Μετάβαση στο περιεχόμενο

Μετάβαση στον πίνακα περιεχομένων

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3

Ο Ιεχωβά Αποκαλύπτει το Σκοπό Του

Ο Ιεχωβά Αποκαλύπτει το Σκοπό Του

ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΙΔΕΑ

Ο Ιεχωβά αποκαλύπτει προοδευτικά το σκοπό του, αλλά μόνο σε εκείνους που τον φοβούνται

1, 2. Πώς έχει αποκαλύψει ο Ιεχωβά το σκοπό του για την ανθρωπότητα;

 ΟΙ ΣΤΟΡΓΙΚΟΙ γονείς συμπεριλαμβάνουν τα παιδιά τους σε συζητήσεις για οικογενειακά ζητήματα. Ωστόσο, ασκούν διάκριση ως προς το πόσες πληροφορίες τούς δίνουν. Αποκαλύπτουν μόνο λεπτομέρειες τις οποίες θεωρούν ότι έχουν την ωριμότητα να αφομοιώσουν.

2 Παρόμοια, ο Ιεχωβά έχει αποκαλύψει προοδευτικά το σκοπό του για την ανθρώπινη οικογένεια. Αλλά σε κάθε περίπτωση το έκανε αυτό μόνο όταν ήξερε ότι ήταν ο κατάλληλος καιρός. Δείτε εν συντομία πώς αποκάλυπτε αλήθειες για τη Βασιλεία στο διάβα της ιστορίας.

Πώς Προέκυψε η Ανάγκη για τη Βασιλεία;

3, 4. Προκαθόρισε ο Ιεχωβά την πορεία της ανθρώπινης ιστορίας; Εξηγήστε.

3 Η Μεσσιανική Βασιλεία δεν αποτελούσε μέρος του αρχικού σκοπού του Θεού. Γιατί; Επειδή ο Ιεχωβά δεν προκαθόρισε την πορεία της ανθρώπινης ιστορίας. Άλλωστε, προίκισε τους ανθρώπους με ελεύθερη βούληση. Δήλωσε, λοιπόν, στον Αδάμ και στην Εύα το σκοπό του για την ανθρωπότητα ως εξής: «Να είστε καρποφόροι και να πληθυνθείτε και να γεμίσετε τη γη και να την καθυποτάξετε». (Γέν. 1:28) Ο Ιεχωβά απαιτούσε επίσης να σέβονται τους κανόνες του περί καλού και κακού. (Γέν. 2:16, 17) Ο Αδάμ και η Εύα είχαν την επιλογή να μείνουν όσιοι. Αν εκείνοι και οι απόγονοί τους είχαν ενεργήσει έτσι, δεν θα χρειαζόμασταν τη Βασιλεία με κυβερνήτη τον Χριστό για να εκπληρωθεί ο σκοπός του Θεού. Τώρα η γη θα ήταν γεμάτη με τέλειους ανθρώπους που όλοι θα λάτρευαν τον Ιεχωβά.

4 Ο στασιασμός του Σατανά, του Αδάμ και της Εύας δεν έκανε τον Ιεχωβά να εγκαταλείψει το σκοπό που είχε να γεμίσει τη γη με μια τέλεια ανθρώπινη οικογένεια. Αντ’ αυτού, ο Ιεχωβά προσάρμοσε τη μέθοδο με την οποία θα τον εκπλήρωνε. Ο σκοπός του δεν είναι σαν το τρένο που πρέπει να κινείται πάνω σε μια συγκεκριμένη σιδηροτροχιά για να φτάσει στον προορισμό του και που μπορεί να εκτροχιαστεί από ενέργειες τρίτων. Άπαξ και ο Ιεχωβά δηλώσει το σκοπό του, καμιά δύναμη στο σύμπαν δεν μπορεί να αποτρέψει την εκπλήρωσή του. (Διαβάστε Ησαΐας 55:11) Αν κάποια δυσκολία απειλεί να φράξει μια «σιδηροτροχιά», ο Ιεχωβά χρησιμοποιεί άλλη. a (Έξοδ. 3:14, 15) Όποτε το κρίνει κατάλληλο, ενημερώνει τους όσιους υπηρέτες του για τη νέα μέθοδο με την οποία θα εκπληρώσει το σκοπό του.

5. Πώς απάντησε ο Ιεχωβά στο στασιασμό στην Εδέμ;

5 Ως απάντηση στο στασιασμό στην Εδέμ, ο Ιεχωβά συμπεριέλαβε στο σκοπό του την εγκαθίδρυση της Βασιλείας. (Ματθ. 25:34) Σε εκείνη τη σκοτεινή στιγμή της ανθρώπινης ιστορίας, άρχισε να ρίχνει φως στο μέσο που θα χρησιμοποιούσε για να αποκαταστήσει την ανθρωπότητα και να αναιρέσει τη βλάβη που προκάλεσε η μάταιη απόπειρα του Σατανά να καταλάβει την εξουσία. (Γέν. 3:14-19) Ωστόσο, ο Ιεχωβά δεν αποκάλυψε μεμιάς όλες τις λεπτομέρειες σχετικά με τη Βασιλεία.

Ο Ιεχωβά Αρχίζει να Αποκαλύπτει Αλήθειες Σχετικά με τη Βασιλεία

6. Τι υποσχέθηκε ο Ιεχωβά, αλλά τι δεν αποκάλυψε;

6 Με την πρώτη κιόλας προφητεία, ο Ιεχωβά υποσχέθηκε ότι ένα «σπέρμα», δηλαδή κάποιος απόγονος, επρόκειτο να συντρίψει το φίδι. (Διαβάστε Γένεση 3:15) Ωστόσο, η ταυτότητα εκείνου του απογόνου καθώς και των απογόνων του φιδιού δεν αποκαλύφτηκε τότε. Στην πραγματικότητα, ο Ιεχωβά δεν φώτισε περαιτέρω αυτές τις λεπτομέρειες για σχεδόν 2.000 χρόνια. b

7. Γιατί επιλέχθηκε ο Αβραάμ, και ποιο βασικό δίδαγμα παίρνουμε;

7 Τότε, ο Ιεχωβά επέλεξε τον Αβραάμ ως εκείνον μέσω του οποίου θα ερχόταν ο υποσχεμένος απόγονος. Ο λόγος για τον οποίο επιλέχθηκε ο Αβραάμ ήταν το ότι “άκουσε τη φωνή [του Ιεχωβά]”. (Γέν. 22:18) Από αυτό το γεγονός παίρνουμε ένα βασικό δίδαγμα​—ο Ιεχωβά αποκαλύπτει το σκοπό του μόνο σε εκείνους που έχουν ευλαβικό φόβο για αυτόν.​—Διαβάστε Ψαλμός 25:14.

8, 9. Ποια στοιχεία σχετικά με τον υποσχεμένο απόγονο αποκάλυψε ο Ιεχωβά στον Αβραάμ και στον Ιακώβ;

8 Μιλώντας στο φίλο του τον Αβραάμ μέσω ενός αγγέλου, ο Ιεχωβά αποκάλυψε για πρώτη φορά το εξής σημαντικό στοιχείο σχετικά με τον υποσχεμένο απόγονο: Θα ήταν άνθρωπος. (Γέν. 22:15-17· Ιακ. 2:23) Αλλά πώς θα συνέτριβε το φίδι αυτός ο άνθρωπος; Και ποιος ήταν το φίδι; Μεταγενέστερες αποκαλύψεις θα έριχναν φως σε αυτές τις ερωτήσεις.

9 Ο Ιεχωβά όρισε ότι ο υποσχεμένος απόγονος θα ερχόταν μέσω ενός εγγονού του Αβραάμ, του Ιακώβ, ο οποίος εκδήλωσε μεγάλη πίστη στον Θεό. (Γέν. 28:13-22) Μέσω του Ιακώβ, ο Ιεχωβά αποκάλυψε ότι ο Υποσχεμένος θα ήταν απόγονος του Ιούδα, ενός γιου του Ιακώβ. Ο Ιακώβ προφήτευσε ότι αυτός ο απόγονος του Ιούδα θα λάβαινε «σκήπτρο», δηλαδή μια ράβδο που συμβολίζει τη βασιλική εξουσία, και ότι σε αυτόν “θα ανήκε η υπακοή των λαών”. (Γέν. 49:1, 10) Με αυτή την εξαγγελία, ο Ιεχωβά έδειξε ότι ο Υποσχεμένος θα γινόταν κυβερνήτης, βασιλιάς.

10, 11. Γιατί αποκάλυψε ο Ιεχωβά το σκοπό του στον Δαβίδ και στον Δανιήλ;

10 Περίπου 650 χρόνια μετά τις ημέρες του Ιούδα, ο Ιεχωβά αποκάλυψε περισσότερα για το σκοπό του στον Βασιλιά Δαβίδ, έναν απόγονο του Ιούδα. Ο Ιεχωβά χαρακτήρισε τον Δαβίδ “άντρα σε αρμονία με την καρδιά του”. (1 Σαμ. 13:14· 17:12· Πράξ. 13:22) Επειδή ο Δαβίδ είχε ευλαβικό φόβο για τον Θεό, Εκείνος επέλεξε να συνάψει διαθήκη μαζί του, δίνοντάς του την υπόσχεση ότι ένας απόγονός του θα κυβερνούσε για πάντα.​—2 Σαμ. 7:8, 12-16.

11 Περίπου 500 χρόνια αργότερα, ο Ιεχωβά χρησιμοποίησε τον προφήτη Δανιήλ για να αποκαλύψει το συγκεκριμένο έτος κατά το οποίο αυτός ο Χρισμένος, ή αλλιώς Μεσσίας, θα εμφανιζόταν στη γη. (Δαν. 9:25) Ο Ιεχωβά θεωρούσε τον Δανιήλ «άτομο πολύ επιθυμητό». Γιατί; Επειδή ο Δανιήλ τον σεβόταν βαθιά και τον υπηρετούσε ακατάπαυστα.​—Δαν. 6:16· 9:22, 23.

12. Ποια εντολή έλαβε ο Δανιήλ, και γιατί;

12 Παρότι ο Ιεχωβά χρησιμοποίησε πιστούς προφήτες όπως ο Δανιήλ για να καταγράψουν δεκάδες λεπτομέρειες σχετικά με τον υποσχεμένο απόγονο, τον Μεσσία, δεν είχε έρθει ακόμα ο καιρός του Ιεχωβά για να κατανοήσουν οι υπηρέτες του την πλήρη σημασία όσων τους ενέπνευσε να γράψουν. Για παράδειγμα, όταν ο Δανιήλ είδε ένα όραμα που αφορούσε την εγκαθίδρυση της Βασιλείας του Θεού, έλαβε την εντολή να σφραγίσει την προφητεία μέχρι τον καιρό που είχε ορίσει ο Ιεχωβά. Σε εκείνον το μελλοντικό καιρό, η αληθινή γνώση επρόκειτο να «γίνει άφθονη».​—Δαν. 12:4.

Ο Ιεχωβά χρησιμοποίησε πιστούς ανθρώπους όπως ο Δανιήλ για να καταγράψουν λεπτομέρειες σχετικά με τη Μεσσιανική Βασιλεία

Ο Ιησούς Ρίχνει Φως στο Σκοπό του Θεού

13. (α) Ποιος ήταν ο υποσχεμένος απόγονος; (β) Πώς έριξε φως ο Ιησούς στην προφητεία του εδαφίου Γένεση 3:15;

13 Ο Ιεχωβά προσδιόρισε σαφώς τον Ιησού ως τον υποσχεμένο απόγονο, ο οποίος θα καταγόταν από τον Δαβίδ και θα κυβερνούσε ως Βασιλιάς. (Λουκ. 1:30-33· 3:21, 22) Όταν ο Ιησούς άρχισε τη διακονία του, ήταν σαν να ανέτειλε ο ήλιος στη γνώση της ανθρωπότητας για το σκοπό του Θεού. (Ματθ. 4:13-17) Για παράδειγμα, ο Ιησούς διέλυσε κάθε αμφιβολία ως προς την ταυτότητα του “φιδιού” που αναφέρεται στα εδάφια Γένεση 3:14, 15 όταν είπε ότι ο Διάβολος είναι «ανθρωποκτόνος» και «ο πατέρας του ψέματος». (Ιωάν. 8:44) Στην αποκάλυψη που έδωσε στον Ιωάννη, ο Ιησούς ταύτισε «το αρχικό φίδι» με εκείνον «που αποκαλείται Διάβολος και Σατανάς». c (Διαβάστε Αποκάλυψη 1:1· 12:9) Στην ίδια αποκάλυψη, ο Ιησούς έδειξε πώς ο ίδιος​—ο υποσχεμένος απόγονος—​θα εκπληρώσει εν τέλει την προφητεία που δόθηκε στην Εδέμ και θα συντρίψει τον Σατανά αφανίζοντάς τον ολοκληρωτικά.​—Αποκ. 20:7-10.

14-16. Διέκριναν πάντοτε οι μαθητές του πρώτου αιώνα την πλήρη σημασία των αληθειών που αποκάλυψε ο Ιησούς; Εξηγήστε.

14 Όπως είδαμε στο Κεφάλαιο 1, ο Ιησούς μίλησε εκτενώς για τη Βασιλεία. Ωστόσο, δεν αποκάλυπτε πάντα στους μαθητές του όλες τις λεπτομέρειες που ζητούσαν να μάθουν. Ακόμα και όταν έδωσε συγκεκριμένες λεπτομέρειες, χρειάστηκε να περάσει καιρός​—ενίοτε πολλοί αιώνες—​προτού αρχίσουν οι ακόλουθοι του Χριστού να διακρίνουν την πλήρη σημασία των αληθειών που είχε αποκαλύψει ο Κύριός τους. Εξετάστε μερικά παραδείγματα.

15 Το 33 Κ.Χ., ο Ιησούς γνωστοποίησε σαφώς ότι οι συγκυβερνήτες που θα βοηθούσαν τον Βασιλιά της Βασιλείας του Θεού θα παίρνονταν από τη γη και θα εγείρονταν σε ζωή ως πνευματικά πλάσματα στον ουρανό. Οι μαθητές του, όμως, δεν κατάλαβαν αμέσως αυτή την αποκάλυψη. (Δαν. 7:18· Ιωάν. 14:2-5) Το ίδιο εκείνο έτος, ο Ιησούς έδειξε μέσω παραβολών ότι θα μεσολαβούσε μεγάλο χρονικό διάστημα από την ανάληψή του στον ουρανό μέχρι την εγκαθίδρυση της Βασιλείας. (Ματθ. 25:14, 19· Λουκ. 19:11, 12) Οι μαθητές δεν κατανόησαν αυτό το ουσιώδες σημείο και αργότερα ρώτησαν τον αναστημένο Ιησού: «Μήπως αυτόν τον καιρό αποκαθιστάς τη βασιλεία στον Ισραήλ;» Εκείνος, όμως, επέλεξε να μην αποκαλύψει περαιτέρω λεπτομέρειες τότε. (Πράξ. 1:6, 7) Ο Ιησούς επίσης δίδαξε ότι θα υπήρχαν «άλλα πρόβατα», τα οποία δεν θα ανήκαν στο «μικρό ποίμνιο» των συγκυβερνητών του. (Ιωάν. 10:16· Λουκ. 12:32) Χρειάστηκε να περάσει αρκετός καιρός μετά την εγκαθίδρυση της Βασιλείας το 1914 για να κατανοήσουν ορθά οι ακόλουθοι του Χριστού την ταυτότητα εκείνων των δύο ομάδων.

16 Υπήρχαν πολλά πράγματα που θα μπορούσε να πει ο Ιησούς στους μαθητές του ενόσω ήταν μαζί τους στη γη, αλλά ήξερε ότι δεν μπορούσαν να τα αντέξουν. (Ιωάν. 16:12) Αναμφίβολα, τον πρώτο αιώνα αποκαλύφτηκε πολλή γνώση για τη Βασιλεία. Ωστόσο, δεν είχε έρθει ακόμα ο καιρός για να γίνει άφθονη αυτή η γνώση.

Η Αληθινή Γνώση Γίνεται Άφθονη στον «Καιρό του Τέλους»

17. Τι πρέπει να κάνουμε για να κατανοούμε τις αλήθειες για τη Βασιλεία, αλλά και τι άλλο χρειάζεται;

17 Ο Ιεχωβά υποσχέθηκε στον Δανιήλ ότι στον «καιρό του τέλους» πολλοί επρόκειτο να «περιτρέχουν και η αληθινή γνώση» για το σκοπό του Θεού θα γινόταν άφθονη. (Δαν. 12:4) Όσοι θέλουν αυτή τη γνώση πρέπει να κοπιάσουν για να την αποκτήσουν. Κάποιο σύγγραμμα λέει ότι ένας τύπος του εβραϊκού ρήματος το οποίο αποδίδεται «περιτρέχω» μεταδίδει την εικόνα κάποιου που εξετάζει ένα βιβλίο πολύ προσεκτικά και διεξοδικά. Βέβαια, όσο διεξοδικά και αν εξετάζουμε τη Γραφή, δεν μπορούμε να κατανοήσουμε σωστά τις αλήθειες για τη Βασιλεία αν ο Ιεχωβά δεν μας χορηγήσει αυτό το προνόμιο.​—Διαβάστε Ματθαίος 13:11.

18. Πώς έχουν εκδηλώσει πίστη και ταπεινοφροσύνη αυτοί που φοβούνται τον Ιεχωβά;

18 Όπως ακριβώς προ του 1914 ο Ιεχωβά αποκάλυπτε προοδευτικά αλήθειες για τη Βασιλεία, εξακολουθεί να το κάνει αυτό και στον καιρό του τέλους. Όπως θα δείξουν τα Κεφάλαια 4 και 5, τα τελευταία 100 χρόνια ο λαός του Θεού χρειάστηκε να διορθώσει την κατανόησή του σε αρκετές περιπτώσεις. Μήπως αυτό σημαίνει ότι δεν έχουν την επιδοκιμασία του Ιεχωβά; Κάθε άλλο! Εκείνος τους υποστηρίζει. Γιατί; Επειδή αυτοί που φοβούνται τον Ιεχωβά εκδηλώνουν δύο ιδιότητες που αγαπάει​—πίστη και ταπεινοφροσύνη. (Εβρ. 11:6· Ιακ. 4:6) Οι υπηρέτες του Ιεχωβά έχουν πίστη ότι όλες οι υποσχέσεις στο Λόγο του Θεού θα πραγματοποιηθούν. Δείχνουν ταπεινοφροσύνη όταν παραδέχονται ότι είχαν παρανοήσει το πώς ακριβώς θα εκπληρωθούν αυτές οι υποσχέσεις. Αυτή η ταπεινή στάση αντανακλάται στη Σκοπιά 1 Μαρτίου 1925 (15 Μαρτίου 1925 στην ελληνική), η οποία ανέφερε: “Γνωρίζουμε ότι ο Κύριος ερμηνεύει ο ίδιος τον εαυτό του, και θα ερμηνεύσει το Λόγο του στο λαό του με το δικό του καλό τρόπο και στον ορισμένο του καιρό”.

“Ο Κύριος . . . θα ερμηνεύσει το Λόγο του στο λαό του με το δικό του καλό τρόπο και στον ορισμένο του καιρό”

19. Τι μας έχει επιτρέψει ο Ιεχωβά να κατανοήσουμε τώρα, και γιατί;

19 Όταν εγκαθιδρύθηκε η Βασιλεία το 1914, ο λαός του Θεού είχε μερική μόνο γνώση για το πώς θα επαληθεύονταν οι σχετικές με τη Βασιλεία προφητείες. (1 Κορ. 13:9, 10, 12) Λόγω του ζήλου που είχαμε για να δούμε την εκπλήρωση των υποσχέσεων του Θεού, μερικές φορές βγάλαμε λάθος συμπεράσματα. Στο διάβα των ετών, φάνηκε πόσο σοφή ήταν μια άλλη δήλωση η οποία εμφανίστηκε στη Σκοπιά που αναφέρθηκε παραπάνω: “Φαίνεται ασφαλής κανόνας τον οποίο πρέπει κάποιος να ακολουθεί, ότι η προφητεία δεν είναι δυνατόν να κατανοηθεί παρά μόνο όταν εκπληρωθεί ή κατά την πορεία της εκπλήρωσης”. Σήμερα που έχουμε προχωρήσει βαθιά στον καιρό του τέλους, πολλές προφητείες της Βασιλείας έχουν ήδη εκπληρωθεί ή εκπληρώνονται τώρα. Επειδή ο λαός του Θεού είναι ταπεινός και πρόθυμος να δέχεται διόρθωση, ο Ιεχωβά έχει επιτρέψει να γίνει πληρέστερη η κατανόησή μας για το σκοπό του. Η αληθινή γνώση έχει γίνει άφθονη!

Εκλεπτύνσεις της Κατανόησης Κοσκινίζουν το Λαό του Θεού

20, 21. Πώς επηρέασαν τους Χριστιανούς του πρώτου αιώνα οι εκλεπτύνσεις της κατανόησης;

20 Όταν ο Ιεχωβά εκλεπτύνει την κατανόησή μας για την αλήθεια, δοκιμάζεται η κατάσταση της καρδιάς μας. Θα μας υποκινήσει η πίστη και η ταπεινοφροσύνη να αποδεχτούμε τις αλλαγές; Οι Χριστιανοί στα μέσα του πρώτου αιώνα αντιμετώπισαν μια τέτοια δοκιμή. Για παράδειγμα, φανταστείτε ότι είστε ένας Ιουδαίος Χριστιανός που ζει εκείνη την εποχή. Σέβεστε βαθιά το Μωσαϊκό Νόμο και καμαρώνετε για την εθνική σας κληρονομιά. Τώρα, όμως, λαβαίνετε θεόπνευστες επιστολές από τον απόστολο Παύλο οι οποίες δηλώνουν ότι ο Νόμος δεν είναι πλέον δεσμευτικός και ότι ο Ιεχωβά έχει απορρίψει τον φυσικό Ισραήλ, συγκεντρώνοντας αντ’ αυτού έναν πνευματικό Ισραήλ που αποτελείται τόσο από Ιουδαίους όσο και από Εθνικούς. (Ρωμ. 10:12· 11:17-24· Γαλ. 6:15, 16· Κολ. 2:13, 14) Πώς θα αντιδρούσατε;

21 Οι ταπεινοί Χριστιανοί αποδέχτηκαν τη θεόπνευστη εξήγηση του Παύλου και ευλογήθηκαν από τον Ιεχωβά. (Πράξ. 13:48) Κάποιοι άλλοι, όμως, δυσανασχέτησαν με τις εκλεπτύνσεις και ήθελαν να προσκολληθούν στη δική τους κατανόηση. (Γαλ. 5:7-12) Αν δεν άλλαζαν στάση, θα έχαναν την ευκαιρία να γίνουν συγκυβερνήτες με τον Χριστό.​—2 Πέτρ. 2:1.

22. Πώς βλέπετε εσείς τις διασαφηνίσεις στην κατανόησή μας για το σκοπό του Θεού;

22 Τις πρόσφατες δεκαετίες, ο Ιεχωβά έχει εκλεπτύνει την κατανόησή μας για τη Βασιλεία. Για παράδειγμα, μας βοήθησε να αντιληφθούμε σαφέστερα πότε θα διαχωριστούν αυτοί που θα γίνουν υπήκοοι της Βασιλείας από εκείνους που δεν τη δέχονται όπως διαχωρίζονται τα πρόβατα από τα κατσίκια. Μας δίδαξε επίσης πότε θα συμπληρωθεί ο πλήρης αριθμός των 144.000, τι σημαίνουν οι παραβολές του Ιησού για τη Βασιλεία και πότε θα εγερθούν σε ουράνια ζωή οι τελευταίοι χρισμένοι. d Πώς αντιδράτε εσείς σε τέτοιες διασαφηνίσεις; Δυναμώνει η πίστη σας; Τις βλέπετε ως απόδειξη ότι ο Ιεχωβά συνεχίζει να εκπαιδεύει τον ταπεινό λαό του; Η ύλη που ακολουθεί θα ενισχύσει την πεποίθησή σας ότι ο Ιεχωβά αποκαλύπτει προοδευτικά το σκοπό του σε εκείνους που τον φοβούνται.

a Το όνομα του Θεού είναι ένας τύπος του εβραϊκού ρήματος που σημαίνει «γίνομαι». Το όνομα του Ιεχωβά υποδηλώνει ότι είναι Εκείνος που εκπληρώνει τις υποσχέσεις του. Βλέπε το πλαίσιο «Η Σημασία του Ονόματος του Θεού», στη σελίδα 43.

b Παρότι σήμερα αυτό το χρονικό διάστημα ίσως φαίνεται τεράστιο, πρέπει να θυμόμαστε ότι η διάρκεια της ανθρώπινης ζωής στο παρελθόν ήταν πολύ μεγαλύτερη από ό,τι τώρα. Από τον Αδάμ ως τον Αβραάμ υπήρξαν μόνο τέσσερις «κρίκοι». Τον Αδάμ τον πρόλαβε ζωντανό ο Λάμεχ, ο πατέρας του Νώε. Τον Λάμεχ τον πρόλαβε ο Σημ, ο γιος του Νώε. Τον Σημ τον πρόλαβε ζωντανό ο Αβραάμ.​—Γέν. 5:5, 31· 9:29· 11:10, 11· 25:7.

c Το όνομα «Σατανάς» εμφανίζεται 18 φορές στις Εβραϊκές Γραφές. Ωστόσο, στις Χριστιανικές Ελληνικές Γραφές εμφανίζεται πάνω από 30 φορές. Κατάλληλα, οι Εβραϊκές Γραφές δεν έδωσαν υπερβολική έμφαση στον Σατανά αλλά εστίασαν στον προσδιορισμό της ταυτότητας του Μεσσία. Όταν ήρθε ο Μεσσίας, εξέθεσε πλήρως τον Σατανά, γεγονός που έχει καταγραφεί στις Χριστιανικές Ελληνικές Γραφές.

d Για μερικές από αυτές τις εκλεπτύνσεις στην κατανόησή μας, βλέπε τα ακόλουθα τεύχη της Σκοπιάς: 15 Οκτωβρίου 1995, σελίδες 23-28· 15 Ιανουαρίου 2008, σελίδες 20-24· 15 Ιουλίου 2008, σελίδες 17-21· 15 Ιουλίου 2013, σελίδες 9-14.