Μετάβαση στο περιεχόμενο

Μετάβαση στον πίνακα περιεχομένων

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4

Ποια Είναι «τα Ζωντανά Πλάσματα με τα Τέσσερα Πρόσωπα»;

Ποια Είναι «τα Ζωντανά Πλάσματα με τα Τέσσερα Πρόσωπα»;

ΙΕΖΕΚΙΗΛ 1:15

ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΙΔΕΑ: Τα ζωντανά πλάσματα και τι μας διδάσκει η μελέτη για αυτά

1, 2. Γιατί χρησιμοποίησε ο Ιεχωβά κάποιες φορές οπτικά βοηθήματα για να μεταδώσει αλήθειες στους υπηρέτες του στη γη;

 ΦΑΝΤΑΣΤΕΙΤΕ μια οικογένεια με μικρά παιδιά που κάθονται όλοι μαζί γύρω από το τραπέζι της κουζίνας και μελετούν την Αγία Γραφή. Ο πατέρας δείχνει στα παιδιά μερικές απλές ζωγραφιές για να τα βοηθήσει να κατανοήσουν μια Γραφική αλήθεια. Τα χαμόγελα και τα ζωηρά σχόλια των παιδιών φανερώνουν ότι ο πατέρας πέτυχε τον στόχο του. Συνοδεύοντας τα λόγια του με εικόνες, βοηθάει τα παιδιά του να αντιληφθούν διδασκαλίες για τον Ιεχωβά που διαφορετικά δεν θα μπορούσαν να κατανοήσουν.

2 Παρόμοια, ο Ιεχωβά έχει χρησιμοποιήσει οπτικά βοηθήματα ώστε τα ανθρώπινα παιδιά του να αποκτήσουν ενόραση σε αόρατες πραγματικότητες που διαφορετικά δεν θα μπορούσαν να αντιληφθούν. Λόγου χάρη, για να εξηγήσει βαθιές αλήθειες σχετικά με τον εαυτό του, ο Ιεχωβά έδειξε στον Ιεζεκιήλ ένα όραμα γεμάτο συγκλονιστικές εικόνες. Στο προηγούμενο κεφάλαιο αυτού του βιβλίου, εξετάσαμε μια τέτοια εικόνα. Ας εστιάσουμε τώρα σε ένα συγκεκριμένο στοιχείο εκείνου του εντυπωσιακού οράματος και ας δούμε πώς θα πλησιάσουμε περισσότερο τον Ιεχωβά αν κατανοήσουμε τη σημασία του.

«Είδα . . . Κάποιες Μορφές που Έμοιαζαν με Τέσσερα Ζωντανά Πλάσματα»

3. (α) Σύμφωνα με τα εδάφια Ιεζεκιήλ 1:4, 5, τι είδε σε όραμα ο Ιεζεκιήλ; (Βλέπε εικόνα στην αρχή του κεφαλαίου.) (β) Τι παρατηρείτε στον τρόπο με τον οποίο καταγράφει ο Ιεζεκιήλ τις εντυπώσεις του;

3 Διαβάστε Ιεζεκιήλ 1:4, 5. Ο Ιεζεκιήλ περιγράφει «κάποιες μορφές που έμοιαζαν με τέσσερα ζωντανά πλάσματα» και είχαν χαρακτηριστικά αγγέλων, ανθρώπων και ζώων. Προσέξτε με πόση ακρίβεια κατέγραψε τις εντυπώσεις του, δηλώνοντας ότι είδε «κάποιες μορφές που έμοιαζαν με» ζωντανά πλάσματα. Αν διαβάσετε ολόκληρο το όραμα στο 1ο κεφάλαιο του Ιεζεκιήλ, θα παρατηρήσετε ότι ο προφήτης χρησιμοποιεί επανειλημμένα εκφράσεις όπως «έμοιαζε με» και «ήταν σαν». (Ιεζ. 1:13, 24, 26) Σαφώς, ο Ιεζεκιήλ κατάλαβε ότι είδε απλώς απεικονίσεις αόρατων πραγματικοτήτων που υπάρχουν στον ουρανό.

4. (α) Πώς επηρέασε το όραμα τον Ιεζεκιήλ; (β) Τι γνώριζε αναμφίβολα ο Ιεζεκιήλ για τα χερουβείμ;

4 Ο Ιεζεκιήλ αναμφίβολα έμεινε έκθαμβος από τις εικόνες και τους ήχους του οράματος. Τα τέσσερα ζωντανά πλάσματα είχαν την εμφάνιση «αναμμένων κάρβουνων φωτιάς». Οι γοργές κινήσεις τους έμοιαζαν «με αστραπές». Ο ήχος από τις φτερούγες τους ήταν «σαν ήχος ορμητικών νερών» και οι κινήσεις τους ακούγονταν «σαν ήχος στρατού». (Ιεζ. 1:13, 14, 24-28· βλέπε το πλαίσιο «Παρατηρούσα τα Ζωντανά Πλάσματα».) Σε μεταγενέστερο όραμα, ο Ιεζεκιήλ προσδιόρισε αυτά τα τέσσερα ζωντανά πλάσματα ως «χερουβείμ», κραταιά αγγελικά πλάσματα. (Ιεζ. 10:2) Έχοντας μεγαλώσει σε ιερατική οικογένεια, αναμφίβολα γνώριζε ότι τα χερουβείμ συνδέονται στενά με την παρουσία του Θεού και ότι τον υπηρετούν.​—1 Χρον. 28:18· Ψαλμ. 18:10.

«Το Καθένα Είχε Τέσσερα Πρόσωπα»

5. (α) Πώς αντανακλούσαν τα χερουβείμ και τα τέσσερα πρόσωπά τους τη μεγαλειότητα της κραταιότητας και της δόξας του Ιεχωβά; (β) Γιατί αυτό το στοιχείο του οράματος μας θυμίζει τη σημασία του ονόματος του Θεού; (Βλέπε υποσημείωση.)

5 Διαβάστε Ιεζεκιήλ 1:6, 10. Ο Ιεζεκιήλ παρατήρησε επίσης ότι το κάθε χερούβ είχε τέσσερα πρόσωπα​—πρόσωπο ανθρώπου, λιονταριού, ταύρου και αετού. Όταν είδε αυτά τα τέσσερα πρόσωπα, θα πρέπει να του εντυπώθηκε βαθιά η υπερέχουσα μεγαλειότητα της κραταιότητας και της δόξας του Ιεχωβά. Γιατί; Είναι αξιοσημείωτο ότι το κάθε πρόσωπο ανήκε σε ένα πλάσμα που συμβολίζει τη μεγαλοπρέπεια, τη δύναμη και την κραταιότητα. Το λιοντάρι είναι ένα μεγαλοπρεπές άγριο ζώο, ο ταύρος ένα επιβλητικό οικόσιτο ζώο, ο αετός ένα κραταιό πουλί και ο άνθρωπος η κορωνίδα της επίγειας δημιουργίας του Θεού, αυτός που έχει εξουσία πάνω σε όλα τα άλλα πλάσματα στη γη. (Ψαλμ. 8:4-6) Εντούτοις, σε αυτό το όραμα, ο Ιεζεκιήλ είδε ότι και οι τέσσερις κραταιοί εκπρόσωποι της δημιουργίας, όπως απεικονίζονταν από τα τέσσερα πρόσωπα του κάθε χερούβ, στέκονταν κάτω από τον θρόνο του Ιεχωβά, του Υπέρτατου Κυρίαρχου όλων. Πόσο παραστατικά δείχνει αυτό ότι ο Ιεχωβά μπορεί να χρησιμοποιεί τη δημιουργία του για να εκπληρώνει τον σκοπό του! * Πράγματι, όπως διακηρύττει ο ψαλμωδός για τον Ιεχωβά, «η μεγαλειότητά του είναι υπεράνω της γης και του ουρανού».​—Ψαλμ. 148:13.

Τι αποκαλύπτουν τα τέσσερα ζωντανά πλάσματα και τα τέσσερα πρόσωπά τους για την κραταιότητα, τη δόξα και τις ιδιότητες του Ιεχωβά; (Βλέπε παραγράφους 5, 13)

6. Πώς ίσως κατάλαβε ο Ιεζεκιήλ τι άλλο αντιπροσωπεύουν τα τέσσερα πρόσωπα;

6 Αφού πέρασε κάποιο διάστημα και ο Ιεζεκιήλ είχε την ευκαιρία να συλλογιστεί τα όσα είδε, ίσως θυμήθηκε ότι κάποιοι παλιότεροι υπηρέτες του Θεού είχαν χρησιμοποιήσει παρομοιώσεις με ζώα. Για παράδειγμα, ο πατριάρχης Ιακώβ είχε παρομοιάσει τον γιο του τον Ιούδα με λιοντάρι και τον γιο του τον Βενιαμίν με λύκο. (Γέν. 49:9, 27) Γιατί; Επειδή το λιοντάρι και ο λύκος συμβολίζουν χαρακτηριστικά ή ιδιότητες που θα ξεχώριζαν στην προσωπικότητα εκείνων των αντρών. Έχοντας λοιπόν κατά νου τέτοια παραδείγματα από τα θεόπνευστα συγγράμματα του Μωυσή, ο Ιεζεκιήλ μπορεί κάλλιστα να συμπέρανε ότι και τα πρόσωπα των χερουβείμ συμβόλιζαν εξέχουσες ιδιότητες. Αλλά ποιες;

Ιδιότητες που Ανήκουν στον Ιεχωβά και στην Ουράνια Οικογένειά Του

7, 8. Ποιες ιδιότητες συνδέονται συχνά με τα τέσσερα πρόσωπα των χερουβείμ;

7 Με ποια χαρακτηριστικά συνέδεσαν το λιοντάρι, τον αετό και τον ταύρο οι Βιβλικοί συγγραφείς που έζησαν πριν από την εποχή του Ιεζεκιήλ; Προσέξτε τις ακόλουθες Γραφικές εκφράσεις: «Ο θαρραλέος άντρας που έχει καρδιά λιονταριού». (2 Σαμ. 17:10· Παρ. 28:1) Ο αετός «ανυψώνεται», και «τα μάτια του βλέπουν πέρα μακριά». (Ιώβ 39:27, 29) «Η δύναμη του ταύρου αποφέρει άφθονη σοδειά». (Παρ. 14:4) Με βάση εδάφια όπως αυτά, το πρόσωπο λιονταριού συμβολίζει τη θαρραλέα δικαιοσύνη, το πρόσωπο αετού την οξυδερκή σοφία και το πρόσωπο ταύρου την ακατανίκητη δύναμη, όπως έχουν επισημάνει επανειλημμένα τα έντυπά μας.

8 Αλλά τι θα πούμε για το «πρόσωπο ανθρώπου»; (Ιεζ. 10:14) Λογικά αναφέρεται σε μια ιδιότητα που δεν θα μπορούσε να απεικονίζεται από κάποιο ζώο αλλά μόνο από τους ανθρώπους, οι οποίοι είναι πλασμένοι κατά την εικόνα του Θεού. (Γέν. 1:27) Αυτή η ιδιότητα​—την οποία στη γη έχουν μόνο οι άνθρωποι—​τονίζεται στις εξής εντολές του Θεού: «Πρέπει να αγαπάς τον Ιεχωβά τον Θεό σου με όλη σου την καρδιά» και «πρέπει να αγαπάς τον συνάνθρωπό σου όπως τον εαυτό σου». (Δευτ. 6:5· Λευιτ. 19:18) Όταν υπακούμε σε αυτές τις εντολές δείχνοντας ανιδιοτελή αγάπη, αντανακλούμε την αγάπη του ίδιου του Ιεχωβά. Όπως έγραψε ο απόστολος Ιωάννης, «εμείς αγαπάμε επειδή εκείνος πρώτος μας αγάπησε». (1 Ιωάν. 4:8, 19) Επομένως, το «πρόσωπο ανθρώπου» συμβολίζει την αγάπη.

9. Σε ποιον ανήκουν οι ιδιότητες που συνδέονται με τα πρόσωπα των χερουβείμ;

9 Σε ποιον ανήκουν αυτές οι ιδιότητες; Εφόσον τα πρόσωπα ανήκουν στα χερουβείμ, οι ιδιότητες ανήκουν σε όλους όσους αντιπροσωπεύουν τα χερουβείμ του οράματος​—την ουράνια οικογένεια των όσιων πνευματικών πλασμάτων του Ιεχωβά. (Αποκ. 5:11) Επιπλέον, εφόσον ο Ιεχωβά είναι η Πηγή της ζωής των χερουβείμ, είναι επίσης η Πηγή των ιδιοτήτων τους. (Ψαλμ. 36:9) Συνεπώς, τα χερουβείμ απεικονίζουν ιδιότητες που ανήκουν στον ίδιο τον Ιεχωβά. (Ιώβ 37:23· Ψαλμ. 99:4· Παρ. 2:6· Μιχ. 7:18) Ποιοι είναι μερικοί τρόποι με τους οποίους εκδηλώνει ο Ιεχωβά αυτές τις εξέχουσες ιδιότητες;

10, 11. Πώς ωφελούμαστε ήδη από τους τρόπους με τους οποίους εκδηλώνει ο Ιεχωβά τις τέσσερις βασικές ιδιότητές του;

10 Δικαιοσύνη. Ως ο Θεός που «αγαπάει τη δικαιοσύνη», ο Ιεχωβά «δεν φέρεται σε κανέναν με προσωποληψία». (Ψαλμ. 37:28· Δευτ. 10:17) Επομένως, η ευκαιρία να γίνουμε και να παραμείνουμε υπηρέτες του καθώς και να λάβουμε αιώνιες ευλογίες είναι διαθέσιμη σε όλους μας ανεξαρτήτως κοινωνικής θέσης ή καταγωγής. Σοφία. Ως ο Θεός που «είναι σοφός στην καρδιά», ο Ιεχωβά μάς έχει δώσει ένα βιβλίο γεμάτο «πρακτική σοφία». (Ιώβ 9:4· Παρ. 2:7) Η εφαρμογή των σοφών συμβουλών της Αγίας Γραφής μάς βοηθάει να χειριζόμαστε τα καθημερινά προβλήματα και να ζούμε μια ζωή γεμάτη νόημα. Δύναμη. Ως ο «μεγαλοδύναμος» Θεός, ο Ιεχωβά χρησιμοποιεί το άγιο πνεύμα του για να μας δίνει «δύναμη που ξεπερνάει το φυσιολογικό». Αυτό μας ενισχύει ώστε να αντεπεξερχόμαστε σε οποιεσδήποτε σφοδρές και οδυνηρές δοκιμασίες αντιμετωπίζουμε.​—Ναούμ 1:3· 2 Κορ. 4:7· Ψαλμ. 46:1.

11 Αγάπη. Ως ο Θεός που είναι «γεμάτος όσια αγάπη», ο Ιεχωβά ποτέ δεν εγκαταλείπει τους πιστούς λάτρεις του. (Ψαλμ. 103:8· 2 Σαμ. 22:26) Επομένως, ακόμα και αν στενοχωριόμαστε που η υγεία μας ή η ηλικία μας δεν μας επιτρέπει να κάνουμε όσα κάναμε άλλοτε στην υπηρεσία του Ιεχωβά, μας παρηγορεί η σκέψη ότι εκείνος θυμάται τους κόπους που καταβάλαμε στο παρελθόν από αγάπη για αυτόν. (Εβρ. 6:10) Είναι σαφές ότι ωφελούμαστε ήδη πολύ από τους τρόπους με τους οποίους εκδηλώνει ο Ιεχωβά αυτές τις τέσσερις βασικές ιδιότητες​—τη δικαιοσύνη, τη σοφία, τη δύναμη και την αγάπη—​και θα συνεχίσουμε να ωφελούμαστε και στο μέλλον.

12. Τι δεν πρέπει να ξεχνάμε σε σχέση με την ικανότητά μας να κατανοούμε τις ιδιότητες του Ιεχωβά;

12 Βέβαια, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι αυτό που είμαστε σε θέση να κατανοήσουμε εμείς οι άνθρωποι για τις ιδιότητες του Ιεχωβά ισοδυναμεί απλώς με «μια μικρή λεπτομέρεια των όσων κάνει ο Θεός». (Ιώβ 26:14) «Είναι αδύνατον να κατανοήσουμε τον Παντοδύναμο» διότι «η μεγαλοσύνη του είναι ανεξερεύνητη». (Ιώβ 37:23· Ψαλμ. 145:3) Συνεπώς, αντιλαμβανόμαστε ότι οι ιδιότητες του Ιεχωβά δεν μπορούν να αριθμηθούν ή να ταξινομηθούν. (Διαβάστε Ρωμαίους 11:33, 34) Μάλιστα, αυτό καθαυτό το όραμα του Ιεζεκιήλ αποκαλύπτει ότι ο αριθμός και το εύρος των ιδιοτήτων του Θεού δεν έχουν όρια. (Ψαλμ. 139:17, 18) Ποια πτυχή του οράματος τονίζει αυτή τη σημαντική αλήθεια;

«Τέσσερα Πρόσωπα . . . Τέσσερις Φτερούγες . . . Τέσσερις Πλευρές»

13, 14. Τι συμβολίζουν τα τέσσερα πρόσωπα των χερουβείμ, και γιατί φτάνουμε σε αυτό το συμπέρασμα;

13 Στο όραμα που είδε ο Ιεζεκιήλ, το κάθε χερούβ είχε όχι ένα αλλά τέσσερα πρόσωπα. Τι υποδηλώνει αυτό; Θυμηθείτε ότι στον Λόγο του Θεού ο αριθμός τέσσερα χρησιμοποιείται συχνά για να αντιπροσωπεύσει κάτι στην ολότητά του, κάτι που περιλαμβάνει τα πάντα ή που είναι πλήρες. (Ησ. 11:12· Ματθ. 24:31· Αποκ. 7:1) Είναι ενδιαφέρον ότι στο συγκεκριμένο όραμα ο Ιεζεκιήλ αναφέρει τον αριθμό τέσσερα τουλάχιστον 10 φορές! (Ιεζ. 1:5-18) Τι μπορούμε να συμπεράνουμε λοιπόν; Όπως τα τέσσερα χερουβείμ αντιπροσωπεύουν όλα τα άλλα όσια πνευματικά πλάσματα, έτσι και τα τέσσερα πρόσωπα των χερουβείμ, αν τα δούμε όλα μαζί, συμβολίζουν ή περιλαμβάνουν όλες τις ιδιότητες που κατέχει ο Ιεχωβά. *

14 Για να καταλάβουμε πώς γίνεται τα τέσσερα πρόσωπα των χερουβείμ να συμβολίζουν περισσότερες από τέσσερις ιδιότητες, ας κάνουμε μια σύγκριση με τη λειτουργία των τεσσάρων τροχών στο ίδιο όραμα. Κάθε τροχός είναι εντυπωσιακός, αλλά αν τους δούμε όλους μαζί, δεν αποτελούν απλώς τέσσερις μεμονωμένους εντυπωσιακούς τροχούς​—είναι η βάση πάνω στην οποία βρίσκεται το άρμα. Με παρόμοιο τρόπο, αν δούμε τα τέσσερα πρόσωπα όλα μαζί, δεν συμβολίζουν απλώς τέσσερις μεμονωμένες εντυπωσιακές ιδιότητες​—είναι η βάση της προσωπικότητας του Ιεχωβά, η οποία εμπνέει δέος.

Ο Ιεχωβά Είναι Κοντά σε Όλους τους Όσιους Υπηρέτες Του

15. Ποια εμψυχωτική αλήθεια έμαθε ο Ιεζεκιήλ μέσα από το πρώτο όραμα που έλαβε;

15 Μέσα από αυτό το πρώτο όραμα, ο Ιεζεκιήλ έμαθε μια σημαντική και εμψυχωτική αλήθεια για τη σχέση του με τον Ιεχωβά. Ποια; Αυτή υποδηλώνεται στην εισαγωγή του βιβλίου του. Ο Ιεζεκιήλ αναφέρει ότι βρισκόταν «στη γη των Χαλδαίων» και προσθέτει: «Εκεί το χέρι του Ιεχωβά στάθηκε πάνω του», εννοώντας τον εαυτό του. (Ιεζ. 1:3) Προσέξτε ότι ο Ιεζεκιήλ λέει ότι έλαβε το όραμα, όχι στην Ιερουσαλήμ, αλλά εκεί​—στη Βαβυλώνα. * Τι αποκάλυψε λοιπόν αυτό το γεγονός στον Ιεζεκιήλ; Ότι αν και ήταν ένας ταπεινός εξόριστος, ξεκομμένος από την Ιερουσαλήμ και τον ναό της, δεν ήταν ξεκομμένος από τον Ιεχωβά και τη λατρεία Του. Το γεγονός ότι ο Ιεχωβά εμφανίστηκε στον Ιεζεκιήλ στη Βαβυλώνα κατέδειξε ότι εκείνος θα μπορούσε να αποδίδει αγνή λατρεία στον Θεό ανεξάρτητα από το μέρος στο οποίο βρισκόταν ή από τη θέση του. Αρκούσε να έχει τη σωστή κατάσταση καρδιάς και την επιθυμία να υπηρετεί τον Ιεχωβά.

16. (α) Ποια παρηγορητική διαβεβαίωση αντλούμε από το όραμα του Ιεζεκιήλ; (β) Τι σας υποκινεί να υπηρετείτε τον Ιεχωβά με όλη σας την καρδιά;

16 Γιατί είναι πολύ παρηγορητική για εμάς σήμερα η αλήθεια που έμαθε ο Ιεζεκιήλ; Επειδή μας διαβεβαιώνει ότι, όταν υπηρετούμε τον Ιεχωβά ολόκαρδα, εκείνος παραμένει κοντά μας όπου και αν ζούμε, όσο θλιμμένοι και αν νιώθουμε, όποιες και αν είναι οι περιστάσεις μας. (Ψαλμ. 25:14· Πράξ. 17:27) Ο Ιεχωβά, υποκινούμενος από άφθονη αγάπη για τον κάθε υπηρέτη του, δεν σπεύδει να μας θεωρήσει χαμένη υπόθεση. (Έξοδ. 34:6) Συνεπώς, δεν είμαστε ποτέ έξω από την εμβέλεια της όσιας αγάπης του. (Ψαλμ. 100:5· Ρωμ. 8:35-39) Επιπρόσθετα, αυτό το εντυπωσιακό όραμα της αγιότητας και της υπερέχουσας κραταιότητας του Ιεχωβά μάς υπενθυμίζει ότι εκείνος είναι άξιος αποδέκτης της λατρείας μας. (Αποκ. 4:9-11) Πράγματι, πόσο ευγνώμονες είμαστε που ο Ιεχωβά χρησιμοποίησε τέτοια οράματα για να μας βοηθήσει να κατανοήσουμε σημαντικές αλήθειες για τον ίδιο και τις ιδιότητές του! Όταν αποκτούμε βαθύτερη ενόραση στις ελκυστικές ιδιότητες του Ιεχωβά, τον πλησιάζουμε περισσότερο και υποκινούμαστε να τον αινούμε και να τον υπηρετούμε με όλη μας την καρδιά και με όλη μας τη δύναμη.​—Λουκ. 10:27.

Ποτέ δεν είμαστε έξω από την εμβέλεια της όσιας αγάπης του Ιεχωβά (Βλέπε παράγραφο 16)

17. Ποιες ερωτήσεις θα εξετάσουμε στα επόμενα κεφάλαια;

17 Δυστυχώς, όμως, την εποχή του Ιεζεκιήλ η αγνή λατρεία είχε μολυνθεί. Πώς συνέβη αυτό; Πώς αντέδρασε ο Ιεχωβά; Και ποια σημασία έχουν για εμάς αυτά τα αρχαία γεγονότα; Αυτές οι ερωτήσεις θα εξεταστούν στα επόμενα κεφάλαια.

^ Η περιγραφή του Ιεζεκιήλ για αυτά τα πλάσματα μας θυμίζει το όνομα του Θεού, Ιεχωβά, το οποίο σύμφωνα με την κατανόησή μας σημαίνει «αυτός κάνει να γίνεται». Όπως αποκαλύπτει μια πτυχή αυτού του ονόματος, ο Ιεχωβά μπορεί να κάνει τη δημιουργία του να γίνεται οτιδήποτε είναι αναγκαίο για την εκπλήρωση του σκοπού του.​—Βλέπε Παράρτημα Α4 στη Μετάφραση Νέου Κόσμου.

^ Στο διάβα των ετών, τα έντυπά μας έχουν εξετάσει περίπου 50 ιδιότητες του Ιεχωβά.​—Βλέπε Ευρετήριο Εκδόσεων Σκοπιάς, λήμμα «Ιεχωβά», υπότιτλος «Ιδιότητες Ονομαστικά».

^ Από μόνη της η λέξη «εκεί», όπως παρατηρεί ένας Βιβλικός σχολιαστής, «μεταδίδει όσο καμιά άλλη την κατάπληξη εκείνης της στιγμής. . . . Ο Θεός είναι εκεί, στη Βαβυλώνα! Τι παρηγοριά!»