στο μυστικό κελάρι του. Οι αδελφοί πήραν ένα σωρό βιβλία! Μερικούς τους σταμάτησαν αργότερα σε μπλόκα στους δρόμους, αλλά η αστυνομία δεν πρόσεξε ούτε ένα από τα κιβώτια. Προτού φύγει το ζεύγος Μακ Λάκι από τη χώρα, έκλεισε με τσιμέντο την είσοδο του μυστικού κελαριού. Η πιστή, αυτοθυσιαστική υπηρεσία του Μπιλ Μακ Λάκι θα μείνει για πολύ καιρό αλησμόνητη στην ιστορία των Μαρτύρων του Ιεχωβά στη Μαλάουι!

Ξεσπάει Τρίτο Κύμα Βίας

Μόλις άρχισαν οι αδελφοί να συνηθίζουν σε μια καινούρια ρουτίνα, ξέσπασαν πάλι προβλήματα. Το 1972, στη διάρκεια της  ετήσιας συνέλευσης που διεξήγαγε το Κόμμα του Κογκρέσου της Μαλάουι, πάρθηκαν μερικές πολύ ανησυχητικές αποφάσεις. Μια από αυτές τις αποφάσεις ζητούσε να απολυθούν όλοι οι Μάρτυρες του Ιεχωβά από την εργασία τους. Αυτό και έγινε—αμείλικτα, χωρίς καμία εξαίρεση. Κάποιες εταιρίες ήθελαν να κρατήσουν τους έμπιστους Μάρτυρες υπαλλήλους τους, αλλά δεν επιτράπηκε να το κάνουν αυτό. Οι επιχειρήσεις των Μαρτύρων κατασχέθηκαν, και το ίδιο συνέβη με τα περιουσιακά τους στοιχεία. Αλλά επρόκειτο να συμβούν ακόμη χειρότερα πράγματα.

Μια άλλη απόφαση που πάρθηκε στη συνέλευση έλεγε ότι «όλοι [οι Μάρτυρες του Ιεχωβά] που ζουν στα χωριά θα πρέπει να εκδιωχτούν από αυτά». Στην ουσία, αυτό σήμαινε ότι οι Μάρτυρες του Ιεχωβά θα έπρεπε να αποβληθούν από την κοινωνία! Χιλιάδες σπίτια που ανήκαν σε αυτούς κάηκαν ή γκρεμίστηκαν. Οι σοδειές τους και τα ζώα τους καταστράφηκαν. Τους απαγόρευσαν να αντλούν νερό από τα πηγάδια του χωριού τους. Έχασαν στην κυριολεξία όλα όσα είχαν, από τις λεηλασίες που έγιναν σε όλη τη χώρα.

Τα μέλη των κινημάτων νεολαίας πρωτοστάτησαν και πάλι σε αυτό το κύμα διωγμού, το πιο έντονο και βάναυσο μέχρι εκείνη τη στιγμή. Οργανωμένοι σε ομάδες των δώδεκα ως και εκατό ατόμων, πήγαιναν από χωριό σε χωριό και έψαχναν για Μάρτυρες του Ιεχωβά.

Σε όλη τη χώρα, οι αδελφοί μας καταδιώκονταν. Στο Μπλαντάιρ, περικύκλωσαν μια ομάδα αδελφών και τους οδήγησαν στα τοπικά γραφεία του κόμματος, όπου προηγουμένως στεγαζόταν το γραφείο τμήματος της Εταιρίας προτού κατασχεθεί το 1967. Μεταξύ των αδελφών ήταν και ο Γκρέισον Καπινίνγκα, ο οποίος είχε υπηρετήσει στο γραφείο τμήματος ως μεταφραστής πριν από την απαγόρευση. Όταν οι αδελφοί αρνήθηκαν σταθερά να αγοράσουν κάρτα του κόμματος, οι διώκτες τούς έτριψαν τα μάτια με ένα μείγμα από αλάτι και καυτερό πιπέρι. Κατόπιν χτύπησαν τους αδελφούς με σανίδες οι οποίες είχαν μεγάλα καρφιά. Αν κάποιος αδελφός φώναζε από τον πόνο, οι εγκληματίες τον χτυπούσαν ακόμη πιο δυνατά, λέγοντας: «Ας έρθει ο Θεός σου να σε σώσει».

 Οι άγριες επιθέσεις στοίχισαν τη ζωή πολλών αδελφών. Στο Κέιπ Μακλίρ, στο νότιο άκρο της λίμνης Μαλάουι, έδεσαν τον Ζέλφατ Μπάικο με δεμάτια χόρτου. Έχυσαν πετρέλαιο στο χόρτο και έβαλαν φωτιά. Ο αδελφός κυριολεκτικά κάηκε ζωντανός!

Και οι αδελφές υπέφεραν τρομερά. Όταν αρνήθηκαν να αγοράσουν κάρτες του κόμματος, πολλές βιάστηκαν επανειλημμένα από αξιωματούχους του κόμματος. Στο Λιλόνγκουε, η αδελφή Μανγκόλα, μαζί με πολλούς άλλους, προσπάθησε να φύγει για να γλιτώσει. Ωστόσο, ήταν έγκυος και δεν μπορούσε να τρέξει πολύ γρήγορα. Ένας όχλος, κυνηγώντας την σαν κοπάδι από άγρια σκυλιά, την έπιασε και την ξυλοκόπησε μέχρι θανάτου.

Στις εγκαταστάσεις της Γεωργικής Σχολής Μπούντα, έξω από το Λιλόνγκουε, εφτά αδελφοί, έξι άντρες και μία γυναίκα, δολοφονήθηκαν και τα σώματά τους ακρωτηριάστηκαν με φρικτό τρόπο. Ο διευθυντής Θέοντορ Πίνι διαμαρτυρήθηκε προσωπικά για τις ωμότητες στον Δρ Μπάντα. Το αποτέλεσμα; Απελάθηκε!

Χιλιάδες Τρέπονται σε Φυγή

Καθώς επαπειλούνταν γενοκτονία, άρχισε μια μαζική έξοδος των Μαρτύρων του Ιεχωβά τον Οκτώβριο του 1972. Χιλιάδες αδελφοί έφυγαν προς τα δυτικά, στη Ζάμπια. Στα σύνορα, κάποιος παρατηρητής των Ηνωμένων Εθνών επιβεβαίωσε ότι «πολλοί από τους πρόσφυγες είχαν πάνω τους πληγές και μαχαιριές που προφανώς είχαν προκληθεί από πάνγκα, τα τεράστια μαχαίρια που κυκλοφορούν ευρέως στην [Αφρική]».

Οι Μάρτυρες οδηγήθηκαν σε στρατόπεδα προσφύγων στη Σίντα Μισάλε, που βρίσκεται σε μια τριγωνική έκταση στην οποία συναντώνται τα σύνορα της Μαλάουι, της Μοζαμβίκης και της Ζάμπιας. Εντούτοις, εξαιτίας των ανθυγιεινών συνθηκών εμφανίστηκαν αρρώστιες οι οποίες και εξαπλώθηκαν γρήγορα. Μέσα σε λίγο διάστημα, είχαν πεθάνει πάνω από 350 άτομα, πολλά από τα οποία ήταν παιδιά. Τα νέα για τα δεινά των προσφύγων έφτασαν γρήγορα στα αφτιά των Χριστιανών αδελφών τους σε άλλα μέρη. Οι προμήθειες άρχισαν  να καταφτάνουν σε τεράστιες ποσότητες! Οι Μάρτυρες του Ιεχωβά στη Νότια Αφρική δώρισαν τόνους σκηνές, ρουχισμό και άλλα εφόδια για τα οποία υπήρχε επείγουσα ανάγκη. Με την επίβλεψη του Κάρελ ντε Γιάχερ και του Ντένις Μακ Ντόναλντ, μια μικρή πομπή από φορτηγά έφτασε στα στρατόπεδα από το γραφείο τμήματος της Νότιας Αφρικής. Οι πνευματικές ανάγκες δεν παραβλέφτηκαν. Ένα φορτηγό μετέφερε 21 χαρτοκιβώτια με Άγιες Γραφές και βοηθήματα μελέτης της Αγίας Γραφής. Πόσο ευτυχισμένοι ήταν οι αδελφοί από τη Μαλάουι όταν είδαν αυτή την απόδειξη αληθινής Χριστιανικής αγάπης την οποία περιέγραψε ο Ιησούς!—Ιωάν. 13:34, 35.

Σύντομα, όμως, οι Μάρτυρες αντιλήφθηκαν ότι ήταν ανεπιθύμητοι επισκέπτες στη Ζάμπια. Το Δεκέμβριο, οι αρχές της Ζάμπιας ανάγκασαν τους πρόσφυγες να επιστρέψουν στη Μαλάουι. Τι απογοήτευση! Εφόσον φαινομενικά δεν υπήρχε καμιά διέξοδος, μήπως οι αδελφοί μας θα παραιτούνταν τελικά; Ο Μάικλ Γιαντάνγκα το συνόψισε ως εξής: «Έχασα τα δόντια μου επειδή δεν αγόρασα κάρτα. Έχασα την εργασία μου επειδή δεν αγόρασα κάρτα. Υπέφερα άγριους ξυλοδαρμούς, καταστράφηκε η περιουσία μου και αναγκάστηκα να καταφύγω στη Ζάμπια—όλα αυτά επειδή δεν αγόρασα κάρτα. Δεν πρόκειται να αγοράσω τώρα κάρτα». Η ακεραιότητά τους είχε παραμείνει αλώβητη. Είναι αλήθεια, όπως λέει ο ψαλμωδός, ότι «πολλές είναι οι συμφορές του δικαίου, όμως από όλες αυτές τον ελευθερώνει ο Ιεχωβά».—Ψαλμ. 34:19.

Αυτοί οι Μάρτυρες από τη Μαλάουι, άντρες και γυναίκες, απέδειξαν ότι είχαν πίστη όμοια με εκείνη που είχαν οι υπηρέτες του Θεού, οι οποίοι αναφέρονται στην Αγία Γραφή στο 11ο κεφάλαιο της επιστολής προς τους Εβραίους. Όπως εκείνοι οι αρχαίοι λάτρεις του Ιεχωβά, οι Μάρτυρες στη Μαλάουι «βασανίστηκαν επειδή δεν δέχονταν απελευθέρωση με κάποιο λύτρο», δηλαδή με συμβιβασμό ή αποκήρυξη της πίστης τους στον Ιεχωβά Θεό. Όπως εκείνοι, «έλαβαν τη δοκιμασία τους με εμπαιγμούς και μαστιγώματα, μάλιστα, ακόμη περισσότερο, με δεσμά και φυλακές». Όπως συνέβη και με εκείνους, «ο κόσμος δεν ήταν άξιός τους».—Εβρ. 11:35, 36, 38.

 Καταφεύγουν στη Μοζαμβίκη

Επιστρέφοντας από τη Ζάμπια, αντιμετώπισαν και πάλι αδυσώπητο διωγμό στη Μαλάουι. Ήταν αδύνατον να μείνουν στη Μαλάουι. Έτσι, έφυγαν ξανά—αυτή τη φορά για τη Μοζαμβίκη. Εκείνον τον καιρό, η Μοζαμβίκη βρισκόταν ακόμη υπό πορτογαλικό έλεγχο. Οι τοπικές αρχές συμπεριφέρθηκαν με καλοσύνη στους αδελφούς μας. Όσοι έμεναν στα νότια της χώρας διέσχισαν τα σύνορα που βρίσκονται κοντά στο Μουλάντζε και πήγαν σε στρατόπεδα προσφύγων στο Καρίκο, όπου πολλοί έμειναν μέχρι το 1986.

Ήταν πολύ εύκολο να περάσει κανείς στη Μοζαμβίκη και από τα δυτικά σύνορα της Μαλάουι, μεταξύ των πόλεων Ντέτζα και Εντσέου. Για να ζητήσουν άσυλο, οι αδελφοί έπρεπε απλώς να διασχίσουν τον κεντρικό δρόμο, ο οποίος χρησίμευε ως σύνορο. Τα στρατόπεδα σε αυτό το τμήμα της Μοζαμβίκης βρίσκονταν κοντά στο Μιλαντζένι, και οι περισσότεροι κατέφευγαν εκεί.

Αυτά τα στρατόπεδα στο Καρίκο και κοντά στο Μιλαντζένι έγιναν το σπίτι περίπου 34.000 αντρών, γυναικών και παιδιών. Ολόκληρες εκκλησίες του λαού του Θεού, με επικεφαλής τους πρεσβυτέρους τους, περπατούσαν για να φτάσουν στα στρατόπεδα. Στο μεταξύ, οι αρχές της Μαλάουι διέταξαν να μην τους δώσει κανένας μέσο μεταφοράς.

Καθώς τακτοποιούνταν στα στρατόπεδα, άρχιζε ένας νέος τρόπος ζωής για αυτούς τους υπηρέτες του Ιεχωβά. Από υλική  άποψη, τα πράγματα ήταν δύσκολα στην αρχή. Έπρεπε να ξεκινήσουν από το μηδέν. Σύντομα, όμως, χτίστηκαν ρυμοτομημένα σπίτια. Τα στρατόπεδα διατηρούνταν εύτακτα και καθαρά. Πολλοί αδελφοί, για να συμπληρώσουν το συσσίτιο που πρόσφερε η Εταιρία καθώς και άλλοι κοσμικοί φιλανθρωπικοί φορείς, άρχισαν να παράγουν δικές τους σοδειές. Άλλοι κατάφερναν να πουλούν διάφορα χειροποίητα αντικείμενα ή να βρίσκουν ολιγόωρες εργασίες στα γύρω χωριά. Μολονότι δεν ζούσαν άνετα από υλική άποψη, οι αδελφοί μας ήταν ικανοποιημένοι που είχαν τα αναγκαία της ζωής. (1 Τιμ. 6:8) Από πνευματική άποψη δε, ήταν πλούσιοι!

Οργάνωση στα Στρατόπεδα

Πρεσβύτεροι όπως ο Κένεντι Άλικ Ντικ, ο Μορίς Μαμπβουμπέ, ο Γουίλαρντ Ματένγκο—και άλλοι αργότερα—υπηρέτησαν ως η Επιτροπή της Χώρας. Όλοι ήταν άτομα που απολάμβαναν σεβασμό και αγάπη λόγω των ακούραστων προσπαθειών που κατέβαλλαν για να ικανοποιήσουν τις πνευματικές ανάγκες των αδελφών. Αυτοί οι όσιοι πρεσβύτεροι πήραν στα σοβαρά τη νουθεσία της Αγίας Γραφής: «Ποιμάνετε το ποίμνιο του Θεού που είναι στη φροντίδα σας». (1 Πέτρ. 5:2) Οργάνωσαν πολλές πνευματικές δραστηριότητες στα στρατόπεδα. Τηρώντας τη συνήθεια που έχουν τα περισσότερα σπιτικά του λαού του  Ιεχωβά, φρόντισαν να υπάρχει ένα πνευματικό ξεκίνημα καθημερινά, με την εξέταση του εδαφίου της ημέρας. Η μελέτη της Αγίας Γραφής με τη βοήθεια του περιοδικού Σκοπιά, οι δημόσιες ομιλίες, ακόμη και οι συνελεύσεις, διεξάγονταν όλα τακτικά. Οι πρόσφυγες αντιλαμβάνονταν ότι αυτές οι πνευματικές προμήθειες ήταν απαραίτητες.

Στην αρχή, όλες οι συναθροίσεις διεξάγονταν σε μια κεντρική τοποθεσία—στην κεντρική εξέδρα. Σε αυτό το μέρος, χιλιάδες αδελφοί συναθροίζονταν καθημερινά για να λάβουν Γραφική διδασκαλία, καθώς και κατεύθυνση όσον αφορά τις διάφορες εργασίες που έπρεπε να κάνουν στα στρατόπεδα. Αργότερα, δόθηκε η προτροπή στις εκκλησίες να οικοδομήσουν τις δικές τους Αίθουσες Βασιλείας και να διεξάγουν συναθροίσεις εκεί. Τελικά, οργανώθηκαν πέντε περιοχές στα διάφορα στρατόπεδα.

Οι αδελφοί που υπηρετούσαν στην Επιτροπή της Χώρας, καθώς και άλλοι, είχαν ωφεληθεί πολύ από την εκπαίδευση που έλαβαν από τους ιεραποστόλους πριν από την απαγόρευση. Αυτό τους βοήθησε να οργανώσουν τα στρατόπεδα. Γενικά, τα στρατόπεδα προσφύγων λειτουργούσαν με τρόπο που έμοιαζε πολύ με μια μεγάλη συνέλευση περιφερείας. Συγκροτήθηκαν τμήματα για να καλύψουν τις διάφορες ανάγκες, περιλαμβανομένης της καθαριότητας, της διανομής τροφίμων και, φυσικά, της ασφάλειας.

Μολονότι όλοι σχεδόν οι Μάρτυρες του Ιεχωβά ζούσαν τώρα  στην εξορία, έξω από τη Μαλάουι, μερικοί διώκτες εξακολουθούσαν να μην είναι ικανοποιημένοι. Κατά καιρούς, οι εχθροί διέσχιζαν τα σύνορα και επιτίθονταν στους αδελφούς που διέμεναν στα κοντινά στρατόπεδα· γι’ αυτόν το λόγο, έπρεπε να ληφθούν ειδικά μέτρα για την προστασία του λαού του Ιεχωβά.

Η Επιτροπή της Χώρας διόρισε μερικούς αδελφούς ως παρατηρητές και φύλακες για να φρουρούν όλες τις εισόδους των στρατοπέδων. Ο Μπάτσον Λόνγκουι ανέλαβε την επίβλεψη αυτών των παρατηρητών στο στρατόπεδο Μιλαντζένι. Λόγω του διορισμού του έπρεπε να κινείται συνεχώς μέσα στο στρατόπεδο ώστε να ελέγχει αν οι αδελφοί βρίσκονταν στις καθορισμένες θέσεις τους. Δεν πέρασε πολύς καιρός, και απέκτησε το παρατσούκλι «εφτά μέχρι εφτά». Πράγματι, κάθε ημέρα, από τις εφτά το πρωί μέχρι τις εφτά το βράδυ, μπορούσε κανείς να δει τον πιστό αδελφό Λόνγκουι σε οποιοδήποτε σημείο του στρατοπέδου, καθώς έκανε το μέρος του για να προστατέψει τους Χριστιανούς αδελφούς και αδελφές του. Ακόμη και μέχρι σήμερα,  οι περισσότεροι αδελφοί συνεχίζουν να αποκαλούν τον Μπάτσον Λόνγκουι «εφτά μέχρι εφτά». Όλοι εκείνοι που έμειναν κάποιο διάστημα στο στρατόπεδο στο Μιλαντζένι θυμούνται με αγάπη την όσια υπηρεσία που πρόσφερε προς όφελός τους.

Η προσωρινή εξορία στη Μοζαμβίκη, όχι μόνο παρείχε ανακούφιση από το διωγμό, αλλά προετοίμασε επίσης τους αδελφούς ώστε να αντιμετωπίσουν τις δοκιμασίες και τις προκλήσεις που επρόκειτο να ακολουθήσουν. Ενώθηκαν περισσότερο με τους αδελφούς και τις αδελφές τους και έμαθαν να στηρίζονται πληρέστερα στον Ιεχωβά. Ο Λέμον Καμπουάζι, ο οποίος υπηρέτησε αργότερα ως περιοδεύων επίσκοπος, λέει: «Υπήρχαν πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα. Από υλική άποψη, ήμασταν φτωχοί. Αλλά από πνευματική άποψη, λαβαίναμε καλή φροντίδα. Επειδή ζούσαμε τόσο κοντά ο ένας στον άλλον, γνωρίσαμε πραγματικά τους αδελφούς μας και τους αγαπήσαμε. Αυτό μας βοήθησε όταν επιστρέψαμε στη Μαλάουι».

Καταδιώκονται και Πάλι!

Δυστυχώς, αυτή η προσωρινή ανακούφιση από τη βία των διωκτών ήταν σύντομη. Όταν η Μοζαμβίκη απέκτησε την ανεξαρτησία της τον Ιούνιο του 1975, το πνεύμα του εθνικισμού κυρίευσε και αυτή τη χώρα. Οι νέοι ηγέτες της χώρας δεν κατανοούσαν την ουδέτερη στάση του λαού του Ιεχωβά. Επειδή αρνούνταν να συμβιβαστούν, οι αδελφοί μας εξαναγκάστηκαν να περάσουν τα σύνορα από την περιοχή του Μιλαντζένι και να ξαναβρεθούν στα χέρια των διωκτών τους.

Στα σύνορα, ο υπουργός της κεντρικής περιφέρειας, ο κ. Τζ. Τ. Κουμπουέζα Μπάντα, συνάντησε τους πρόσφυγες που επέστρεφαν. Τους είπε: «Φύγατε από τη Μαλάουι με τη θέλησή σας, και τώρα επιστρέφετε με τη θέλησή σας. Πηγαίνετε στα χωριά σας και συνεργαστείτε με τους υπευθύνους του κόμματος». Αναφερόμενος στους Νεαρούς Πρωτοπόρους της Μαλάουι και στα μέλη της Κοινωνίας Νέων, πρόσθεσε: «Τα παλικάρια μου θα φροντίσουν να συνεργαστείτε με το Κόμμα». Αυτό δεν έδινε και πολλές ελπίδες για βελτίωση της κατάστασης.

Μερικοί, οι οποίοι εξαναγκάστηκαν να επιστρέψουν στη Μαλάουι σε εκείνη την περίπτωση, μπόρεσαν να διασχίσουν τη  χώρα και να βγουν ξανά από τα νοτιοανατολικά σύνορά της για να συναντήσουν τους αδελφούς τους που βρίσκονταν στα στρατόπεδα κοντά στο Μιλάνζ της Μοζαμβίκης. Αλλά αυτό δεν έλυσε όλα τα προβλήματα. Παραδείγματος χάρη, ο Φιντέσι Ενταλάμα, ο οποίος υπηρετούσε ως επίσκοπος περιοχής σε εκείνο το μέρος μέχρις ότου τα στρατόπεδα του Μιλάνζ διαλύθηκαν στα τέλη της δεκαετίας του 1980, έχασε τη σύζυγό του στη διάρκεια μιας επίθεσης που δέχτηκε το στρατόπεδο από αντάρτες στρατιώτες. Αλλά αυτός ο πράος αδελφός συνεχίζει να υπηρετεί με ζήλο τον Ιεχωβά.

Άλλοι οι οποίοι υποχρεώθηκαν να επιστρέψουν στη Μαλάουι το 1975 αναγκάστηκαν να παραμείνουν εκεί. Χιλιάδες τέτοια άτομα γέμιζαν τους δρόμους καθώς επέστρεφαν με κουρασμένο βήμα στα χωριά τους. Για πολλούς, αυτό ήταν ένα πραγματικό μαρτύριο.

Στην αρχή, επιτράπηκε στους περισσότερους να εγκατασταθούν και πάλι στα χωριά από τα οποία είχαν φύγει. Σύντομα, όμως, κατέφταναν τα «παλικάρια» προσπαθώντας να αναγκάσουν τους Μάρτυρες του Ιεχωβά να “συνεργαστούν με το Κόμμα”. Συμμορίες από μέλη της Κοινωνίας Νέων περικύκλωναν τα σπίτια των αδελφών μας, απαιτώντας από αυτούς να αγοράσουν κάρτα του κόμματος. Σε κάθε σπίτι η απάντηση που έπαιρναν ήταν η ίδια—«Όχι!» Η άρνηση προξενούσε κάθε είδους απάνθρωπη μεταχείριση. Ακόμη και γυναίκες και παιδιά συμμετείχαν στους ξυλοδαρμούς αυτών των αθώων Χριστιανών. Αναφέρθηκαν περιπτώσεις αισχρής σεξουαλικής κακοποίησης αντρών και γυναικών. Υπήρξαν αποτρόπαια περιστατικά κατά τα οποία έδεσαν μαζί Χριστιανούς άντρες και γυναίκες προσπαθώντας να τους αναγκάσουν να διαπράξουν ανηθικότητα.

Ακόμη και στις συνηθισμένες δραστηριότητες της καθημερινής τους ζωής, οι Μάρτυρες του Ιεχωβά αντιμετώπιζαν συνεχείς προκλήσεις της ακεραιότητάς τους. Στα νοσοκομεία, στην αγορά, στα σχολεία και στα δημόσια μέσα μεταφοράς, τα μέλη της Κοινωνίας Νέων έψαχναν συνεχώς για άτομα που δεν είχαν κάρτες του κόμματος. Σύμφωνα με τα λόγια των εδαφίων Αποκάλυψη 13:16, 17, κανένας δεν μπορούσε να «αγοράσει ή να πουλήσει», ή έστω να ζήσει φυσιολογικά, αν δεν είχε “το σημάδι  του θηρίου”—κάποια απόδειξη για το ότι υποστήριζε το πολιτικό σύστημα του κόσμου.

Εν μέσω όλων αυτών των δυσκολιών, οι Μάρτυρες του Ιεχωβά παρέμειναν σταθεροί, χωρίς κανένα συμβιβασμό. Αλλά ούτε και οι διώκτες οπισθοχώρησαν. Περισσότερα επρόκειτο να επακολουθήσουν.

Στοιβάζονται σε Φυλακές

Ολόκληρες εκκλησίες των Μαρτύρων του Ιεχωβά συνελήφθησαν και τα μέλη τους στοιβάχτηκαν σε στρατόπεδα τα οποία λειτουργούσαν με τρόπο που ξυπνούσε μνήμες από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης των Ναζί. Δυστυχώς, σε μερικές περιπτώσεις μικρά παιδιά και μωρά αποσπάστηκαν δια της βίας από τους ανάστατους γονείς τους. Μερικά από αυτά τα παιδιά αφέθηκαν στη φροντίδα συγγενών τους που δεν ήταν Μάρτυρες. Άλλα έμειναν μόνα τους, χωρίς να υπάρχει κάποιος να τα φροντίσει. Τον Ιανουάριο του 1976, πάνω από 5.000 άντρες και γυναίκες βρίσκονταν σε φυλακές και στρατόπεδα σε όλη τη χώρα.

Στην αρχή οι συνθήκες ήταν φρικτές. Ο μεγάλος αριθμός των κρατουμένων ευνοούσε την εξάπλωση θανατηφόρων ασθενειών. Οι αμείλικτοι φρουροί επέτειναν τη θλιβερή τους κατάσταση. Ένας από αυτούς χλεύαζε τους αδελφούς, λέγοντας: «Η κυβέρνηση κανόνισε να σας έχουμε για τρακτέρ». Ο Μπάστον Μόζις Νιρέντα θυμάται ότι πολλές φορές ήταν αναγκασμένος να αρχίζει τη δουλειά προτού χαράξει και να τελειώνει μετά το ηλιοβασίλεμα, χωρίς να κάνει ούτε ένα διάλειμμα για ξεκούραση ή φαγητό!

Από το περιβόητο στρατόπεδο Εντζαλέκα, ένας αδελφός κατάφερε να στείλει κρυφά το εξής σημείωμα σε χαρτί τουαλέτας: «Ακόμη και όταν κάποιος, άντρας ή γυναίκα, είναι βαριά άρρωστος, υποχρεώνεται να πάει για δουλειά. Τα άρρωστα παιδιά τα στέλνουν στο νοσοκομείο Ντόουα . . . Εκεί δεν ενδιαφέρονται για τους ασθενείς που είναι Μάρτυρες του Ιεχωβά. Το νοσοκομείο Ντόουα το έχουμε ονομάσει σφαγείο του λαού του Ιεχωβά».

Οι φρουροί της φυλακής φαίνεται πως έκαναν το παν για να αποθαρρύνουν τους αδελφούς και τις αδελφές μας και να διαρρήξουν την ακεραιότητά τους. Δεν τα κατάφεραν! Ο λαός του  Ιεχωβά είχε μάθει να αντεπεξέρχεται στις δυσκολίες. Ένα σημείωμα που ήταν γραμμένο σε ένα κομμάτι χαρτί από συσκευασία τσιμέντου περιείχε τα εξής ενισχυτικά για την πίστη λόγια: «Ευχάριστα νέα. Όλοι οι αδελφοί και οι αδελφές έχουν πολύ χαρούμενα πρόσωπα, παρ’ όλο που διώκονται και κουβαλούν πέτρες».

Πολλές επιστολές διαμαρτυρίας από άλλες χώρες—από Μάρτυρες του Ιεχωβά και από πολλούς άλλους ανθρώπους—στάλθηκαν στο γραφείο του προέδρου, του Δρ Μπάντα. Εντούτοις, αυτές οι εκκλήσεις έπεσαν στο κενό, και οι αδελφοί μας παρέμεναν στα στρατόπεδα.

«Ο Λόγος του Θεού Δεν Είναι Δέσμιος»

Παρά τις συνθήκες αυτές, οι αδελφοί κατόρθωσαν να οργανώσουν τη διεξαγωγή Χριστιανικών συναθροίσεων σε εκείνες τις φυλακές. Τα έντυπα εισάγονταν κρυφά και διανέμονταν στους αδελφούς. Πώς γινόταν αυτό; Σχετικά με ένα Βιβλίο Έτους που πέρασε στη φυλακή Εντζαλέκα, ο Μπάστον Μόζις Νιρέντα αφηγείται:

«Υπήρχε κάποιος αδελφός που δεν ήταν φυλακισμένος αλλά εργαζόταν στους κήπους της φυλακής. Οι φρουροί τον είχαν συνηθίσει επειδή μπαινόβγαινε συνέχεια, και δεν τον έψαχναν ποτέ. Έκρυψε το βιβλίο κάτω από το πουκάμισό του και πήγε να δώσει κηπευτικά στους φρουρούς. Κατόπιν, προτού φύγει, κατάφερε να αφήσει το βιβλίο σε έναν αδελφό μας. Ήμασταν ιδιαίτερα χαρούμενοι που πήραμε το Βιβλίο Έτους επειδή εκείνον τον καιρό περιείχε όλα τα εδάφια της ημέρας και τα σχόλια. Αρχίσαμε αμέσως να αντιγράφουμε όλα τα εδάφια και τα σχόλια σε κομμάτια από χαρτί τουαλέτας. Πόσα ρολά ξοδέψαμε! Έπειτα από δυο εβδομάδες, κάποιος φρουρός ανακάλυψε το βιβλίο. Αλλά στο μεταξύ είχαμε ήδη μοιράσει αντίγραφα σε ολόκληρο το στρατόπεδο. Καταφέραμε μάλιστα να περάσουμε μερικά και στις αδελφές μας, στο τμήμα όπου κρατούνταν».

Η Ανάμνηση του θανάτου του Χριστού εορτάστηκε σε μικρούς ομίλους στην Εντζαλέκα. Η Εταιρία έλαβε μια επιστολή που έλεγε ότι «1.601 άτομα παρακολούθησαν τη συνάθροιση  εκείνη την όμορφη ημέρα, τη 14η Απριλίου». Δεκατρία άτομα πήραν από τα εμβλήματα στην Εντζαλέκα. Η έκθεση έλεγε επίσης: «Σε όλα σχεδόν τα κελιά έψαλαν ύμνους πριν από την ομιλία, και το ίδιο έκαναν και στο τέλος της συνάθροισης».

Σιγά σιγά, οι συνθήκες στις φυλακές άρχισαν κάπως να εξομαλύνονται. Μερικοί φρουροί έγιναν τελικά πολύ φιλικοί απέναντι στους αδελφούς. Ένας από τους φρουρούς μάλιστα δέχτηκε την αλήθεια όταν συνταξιοδοτήθηκε από την υπηρεσία του στη φυλακή. Τώρα είναι ο αδελφός Μακούμπα. Ο γιος του αφιέρωσε επίσης τη ζωή του στον Ιεχωβά. Συνέβη αυτό ακριβώς που δήλωσε ο απόστολος Παύλος: «Ο λόγος του Θεού δεν είναι δέσμιος».—2 Τιμ. 2:9.

Υπηρετώντας τον Ιεχωβά υπό Απαγόρευση

Για μια ακόμη φορά, η ένταση του διωγμού μειώθηκε σταδιακά. Το 1979, οι περισσότεροι Μάρτυρες του Ιεχωβά είχαν αποφυλακιστεί. Οι γείτονές τους είχαν μεγάλη περιέργεια. «Γιατί σας έστειλαν στη φυλακή;» «Γιατί όλοι διώκουν τους Μάρτυρες του Ιεχωβά;» Τέτοιες ερωτήσεις άνοιγαν το δρόμο για Γραφικές συζητήσεις, και πολλοί έγιναν οι ίδιοι υπηρέτες του Ιεχωβά. Μπορούσαν να διακρίνουν καθαρά ότι, αν γίνονταν Μάρτυρες του Ιεχωβά, θα ήταν και αυτοί επίσης αντικείμενα μίσους, όπως είχε προείπει ο Ιησούς· ωστόσο αναγνώριζαν ότι οι Μάρτυρες του Ιεχωβά ασκούσαν πράγματι την αληθινή θρησκεία. (Λουκ. 21:17· Ιακ. 1:27) Είναι ενδιαφέρον ότι οι περισσότεροι που βαφτίζονταν ήταν άνθρωποι που είχαν έρθει σε επαφή με την αλήθεια μέσω μαρτυρίας και όχι παιδιά ατόμων που ήταν ήδη Μάρτυρες του Ιεχωβά.

Πώς εισάγονταν εκείνον τον καιρό στη χώρα τα Γραφικά έντυπα που χρησιμοποιούνταν στις συναθροίσεις και στη διακονία αγρού; Στα τέλη της δεκαετίας του 1970, η φροντίδα για τον αγρό της Μαλάουι μεταβιβάστηκε στο τμήμα της Ζάμπιας, επειδή η Ζάμπια έχει κοινά σύνορα με τη Μαλάουι ενώ η Ζιμπάμπουε δεν έχει. Αρκετές αποθήκες εντύπων στη Ζάμπια βρίσκονταν σε στρατηγικό σημείο, κοντά στα σύνορα με τη Μαλάουι. Οι ελάχιστοι αδελφοί που είχαν κάποιο όχημα πήγαιναν στη Ζάμπια, έπαιρναν μεγάλα πακέτα με έντυπα και  κατόπιν τα περνούσαν κρυφά στη Μαλάουι. Επειδή δεν υπήρχαν πολλά μπλόκα στους δρόμους στη διάρκεια των πρώτων ετών της απαγόρευσης, αυτή η μέθοδος αποδείχτηκε πολύ επιτυχημένη.

Εφόσον οι αδελφοί είχαν στα χέρια τους τα απαραίτητα βιβλία και περιοδικά, μπορούσαν να διεξαχθούν συναθροίσεις. Ασφαλώς δεν ήταν δυνατόν να γίνουν ελεύθερα συνάξεις σε Αίθουσες Βασιλείας. Ωστόσο, οι αδελφοί συναθροίζονταν κρυφά, πολλές φορές τη νύχτα, χωρίς να τους ακούν οι γείτονες και οι άλλοι χωρικοί. Μερικοί αδελφοί στα χωριά είχαν πατρικά κτήματα, συνήθως λίγο έξω από το χωριό. Αυτά ήταν βολικά μέρη για τις συναθροίσεις. Βέβαια, αν περπατούσαν πολλοί μαζί για να πάνε στη συνάθροιση προφανώς θα προσέλκυαν την προσοχή, γι’ αυτό οι αδελφοί πήγαιναν λίγοι-λίγοι. Όταν συγκεντρώνονταν όλοι, άρχιζε η συνάθροιση. Δεν μπορούσαν να ψάλλουν δυνατά τους ύμνους της Βασιλείας—μόνο ψιθυριστά. Ούτε χειροκροτούσαν με ενθουσιασμό στο τέλος μιας θαυμάσιας ομιλίας—απλώς έτριβαν απαλά τις παλάμες των χεριών τους.

 Εντούτοις, όλοι οι παρόντες στις συναθροίσεις εκτιμούσαν την επίκαιρη πνευματική τροφή και αισθάνονταν ενωμένοι με τους αδελφούς και τις αδελφές τους σε όλη τη γη οι οποίοι απολάμβαναν το ίδιο πρόγραμμα διδασκαλίας. Αυτές οι συναθροίσεις εφοδίαζαν επίσης κατάλληλα τους αδελφούς για το μεγίστης σημασίας έργο κηρύγματος. Αυτό θα έπρεπε να διεξάγεται πολύ διακριτικά.

Θαρραλέοι Μεταφορείς

Μολονότι για κάποιο διάστημα τα έντυπα εισάγονταν στη Μαλάουι χωρίς μεγάλη δυσκολία, στα μέσα της δεκαετίας του 1980 η κατάσταση άλλαξε. Άρχισαν να εμφανίζονται μπλόκα  στους δρόμους σε όλα τα μέρη της χώρας. Η αστυνομία έγινε πιο άγρυπνη όσον αφορά τον έλεγχο των αυτοκινήτων. Οι αδελφοί δεν μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν πια αυτοκίνητα για να φέρουν έντυπα από τις αποθήκες της Ζάμπιας. Τι έπρεπε να γίνει;

Άρχισαν να χρησιμοποιούνται ποδήλατα σε μεγαλύτερο βαθμό. Ποδηλατώντας στη ζούγκλα, οι αδελφοί μπορούσαν να αποφεύγουν τα μπλόκα και τη διέλευση από τα σύνορα. Απαιτούνταν μεγάλο θάρρος και ισχυρή πίστη για να υπηρετεί κάποιος ως μεταφορέας. Αλλά η όσια υπηρεσία τους ευλογήθηκε ολοφάνερα από τον Ιεχωβά Θεό. Προσέξτε τις ακόλουθες εμπειρίες:

Ο Λέτσον Εμλονγκότι ποδηλατούσε στο Λιλόνγκουε έχοντας ένα σάκο με περιοδικά στο πίσω μέρος του ποδηλάτου του. Όταν αντιλήφθηκε ότι στους δρόμους υπήρχε πλήθος κόσμου μαζί με αστυνομικούς και Νεαρούς Πρωτοπόρους της Μαλάουι οι οποίοι περίμεναν την επίσκεψη του προέδρου, καταλήφθηκε από μεγάλη νευρικότητα. Κατόπιν, είδε έντρομος το σάκο με τα περιοδικά να πέφτει κάτω και να ανοίγει καθώς έστριβε  σε μια γωνία. Τα περιοδικά σκορπίστηκαν στο έδαφος μπροστά σε όλους! Ο κόσμος μαζεύτηκε αμέσως τριγύρω του. Ο αδελφός μας δεν περίμενε να γλιτώσει. Σύντομα, όμως, αντιλήφθηκε ότι απλώς τον βοηθούσαν να βάλει τα περιοδικά στο σάκο του. Με ανακούφιση, παρά την ταραχή του, τράβηξε ξανά το δρόμο του, ευχαριστώντας τον Ιεχωβά που τύφλωσε τα μάτια της αστυνομίας και των Νεαρών Πρωτοπόρων της Μαλάουι.

Ο Φρεντ Λάμεκ Γκουιρίζα μετέφερε ένα σπουδαίο φορτίο, την αλληλογραφία της εκκλησίας. Ποδηλατούσε γρήγορα κατηφορίζοντας ένα λόφο κοντά στο Κασούνγκου όταν είδε μπροστά του ένα μπλόκο από μέλη της Κοινωνίας Νέων. Προτού φτάσει σε εκείνο το σημείο, σταμάτησε, έστριψε και προχώρησε γρήγορα στην αντίθετη κατεύθυνση. Τα μέλη της Κοινωνίας Νέων τού ζήτησαν να σταματήσει. «Πού πηγαίνεις;» φώναξαν. Ο αδελφός απάντησε: «Κατέβαινα τόσο γρήγορα το λόφο, ώστε ξέχασα πού έπρεπε να στρίψω!» Προς έκπληξή του, δέχτηκαν την εξήγησή του. Ο αδελφός ευχαρίστησε τον Ιεχωβά που τον προστάτεψε.

Αλλά μερικοί από αυτούς τους θαρραλέους αδελφούς συνελήφθησαν και έμειναν κάποιο διάστημα στη φυλακή. Οι περισσότεροι από αυτούς ήταν οικογενειάρχες.

Ένας Τακτικός «Τουρίστας»

Από το 1987, ο Έντουαρντ Φιντς, μέλος της Επιτροπής του Τμήματος της Ζάμπιας, άρχισε να κάνει τακτικές επισκέψεις στη Μαλάουι. Η Μαλάουι ήταν δημοφιλές τουριστικό θέρετρο, και ο αδελφός Φιντς είχε ένα συγγενή στο Μπλαντάιρ· επομένως, ήταν εύκολο για αυτόν να μπαίνει στη χώρα για «διακοπές». Σε ηλικία μόλις 19 χρονών, ενώ έκανε σκαπανικό στη Ροδεσία από όπου καταγόταν, ο Εντ Φιντς είχε συνοδεύσει τον Γκίντο Ότο σε μερικά από τα ταξίδια του στη Μαλάουι με τα οποία τροφοδοτούσαν το μυστικό κελάρι του ζεύγους Μακ Λάκι. Τώρα, έχοντας αποφοιτήσει από τη Σχολή Γαλαάδ, ο αδελφός Φιντς ανέλαβε έναν επιπρόσθετο ρόλο σε σχέση με τη Μαλάουι.

Οι επισκέψεις του υποκινήθηκαν από τις ανησυχίες που  υπήρχαν στο τμήμα της Ζάμπιας ότι δεν έμπαιναν αρκετά Βιβλικά έντυπα στη Μαλάουι. Όταν ο αδελφός Φιντς συναντήθηκε με την Επιτροπή της Χώρας, εκείνοι συγκινήθηκαν πάρα πολύ που ένας ξένος επισκέπτης ήρθε να τους ενθαρρύνει και να τους παράσχει περαιτέρω κατεύθυνση. Έγινε μια σειρά μυστικών συναντήσεων με την Επιτροπή της Χώρας, τους επισκόπους περιοχής και περιφερείας και τους μεταφορείς. Όλοι έδειξαν ενθουσιασμό για το ρόλο που θα αναλάμβαναν προκειμένου να ανταποκριθούν στις ανάγκες των εκκλησιών. Τα έντυπα που είχαν συσσωρευτεί στις αποθήκες της Ζάμπιας, κοντά στα σύνορα με τη Μαλάουι, άρχισαν και πάλι να μπαίνουν στη Μαλάουι σε τακτική βάση.

Ο αδελφός Φιντς, συχνά μαζί με τη σύζυγό του, τη Λίντα, έκανε πολλά ενθαρρυντικά «τουριστικά» ταξίδια στη Μαλάουι. Ταξίδεψε σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της χώρας, όχι για να δει τα αξιοθέατα, αλλά για να ενθαρρύνει και να εκπαιδεύσει όσο το δυνατόν περισσότερους αδελφούς. Οι επισκέψεις του εκτιμούνταν ιδιαίτερα από τους αδελφούς που αναλάμβαναν την ηγεσία στη διάρκεια της απαγόρευσης. Αυτοί οι αδελφοί ήταν ευγνώμονες για την αγάπη και την υπομονή που έδειχνε καθώς συνεργαζόταν μαζί τους.

 Βοήθεια στους Μεταφορείς

Ασφαλώς, ήταν αδύνατον για τους μεταφορείς να πάνε σε όλες τις εκκλησίες της Μαλάουι με τα ποδήλατά τους. Έτσι, το 1988 οι αδελφοί αγόρασαν ένα μικρό φορτηγάκι το οποίο χρησιμοποιούσαν πολύ εντός της χώρας για να μεταφέρουν τα έντυπα. Οι οδηγοί έμαθαν τις περιοχές στις οποίες στήνονταν μπλόκα και τις απέφευγαν προσεκτικά. Και άλλοι θαρραλέοι αδελφοί πρόσφεραν επίσης τις υπηρεσίες τους. Ένας από αυτούς ήταν ο Βίκτορ Λούλκερ, ο οποίος υπηρετούσε στην αγγλική εκκλησία στο Μπλαντάιρ. Χρησιμοποιώντας το αυτοκίνητό του και με μεγάλο προσωπικό κίνδυνο, μετέφερε συχνά έντυπα στη διάρκεια της νύχτας σε μυστικές αποθήκες σε όλη τη χώρα. Πριν από το 1972, ο Σίριλ Λονγκ, ο οποίος τώρα ζει στη Νότια Αφρική, πρόσφερε βοήθεια με παρόμοιο τρόπο. Κατάφερνε επίσης να εξασφαλίζει στους αδελφούς μας τα αναγκαία φάρμακα αγοράζοντάς τα σε χαμηλές τιμές από κάποιο φιλικό φαρμακοποιό.

Ένας σπουδαίος παράγοντας για την παροχή πνευματικής τροφής ήταν η έγκριση που έδωσαν τα κεντρικά γραφεία της Εταιρίας στο Μπρούκλιν προκειμένου να τυπώνονται περιοδικά σε χαρτί που χρησιμοποιείται για την εκτύπωση της Αγίας Γραφής, καθώς και βιβλία με μαλακό εξώφυλλο και άρθρα μελέτης της Σκοπιάς σε ένα ειδικό σχήμα, τα οποία έγιναν γνωστά ως μίνι-περιοδικά. Όταν ο Εντ Φιντς συναντήθηκε κρυφά με τους μεταφορείς τον Απρίλιο του 1989 και τους μίλησε για αυτές τις καινούριες ειδικές εκδόσεις των εντύπων μας, εκείνοι συγκινήθηκαν και δάκρυσαν. Πόσο εκτίμησαν τις στοργικές προμήθειες του Ιεχωβά! Τώρα μπορούσαν να μεταφέρουν διπλή ποσότητα εντύπων σε σύγκριση με το παρελθόν.

Αυτά τα έντυπα ήταν ευκολότερο να τα διπλώσει και να τα κρύψει κανείς. Μάλιστα, τα μίνι-περιοδικά μπορούσε να τα διαβάσει κάποιος ακόμη και ελεύθερα στα δημόσια μέσα μεταφοράς. Κανένας δεν ήξερε τι ήταν! «Ο πιστός και φρόνιμος δούλος» πράγματι ανταποκρίθηκε στην αποστολή που είχε αναλάβει να παρέχει πνευματική “τροφή στον κατάλληλο καιρό”. (Ματθ. 24:45-47) Αυτές οι πολύτιμες προμήθειες “τροφής” βοήθησαν τους υπηρέτες του Ιεχωβά να διακρατήσουν την ακεραιότητά τους κάτω από αντίξοες συνθήκες.

 Μια Μοναδική Εκκλησία

Δυστυχώς, το 1990 το μικρό φορτηγάκι που χρησιμοποιούσε η Εταιρία συγκρούστηκε με κάποιο περιπολικό. Όταν η αστυνομία ανακάλυψε τι υπήρχε στο φορτηγό, συνέλαβε αμέσως τους δύο αδελφούς και τους έστειλε στη φυλακή. Ο ένας από αυτούς ήταν ο Λέμον Καμπουάζι.

Φτάνοντας στις Φυλακές Τσιτσίρι, ο αδελφός Καμπουάζι παρατήρησε ότι οι δέκα αδελφοί που κρατούνταν ήδη εκεί βρίσκονταν σε αξιολύπητη κατάσταση. Οι «παλιοί» κρατούμενοι έκλεβαν όλες τις κουβέρτες και δεν άφηναν τους αδελφούς να διεξάγουν συναθροίσεις. Ο αδελφός Καμπουάζι κατάλαβε ότι ήταν απαραίτητο να κάνει κάτι για αυτό. Όταν η σύζυγός του, η Κρίσι, τον επισκέφτηκε, της ζήτησε να φέρει στη φυλακή μερικά από τα ρούχα του. Αυτά τα μοίρασε στους αδελφούς του ώστε να είναι κατάλληλα ντυμένοι. Οι άλλοι φυλακισμένοι εντυπωσιάστηκαν. Ο αδελφός Καμπουάζι προσπάθησε κατόπιν να γίνει φίλος με τους «παλιούς» κρατούμενους οι οποίοι είχαν πάρει όλες τις κουβέρτες. Πώς το κατάφερε αυτό; «Είπα σε κάποιον αδελφό να μου αγοράσει δέκα κιλά ζάχαρη», λέει ο αδελφός Καμπουάζι. «Ένα κιλό ζάχαρη ήταν το αντάλλαγμα για μια κουβέρτα». Αλλά ήταν και το «αντάλλαγμα» για τη φιλία των «παλιών» κρατούμενων, οι οποίοι τώρα επέτρεπαν να διεξάγονται οι συναθροίσεις ανεμπόδιστα.

Εφόσον οι συναθροίσεις διεξάγονταν τακτικά στο προαύλιο της φυλακής, σύντομα σχηματίστηκε μια εκκλησία. Πώς ονομάστηκε; Γωνιακή Εκκλησία—επειδή οι συναθροίσεις διεξάγονταν σε μια γωνία του προαυλίου της φυλακής. Σιγά σιγά, στη Γωνιακή Εκκλησία παρακολουθούσαν τακτικά τις συναθροίσεις πάνω από 60 άτομα. Με τρεις πρεσβυτέρους και ένα διακονικό υπηρέτη, αυτή η καινούρια εκκλησία λάβαινε καλή φροντίδα. Ο τομέας της ήταν επίσης πολύ παραγωγικός. Πάντα έβρισκες κάποιον στο «σπίτι» του για να του μιλήσεις! Από τις πέντε Γραφικές μελέτες που διεξήγαγε ο αδελφός Καμπουάζι εκεί, δύο άτομα έχουν βαφτιστεί!

«Υγιεινή» Τροφή

Ένα πρόβλημα που αντιμετώπιζε, όμως, η Γωνιακή Εκκλησία ήταν το πώς θα έμπαιναν στη φυλακή τα έντυπα που  θα χρησιμοποιούνταν στις συναθροίσεις. Ο αδελφός Καμπουάζι είχε και πάλι ένα σχέδιο. Φρόντισε να τους επισκεφτεί κάποιος αδελφός που μόλις είχε αποφυλακιστεί και να τους φέρει ένα πακέτο τρόφιμα. Όταν οι φρουροί της φυλακής έψαξαν το πακέτο, το μόνο που μπόρεσαν να δουν ήταν ρίζες από κασσάβα, ένα βασικό είδος διατροφής το οποίο είναι δημοφιλές στη Μαλάουι. Ιδέα δεν είχαν όμως για το πόσο «θρεπτική» και «υγιεινή» ήταν αυτή η κασσάβα! Στο κέντρο της κάθε ρίζας είχαν ανοίξει τρύπες. Είχαν βάλει στις ρίζες τυλιγμένα μίνι-περιοδικά, μικρά τμήματα του βιβλίου Συζητάτε και το βιβλιάριο Καθημερινή Εξέταση των Γραφών. Έπειτα από δύο τέτοιες αποστολές αυτής της «υγιεινής» τροφής, οι αδελφοί είχαν όλα όσα χρειάζονταν για τις συναθροίσεις και τις Γραφικές μελέτες τους. Ο αδελφός Καμπουάζι θυμάται ότι είχαν τόσο πολλά μίνι-περιοδικά ώστε ούτε μία φορά μέσα στους οχτώ μήνες που έμεινε στη φυλακή δεν χρειάστηκε να επαναληφθεί το ίδιο άρθρο στη Μελέτη Σκοπιάς.

Το ευχάριστο είναι ότι η Γωνιακή Εκκλησία δεν λειτουργεί πια σήμερα. Ο λαός του Ιεχωβά στη Μαλάουι δεν είναι πλέον αναγκασμένος να διεξάγει συναθροίσεις πίσω από τα σίδερα της φυλακής!

Οι Αδελφοί μας Κερδίζουν το Σεβασμό

Σταδιακά, οι επιθέσεις εναντίον των Μαρτύρων του Ιεχωβά έγιναν πιο σπάνιες. Εντούτοις, από καιρό σε καιρό αναφέρονταν κάποια κρούσματα. Όπως πάντα, όμως, οι αδελφοί μας έμειναν σταθεροί. Ως αποτέλεσμα, πολλοί άρχισαν να δείχνουν σεβασμό για το λαό του Ιεχωβά.

Στην περιοχή Εμτσίντζι, ο φύλαρχος Εμζάμα απηύθυνε μια επιστολή «Στον αγαπητό λαό του Θεού ο οποίος ζει κάτω από τη δικαιοδοσία μου». Σε αυτήν, έλεγε: «Όλοι οι Μάρτυρες που ανήκουν στην περιφέρειά μου είναι πολύ καλοί άνθρωποι. Η περιφέρειά μου περιλαμβάνει 13 χωριά». Αφού επαινούσε τους Μάρτυρες για το γεγονός ότι ήταν έντιμοι φορολογούμενοι πολίτες, προσκολλούνταν σε υψηλές ηθικές αρχές και ήταν καθαροί, αξιοσέβαστοι και φιλόπονοι, τελείωνε ως εξής: «Σας  ενθαρρύνω όλους εσάς τους Μάρτυρες του Ιεχωβά να συνεχίσετε να υπακούτε στους νόμους σας».

Στις αρχές του 1990, ο Όστιν Τσιγκόντι ήταν ανάμεσα στα 22 άτομα που συνελήφθησαν σε μια συνέλευση περιοχής στο Νατέντζι, κοντά στο Μπλαντάιρ, από μέλη της Κοινωνίας Νέων. Αφού έμεινε στη φυλακή ενάμιση χρόνο, ο αδελφός Τσιγκόντι, ο οποίος πλησίαζε τότε τα 80, αφέθηκε ελεύθερος. Όταν κάποια μέλη της Κοινωνίας Νέων είδαν ότι αυτός ο ηλικιωμένος εξακολουθούσε να είναι ζωντανός και πιστός στον Θεό του, εντυπωσιάστηκαν βαθιά. Ζήτησαν μάλιστα να κάνουν Γραφική μελέτη. Εντούτοις, ο αδελφός Τσιγκόντι ήταν πολύ προσεκτικός, επειδή δεν ήθελε να βάλει σε κίνδυνο τους αδελφούς του. Οι νεαροί επέμεναν. Τελικά, άρχισαν τη μελέτη. Το ευχάριστο είναι ότι μερικοί βαφτίστηκαν, και σήμερα κάποιοι από αυτούς υπηρετούν ως πρεσβύτεροι και διακονικοί υπηρέτες.

Ένας άλλος πιστός αδελφός, ο Σάμιουελ Εντζαονόνγκα, εξέτισε τέσσερις ποινές φυλάκισης στην Εντζαλέκα λόγω της ουδέτερης στάσης του. Κατόπιν, το 1989, όταν και πάλι αρνήθηκε σταθερά να αγοράσει την κάρτα του κόμματος, συνελήφθη για πέμπτη φορά. Τα μέλη της Κοινωνίας Νέων τον οδήγησαν στο αστυνομικό τμήμα στη Σαλίμα. Πόσο ξαφνιάστηκαν ακούγοντας τον αξιωματικό υπηρεσίας να τους λέει: «Αν θέλετε να ξαναμπεί αυτός ο άνθρωπος στη φυλακή, καλύτερα να ετοιμαστείτε να πάτε και εσείς μαζί του. Θα ήταν καλό να μάθετε τι έχει υπομείνει αυτός ο άνθρωπος χωρίς να συμβιβάσει ποτέ την πίστη του. Είστε διατεθειμένοι να το κάνετε αυτό;» «Όχι», απάντησαν. Τότε ο αξιωματικός είπε: «Να πάτε λοιπόν τον άνθρωπο πίσω στο χωριό του και να πάψετε να τον ενοχλείτε. Ποτέ δεν πρόκειται να συμβιβάσει την πίστη του». Έτσι, ο αδελφός Εντζαονόνγκα οδηγήθηκε ξανά στο χωριό του. Όταν έφτασαν εκεί, κάλεσαν το φύλαρχο και τον προειδοποίησαν να μην επιτρέψει σε κανέναν να ενοχλήσει ξανά τον αδελφό μας. Από τότε μπορούσε να βλέπει κανείς τον αδελφό Εντζαονόνγκα να διαβάζει τα περιοδικά Σκοπιά και Ξύπνα! και να δίνει μαρτυρία στους γείτονές του ελεύθερα και χωρίς το φόβο παρενόχλησης.

 Ανεπίσημη Μαρτυρία

Σε όλη τη διάρκεια της απαγόρευσης, οι αδελφοί έδιναν ανεπίσημη μαρτυρία. Όταν, όμως, η εναντίωση δεν ήταν τόσο έντονη, το έκαναν αυτό με περισσότερη τόλμη. Στις αρχές του 1990, στην πόλη Εντσέου, κάποια νεαρή γυναίκα που έδειξε ενδιαφέρον για τη Γραφική αλήθεια πήρε το βιβλίο Ακούοντας τον Μεγάλο Διδάσκαλο. Εφόσον η ίδια δεν ήξερε να διαβάζει καλά, οι αδελφοί την ενθάρρυναν να ζητήσει από κάποιον άλλον να της διαβάσει το βιβλίο. «Αλλά πρέπει να βρεις κάποιον τον οποίο να εμπιστεύεσαι», την προειδοποίησαν οι αδελφοί. Εκείνον τον καιρό έμενε μαζί της ο αδελφός της Σάιμον. Αυτόν μπορούσε να τον εμπιστευτεί. Καθώς διάβαζε στην αδελφή του, ο Σάιμον γρήγορα κατάλαβε ότι αυτή ήταν η αλήθεια. Αργότερα, ο Σάιμον άρχισε τακτική Γραφική μελέτη. «Διέκρινα από την Αγία Γραφή ότι οι αληθινοί Χριστιανοί θα διώκονταν», είπε ο Σάιμον, «και έτσι αντιλήφθηκα ότι οι Μάρτυρες του Ιεχωβά είναι η αληθινή θρησκεία». (2 Τιμ. 3:12) Ο Σάιμον Μανγκάνι έκανε ραγδαία πρόοδο, βαφτίστηκε το ίδιο έτος και σήμερα υπηρετεί στο Μπέθελ στο Λιλόνγκουε.

Στο Μπλαντάιρ, μια ξαφνική νεροποντή είχε απρόσμενα αποτελέσματα για τον Μπέστον Μαντέγια, έναν τακτικό σκαπανέα. Για να μη βραχεί, κατέφυγε στο σκεπαστό προαύλιο μιας μικρής εκκλησίας. Ενώ περίμενε να σταματήσει η βροχή, άκουσε μερικούς ανθρώπους να ρωτάνε τον πάστορά τους: «Πηγαίνουν όλοι οι καλοί άνθρωποι στον ουρανό;» Ο πάστορας δεν γνώριζε την απάντηση. Επιθυμώντας να τους βοηθήσει, ο αδελφός Μαντέγια μπήκε στην εκκλησία και προσφέρθηκε να απαντήσει στην ερώτηση. Προς έκπληξή του, εκείνοι δέχτηκαν. Του υπέβαλαν και άλλες ερωτήσεις, και σύντομα ξεκίνησαν εφτά Γραφικές μελέτες.

Και οι νεαροί στο σχολείο χρησιμοποιούσαν τις ευκαιρίες που παρουσιάζονταν για μαρτυρία. Όταν της ζήτησαν να γράψει μια έκθεση, η Ντόροθι Νακούλα αποφάσισε να γράψει για την προέλευση των Χριστουγέννων. Ο δάσκαλός της εντυπωσιάστηκε τόσο πολύ ώστε έδειξε την έκθεσή της και στους υπόλοιπους δασκάλους. «Πού βρήκες τις πληροφορίες;» ρώτησαν εκείνοι. Το αποτέλεσμα ήταν να δώσει η Ντόροθι 17 περιοδικά στους δασκάλους της.

 «Αγαπητέ Θείε»

Αν και οι υπηρέτες του Ιεχωβά χρειάστηκε να υπομείνουν πολλές θλίψεις, ποτέ δεν ένιωσαν μόνοι. Γνώριζαν ότι ο Ιεχωβά τούς στήριζε, και ήταν βέβαιοι για την αγάπη και την υποστήριξη της παγκόσμιας αδελφότητας.

Εκτός από τα όσα έκαναν τα γραφεία τμήματος στη Ροδεσία (τώρα Ζιμπάμπουε) και στη Ζάμπια, υπήρχαν και ώριμοι ντόπιοι αδελφοί οι οποίοι εργάστηκαν σκληρά για να λαβαίνει το ποίμνιο στη Μαλάουι στοργική φροντίδα και πνευματική τροφή. Η Επιτροπή της Χώρας, ή Γραφείο Προσωπικού όπως ονομαζόταν, έπαιξε σπουδαίο ρόλο σε αυτό. Τι περιλάμβανε το έργο της; Ο Λέμον Καμπουάζι, ο οποίος υπηρέτησε στην Επιτροπή της Χώρας πολλά χρόνια, εξηγεί: «Πρωτίστως, η ευθύνη μας ήταν να φροντίζουμε να φτάνουν τα έντυπα στους αδελφούς μας. Γι’ αυτό, αφιερώναμε πολύ χρόνο στην οργάνωση και στην ενθάρρυνση των μεταφορέων και των επισκόπων περιοχής. Επίσης, επισκεπτόμασταν τους αδελφούς που είχαν πέσει θύματα διωγμού, για να δούμε πώς θα μπορούσαμε να τους βοηθήσουμε και να τους ενισχύσουμε».

Στις εκκλησίες στέλνονταν ενθαρρυντικές επιστολές καθώς και εφόδια. Ήταν επικίνδυνο να χρησιμοποιεί κανείς τις  ταχυδρομικές υπηρεσίες και γι’ αυτόν το λόγο οι αδελφοί επινοούσαν ειδικούς κωδικούς και παρατσούκλια για να αποφύγουν να αποκαλύψουν ο ένας τον άλλον. Οι επιστολές που έστελνε η Επιτροπή της Χώρας έφεραν την υπογραφή «Γ.Π.». Με αυτόν τον τρόπο, ακόμη και αν έπεφτε κάποια επιστολή στα χέρια των αρχών, αυτές δεν θα μπορούσαν να καταλάβουν τι ακριβώς περιείχε. Οι επίσκοποι περιοχής ήταν γνωστοί με τον αριθμό της περιοχής στην οποία υπηρετούσαν, και οι επισκέψεις των επισκόπων περιοχής συνήθως ονομάζονταν «ειδικές εβδομάδες». Ακόμη και σήμερα ακούει κανείς μερικούς να λένε: «Σε λίγο θα μας επισκεφτεί ο Μ-11 για την ειδική εβδομάδα μας». Και τι γινόταν με την Επιτροπή της Χώρας; Οι επιστολές που έρχονταν από όλα τα μέρη της χώρας απευθύνονταν στον «Αγαπητό Θείο», ενώ οι απαντήσεις στέλνονταν σε διάφορους «ανιψιούς» και «ανιψιές». Αυτά τα προστατευτικά μέτρα συντέλεσαν στη συνέχιση της επικοινωνίας στη διάρκεια των πολλών ετών της απαγόρευσης.

Οι πρεσβύτεροι που υπηρέτησαν στην Επιτροπή της Χώρας έδειξαν αληθινά τι σημαίνει το να επιζητεί κάποιος πρώτα τα συμφέροντα της Βασιλείας. (Ματθ. 6:33) Μερικοί, όπως ο Έλισον Εντσούντζα, ο Χάβερι Κουίγια, ο Άντσον Εμπεντέρα και ο Λέμον Καμπουάζι, εξακολουθούν να υπηρετούν τον Ιεχωβά ως ολοχρόνιοι διάκονοι. Τα πιστά τους παραδείγματα έχουν ενθαρρύνει πολλούς άλλους να βάζουν πρώτα τη Βασιλεία στη ζωή τους και να διακρατούν ακεραιότητα παρά τις δυσχέρειες.

Πολιτικές Αλλαγές

Όταν ένα νέο κύμα «δημοκρατικού» ζήλου άρχισε να σαρώνει το νότιο τμήμα της Αφρικής, η Μαλάουι δεν έμεινε ανεπηρέαστη. Στη διάρκεια του 1992, αυξήθηκαν οι διεθνείς πιέσεις που δεχόταν η κυβέρνηση προκειμένου να βελτιώσει το υπόμνημά της όσον αφορά τα ανθρώπινα δικαιώματα. Ανταποκρινόμενος σε αυτή την πίεση, ο πρόεδρος, ο Δρ Μπάντα, ανακοίνωσε: «Οποιοσδήποτε αναγκάζει το λαό να αγοράσει κάρτες του κόμματος . . . ενεργεί ενάντια στις διατάξεις του Κόμματος του Κογκρέσου της Μαλάουι». Και πρόσθεσε: «Αυτό είναι πολύ κακό, πολύ κακό . . . Ποτέ δεν διέταξα κάποιον να κάνει κάτι  τέτοιο». Έτσι, ο Δρ Μπάντα έθεσε τέρμα σε κάτι το οποίο επί 25 χρόνια είχε προξενήσει πολλά παθήματα στους πιστούς αδελφούς μας στη Μαλάουι.

Έπειτα από αυτό, οι Μάρτυρες του Ιεχωβά διαπίστωναν ότι μπορούσαν να διεξάγουν ανοιχτά και ελεύθερα τις περισσότερες από τις συναθροίσεις τους και τις συνελεύσεις τους. Δεν υπήρχαν πια κρούσματα παρενόχλησης ή διωγμού. Επιτέλους, υπήρχε κάποιο μέτρο ελευθερίας, και οι αδελφοί την εκμεταλλεύτηκαν στο πλήρες. Αλλά δεν ήταν προετοιμασμένοι για αυτό που συνέβη κατόπιν.

«Ο Ιεχωβά Είναι Υπέροχος Θεός!»

12 Αυγούστου 1993—τι αξέχαστη ημέρα για το λαό του Ιεχωβά στη Μαλάουι! Η απαγόρευση, η οποία διήρκεσε σχεδόν 26 χρόνια, τελικά άρθηκε. Στην αρχή, οι αδελφοί δεν το είχαν καν αντιληφθεί. Το 1967, όταν επιβλήθηκε η απαγόρευση, οι εφημερίδες σε όλη τη χώρα ανήγγελλαν με πηχυαίους τίτλους την ενέργεια που είχε γίνει εναντίον της «“επικίνδυνης” αίρεσης»—των Μαρτύρων του Ιεχωβά. Τώρα, όταν άρθηκε η απαγόρευση, δεν ακούστηκε ούτε ψίθυρος. Μάλιστα, από σύμπτωση και μόνο είδε κάποιος αδελφός μια πολύ μικρή ανακοίνωση στην Εφημερίδα της Κυβέρνησης. Καθώς τα νέα έφταναν σιγά-σιγά στους αδελφούς, εκείνοι πλημμύριζαν από χαρά, αλλά χωρίς να το θέλουν ένιωθαν κάποια δυσπιστία. Γιατί; Ο αδελφός Καμπουάζι είπε: «Προσευχόμασταν να αρθεί κάποια ημέρα η απαγόρευση. Αλλά δεν πιστεύαμε ότι αυτό θα συνέβαινε ενώ ήταν εν ζωή ο Δρ Μπάντα». Και πρόσθεσε: «Ο Ιεχωβά είναι υπέροχος Θεός!»

Το 1967, πριν από την απαγόρευση, περίπου 18.000 ευαγγελιζόμενοι ήταν ενεργά συνταυτισμένοι με τις εκκλησίες. Πόσοι υπήρχαν τώρα, ύστερα από 26 χρόνια βάναυσης, πολλές φορές, εναντίωσης; Ένας νέος ανώτατος αριθμός 30.408 ατόμων! Η ακεραιότητα που έδειξαν οι αδελφοί και οι αδελφές μας είχε νικήσει κάθε αντιξοότητα—προς αίνο του ένδοξου ονόματος του Ιεχωβά!

Οι Μάρτυρες του Ιεχωβά ήταν πάρα πολύ χαρούμενοι για τη νεοαποκτημένη ελευθερία τους. Εντούτοις, αντιλαμβάνονταν  επίσης ότι μπροστά τους υπήρχε περισσότερο έργο από κάθε άλλη φορά.

Ειδική Εκστρατεία

Μόλις έφτασαν τα νέα στο γραφείο τμήματος στη Ζάμπια, ο Εντ Φιντς στάλθηκε στη Μαλάουι, όχι ως τουρίστας, αλλά για να βοηθήσει στην επανεδραίωση του έργου των Μαρτύρων του Ιεχωβά στη Μαλάουι σε νομική βάση. Στη διάρκεια της επίσκεψής του, αυτός και η Λίντα είχαν την ευκαιρία να συνεργαστούν με την αγγλική εκκλησία στο Μπλαντάιρ. Οι περισσότεροι από τους ευαγγελιζομένους αυτής της εκκλησίας δεν είχαν δώσει ποτέ μαρτυρία από σπίτι σε σπίτι. Δικαιολογημένα είχαν κάποια νευρικότητα. Ωστόσο, με λίγη πειθώ από το ζεύγος Φιντς, όλοι οι ευαγγελιζόμενοι βγήκαν στη διακονία. Πόσο συναρπαστικό ήταν όταν, έπειτα από δύο ώρες, επέστρεψαν για να συζητήσουν τις εμπειρίες τους! Πολλοί οικοδεσπότες είχαν ακούσει με μεγάλο ενδιαφέρον. Άλλοι τους συνεχάρησαν για την ελευθερία που απολάμβαναν τώρα οι Μάρτυρες του Ιεχωβά. Έπειτα από αυτό, οι αδελφοί έβγαιναν πολύ πιο εύκολα στη διακονία.

Στην αρχή, ήταν πολύ δύσκολο να καταχωρηθεί ξανά το έργο των Μαρτύρων του Ιεχωβά στη Μαλάουι. Δεν μπορούσε να βρεθεί σε καμία κυβερνητική υπηρεσία κάποια απόδειξη ότι η Εταιρία ήταν κάποτε καταχωρημένη στη Μαλάουι. Κατόπιν, μια ημέρα, ο Εντ Φιντς είδε ένα σετ παλιών τόμων στο γραφείο καταχωρήσεων στο Μπλαντάιρ. Κατέβασε τον τόμο με το γράμμα «W». Εδώ βρισκόταν η παλιά καταχώρηση! Η νομική πλευρά του ζητήματος προχώρησε τώρα γρήγορα. Στις 15 Νοεμβρίου 1993 η Βιβλική και Φυλλαδική Εταιρία Σκοπιά της Πενσυλβανίας, ένα νομικό σωματείο που χρησιμοποιούν οι Μάρτυρες του Ιεχωβά, είχε καταχωρηθεί και πάλι, και οι Μάρτυρες του Ιεχωβά αναγνωρίστηκαν νομικά για μια ακόμη φορά ως θρησκεία στη Μαλάουι.

Προς το τέλος εκείνου του έτους, μια ειδική εκστρατεία με φυλλάδια διεξάχθηκε σε όλη τη χώρα. Ένα κατάλληλο φυλλάδιο, το φυλλάδιο Τι Πιστεύουν οι Μάρτυρες του Ιεχωβά;, προσφέρθηκε στις τρεις κύριες γλώσσες. Αυτό εξυπηρέτησε ένα δίπτυχο  σκοπό. Πρώτον, βοήθησε τους αδελφούς και τις αδελφές να δραστηριοποιηθούν ξανά στη δημόσια διακονία και, δεύτερον, βοήθησε το κοινό να μάθει προσωπικά τα γεγονότα σχετικά με τους Μάρτυρες του Ιεχωβά. Διανεμήθηκαν πάνω από ένα εκατομμύριο αντίτυπα, και το γραφείο τμήματος στη Ζάμπια έλαβε πολλές επιστολές που φανέρωναν ενδιαφέρον. Για μια ακόμη φορά, άρχισε να ακούγεται η δημόσια διακήρυξη αίνου προς τον Ιεχωβά από σπίτι σε σπίτι και στους δρόμους της Μαλάουι!

Αναδιοργάνωση του Έργου

Η πρώτη τάξη της Σχολής Διακονικής Εκπαίδευσης για το νότιο τμήμα της Αφρικής διεξαγόταν στη Ζάμπια όταν μαθεύτηκαν εκεί τα νέα για την άρση της απαγόρευσης. Αυτό προκάλεσε μεγάλο ενθουσιασμό τόσο στους Μπεθελίτες όσο και στους σπουδαστές. Πόσο συγκινήθηκαν δύο από τους σπουδαστές όταν έλαβαν διορισμούς στη Μαλάουι! Ήταν οι πρώτοι ξένοι ολοχρόνιοι υπηρέτες που διορίστηκαν στη χώρα από το 1967. Αυτοί οι δύο αδελφοί, ο Άντριου Μπερντ και ο Καρλ Όφερμαν, υπηρετούν τώρα στο Μπέθελ στο Λιλόνγκουε. Ο Μπερνάρντ Μαζούντα, ο πρώτος αδελφός από τη Μαλάουι που έλαβε τέτοια εκπαίδευση και αποφοίτησε από την ίδια τάξη, υπηρετεί τώρα ως επίσκοπος περιοχής μαζί με άλλους αποφοίτους μεταγενέστερων τάξεων της σχολής.

Στο μεταξύ, οι αδελφοί από το τμήμα της Ζάμπιας συνέχισαν να ασχολούνται με τα προβλήματα που περιλαμβάνονταν στην αναδιοργάνωση του έργου στη Μαλάουι. Σύντομα ανακάλυψαν ότι, αν και οι Μάρτυρες του Ιεχωβά δεν ήταν πλέον υπό απαγόρευση, τα Γραφικά τους έντυπα ήταν. Έγινε μια συνάντηση με τον υπουργό δικαιοσύνης για να ξεκαθαριστεί το ζήτημα, η οποία αποδείχτηκε πολύ επωφελής. Εκείνος έκανε αμέσως ενέργειες για την άρση της απαγόρευσης των εντύπων της Εταιρίας. Επιπλέον, προσφέρθηκε να βοηθήσει να βρεθεί ένα κατάλληλο μέρος για την οικοδόμηση καινούριου γραφείου τμήματος. Ως αποτέλεσμα, οι αδελφοί αγόρασαν ένα ωραίο οικόπεδο 120 στρεμμάτων στο Λιλόνγκουε. Ήδη προχωρούν οι εργασίες για την οικοδόμηση νέων εγκαταστάσεων τμήματος σε αυτό το οικόπεδο που βρίσκεται σε κεντρική τοποθεσία.

 Καθώς οι εκκλησίες άρχισαν και πάλι να συναθροίζονται ελεύθερα, πόσο χαίρονταν πολλοί όταν συναντούσαν φίλους τους οποίους είχαν να δουν πριν από την απαγόρευση! Οι συναθροίσεις υπερέβαιναν τον καθορισμένο χρόνο, αλλά κανένας δεν φαινόταν να στενοχωριέται. Οι παρόντες δεν ήταν πια αναγκασμένοι να τρίβουν απλώς τα χέρια τους για να δείχνουν την εκτίμησή τους για τις ομιλίες των αδελφών. Αντίθετα, χειροκροτούσαν με ενθουσιασμό όλους όσους ανέβαιναν στο βήμα. Δεν υπήρχε πια λόγος να ψάλλουν τους ύμνους της Βασιλείας με ψιθυριστές φωνές. Οι αδελφοί μπορούσαν τώρα να ψάλλουν δυνατά και καθαρά. Ο ύμνος με τον τίτλο «Σε Ευχαριστούμε, Ιεχωβά» έγινε γρήγορα ο αγαπημένος ύμνος όλων.

Παρ’ όλα αυτά, οι αδελφοί κατανοούσαν ότι χρειάζονταν βοήθεια για να ενημερωθούν σε σχέση με τα οργανωτικά ζητήματα. Οι πρεσβύτεροι δέχονταν ταπεινά και πρόθυμα κατεύθυνση από το γραφείο της Εταιρίας και από άλλους ειδικά εκπαιδευμένους αδελφούς. Δεν χρειάστηκε να περάσει καιρός για να παρατηρηθούν ραγδαίες βελτιώσεις στις οργανωτικές διαδικασίες των εκκλησιών. Ο αριθμός των ευαγγελιζομένων συνέχισε επίσης να αυξάνει. Στο υπηρεσιακό έτος που ακολούθησε την άρση της απαγόρευσης, βαφτίστηκαν 4.247 καινούριοι μαθητές, και  88.903 άτομα παρακολούθησαν την Ανάμνηση του θανάτου του Χριστού.

Έρχεται Επιπρόσθετη Βοήθεια

Οι αδελφοί σε όλη τη χώρα κατενθουσιάστηκαν όταν έμαθαν ότι δυο ζευγάρια ιεραποστόλων που είχαν υπηρετήσει στη Μαλάουι πριν από την απαγόρευση θα επέστρεφαν. Ο Κιθ και η Αν Ίτον, οι οποίοι στο διάστημα αυτό υπηρετούσαν στη Ζιμπάμπουε, έφτασαν την 1η Φεβρουαρίου 1995 για να βοηθήσουν στις εργασίες που γίνονταν στο γραφείο στο Λιλόνγκουε. Αργότερα, ο Τζακ και η Λίντα Γιόχανσον, οι οποίοι βρίσκονταν στο Ζαΐρ (τώρα Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό), διορίστηκαν στον ιεραποστολικό οίκο στο Μπλαντάιρ. Και τα δύο ζευγάρια έλαβαν και πάλι την άδεια να είναι μόνιμοι κάτοικοι της χώρας. Τι ευτυχισμένες στιγμές απόλαυσαν αυτοί οι παλαίμαχοι ιεραπόστολοι και οι αδελφοί και οι αδελφές μας στη Μαλάουι που είχαν υπηρετήσει μαζί τους πριν από την απαγόρευση καθώς αντάμωναν και πάλι!

Το Φεβρουάριο του 1995, ο Μάλκολμ Βάιγκο, ο οποίος βρίσκεται τώρα στο τμήμα της Νιγηρίας αλλά ήταν υπηρέτης τμήματος στη Μαλάουι όταν επιβλήθηκε η απαγόρευση, είχε το προνόμιο να επισκεφτεί τη Μαλάουι ως ο πρώτος επίσκοπος ζώνης έπειτα από πάρα πολλά χρόνια. Τον συνόδευε η σύζυγός του, η Λίντα Λουίζ. Πώς ένιωσε εκείνος; «Ήταν πολύ συγκινητική εμπειρία και προνόμιο! Αισθάνθηκα σαν να είχα επιστρέψει στο σπίτι μου».

 Στο μεταξύ, και άλλοι ιεραπόστολοι και ικανοί αδελφοί από γειτονικά τμήματα διορίστηκαν στη Μαλάουι. Συνέχεια έφταναν επιστολές από τον αγρό. Ασφαλώς, υπήρχαν “πολλά να γίνουν στο έργο του Κυρίου”.—1 Κορ. 15:58.

«Χαρούμενοι Υμνητές»

Φανταστείτε πώς αισθάνθηκαν οι Μάρτυρες στη Μαλάουι όταν, τον Ιούλιο και τον Αύγουστο του 1995, μπόρεσαν να διεξαγάγουν συνελεύσεις περιφερείας για πρώτη φορά έπειτα από 28 χρόνια. Όπως συμβαίνει με τις περισσότερες συνελεύσεις  στην Αφρική, οι οικογένειες έφεραν μαζί τους όλα τα κατούντου (αποσκευές) τους, στα οποία περιλαμβάνονταν κουβέρτες, μαγειρικά σκεύη, ακόμη και καυσόξυλα για να μαγειρεύουν την τροφή τους.

Οι περισσότεροι από τους παρόντες δεν θυμούνταν την τελευταία σειρά συνελεύσεων που είχε γίνει ακριβώς πριν από την απαγόρευση. Είτε ήταν πολύ μικροί τότε είτε είχαν γεννηθεί έπειτα από αυτή την ημερομηνία είτε δεν είχαν γνωρίσει ακόμη την αλήθεια. Έτσι, για την πλειονότητα, αυτή ήταν η πρώτη τους συνέλευση περιφερείας. Πόσο κατάλληλο ήταν το θέμα «Χαρούμενοι Υμνητές». Καθώς έφταναν στις τοποθεσίες της συνέλευσης, μερικοί δεν πίστευαν στα μάτια τους και έλεγαν: «Μήπως ονειρεύομαι;» Ένιωθαν συγκίνηση καθώς ενώνονταν με ομοπίστους τους από όλο τον κόσμο για το πρόγραμμα αυτής της συνέλευσης. Συνολικά, διεξάχθηκαν εννιά συνελεύσεις σε διάφορα μέρη της χώρας, και οι παρόντες ήταν πάνω από 77.000! Οι αδελφοί έλαβαν με ενθουσιασμό ένα νέο εργαλείο για χρήση στη διακονία αγρού, το βιβλίο Γνώση που Οδηγεί στην Αιώνια Ζωή. Αν και στη συνέλευση παρουσιάστηκε μόνο στην αγγλική, οι αδελφοί άκουσαν με χαρά ότι το βιβλίο ήδη είχε αρχίσει να μεταφράζεται στη γλώσσα τσιτσέουα.

 Η συνέλευση διεξάχθηκε και στην αγγλική γλώσσα. Παρ’ όλο που ήταν μικρή, είχε διεθνή χαρακτήρα. Είχαν έρθει επισκέπτες από το Ζαΐρ, τη Ζάμπια, τη Ζιμπάμπουε, τη Μοζαμβίκη και τη Νότια Αφρική. Είναι ενδιαφέρον ότι η συνέλευση αυτή διεξάχθηκε στο Συνεδριακό Κέντρο Κουάτσα, στο Μπλαντάιρ, σε ένα κτίριο που το είχε ανεγείρει ο Δρ Μπάντα ειδικά για τη διεξαγωγή μερικών από τις πολιτικές συγκεντρώσεις του κόμματός του. Οι επισκέπτες άκουγαν με μεγάλη προσοχή καθώς δυο ντόπιοι αδελφοί, ο Γουίντας Μαντόνα και ο Λάκσον Κούντζι, έδιναν συνέντευξη για τα όσα έζησαν στη διάρκεια των ετών της απαγόρευσης. Ο Εντ Φιντς ήταν επίσης παρών, και λέει αναφορικά με εκείνη την ευχάριστη περίσταση: «Πόσα χρόνια προσευχόμασταν όλοι για αυτή την ημέρα! Τώρα κυλούσαν πολλά δάκρυα χαράς από τα πρόσωπα των παρευρισκομένων. Είχαμε δάκρυα στα μάτια και ένα μεγάλο κόμπο στο λαιμό μας καθώς βλέπαμε τον Βίκτορ Λούλκερ να βαφτίζει την κόρη του Αντζελίν, όχι κρυφά σε κάποια μπανιέρα, αλλά δημόσια». Καθώς τελείωνε η συνέλευση με τον υποκινητικό ύμνο «Σε Ευχαριστούμε, Ιεχωβά», οι καρδιές ξεχείλισαν και πάλι από χαρά και τα δάκρυα έτρεχαν ασυγκράτητα. Οι χαρούμενοι υμνητές που παρακολούθησαν αυτές τις εννιά συνελεύσεις θα τις θυμούνται πολύ καιρό.

Το Γραφείο Τμήματος Επαναλειτουργεί

Την 1η Σεπτεμβρίου 1995, το γραφείο στη Μαλάουι έγινε και πάλι τμήμα, το οποίο λειτουργεί υπό την κατεύθυνση του Κυβερνώντος Σώματος. Αυτή τη φορά, το γραφείο βρισκόταν στο Λιλόνγκουε. Υπήρχαν 542 εκκλησίες και πάνω από 30.000 ευαγγελιζόμενοι· έτσι, έπρεπε να γίνουν πολλά.

Τώρα τα πράγματα άρχισαν να μπαίνουν σε μια σειρά! Στην αρχή, οι δέκα Μπεθελίτες κατέβαλλαν πολύ σκληρές προσπάθειες για να ανταποκριθούν στον όγκο της εργασίας. Από τότε και έπειτα, έχουν έρθει να βοηθήσουν περισσότεροι Μπεθελίτες και άλλοι αδελφοί που προσφέρουν εθελοντικά την υποστήριξή τους. Οι ομάδες που μεταφράζουν στη γλώσσα τσιτσέουα και τουμπούκα έχουν επίσης επιστρέψει από τη Ζάμπια στην «πατρίδα» αυτών των γλωσσών.

 Το γραφείο τμήματος έχει πολλά να κάνει για να βοηθήσει τους αδελφούς να αντεπεξέλθουν στις καινούριες καταστάσεις που δοκιμάζουν την οσιότητά τους. Αυτές περιλαμβάνουν το χαιρετισμό της σημαίας, την ανηθικότητα, τη χρήση ναρκωτικών και τις κακές συναναστροφές. Έχει ιδρυθεί το τμήμα Υπηρεσίες Πληροφοριών για Νοσοκομεία προκειμένου να βοηθάει εκείνους που αντιμετωπίζουν ζητήματα τα οποία σχετίζονται με τη μετάγγιση αίματος.

Μεγάλη βοήθεια έχουν προσφέρει επίσης δυο αδελφοί, μαζί με τις συζύγους τους, οι οποίοι επαναδιορίστηκαν στη Μαλάουι ενώ υπηρετούσαν στο έργο περιοδεύοντα στη Νότια Αφρική. Κάνουν θαυμάσιο έργο ως επίσκοποι περιφερείας.

Πιο πρόσφατα, στις 20 Μαρτίου 1997, έλαβε χώρα ένα άλλο συγκινητικό γεγονός. Οι Μάρτυρες του Ιεχωβά σε όλη τη Μαλάουι χάρηκαν πολύ όταν άκουσαν κάποιο μεσημέρι από το ραδιοφωνικό δελτίο ειδήσεων ότι η κυβέρνηση επέστρεφε στην Εταιρία το κτίριο όπου στεγαζόταν παλιότερα το γραφείο τμήματος. Αυτό είχε κατασχεθεί το 1967 από την προηγούμενη κυβέρνηση και είχε χρησιμοποιηθεί ως τα Κεντρικά Γραφεία της Νότιας Περιφέρειας του Κόμματος του Κογκρέσου της Μαλάουι. Τώρα όμως βρισκόταν ξανά στα χέρια των δικαιωματικών ιδιοκτητών του—έπειτα από περίπου 30 χρόνια. Πόση μαρτυρία δόθηκε  σε ολόκληρη τη χώρα καθώς αυτά τα νέα ακούστηκαν επανειλημμένα σε κάθε δελτίο ειδήσεων σε όλες τις βασικές γλώσσες στη διάρκεια εκείνης της ημέρας! Τώρα αυτό το κτίριο χρησιμοποιείται ξανά ως τόπος διεξαγωγής των τακτικών Χριστιανικών συναθροίσεων των Μαρτύρων του Ιεχωβά.

Ο Ιεχωβά Φέρνει την Αύξηση

Ο Ιεχωβά έχει ευλογήσει πραγματικά το έργο των υπηρετών του στη Μαλάουι από τότε που άρθηκε η απαγόρευση. Πολλοί οικοδεσπότες προσκαλούν ένθερμα τους Μάρτυρες του Ιεχωβά στα σπίτια τους και δέχονται τα έντυπά τους καθώς και την προσφορά για δωρεάν οικιακή Γραφική μελέτη. Όταν διεξάχθηκε κάποια από τις πρόσφατες Συνελεύσεις Περιφερείας «Πίστη στο Λόγο του Θεού», μια γυναίκα έμεινε άναυδη βλέποντας πλήθος Μαρτύρων του Ιεχωβά να συγκεντρώνονται κοντά στην πόλη Ναμιτίτι. «Από πού έρχονται όλοι αυτοί οι χιλιάδες άνθρωποι;» ρώτησε. «Είναι εκπληκτικό! Τόσο καιρό ήσασταν υπό απαγόρευση». Συγκινημένη από τα όσα είδε, αυτή η γυναίκα ενώθηκε με το ευτυχισμένο πλήθος των λάτρεων και άκουσε το πρόγραμμα. Έπειτα, δέχτηκε και αυτή να μελετήσει την Αγία Γραφή.

Μερικοί πρώην εχθροί επίσης έχουν ανταποκριθεί στην αλήθεια, και ορισμένοι έχουν υποκινηθεί να ζητήσουν συγνώμη για τις πράξεις τους στη διάρκεια της απαγόρευσης. «Δεν φταίγαμε εμείς», λένε. «Η κυβέρνηση μας ανάγκαζε να σας συμπεριφερόμαστε τόσο άσχημα». Οι αδελφοί καλωσορίζουν με μεγάλη χαρά τέτοια άτομα στις συναθροίσεις μας. Ακόμη και ο πρώην υπουργός που «καλωσόρισε» τους αδελφούς μας όταν αναγκάστηκαν να επιστρέψουν από τη Μοζαμβίκη το 1975 και τους είπε να επιστρέψουν στα χωριά τους και να συνεργαστούν με το κυβερνών πολιτικό κόμμα κάνει τώρα Γραφική μελέτη με κάποιο σκαπανέα στο Λιλόνγκουε.

Κανένας από τους Μάρτυρες δεν δείχνει πνεύμα μνησικακίας. Κανένας δεν επιζητεί εκδίκηση. (Ρωμ. 12:17-19) Το μόνο που θέλουν είναι να αινούν τον Ιεχωβά Θεό τώρα που έχουν την ελευθερία να το κάνουν. Είναι πρόθυμοι να μάθουν πώς να χρησιμοποιούν τα διάφορα εργαλεία που θα τους βοηθήσουν να είναι αποτελεσματικοί δάσκαλοι στη διακονία.  Χρησιμοποιώντας μέσα όπως το βιβλίο Πώς να Συζητάτε Λογικά από τις Γραφές και Γνώση που Οδηγεί στην Αιώνια Ζωή, καθώς και τις βιντεοκασέτες της Εταιρίας, βοηθούν χιλιάδες ενδιαφερόμενα άτομα να αρχίσουν να μελετούν την Αγία Γραφή.

Δεν γνωρίζουμε πόσο καιρό ακόμη θα μας επιτρέπει ο Ιεχωβά να συνεχίζουμε να ψάχνουμε για ανθρώπους που έχουν «τη σωστή διάθεση για αιώνια ζωή». (Πράξ. 13:48) Είναι όμως προφανές ότι υπάρχουν θαυμάσιες προοπτικές για πνευματική συγκομιδή σε αυτή τη χώρα. Τον Ιούνιο του 1998 ένας νέος, συγκινητικός ανώτατος αριθμός ευαγγελιζομένων ανέφεραν έκθεση έργου—42.770! Στις Συνελεύσεις Περιφερείας «Η Θεϊκή Οδός Ζωής», που διεξάχθηκαν το 1998, παρευρέθηκαν συνολικά 152.746 άτομα, ενώ την Ανάμνηση του θανάτου του Χριστού, η οποία εορτάστηκε νωρίτερα το ίδιο έτος, παρακολούθησαν 120.412 άτομα!

Ναι, οι Μάρτυρες του Ιεχωβά στη Μαλάουι βλέπουν ένα πολύ λαμπρό μέλλον. Προτού φτάσει η ημέρα του Ιεχωβά, αναμένουν να μπορέσουν να βοηθήσουν πολλές χιλιάδες άτομα ακόμη να έρθουν σε ακριβή γνώση του Λόγου του Θεού. Επίσης, αποβλέπουν στην ημέρα κατά την οποία θα μπορούν να καλωσορίσουν μέλη της οικογένειάς τους και αγαπημένους φίλους τους που θα αναστηθούν από τους νεκρούς—Χριστιανούς αδελφούς και αδελφές που ήταν πρόθυμοι να πεθάνουν αντί να συμβιβάσουν την πολύτιμη πίστη τους. Με ζωηρή προσδοκία, περιμένουν την ημέρα κατά την οποία η Μαλάουι θα είναι μέρος ενός παγγήινου παραδείσου στον οποίο όλοι θα κατοικούν με ασφάλεια και όλοι όσοι αγαπούν και υπηρετούν τον Ιεχωβά θα μπορούν να απολαμβάνουν για πάντα τέλεια ζωή.

Οι Μάρτυρες του Ιεχωβά στη Μαλάουι έχουν υπομείνει σοβαρές δυσκολίες όσον αφορά την πίστη τους. Η ακεραιότητά τους κάτω από αντιξοότητες αποτελεί πηγή ενθάρρυνσης για ολόκληρη την παγκόσμια αδελφότητα στην οποία ανήκουν. Και η προθυμία τους να κηρύττουν τα καλά νέα “σε ευνοϊκό καιρό και σε δυσμενή καιρό” αποτελεί παράδειγμα άξιο μίμησης. (2 Τιμ. 4:2) Εκείνοι που γνωρίζονται μαζί τους δεν είναι δυνατόν να μην αισθανθούν ότι σε αυτούς έχουν βρει «τη ζεστή καρδιά της Αφρικής».

[Χάρτης στη σελίδα 191]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

ΖΑΜΠΙΑ

Στρατόπεδα Σίντα Μισάλε

ΜΑΛΑΟΥΙ

Λίμνη Μαλάουι

Λιλόνγκουε

Ζόμπα

Μπλαντάιρ

Όρος Μουλάντζε

ΜΟΖΑΜΒΙΚΗ

Στρατόπεδα Μιλαντζένι

Στρατόπεδα Μιλάνζ

ΜΟΖΑΜΒΙΚΗ

 [Ολοσέλιδη εικόνα στη σελίδα 148]

[Εικόνα στη σελίδα 153]

Ο Γκρέσαμ Κουαζιζίρα, ο οποίος βαφτίστηκε το 1925

[Εικόνα στη σελίδα 157]

Ο Μπιλ Μακ Λάκι στο γραφείο της Εταιρίας στη Ζόμπα

[Εικόνα στη σελίδα 162]

Χαρακτηριστικό χωριό της Μαλάουι

[Εικόνα στη σελίδα 165]

Άλεξ Μαφαμπάνα

[Εικόνες στη σελίδα 170]

Μάρτυρες φτάνουν στη συνέλευση κοντά στο όρος Μουλάντζε το 1966

 [Εικόνες στη σελίδα 177]

Οι Μάρτυρες τίθενται υπό απαγόρευση· σφραγίζεται η πύλη του γραφείου τμήματος

[Εικόνα στη σελίδα 178]

Αν και το σπίτι του Φίνλι Μουινιέρ καταστράφηκε, εκείνος σκεφτόταν πώς να ενισχύσει τους αδελφούς του

[Εικόνα στη σελίδα 186]

Ο Μπιλ Μακ Λάκι με τη σύζυγό του Ντενίζ

[Εικόνα στη σελίδα 192]

Η κεντρική εξέδρα, από όπου δινόταν Γραφική κατεύθυνση και ανατίθονταν οι εργασίες του στρατοπέδου

[Εικόνα στη σελίδα 193]

Ο Μπάτσον Λόνγκουι, γνωστός ως «εφτά μέχρι εφτά»

[Εικόνα στη σελίδα 194]

Το στρατόπεδο προσφύγων Ναζίπολη κοντά στο Μιλαντζένι, όπου οι Μάρτυρες έχτισαν σπίτια για τις οικογένειές τους

[Εικόνες στη σελίδα 200, 201]

Αν και κατά το παρελθόν φυλακίστηκαν για την πίστη τους, οι Μάρτυρες συνέχισαν να υπηρετούν με χαρά

[Εικόνα στη σελίδα 202]

Μεταφορείς που διακινδύνεψαν την ελευθερία τους για να μεταφέρουν πνευματική τροφή στους αδελφούς τους

[Εικόνα στη σελίδα 204]

Στη διάρκεια της απαγόρευσης, ο Εντ και η Λίντα Φιντς επισκέπτονταν τακτικά τη Μαλάουι

[Εικόνα στη σελίδα 210]

Πρεσβύτεροι που συγκεντρώθηκαν για την παρακολούθηση σχολής σε «υπαίθρια» τάξη

[Εικόνα στη σελίδα 215]

Κιθ και Αν Ίτον, Λίντα και Τζακ Γιόχανσον—χαίρονται που επέστρεψαν στη Μαλάουι

[Εικόνες στη σελίδα 216]

Επιτροπή του Τμήματος (από πάνω προς τα κάτω): Λέμον Καμπουάζι, Κιθ Ίτον, Κόλιν Κάρσον

[Εικόνες στη σελίδα 217]

Επάνω: Μάρτυρες προσφέρθηκαν με ενθουσιασμό να καθαρίσουν τις παλιές εγκαταστάσεις του τμήματος όταν τους επιστράφηκαν

Δεξιά: Αδελφοί που παίρνουν έντυπα για την εκκλησία τους από το τμήμα

[Εικόνα στη σελίδα 218]

Ο Μάλκολμ Βάιγκο ανταμώνει ξανά με τον Γουίντας Μαντόνα, με τον οποίο είχε υπηρετήσει στο τμήμα πριν από την απαγόρευση

[Εικόνα στη σελίδα 220]

Μια Αίθουσα Βασιλείας με αχυροσκεπή. Άλλες 600 εκκλησίες χρειάζονται Αίθουσες Βασιλείας!

 [Εικόνες στη σελίδα 223]

Χαρούμενοι Μάρτυρες συνεχίζουν να διακηρύττουν τα καλά νέα της Βασιλείας στη Μαλάουι