Κεφάλαιο 11

Αποστασία—Η Οδός Προς τον Θεό Κλείνει

1, 2. (α) Γιατί είναι σημαντικά τα πρώτα 400 χρόνια της ιστορίας του Χριστιανικού κόσμου; (β) Ποια αλήθεια που αφορά τις δυνατότητες εκλογής εξέφρασε ο Ιησούς;

ΓΙΑΤΙ είναι τόσο σημαντικά τα πρώτα 400 χρόνια της ιστορίας του Χριστιανικού κόσμου; Για τον ίδιο λόγο για τον οποίο είναι σημαντικά και τα πρώτα λίγα χρόνια της ζωής ενός παιδιού—επειδή είναι τα χρόνια κατά τα οποία διαπλάθεται το άτομο και τίθεται το θεμέλιο της μελλοντικής του προσωπικότητας. Τι αποκαλύπτουν οι πρώτοι αιώνες του Χριστιανικού κόσμου;

² Πριν απαντήσουμε σ’ αυτή την ερώτηση, ας θυμηθούμε μια αλήθεια που διατύπωσε ο Ιησούς Χριστός: «Εισέλθετε δια της στενής πύλης· διότι πλατεία είναι η πύλη και ευρύχωρος η οδός η φέρουσα εις την απώλειαν, και πολλοί είναι οι εισερχόμενοι δι’ αυτής. Επειδή στενή είναι η πύλη και τεθλιμμένη η οδός η φέρουσα εις την ζωήν, και ολίγοι είναι οι ευρίσκοντες αυτήν». Η οδός της άνεσης είναι πλατιά· όμως η οδός των δίκαιων αρχών είναι στενή.—Ματθαίος 7:13, 14.

3. Ποιες δυο πορείες ενέργειας υπήρχαν στο ξεκίνημα της Χριστιανοσύνης;

³ Στο ξεκίνημα της Χριστιανοσύνης, υπήρχαν δυο δρόμοι για εκείνους που ασπάζονταν αυτή την αντιδημοφιλή πίστη—να εμμείνουν στις μη συμβιβάσιμες διδασκαλίες και αρχές του Χριστού και των Γραφών ή να κατευθυνθούν προς το πλατύ και ευκολοδιάβατο μονοπάτι του συμβιβασμού με τον κόσμο εκείνης της εποχής. Όπως θα δούμε, η ιστορία των πρώτων 400 χρόνων δείχνει ποιο μονοπάτι διάλεξε τελικά η πλειονότητα.

 Η Πλάνη της Φιλοσοφίας

4. Σύμφωνα με τον ιστορικό Ντουράν, πώς επηρέασε η ειδωλολατρική Ρώμη την πρώτη εκκλησία;

⁴ Ο ιστορικός Γουίλ Ντουράν εξηγεί: «Η Εκκλησία . . . παρέλαβεν . . . μερικά θρησκευτικά έθιμα και τύπους, συνήθεις εις την προχριστιανικήν [ειδωλολατρική] Ρώμην, ως τα άμφια και άλλα ενδύματα των εθνικών ιερέων, την χρήσιν του θυμιάματος και του αγιάσματος κατά τους καθαρμούς, την καύσιν κηρίων και ενός ακοιμήτου φωτός προ του θυσιαστηρίου, την λατρείαν των αγίων, την αρχιτεκτονικήν της βασιλικής, το ρωμαϊκόν δίκαιον ως βάσιν του κανονικού δικαίου, τον τίτλον του pontifex maximus [ποντίφεξ μαξίμους] δια τον υπέρτατον Αρχιερέα και κατά την 4ην εκατονταετηρίδα την λατινικήν γλώσσαν . . . Πολύ συντόμως οι επίσκοποι μάλλον παρά οι Ρωμαίοι διοικηταί θα καθίσταντο η πηγή της τάξεως και το κέντρον της δυνάμεως εις τας πόλεις. Οι μητροπολίται [ή αρχιεπίσκοποι] θα εστήριζον, εάν δεν υπεσκέλιζον τους διοικητάς των επαρχιών, η δε σύνοδος των επισκόπων θα διεδέχετο την επαρχιακήν συνέλευσιν. Η Ρωμαϊκή Εκκλησία ηκολούθησε κατά πόδας το ρωμαϊκόν κράτος».—Παγκόσμιος Ιστορία του Πολιτισμού: Μέρος Γ΄—Η Νεότης του Χριστιανισμού.

5. Πώς αντιπαραβάλλεται με τα πρώτα Χριστιανικά συγγράμματα η στάση του συμβιβασμού με τον ειδωλολατρικό ρωμαϊκό κόσμο;

 ⁵ Αυτή η στάση του συμβιβασμού με το ρωμαϊκό κόσμο βρίσκεται σε πλήρη αντίθεση με τις διδασκαλίες του Χριστού και των αποστόλων. (Βλέπε πλαίσιο, σελίδα 262.) Ο απόστολος Πέτρος συμβούλεψε: «Αγαπητοί, . . . διεγείρω δι’ υπενθυμίσεως την ειλικρινή σας διάνοιαν, δια να ενθυμηθήτε τους λόγους τους προλαληθέντας υπό των αγίων προφητών και την παραγγελίαν ημών των αποστόλων του Κυρίου και Σωτήρος. Σεις λοιπόν, αγαπητοί, προγνωρίζοντες ταύτα φυλάττεσθε, δια να μη παρασυρθήτε με την πλάνην των ανόμων και εκπέσητε από τον στηριγμόν σας». Ο Παύλος έδωσε την ξεκάθαρη συμβουλή: ‘Μη ομοζυγείτε με τους απίστους· διότι τίνα μετοχήν έχει η δικαιοσύνη με την ανομίαν; τίνα δε κοινωνίαν το φως προς το σκότος; . . . Δια τούτο. Εξέλθετε εκ μέσου αυτών και αποχωρίσθητε, λέγει Ιεχωβά, και μη εγγίσητε ακάθαρτον, και εγώ θέλω σας δεχθή’.—2 Πέτρου 3:1, 2, 17· 2 Κορινθίους 6:14-17· Αποκάλυψις 18:2-5.

6, 7. (α) Πώς επηρεάστηκαν οι πρώτοι εκκλησιαστικοί «πατέρες» από την ελληνική φιλοσοφία; (β) Σε ποιες κυρίως διδασκαλίες φάνηκε η ελληνική επιρροή; (γ) Ποια προειδοποίηση έδωσε ο Παύλος όσον αφορά τη φιλοσοφία;

⁶ Παρά την ξεκάθαρη αυτή νουθεσία, οι αποστάτες Χριστιανοί του δεύτερου αιώνα υιοθέτησαν τα διακοσμητικά στοιχεία της ειδωλολατρικής ρωμαϊκής θρησκείας. Απομακρύνθηκαν από τις ανόθευτες Βιβλικές καταβολές τους, ενώ αντίθετα ενδύθηκαν το φόρεμα και τους τίτλους της ειδωλολατρικής Ρώμης και διαποτίστηκαν με την ελληνική φιλοσοφία. Ο καθηγητής Γούλφσον του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ εξηγεί στο έργο Το Χωνευτήρι της Χριστιανοσύνης (The Crucible of Christianity) ότι, το δεύτερο αιώνα, σημειώθηκε στη Χριστιανοσύνη μεγάλη εισροή «εθνικών με φιλοσοφική παιδεία». Αυτά τα άτομα θαύμαζαν τη σοφία των Ελλήνων και νόμιζαν ότι έβλεπαν ομοιότητες ανάμεσα στην ελληνική φιλοσοφία και στις διδασκαλίες των Γραφών. Ο Γούλφσον συνεχίζει: «Μερικές φορές εκφράζουν με διάφορους τρόπους την πεποίθηση ότι η φιλοσοφία είναι το ειδικό δώρο που έδωσε ο  Θεός στους Έλληνες μέσω της ανθρώπινης λογικής, όπως και η Γραφή είναι το δώρο που έδωσε στους Ιουδαίους μέσω άμεσης αποκάλυψης». Ο ίδιος λέει στη συνέχεια: «Οι Πατέρες της Εκκλησίας . . . έκαναν αντικείμενο των συστηματικών τους προσπαθειών το να δείξουν με ποιον τρόπο, πίσω από την απλή γλώσσα με την οποία συνηθίζει να εκφράζεται η Γραφή, κρύβονται οι διδασκαλίες των φιλοσόφων, διατυπωμένες με τους ασαφείς όρους τους οποίους επινόησαν στην Ακαδημία, στο Λύκειο και στη Στοά τους [κέντρα φιλοσοφικών συζητήσεων]».

⁷ Αυτού του είδους η στάση άφησε ανοιχτό το δρόμο για να διεισδύσει η ελληνική φιλοσοφία και ορολογία στις διδασκαλίες του Χριστιανικού κόσμου, ιδιαίτερα στον τομέα του τριαδικού δόγματος και της πίστης στην αθανασία της ψυχής. Όπως λέει ο Γούλφσον: «Οι [εκκλησιαστικοί] Πατέρες άρχισαν να ψάχνουν στα αποθέματα της φιλοσοφικής ορολογίας για να βρουν δυο καλούς τεχνικούς όρους, από τους οποίους τον ένα θα τον χρησιμοποιούσαν για να προσδιορίζει το κάθε μέλος της Τριάδας ως πραγματικά ξεχωριστό πρόσωπο και τον άλλο θα τον χρησιμοποιούσαν για να προσδιορίζει τη βασική ενότητα που είχαν μεταξύ τους». Ωστόσο, έπρεπε να παραδεχτούν ότι «η έννοια ενός τριαδικού Θεού είναι μυστήριο που δεν μπορεί να επιλυθεί με την ανθρώπινη λογική». Αντίθετα, ο Παύλος είχε αναγνωρίσει ξεκάθαρα πόσο επικίνδυνη ήταν τέτοιου είδους μόλυνση και ‘διαστρέβλωση’ των καλών νέων, όταν έγραψε στους Γαλάτες και στους Κολοσσαείς Χριστιανούς: «Βλέπετε μη σας εξαπατήση τις δια της φιλοσοφίας και της ματαίας απάτης, κατά την παράδοσιν των ανθρώπων, κατά τα στοιχεία του κόσμου και ουχί κατά Χριστόν».—Γαλάτας 1:7-9, ΝΔΜ· Κολοσσαείς 2:8· 1 Κορινθίους 1:22, 23.

 Η Ανάσταση Καταργείται

8. Για τη λύση ποιου αινίγματος δεν έπαψε να αγωνίζεται ο άνθρωπος, και πώς προσπάθησαν να το λύσουν οι περισσότερες θρησκείες;

⁸ Όπως έχουμε δει στις σελίδες αυτού του βιβλίου, ο άνθρωπος δεν έπαψε να αγωνίζεται διαρκώς για να λύσει το αίνιγμα της σύντομης και περιορισμένης ύπαρξής του η οποία τερματίζεται με το θάνατο. Όπως δήλωσε ο Γερμανός συγγραφέας Γκέραρντ Χερμ στο βιβλίο του Οι Κέλτες—Ο Λαός που Ξεπρόβαλε από το Σκοτάδι (The Celts—The People Who Came Out of the Darkness): «Η θρησκεία είναι, μεταξύ άλλων, ένας τρόπος για να δεχτούν οι άνθρωποι ότι κάποια μέρα πρέπει να πεθάνουν, κάτι που γίνεται είτε μέσω της υπόσχεσης για μια καλύτερη ζωή πέρα από τον τάφο είτε με την αναγέννηση είτε και με τα δύο». Σχεδόν όλες οι θρησκείες βασίζονται στη δοξασία ότι η ανθρώπινη ψυχή είναι αθάνατη και ότι μετά το θάνατο μεταβαίνει σε μια άλλη ζωή ή μετενσαρκώνεται μέσα σ’ ένα άλλο πλάσμα.

9. Τι συμπέρανε ο Ισπανός λόγιος Μιγκέλ δε Ουναμούνο αναφορικά με την πίστη του Ιησού στην ανάσταση;

⁹ Και σήμερα επίσης, σχεδόν όλες οι θρησκείες του Χριστιανικού κόσμου ακολουθούν αυτή τη δοξασία. Ο Μιγκέλ δε Ουναμούνο, ένας διακεκριμένος Ισπανός λόγιος του 20ού αιώνα, έγραψε για τον Ιησού: «Αυτός πίστευε στην κατά σάρκα ανάσταση [όπως συνέβηκε στην περίπτωση του Λάζαρου (βλέπε σελίδες 249-252)], σύμφωνα με τα Ιουδαϊκά πρότυπα, και όχι στην αθανασία της ψυχής, σύμφωνα με τα [ελληνικά] πλατωνικά πρότυπα. . . . Οι αποδείξεις γι’ αυτό φαίνονται σε οποιοδήποτε ειλικρινές ερμηνευτικό βιβλίο». Ολοκληρώνοντας, είπε: «Η αθανασία της ψυχής . . . είναι ένα ειδωλολατρικό φιλοσοφικό δόγμα». (Η Αγωνία της Χριστιανοσύνης [La Agonía Del Cristianismo]) Αυτό το «ειδωλολατρικό φιλοσοφικό δόγμα» διείσδυσε μέσα στη διδασκαλία του Χριστιανικού κόσμου, αν και είναι ξεκάθαρο ότι δεν αποτελούσε άποψη του Χριστού.—Ματθαίος 10:28· Ιωάννης 5:28, 29· 11:23, 24.

10. Ποιες ήταν μερικές συνέπειες της πίστης στην αθανασία της ψυχής;

 ¹⁰ Η ύπουλη επιρροή της ελληνικής φιλοσοφίας ήταν ουσιώδης παράγοντας που συντέλεσε στην αποστασία μετά το θάνατο των αποστόλων. Η ελληνική διδασκαλία περί αθανασίας της ψυχής υποδήλωνε την ανάγκη να υπάρχουν διάφοροι προορισμοί της ψυχής—ο ουρανός, η πύρινη κόλαση, το καθαρτήριο, ο παράδεισος, το Λίμπο. * Εκμεταλλευόμενη τέτοιου είδους διδασκαλίες, η ιερατική τάξη μπορούσε εύκολα να κρατήσει το ποίμνιό της σε υποταγή, να το τρομοκρατήσει με το φόβο της μεταθανάτιας ζωής και να του αποσπάσει χρηματικές και άλλου είδους δωρεές. Αυτό μας οδηγεί σε μια άλλη ερώτηση: Από πού προήλθε η χωριστή τάξη των κληρικών-ιερέων  στο Χριστιανικό κόσμο;—Ιωάννης 8:44· 1 Τιμόθεον 4:1, 2.

Πώς Διαμορφώθηκε η Τάξη του Κλήρου

11, 12. (α) Ποιο άλλο σημάδι της αποστασίας εμφανίστηκε; (β) Ποιο ρόλο έπαιξαν οι απόστολοι και οι πρεσβύτεροι της Ιερουσαλήμ;

¹¹ Μια άλλη ένδειξη της αποστασίας υπήρξε το γεγονός ότι η διακονία που ήταν γενικά για όλους τους Χριστιανούς, όπως δίδαξε ο Ιησούς και οι απόστολοι, περιορίστηκε αποκλειστικά στην ιεροσύνη και στην ιεραρχία που αναπτύχθηκαν στο Χριστιανικό κόσμο. (Ματθαίος 5:14-16· Ρωμαίους 10:13-15· 1 Πέτρου 3:15, ΜΝΚ) Κατά τον πρώτο αιώνα, μετά το θάνατο του Ιησού, οι απόστολοί του καθώς και άλλοι Χριστιανοί πρεσβύτεροι στην Ιερουσαλήμ, που είχαν πνευματικά προσόντα, ήταν εκείνοι που συμβούλευαν και καθοδηγούσαν τη Χριστιανική εκκλησία. Κανείς τους δεν αξιούσε ότι ήταν ανώτερος από τους άλλους.—Γαλάτας 2:9.

¹² Το έτος 49 Κ.Χ., καταστάθηκε αναγκαίο να συναχθούν αυτοί στην Ιερουσαλήμ για να πάρουν αποφάσεις σχετικά με ερωτήματα που επηρέαζαν γενικά τους Χριστιανούς. Η αφήγηση της Αγίας Γραφής μάς λέει ότι μετά από ανοιχτή συζήτηση, «εφάνη εύλογον εις τους αποστόλους και εις τους πρεσβυτέρους μεθ’ όλης της εκκλησίας να εκλέξωσιν εξ αυτών άνδρας και να πέμψωσιν εις Αντιόχειαν μετά του Παύλου και Βαρνάβα, . . . και έγραψαν δια χειρός αυτών ταύτα· Οι απόστολοι και οι πρεσβύτεροι και οι αδελφοί προς τους εξ εθνών αδελφούς τούς κατά την Αντιόχειαν και Συρίαν και Κιλικίαν, χαίρειν». Όπως είναι φανερό, οι απόστολοι και οι πρεσβύτεροι υπηρετούσαν ως ένα κυβερνών διοικητικό όργανο για τις διασκορπισμένες Χριστιανικές εκκλησίες.—Πράξεις 15:22, 23.

13. (α) Ποια διευθέτηση υπήρχε για την επίτευξη άμεσης επίβλεψης στην καθεμιά από τις πρώτες Χριστιανικές εκκλησίες; (β) Ποια ήταν τα προσόντα που έπρεπε να έχουν οι πρεσβύτεροι των εκκλησιών;

¹³ Εφόσον αυτός ο κυβερνών όμιλος αποτελούσε στην πρώτη Χριστιανική εποχή τη διευθέτηση μέσω της οποίας επιτυγχανόταν γενική επίβλεψη για όλους τους Χριστιανούς, ποιο σύστημα κατεύθυνσης είχαν αυτοί σε κάθε εκκλησία, σε τοπικό  επίπεδο; Η επιστολή του Παύλου προς τον Τιμόθεο δείχνει καθαρά ότι οι εκκλησίες είχαν επισκόπους οι οποίοι ήταν πνευματικοί πρεσβύτεροι, άντρες που διέθεταν, λόγω της διαγωγής τους και της πνευματικότητάς τους, τα κατάλληλα προσόντα για να διδάσκουν τους συγχριστιανούς τους. (1 Τιμόθεον 3:1-7· 5:17) Τον πρώτο αιώνα, αυτοί οι άντρες δεν συγκροτούσαν μια χωριστή τάξη κληρικών. Δεν φορούσαν χαρακτηριστικά ενδύματα. Αυτό που τους χαρακτήριζε ήταν η πνευματικότητά τους. Μάλιστα, η κάθε εκκλησία είχε ένα πρεσβυτέριο (επισκόπους) και όχι μοναρχική διακυβέρνηση.—Πράξεις 20:17· Φιλιππησίους 1:1.

14. (α) Πώς αντικαταστάθηκαν οι Χριστιανοί επίσκοποι από τους επισκόπους του Χριστιανικού κόσμου; (β) Ποιος αγωνίστηκε για να λάβει τα πρωτεία ανάμεσα στους επισκόπους;

¹⁴ Ο χρόνος ήταν εκείνος που μετέτρεψε τη λέξη επίσκοπος (επιβλέπων) και της έδωσε την έννοια του σημερινού εκκλησιαστικού αξιώματος, υποδηλώνοντας κάποιον ιερέα που έχει δικαιοδοσία πάνω σε άλλα μέλη του κλήρου στην επισκοπή του. Όπως εξηγεί ο Ισπανός Ιησουίτης Μπερναρντίνο Λόρκα: «Στην αρχή, δεν υπήρχε επαρκής διάκριση μεταξύ των επισκόπων και των πρεσβυτέρων, και η έμφαση δινόταν μόνο στην έννοια των λέξεων: επίσκοπος είναι το αντίστοιχο του επιβλέποντα· πρεσβύτερος είναι το αντίστοιχο του ηλικιωμένου  άντρα. . . . Αλλά λίγο-λίγο, η διάκριση γινόταν πιο φανερή, υποδηλώνοντας με την ονομασία επίσκοπος τους επιφανέστερους επιβλέποντες, οι οποίοι κατείχαν την υπέρτατη ιερατική εξουσία καθώς και το δικαίωμα να χρίουν μέσω επίθεσης των χειρών και να μεταβιβάζουν την ιεροσύνη». (Ιστορία της Καθολικής Εκκλησίας [Historia de la Iglesia Católica]) Στην πραγματικότητα, οι επίσκοποι άρχισαν να κινούνται μέσα σ’ ένα είδος μοναρχικού συστήματος, ιδίως από τις αρχές του τέταρτου αιώνα. Ιδρύθηκε μια ιεραρχία, δηλαδή μια άρχουσα τάξη κληρικών, και με τον καιρό ο επίσκοπος της Ρώμης, ισχυριζόμενος ότι ήταν ο διάδοχος του Πέτρου, αναγνωρίστηκε από πολλούς ως ο υπέρτατος επίσκοπος και πάπας.

15. Ποιο χάσμα υπάρχει ανάμεσα στην ηγεσία της πρώτης Χριστιανικής εκκλησίας και στην ηγεσία του Χριστιανικού κόσμου;

¹⁵ Σήμερα, η θέση του επισκόπου στις διάφορες εκκλησίες του Χριστιανικού κόσμου είναι θέση κύρους και ισχύος, συνήθως καλοαμειβόμενη και συχνά συνδεδεμένη με την επίλεκτη άρχουσα τάξη κάθε κράτους. Αλλά υπάρχει τεράστια διαφορά ανάμεσα στη δική τους περήφανη και εξυψωμένη κατάσταση και στην απλότητα της οργάνωσης των πρώτων Χριστιανικών εκκλησιών κάτω από την ηγεσία του Χριστού και των πρεσβυτέρων, ή αλλιώς επισκόπων. Και τι μπορούμε να πούμε για το χάσμα που υπάρχει ανάμεσα στον Πέτρο και στους δήθεν διαδόχους του, που έχουν κυβερνήσει στο πολυτελέστατο περιβάλλον του Βατικανού;—Λουκάς 9:58· 1 Πέτρου 5:1-3.

Το Κύρος και η Ισχύς του Πάπα

16, 17. (α) Πώς ξέρουμε ότι η πρώτη εκκλησία της Ρώμης δεν βρισκόταν κάτω από τον έλεγχο ενός επισκόπου (με τη σημερινή εκκλησιαστική έννοια) ή πάπα; (β) Πώς εξελίχθηκε η χρήση του τίτλου «πάπας»;

¹⁶ Μεταξύ των πρώτων εκκλησιών που λάβαιναν κατεύθυνση από τους αποστόλους και τους πρεσβυτέρους της Ιερουσαλήμ ήταν και η εκκλησία της Ρώμης, όπου η Χριστιανική αλήθεια έφτασε πιθανώς κάπου μετά την Πεντηκοστή του 33 Κ.Χ. (Πράξεις 2:10) Όπως και κάθε άλλη Χριστιανική εκκλησία εκείνης της εποχής, έτσι και η εκκλησία της Ρώμης είχε πρεσβυτέρους που υπηρετούσαν ως ένα σώμα επισκόπων, στο οποίο κανείς τους δεν είχε τα πρωτεία. Ασφαλώς κανείς  από τους πρώτους επισκόπους της εκκλησίας της Ρώμης δεν θεωρούνταν από τους συγχρόνους του ως επίσκοπος με τη σημερινή εκκλησιαστική έννοια ή ως πάπας, εφόσον δεν είχε αναπτυχθεί ακόμη το μοναρχικό επισκοπάτο της Ρώμης. Είναι δύσκολο να καθορίσουμε ποια ήταν η αφετηρία του μοναρχικού επισκοπάτου. Τα στοιχεία υποδεικνύουν ότι αυτό άρχισε να αναπτύσσεται το δεύτερο αιώνα.—Ρωμαίους 16:3-16· Φιλιππησίους 1:1.

¹⁷ Ο τίτλος «πάπας» (από την αρχαία ελληνική λέξη πάπας, που σήμαινε πατέρας) δεν χρησιμοποιούνταν κατά τους δύο πρώτους αιώνες. Ο πρώην Ιησουίτης Μάικλ Γουόλς εξηγεί: «Η πρώτη φορά που ο Επίσκοπος Ρώμης ονομάστηκε ‘Πάπας’ φαίνεται ότι ήταν τον τρίτο αιώνα και ο τίτλος απονεμήθηκε στον Πάπα Κάλλιστο . . . Προς το τέλος του πέμπτου αιώνα, η λέξη ‘Πάπας’ σήμαινε συνήθως τον Επίσκοπο Ρώμης και κανέναν άλλο. Ωστόσο, μόνο από τον ενδέκατο αιώνα και μετά ο Πάπας μπορούσε να απαιτήσει να εφαρμόζεται ο τίτλος αποκλειστικά σ’ αυτόν».—Εικονογραφημένη Ιστορία των Παπών (An Illustrated History of the Popes).

18. (α) Ποιος ήταν ένας από τους πρώτους επισκόπους της Ρώμης που επέβαλε την εξουσία του; (β) Σε τι βασίζεται η παπική αξίωση για την κατοχή των πρωτείων; (γ) Ποιος είναι ο ορθός τρόπος κατανόησης των εδαφίων Ματθαίος 16:18, 19;

¹⁸ Ένας από τους πρώτους επισκόπους της Ρώμης που επέβαλε την εξουσία του ήταν ο Πάπας Λέων Α΄ (πάπας από το 440 ως το 461 Κ.Χ.). Ο Μάικλ Γουόλς εξηγεί περαιτέρω: «Ο Λέων οικειοποιήθηκε τον τίτλο του Ποντίφεξ Μαξίμους, έναν τίτλο κάποτε ειδωλολατρικό, ο οποίος χρησιμοποιείται ακόμη από τους πάπες σήμερα και τον οποίο είχαν οι Ρωμαίοι Αυτοκράτορες μέχρι τα τέλη του τέταρτου αιώνα». Ο Λέων Α΄ βάσιζε τις ενέργειές του στον τρόπο με τον οποίο ερμηνεύει η Καθολική Εκκλησία τα λόγια του Ιησού που βρίσκονται στα εδάφια Ματθαίος 16:18, 19. (Βλέπε πλαίσιο, σελίδα 268.) Αυτός «δήλωσε ότι, αφού ο Άγιος Πέτρος ήταν ο πρώτος των Αποστόλων, θα έπρεπε να αποδοθούν στην εκκλησία του Αγίου Πέτρου τα πρωτεία μεταξύ των εκκλησιών». (Οι Θρησκείες του Ανθρώπου [Man’s Religions]) Μ’ αυτή την κίνηση, ο Λέων Α΄ διασαφήνισε ότι, ενώ ο αυτοκράτορας είχε κοσμική ισχύ με έδρα την Κωνσταντινούπολη στην Ανατολή, ο ίδιος  ασκούσε πνευματική ισχύ από τη Ρώμη στη Δύση. Αυτή η ισχύς φάνηκε ακόμη περισσότερο όταν ο Πάπας Λέων Γ΄ έστεψε τον Καρλομάγνο αυτοκράτορα της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, το 800 Κ.Χ.

19, 20. (α) Πώς θεωρείται ο πάπας στους σύγχρονους καιρούς; (β) Ποιοι είναι μερικοί από τους επίσημους τίτλους του πάπα; (γ) Ποια αντίθεση μπορούμε να παρατηρήσουμε ανάμεσα στη διαγωγή των παπών και στη διαγωγή του Πέτρου;

¹⁹ Από το 1929 και μετά, οι κοσμικές κυβερνήσεις θεωρούν τον πάπα της Ρώμης ως τον κυβερνήτη ενός ανεξάρτητου κράτους, της Πόλης του Βατικανού. Έτσι, η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία είναι η μόνη θρησκευτική οργάνωση που μπορεί να στείλει διπλωματικούς αντιπροσώπους, τους νούντσιους, στις κυβερνήσεις των κρατών του κόσμου. (Ιωάννης 18:36) Ο πάπας τιμάται με πολλούς τίτλους, μερικοί από τους οποίους είναι Αντιπρόσωπος του Ιησού Χριστού, Διάδοχος του Άρχοντα των Αποστόλων, Υπέρτατος Ποντίφηκας της Παγκόσμιας Εκκλησίας, Πατριάρχης της Δύσης, Έξαρχος της Ιταλίας, Υπέρτατος Άρχοντας της Πόλης του Βατικανού. Η μεταφορά του γίνεται με πομπές και επισημότητα. Του απονέμουν τις τιμές αρχηγού Κράτους. Αντίθετα, προσέξτε πώς αντέδρασε ο Πέτρος, ο υποτιθέμενος πρώτος πάπας και επίσκοπος Ρώμης, όταν ο Ρωμαίος εκατόνταρχος Κορνήλιος έπεσε στα γόνατά του για να τον προσκυνήσει: «Ο Πέτρος εσήκωσεν αυτόν, λέγων· Σηκώθητι· και εγώ αυτός άνθρωπος είμαι».—Πράξεις 10:25, 26· Ματθαίος 23:8-12.

²⁰ Η ερώτηση που τίθεται τώρα είναι: Πώς μπόρεσε να συσσωρεύσει τόση ισχύ και κύρος η αποστατική εκκλησία εκείνων των πρώτων αιώνων; Πώς μετατράπηκε η απλότητα και η ταπεινότητα του Χριστού και των πρώτων Χριστιανών σ’ αυτή την περηφάνια και σ’ αυτό το πομπώδες ύφος του Χριστιανικού κόσμου;

Το Θεμέλιο του Χριστιανικού Κόσμου

21, 22. Ποια μεγάλη αλλαγή υποτίθεται ότι συνέβηκε στη ζωή του Κωνσταντίνου, και πώς την εκμεταλλεύτηκε αυτός;

²¹ Το σημείο στροφής γι’ αυτή τη νέα θρησκεία στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία ήταν το 313 Κ.Χ., η χρονολογία της υποτιθέμενης μεταστροφής του Αυτοκράτορα Κωνσταντίνου στη «Χριστιανοσύνη».  Πώς συνέβηκε αυτή η μεταστροφή; Το 306 Κ.Χ., ο Κωνσταντίνος διαδέχθηκε τον πατέρα του και τελικά κυβέρνησε τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία μαζί με τον Λικίνιο. Τον επηρέασε η αφοσίωση της μητέρας του στη Χριστιανοσύνη, καθώς και η δική του πίστη στη θεϊκή προστασία. Το 312 Κ.Χ., πριν πάει να πολεμήσει σε μια μάχη στη Μουλβία Γέφυρα κοντά στη Ρώμη, ισχυρίστηκε ότι είδε ένα όνειρο στο οποίο έλαβε οδηγίες να γράψει το «Χριστιανικό» μονόγραμμα—τα γράμματα χι και ρο, δηλαδή τα δύο πρώτα γράμματα της λέξης Χριστός—πάνω στις ασπίδες των στρατιωτών του. * Μ’ αυτό το ‘ιερό φυλακτό’, οι στρατιές του Κωνσταντίνου νίκησαν τον εχθρό του Μαξέντιο.

²² Λίγο καιρό αφότου κέρδισε τη μάχη, ο Κωνσταντίνος ισχυρίστηκε ότι είχε γίνει πιστός, μολονότι δεν βαφτίστηκε παρά μόνο λίγο πριν από το θάνατό του, περίπου 24 χρόνια αργότερα. Στη συνέχεια επιδίωξε να εξασφαλίσει την υποστήριξη των καθ’ ομολογία Χριστιανών της αυτοκρατορίας του «υιοθετώντας το [μονόγραμμα] Χι-Ρο [Απεικόνιση ελληνικών χαρακτήρων] ως έμβλημά του . . . Εντούτοις, το Χι-Ρο είχε ήδη χρησιμοποιηθεί ως σύμπλεγμα γραμμάτων σε σχέση τόσο με ειδωλολατρικά όσο και με Χριστιανικά θέματα».—Το Χωνευτήρι της Χριστιανοσύνης, το οποίο εξέδωσε ο Άρνολντ Τόινμπι.

23. (α) Σύμφωνα με ένα σχολιαστή, πότε είχε το ξεκίνημά του ο Χριστιανικός κόσμος; (β) Γιατί μπορούμε να πούμε ότι δεν έθεσε ο Χριστός το θεμέλιο του Χριστιανικού κόσμου;

²³ Ως αποτέλεσμα, τέθηκε το θεμέλιο του Χριστιανικού κόσμου. Όπως έγραψε ο Βρετανός εκφωνητής Μάλκομ Μάγκεριτζ στο βιβλίο του Το Τέλος του Χριστιανικού Κόσμου (The End of Christendom): «Ο Χριστιανικός κόσμος ξεκίνησε με τον Αυτοκράτορα Κωνσταντίνο». Όμως ο ίδιος έκανε επίσης το εξής βαθυστόχαστο σχόλιο: «Θα μπορούσατε μάλιστα να πείτε ότι ο Χριστός απέρριψε το Χριστιανικό κόσμο πριν καν ξεκινήσει να υπάρχει αυτός, δηλώνοντας ότι η βασιλεία του  δεν ήταν απ’ αυτόν τον κόσμο—μια από τις πιο βαρυσήμαντες και σοβαρές δηλώσεις του». Αλλά και μια από τις δηλώσεις του που έχουν παραμεληθεί σε τόσο μεγάλη έκταση από τους θρησκευτικούς και πολιτικούς άρχοντες του Χριστιανικού κόσμου.—Ιωάννης 18:36.

24. Με τη «μεταστροφή» του Κωνσταντίνου, ποια αλλαγή επήλθε στην εκκλησία;

²⁴ Με την υποστήριξη του Κωνσταντίνου, η θρησκεία του Χριστιανικού κόσμου έγινε η επίσημη κρατική θρησκεία της Ρώμης. Η Ιλέιν Πέιτζελς, καθηγήτρια θρησκευτικών, εξηγεί: «Οι Χριστιανοί επίσκοποι, που ήταν κάποτε στόχος συλλήψεων, βασανιστηρίων και εκτελέσεων, απολάμβαναν τώρα φορολογική απαλλαγή, δώρα από το αυτοκρατορικό θησαυροφυλάκιο, κύρος, ακόμα και επιρροή στην αυλή· οι εκκλησίες τους απέκτησαν νέα πλούτη, ισχύ και εξοχότητα». Αυτοί είχαν γίνει φίλοι του αυτοκράτορα, φίλοι του ρωμαϊκού κόσμου.—Ιακώβου 4:4.

Κωνσταντίνος, Αίρεση και Ορθόδοξη Πίστη

25. (α) Στην εποχή του Κωνσταντίνου, ποια θεολογική αντιλογία διεξαγόταν; (β) Πριν από τον τέταρτο αιώνα, ποια κατάσταση επικρατούσε όσον αφορά την κατανόηση για τη σχέση του Χριστού με τον Πατέρα του;

²⁵ Γιατί ήταν τόσο σημαντική η «μεταστροφή» του Κωνσταντίνου; Επειδή, ως αυτοκράτορας που ήταν, ασκούσε ισχυρή επιρροή στις υποθέσεις της διαιρεμένης από δογματική άποψη «Χριστιανικής» εκκλησίας, ενώ αυτός ήθελε να υπάρχει ενότητα στην αυτοκρατορία του. Εκείνο τον καιρό διεξαγόταν έντονη αντιλογία μεταξύ των ελληνόφωνων και λατινόφωνων επισκόπων γύρω από «τη σχέση που είχε ο ‘Λόγος’, δηλαδή ο ‘Γιος’ του ‘Θεού’, ο οποίος είχε ενσαρκωθεί ως Ιησούς, με τον ίδιο τον ‘Θεό’, ο οποίος καλούνταν τώρα ‘ο Πατέρας’—το όνομά του Γιαχβέ είχε γενικά ξεχαστεί». (Η Παγκόσμια Ιστορία Κολούμπια [The Columbia History of the World]) Μερικοί έκλιναν προς την άποψη που υποστηρίζεται από την Αγία Γραφή, ότι δηλαδή ο Χριστός, ο Λόγος, είχε δημιουργηθεί και συνεπώς κατείχε κατώτερη θέση από τον Πατέρα. (Ματθαίος 24:36· Ιωάννης 14:28· 1 Κορινθίους 15:25-28) Ένας απ’ αυτούς  ήταν ο Άρειος, κάποιος ιερέας της Αλεξάνδρειας της Αιγύπτου. Μάλιστα, ο Ρ. Π. Σ. Χάνσον, καθηγητής θεολογίας, λέει: «Δεν υπάρχει κανένας θεολόγος στην Ανατολική ή στη Δυτική Εκκλησία, πριν από την έναρξη της Αρειανής Διαμάχης [τον τέταρτο αιώνα], που να μη θεωρεί κατά κάποιον τρόπο ότι ο Γιος κατείχε κατώτερη θέση από τον Πατέρα».—Η Αναζήτηση για το Χριστιανικό Δόγμα Περί Θεού (The Search for the Christian Doctrine of God).

26. Στις αρχές του τέταρτου αιώνα, ποια ήταν η κατάσταση σε σχέση με τη διδασκαλία της Τριάδας;

²⁶ Άλλοι θεωρούσαν αιρετική αυτή την άποψη για την κατώτερη θέση του Χριστού και προσανατολίζονταν περισσότερο προς τη λατρεία του Ιησού ως «Ενσαρκωμένου Θεού». Ωστόσο, ο καθηγητής Χάνσον αναφέρει για την υπό συζήτηση περίοδο (τον τέταρτο αιώνα) ότι «δεν πρόκειται για το ιστορικό της υπεράσπισης μιας εγκεκριμένης και κατασταλαγμένης [τριαδικής] ορθόδοξης πίστης από τις επιθέσεις της ολοφάνερης αίρεσης [του Αρειανισμού]. Στο ζήτημα για το οποίο γινόταν κυρίως λόγος, δεν υπήρχε ακόμη κάποια ορθόδοξη δοξασία». Αυτός συνεχίζει: «Όλες οι πλευρές πίστευαν ότι είχαν την εξουσία της Γραφής με το μέρος τους. Η καθεμιά περιέγραφε τις άλλες ως μη ορθόδοξες, μη παραδοσιακές και μη Γραφικές». Οι θρησκευτικές παρατάξεις είχαν διχαστεί  ολοκληρωτικά γύρω απ’ αυτό το θεολογικό ζήτημα.—Ιωάννης 20:17.

27. (α) Τι έκανε ο Κωνσταντίνος προσπαθώντας να τακτοποιήσει την αντιλογία γύρω από τη φύση του Ιησού; (β) Πόσο αντιπροσωπευτική της εκκλησίας ήταν η Σύνοδος της Νίκαιας; (γ) Μήπως το Σύμβολο της Νίκαιας τακτοποίησε τη διαμάχη σχετικά με την αναπτυσσόμενη δοξασία της Τριάδας;

²⁷ Ο Κωνσταντίνος ήθελε να υπάρχει ενότητα στο βασίλειό του, γι’ αυτό και το 325 Κ.Χ. συγκάλεσε μια σύνοδο των επισκόπων του στη Νίκαια, η οποία βρισκόταν στην ανατολική, ελληνόφωνη επικράτεια της αυτοκρατορίας του, στις ακτές του Βόσπορου απέναντι από την καινούρια πόλη της Κωνσταντινούπολης. Λέγεται ότι οι επίσκοποι που παραβρέθηκαν κυμαίνονταν από 250 σε 318, μόνο μια μειονότητα του συνολικού αριθμού, και απ’ αυτούς οι περισσότεροι προέρχονταν από το ελληνόφωνο τμήμα. Έλειπε ακόμα και ο Πάπας Σύλβεστρος Α΄. * Μετά από σφοδρή αντιλογία, βγήκε απ’ αυτή τη μη αντιπροσωπευτική σύνοδο το Σύμβολο της Νίκαιας, με φανερή τη μεροληψία του υπέρ της τριαδικής ιδέας. Όμως αυτό δεν κατάφερε να τακτοποιήσει τη δογματική διαφωνία. Δεν ξεκαθάριζε το ρόλο του αγίου πνεύματος του Θεού στην τριαδική θεολογία. Η αντιλογία συνεχίστηκε για δεκαετίες, και χρειάστηκε να συγκληθούν επιπρόσθετες σύνοδοι, να επέμβουν διάφοροι αυτοκράτορες και να γίνει χρήση εκτοπίσεων για να επέλθει τελικά ομοφωνία. Αυτή ήταν νίκη της θεολογίας και ήττα όσων προσκολλούνταν στις Γραφές.—Ρωμαίους 3:3, 4, ΚΔΤΚ.

28. (α) Ποιες είναι μερικές από τις συνέπειες της δοξασίας της Τριάδας; (β) Γιατί δεν υπάρχει Γραφική βάση για την απόδοση ευλαβικού σεβασμού προς τη Μαρία, θεωρώντας την «Θεομήτορα»;

²⁸ Στη διάρκεια των αιώνων, ένα αποτέλεσμα της διδασκαλίας  της Τριάδας ήταν ότι ο μοναδικός αληθινός Θεός, ο Ιεχωβά, θάφτηκε στο τέλμα της θεολογίας που έχει αναπτύξει ο Χριστιανικός κόσμος γύρω από τον Θεό και τον Χριστό. * Η επόμενη λογική συνέπεια αυτής της θεολογίας ήταν ότι, αν ο Ιησούς ήταν πράγματι ο Ενσαρκωμένος Θεός, τότε η μητέρα του Ιησού, η Μαρία, ήταν προφανώς «Θεομήτωρ». Στα χρόνια που πέρασαν, αυτό έχει οδηγήσει στην απόδοση ευλαβικού σεβασμού στη Μαρία με πολλές και διάφορες μορφές, παρά την ολοσχερή έλλειψη εδαφίων που να προσδίδουν στη Μαρία κάποια ιδιαίτερη σπουδαιότητα, εκτός από το ρόλο της ταπεινής φυσικής μητέρας του Ιησού. * (Λουκάς 1:26-38, 46-56) Στη διάρκεια των αιώνων, η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία ανέπτυξε και καλλώπισε τη διδασκαλία περί της Θεομήτορος, πράγμα  που είχε ως αποτέλεσμα να αποδίδουν οι Καθολικοί πολύ πιο ένθερμο ευλαβικό σεβασμό στη Μαρία απ’ ό,τι αποδίδουν λατρεία στον Θεό.

Τα Σχίσματα του Χριστιανικού Κόσμου

29. Για ποιες εξελίξεις προειδοποίησε ο Παύλος;

²⁹ Ένα άλλο χαρακτηριστικό της αποστασίας είναι ότι οδηγεί σε διαίρεση και κατακερματισμό. Ο απόστολος Παύλος είχε προφητέψει: «Εγώ εξεύρω τούτο, ότι μετά την αναχώρησίν μου θέλουσιν εισέλθει εις εσάς λύκοι βαρείς μη φειδόμενοι του ποιμνίου· και εξ υμών αυτών θέλουσι σηκωθή άνθρωποι λαλούντες διεστραμμένα, δια να αποσπώσι τους μαθητάς οπίσω αυτών». Ο Παύλος είχε δώσει σαφή συμβουλή στους Κορινθίους, λέγοντας: «Σας παρακαλώ δε, αδελφοί, δια του ονόματος του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού, να λέγητε πάντες το αυτό, και να μη ήναι σχίσματα μεταξύ σας, αλλά να ήσθε εντελώς ηνωμένοι έχοντες το αυτό πνεύμα και την αυτήν γνώμην». Παρά την προτροπή του Παύλου, σύντομα ρίζωσε  η αποστασία καθώς και οι διαιρέσεις.—Πράξεις 20:29, 30· 1 Κορινθίους 1:10.

30. Ποια κατάσταση αναπτύχθηκε σύντομα στα πρώτα στάδια της εκκλησίας;

³⁰ Μόλις λίγες δεκαετίες μετά το θάνατο των αποστόλων, άρχισαν ήδη να εκδηλώνονται σχίσματα μεταξύ των Χριστιανών. Ο Γουίλ Ντουράν αναφέρει: «Ο ίδιος ο Κέλσος [πολέμιος της Χριστιανοσύνης που έζησε το δεύτερο αιώνα] είχε παρατηρήσει σαρκαστικώς ότι οι χριστιανοί ‘είχον κατατμηθή εις τόσας πολλάς φατρίας, διότι έκαστος επεθύμει να έχη το ιδικόν του κόμμα’. Περί το 187 [Κ.Χ.] ο Ειρηναίος κατέγραψεν είκοσι ποικιλίας Χριστιανισμού. Περί το 384 [Κ.Χ.] ο Επιφάνιος ηρίθμησεν ογδοήκοντα».—Παγκόσμιος Ιστορία του Πολιτισμού: Μέρος Γ΄—Η Νεότης του Χριστιανισμού.

31. Πώς αναπτύχθηκε ένα μεγάλο σχίσμα στην Καθολική Εκκλησία;

³¹ Ο Κωνσταντίνος ευνόησε την ανατολική, ελληνική πλευρά της αυτοκρατορίας του εγκαινιάζοντας μια καινούρια πρωτεύουσα σε μια περιοχή που σήμερα βρίσκεται στην Τουρκία. Αυτή η πόλη ονομάστηκε αργότερα Κωνσταντινούπολη. Το αποτέλεσμα ήταν να επέλθει πόλωση στην Καθολική Εκκλησία με το πέρασμα των αιώνων και να διχαστεί τόσο γλωσσικά όσο και γεωγραφικά—η λατινόφωνη Ρώμη στη δύση κατά της ελληνόφωνης Κωνσταντινούπολης στην ανατολή.

32, 33. (α) Ποιες ήταν ορισμένες επιπρόσθετες αιτίες για διαιρέσεις στο Χριστιανικό κόσμο; (β) Τι λέει η Αγία Γραφή για τη χρήση των εικόνων στη λατρεία;

³² Οι διαιρετικές αντιλογίες γύρω από διάφορες πλευρές της διδασκαλίας της Τριάδας, η οποία βρισκόταν ακόμη στο στάδιο της διαμόρφωσης, συνέχιζαν να προξενούν αναστάτωση στο Χριστιανικό κόσμο. Το 451 Κ.Χ. συγκλήθηκε άλλη μία σύνοδος στη Χαλκηδόνα για να ορίσει το χαρακτήρα των «φύσεων» του Χριστού. Η Δύση δέχτηκε το σύμβολο πίστης που εξέδωσε αυτή η σύνοδος, όμως οι ανατολικές εκκλησίες διαφώνησαν, και αυτό κατέληξε στο σχηματισμό της Κοπτικής Εκκλησίας στην Αίγυπτο και στην Αβησσυνία καθώς και των «Ιακωβιτικών» εκκλησιών στη Συρία και στην Αρμενία. Η ενότητα της Καθολικής Εκκλησίας απειλούνταν διαρκώς από διαιρέσεις που αφορούσαν δυσνόητα θεολογικά ζητήματα, ιδίως σχετικά με τον ορισμό της δοξασίας της Τριάδας.

 ³³ Άλλη μια αφορμή για διαίρεση ήταν η θρησκευτική ευλάβεια που αποδιδόταν στις εικόνες. Στη διάρκεια του όγδοου αιώνα, οι επίσκοποι της Ανατολής στασίασαν ενάντια σ’ αυτή τη μορφή ειδωλολατρίας και εισήγαγαν τη λεγόμενη εικονομαχική, ή αλλιώς εικονοκλαστική, περίοδο. Αργότερα, γύρισαν και πάλι στη χρήση των εικόνων.—Έξοδος 20:4-6· Ησαΐας 44:14-18.

34. (α) Τι οδήγησε σ’ ένα μεγάλο σχίσμα στην Καθολική Εκκλησία; (β) Ποιο ήταν το τελικό αποτέλεσμα αυτού του σχίσματος;

³⁴ Ακόμα μια μεγάλη δοκιμή επήλθε όταν η δυτική εκκλησία πρόσθεσε στο Σύμβολο της Νίκαιας τη λατινική λέξη filioque (φιλιόκβε, «και εκ του Υιού») για να δηλώσει ότι το Άγιο Πνεύμα εκπορευόταν και από τον Πατέρα και από τον Γιο. Το τελικό αποτέλεσμα αυτής της προσθήκης που έγινε τον έκτο αιώνα ήταν ένα σχίσμα που συνέβηκε όταν «το 876, μια σύνοδος [επισκόπων] που συγκλήθηκε στην Κωνσταντινούπολη καταδίκασε τον πάπα τόσο για την πολιτική του δραστηριότητα όσο και γιατί δεν διόρθωσε την αίρεση που σχετιζόταν με τη διατύπωση του φιλιόκβε. Αυτή η ενέργεια ήταν ενδεικτική της στάσης που επικρατούσε στην Ανατολή, η οποία απέρριπτε ολοσχερώς τον ισχυρισμό του πάπα ότι είχε παγκόσμια δικαιοδοσία πάνω στην Εκκλησία». (Οι Θρησκείες του Ανθρώπου) Το έτος 1054, ο αντιπρόσωπος του πάπα αφόρισε τον πατριάρχη της Κωνσταντινούπολης, ο οποίος με τη σειρά του αναθεμάτισε τον πάπα. Τελικά αυτό το σχίσμα οδήγησε στο σχηματισμό των Ανατολικών Ορθόδοξων Εκκλησιών—της ελληνικής, της ρωσικής, της ρουμανικής, της πολωνικής, της βουλγαρικής, της σερβικής και άλλων αυτοκέφαλων εκκλησιών.

35. Ποιοι ήταν οι Βαλδένσιοι, και πώς διέφεραν οι δοξασίες τους απ’ αυτές της Καθολικής Εκκλησίας;

³⁵ Κάποιο άλλο κίνημα άρχισε επίσης να δημιουργεί αναστάτωση μέσα στην εκκλησία. Το 12ο αιώνα, ο Πέτρος Βάλδο από τη Λυών της Γαλλίας προσέλαβε «μερικούς λογίους δια να του μεταφράσουν την Βίβλον εις την τοπικήν διάλεκτον [λανγκ ντ’ οκ] της νοτίου Γαλλίας. Αφού εμελέτησε την μετάφρασιν με επιμέλειαν, συνεπέρανεν ότι οι χριστιανοί ώφειλαν  να ζουν όπως οι απόστολοι, χωρίς δηλαδή να κατέχουν ατομικήν ιδιοκτησίαν». (Παγκόσμιος Ιστορία του Πολιτισμού: Μέρος Δ΄—Ο Αιών της Πίστεως, του Γουίλ Ντουράν) Αυτός ξεκίνησε ένα ευαγγελιστικό κίνημα που έγινε γνωστό ως το κίνημα των Βαλδένσιων. Οι Βαλδένσιοι απέρριπταν την Καθολική ιεροσύνη, τα συγχωροχάρτια, το καθαρτήριο, τη μετουσίωση και άλλες παραδοσιακές Καθολικές πράξεις και δοξασίες. Αυτοί εξαπλώθηκαν και σε άλλες χώρες. Η Σύνοδος της Τουλούζης προσπάθησε να τους αναχαιτίσει το 1229 απαγορεύοντας την κατοχή Γραφικών βιβλίων. Επιτρέπονταν μόνο βιβλία λειτουργικής κι αυτά μόνο στη νεκρή λατινική γλώσσα. Αλλά επρόκειτο να επακολουθήσει ακόμη περισσότερη διαίρεση και διωγμός.

Ο Διωγμός των Αλβιγηνών

36, 37. (α) Ποιοι ήταν οι Αλβιγηνοί, και τι πίστευαν αυτοί; (β) Πώς καθυποτάχτηκαν οι Αλβιγηνοί;

³⁶ Ακόμα ένα κίνημα ξεπρόβαλε το 12ο αιώνα στη νότια Γαλλία—οι Αλβιγηνοί (γνωστοί και ως Καθαροί), που ονομάστηκαν έτσι από την πόλη Άλβι, όπου είχαν πολλούς οπαδούς. Αυτοί είχαν τη δική τους τάξη άγαμων κληρικών, οι οποίοι  ανέμεναν να τους χαιρετούν με ευλάβεια. Πίστευαν ότι ο Ιησούς μίλησε μεταφορικά στο τελευταίο του δείπνο, όταν είπε αναφερόμενος στο ψωμί: «Τούτο είναι το σώμα μου». (Ματθαίος 26:26) Απέρριπταν τα δόγματα της Τριάδας, της Παρθενογέννησης, της πύρινης κόλασης και του καθαρτήριου. Μ’ αυτόν τον τρόπο αμφισβήτησαν ενεργά τις διδασκαλίες της Ρώμης. Ο Πάπας Ιννοκέντιος Γ΄ έδωσε οδηγίες να ασκηθεί διωγμός εναντίον των Αλβιγηνών. «Αν είναι απαραίτητο», έλεγε, «καταστείλτε τους με τα σπαθιά σας».

³⁷ Οργανώθηκε μια σταυροφορία εναντίον των «αιρετικών» και οι Καθολικοί σταυροφόροι έσφαξαν 20.000 άντρες, γυναίκες και παιδιά στο Μπεζιέ της Γαλλίας. Αφού χύθηκε πολύ αίμα, τελικά επήλθε ειρήνη το 1229, βρίσκοντας τους Αλβιγηνούς ηττημένους. Η Σύνοδος της Ναρμπόν «απαγόρευσε στους λαϊκούς να κατέχουν οποιοδήποτε τμήμα της Αγίας Γραφής». Η ρίζα του προβλήματος για την Καθολική Εκκλησία ήταν προφανώς η ύπαρξη της Αγίας Γραφής στη γλώσσα του λαού.

38. Τι ήταν η Ιερά Εξέταση, και πώς λειτουργούσε;

³⁸ Το επόμενο βήμα που έκανε η εκκλησία ήταν να καθιερώσει την Ιερά Εξέταση, ένα ιεροδικείο που ιδρύθηκε για να καταστείλει τις αιρέσεις. Οι άνθρωποι, που ήταν δεισιδαίμονες και πολύ πρόθυμοι να λιντσάρουν και να δολοφονήσουν τους «αιρετικούς», διακατέχονταν ήδη από ένα πνεύμα μισαλλοδοξίας. Οι συνθήκες του 13ου αιώνα πρόσφεραν τη δυνατότητα στην εκκλησία να κάνει κατάχρηση της δύναμής της. Όμως «οι υπό της Εκκλησίας καταδικασθέντες αιρετικοί έπρεπε να παραδίδωνται εις ‘κοσμικάς χείρας’—τας τοπικάς δηλαδή αρχάς—δια να πεθαίνουν επί της πυράς». (Παγκόσμιος Ιστορία του Πολιτισμού: Μέρος Δ΄—Ο Αιών της Πίστεως) Αφήνοντας τις κοσμικές αρχές να κάνουν τις εκτελέσεις, η εκκλησία διέφευγε φαινομενικά την ενοχή αίματος. Η Ιερά Εξέταση ξεκίνησε μια εποχή θρησκευτικού διωγμού που κατέληξε σε κακοποιήσεις, ψευδείς και ανώνυμες καταγγελίες, δολοφονίες, ληστείες, βασανιστήρια και στον αργό θάνατο χιλιάδων ανθρώπων που τόλμησαν να έχουν διαφορετικές πεποιθήσεις απ’  αυτές της εκκλησίας. Η ελευθερία της θρησκευτικής έκφρασης καταπνίγηκε. Υπήρχε καμιά ελπίδα για τους ανθρώπους που αναζητούσαν τον αληθινό Θεό; Το Κεφάλαιο 13 θα δώσει την απάντηση.

39. Ποια θρησκευτική κίνηση είχε το ξεκίνημά της τον έβδομο αιώνα, και πώς;

³⁹ Ενόσω συνέβαιναν όλα αυτά στο Χριστιανικό κόσμο, ένας μοναχικός Άραβας στη Μέση Ανατολή ύψωσε το ανάστημά του ενάντια στη θρησκευτική απάθεια και στην ειδωλολατρία του λαού του. Τον έβδομο αιώνα αυτός ξεκίνησε μια θρησκευτική κίνηση που σήμερα υπαγορεύει την υπακοή και την υποταγή σχεδόν ενός δισεκατομμυρίου ανθρώπων. Αυτή η κίνηση είναι ο Ισλαμισμός. Το επόμενο κεφάλαιό μας θα εξετάσει την ιστορία του ιδρυτή-προφήτη του και θα εξηγήσει μερικές από τις διδασκαλίες του, καθώς και τις πηγές τους.

[Υποσημειώσεις]

[Ερωτήσεις Μελέτης]

[Πλαίσιο στη σελίδα 262]

Οι Πρώτοι Χριστιανοί και η Ειδωλολατρική Ρώμη

«Καθώς το Χριστιανικό κίνημα αναδυόταν μέσα στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, έθετε και στους ειδωλολάτρες προσήλυτους επίσης την πρόκληση να αλλάξουν τη στάση και τη συμπεριφορά τους. Πολλοί ειδωλολάτρες, που είχαν ανατραφεί θεωρώντας το γάμο κυρίως ως μια κοινωνική και οικονομική διευθέτηση, τις ομοφυλοφιλικές σχέσεις ως αναμενόμενο στοιχείο της εκπαίδευσης των αντρών, την πορνεία—είτε εκτελούνταν από άντρες είτε από γυναίκες—ως κάτι το συνηθισμένο αλλά και νόμιμο, και το διαζύγιο, την έκτρωση, την αντισύλληψη και την έκθεση των ανεπιθύμητων βρεφών [στο θάνατο] ως ζητήματα πρακτικής σκοπιμότητας, ασπάζονταν, προς έκπληξη των οικογενειών τους, το Χριστιανικό άγγελμα, το οποίο ερχόταν σε αντίθεση μ’ αυτές τις συνήθειες».—Ο Αδάμ, η Εύα και το Φίδι (Adam, Eve, and the Serpent), της Ιλέιν Πέιτζελς.

[Πλαίσιο στη σελίδα 266]

Χριστιανοσύνη Κατά Χριστιανικού Κόσμου

Ο Πορφύριος, ένας φιλόσοφος του τρίτου αιώνα από την Τύρο και πολέμιος της Χριστιανοσύνης, έθεσε το ερώτημα «μήπως ήταν οι ακόλουθοι του Ιησού, και όχι ο ίδιος ο Ιησούς, υπεύθυνοι για την ξεχωριστή μορφή της Χριστιανικής θρησκείας. Ο Πορφύριος (και ο Ιουλιανός [Ρωμαίος αυτοκράτορας του τέταρτου αιώνα και πολέμιος της Χριστιανοσύνης]) έδειξαν, με βάση την Καινή Διαθήκη, ότι ο Ιησούς δεν αποκάλεσε τον εαυτό του Θεό και ότι δεν κήρυξε για τον εαυτό του, αλλά για τον μοναδικό Θεό, τον Θεό όλων. Οι ακόλουθοί του ήταν εκείνοι που εγκατέλειψαν τη διδασκαλία του και εισήγαγαν μια δική τους, καινούρια οδό στην οποία ο Ιησούς (όχι ο μοναδικός Θεός) ήταν το αντικείμενο λατρείας και ευλάβειας. . . . [Ο Πορφύριος] εντόπισε ένα ενοχλητικό για τους Χριστιανούς στοχαστές θέμα: στηρίζεται η Χριστιανική πίστη στο κήρυγμα του Ιησού ή στις ιδέες που διαμόρφωσαν οι μαθητές του στις γενιές που ακολούθησαν μετά το θάνατό του;»—Οι Χριστιανοί Όπως τους Έβλεπαν οι Ρωμαίοι (The Christians as the Romans Saw Them).

 [Πλαίσιο στη σελίδα 268]

Ο Πέτρος και η Παπωσύνη

Στο εδάφιο Ματθαίος 16:18, ο Ιησούς είπε στον απόστολο Πέτρο: «Και εγώ δε σοι λέγω ότι συ είσαι Πέτρος, και επί ταύτης της πέτρας θέλω οικοδομήσει την εκκλησίαν μου, και πύλαι άδου δεν θέλουσιν ισχύσει κατ’ αυτής». Με βάση αυτό το εδάφιο, η Καθολική Εκκλησία ισχυρίζεται ότι ο Ιησούς οικοδόμησε την εκκλησία του πάνω στον Πέτρο, ο οποίος, όπως λένε, ήταν ο πρώτος από μια αδιάσπαστη σειρά επισκόπων της Ρώμης και διαδόχων του Πέτρου.

Ποιος ήταν η πέτρα την οποία είχε μνημονεύσει ο Ιησούς στο εδάφιο Ματθαίος 16:18—ο Πέτρος ή ο Ιησούς; Τα συμφραζόμενα δείχνουν ότι το κύριο σημείο της συζήτησης ήταν να προσδιοριστεί ο Ιησούς ως «ο Χριστός ο Υιός του Θεού του ζώντος», όπως ομολόγησε και ο ίδιος ο Πέτρος. (Ματθαίος 16:16) Λογικά, λοιπόν, ο ίδιος ο Ιησούς θα ήταν εκείνο το γερό πέτρινο θεμέλιο της εκκλησίας, όχι ο Πέτρος, που αργότερα θα αρνούνταν τον Χριστό τρεις φορές.—Ματθαίος 26:33-35, 69-75.

Πώς γνωρίζουμε ότι ο Χριστός είναι το πέτρινο θεμέλιο; Το γνωρίζουμε από τη μαρτυρία του ίδιου του Πέτρου, ο οποίος έγραψε: «Εις τον οποίον προσερχόμενοι, ως εις λίθον ζώντα, υπό μεν των ανθρώπων αποδεδοκιμασμένον, παρά δε τω Θεώ εκλεκτόν, έντιμον, . . . δια τούτο και περιέχεται εν τη γραφή· Ιδού, θέτω εν Σιών λίθον ακρογωνιαίον, εκλεκτόν, έντιμον, και ο πιστεύων επ’ αυτόν δεν θέλει καταισχυνθή». Ο Παύλος επίσης δήλωσε: «Εποικοδομηθέντες επί το θεμέλιον των αποστόλων και προφητών, όντος ακρογωνιαίου λίθου αυτού του Ιησού Χριστού».—1 Πέτρου 2:4-8· Εφεσίους 2:20.

Δεν υπάρχει Γραφική ή ιστορική απόδειξη για την άποψη ότι ο Πέτρος θεωρούνταν πως είχε τα πρωτεία ανάμεσα στους Χριστιανούς της εποχής του. Ο ίδιος δεν αναφέρει τίποτα γι’ αυτό στις επιστολές του, και τα άλλα τρία Ευαγγέλια—περιλαμβανομένου και του Ευαγγελίου του Μάρκου (το οποίο προφανώς διηγήθηκε ο Πέτρος στον Μάρκο)—ούτε καν αναφέρουν τη δήλωση του Ιησού προς τον Πέτρο.—Λουκάς 22:24-26· Πράξεις 15:6-22· Γαλάτας 2:11-14.

Μάλιστα δεν υπάρχει καμιά τεκμηριωμένη απόδειξη για το ότι ο Πέτρος πήγε κάποτε στη Ρώμη. (1 Πέτρου 5:13) Όταν ο Παύλος επισκέφθηκε την Ιερουσαλήμ, «Ιάκωβος και Κηφάς [Πέτρος] και Ιωάννης, οι θεωρούμενοι ότι είναι στύλοι», τον ενίσχυσαν. Έτσι, εκείνο τον καιρό, ο Πέτρος ήταν ένας από τους τουλάχιστον τρεις στύλους της εκκλησίας. Αυτός δεν ήταν «πάπας», ούτε και ήταν γνωστός μ’ αυτόν τον τίτλο ή με τον τίτλο του πρώτιστου «επισκόπου» στην Ιερουσαλήμ.—Γαλάτας 2:7-9· Πράξεις 28:16, 30, 31.

[Εικόνα στη σελίδα 264]

Το τρίγωνο του Τριαδικού Μυστηρίου του Χριστιανικού κόσμου

[Εικόνες στη σελίδα 269]

Το Βατικανό (η σημαία του φαίνεται παρακάτω) στέλνει διπλωμάτες στις κυβερνήσεις των κρατών του κόσμου

[Εικόνες στη σελίδα 275]

Η Σύνοδος της Νίκαιας έθεσε το θεμέλιο γι’ αυτό που θα αποτελούσε αργότερα τη δοξασία της Τριάδας

[Εικόνες στη σελίδα 277]

Ο ευλαβικός σεβασμός προς τη Μαρία που κρατάει στην αγκαλιά της ένα παιδί, στο κέντρο, θυμίζει πολύ παλιότερη λατρεία που αποδιδόταν σε ειδωλολατρικές θεές—αριστερά, η Ίσις και ο Ώρος των Αιγυπτίων· δεξιά, η Μάτερ Ματούτα των Ρωμαίων

[Εικόνες στη σελίδα 278]

Ναοί της Ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας—του Αγίου Νικολάου, στη Σόφια της Βουλγαρίας, και, κάτω του Αγίου Βλαδίμηρου, στο Νιου Τζέρσεϊ των Η.Π.Α.

[Εικόνα στη σελίδα 281]

Οι «Χριστιανοί» σταυροφόροι οργανώθηκαν όχι μόνο για να απελευθερώσουν την Ιερουσαλήμ από τον Ισλαμισμό, αλλά και για να σφάξουν τους «αιρετικούς», όπως τους Βαλδένσιους και τους Αλβιγηνούς

[Εικόνες στη σελίδα 283]

Ο Τομάς δε Τορκεμάδα, Δομινικανός μοναχός, ήταν ηγέτης της στυγνής Ισπανικής Ιεράς Εξέτασης, η οποία χρησιμοποιούσε όργανα βασανιστηρίων για να αποσπά ομολογίες