1, 2. Γιατί χρειάζεστε οδηγό όταν βρίσκεστε σε άγνωστο μέρος; Ποιον οδηγό μάς έχει δώσει ο Ιεχωβά;

 ΦΑΝΤΑΣΤΕΙΤΕ ότι περπατάτε σε μια αχανή έρημο. Το τοπίο αλλάζει συνέχεια καθώς οι δυνατοί άνεμοι μεταφέρουν την άμμο από το ένα μέρος στο άλλο. Είναι εύκολο να χαθείτε. Πώς θα ξέρετε προς τα πού να πάτε; Χρειάζεστε κάποιον ή κάτι ως οδηγό, για παράδειγμα μια πυξίδα, τον ήλιο και τα αστέρια, έναν χάρτη, ένα GPS (Παγκόσμιο Σύστημα Εντοπισμού Θέσης) ή ένα άτομο που γνωρίζει την έρημο καλά. Είναι σημαντικό να έχετε οδηγό γιατί, αν  γνωρίζετε προς τα πού να πάτε, μπορεί να σώσετε τη ζωή σας.

² Όλοι αντιμετωπίζουμε πολλές δυσκολίες στη ζωή και, κατά καιρούς, μπορεί να νιώθουμε ότι έχουμε χάσει τον προσανατολισμό μας. Ο Ιεχωβά όμως έχει δώσει στον καθέναν μας ως οδηγό τη συνείδηση. (Ιακώβου 1:17) Ας δούμε τι είναι η συνείδηση και πώς λειτουργεί. Στη συνέχεια, θα μάθουμε πώς να την εκπαιδεύουμε, γιατί πρέπει να νοιαζόμαστε για τις συνειδήσεις των άλλων, καθώς και πώς μπορεί η καθαρή συνείδηση να βελτιώσει πολύ τη ζωή μας.

3. Τι είναι η συνείδησή μας;

³ Η συνείδησή μας είναι ένα υπέροχο δώρο από τον Ιεχωβά. Είναι η εσωτερική αίσθηση του ορθού και του εσφαλμένου, ένα ιδιαίτερο είδος αυτογνωσίας. Όταν η συνείδησή μας λειτουργεί καλά, μας βοηθάει να εξετάζουμε τι είδους άτομα είμαστε στ’ αλήθεια. Μας βοηθάει να δούμε με ειλικρίνεια τις πιο κρυφές μας σκέψεις και αισθήματα. Μπορεί να μας οδηγήσει προς το καλό και να μας απομακρύνει από το κακό. Μας κάνει επίσης χαρούμενους όταν παίρνουμε μια σοφή απόφαση ή μας δημιουργεί ενοχές μετά από μια κακή απόφαση.​—Βλέπε Σημείωση 5.

4, 5. (α) Τι συνέβη όταν ο Αδάμ και η Εύα αγνόησαν τη συνείδησή τους; (β) Ποια Γραφικά παραδείγματα δείχνουν πώς λειτουργεί η συνείδηση;

⁴ Ο καθένας μας μπορεί να επιλέξει αν θα ακούσει ή όχι τη συνείδησή του. Ο Αδάμ και η Εύα επέλεξαν να μην την ακούσουν και ως αποτέλεσμα αμάρτησαν. Μετά ένιωσαν ενοχές, αλλά ήταν πια πολύ αργά. Είχαν ήδη  δείξει ανυπακοή στον Θεό. (Γένεση 3:7, 8) Παρότι και οι δύο είχαν τέλεια συνείδηση και ήξεραν ότι ήταν κακό να μην υπακούσουν στον Θεό, επέλεξαν να αγνοήσουν τη συνείδησή τους.

⁵ Από την άλλη πλευρά, πολλοί ατελείς άνθρωποι έχουν ακούσει τη συνείδησή τους. Ένα τέτοιο παράδειγμα ήταν ο Ιώβ. Επειδή ο Ιώβ έπαιρνε καλές αποφάσεις, μπορούσε να πει: «Η καρδιά μου δεν θα με καταδικάσει όσο ζω». (Ιώβ 27:6) Με τη λέξη «καρδιά», αναφερόταν στη συνείδησή του, δηλαδή στην προσωπική του αίσθηση για το ορθό και το εσφαλμένο. Ο Δαβίδ όμως κάποιες φορές αγνόησε τη συνείδησή του και δεν υπάκουσε στον Ιεχωβά. Μετά η καρδιά του «τον καταδίκαζε» δημιουργώντας του πολλές τύψεις. (1 Σαμουήλ 24:5) Η συνείδησή του δηλαδή του έλεγε ότι αυτό που είχε κάνει ήταν κακό. Δίνοντας προσοχή στη συνείδησή του, μπορούσε να μάθει να μην ξανακάνει το ίδιο λάθος.

6. Γιατί μπορούμε να πούμε ότι η συνείδησή μας είναι δώρο από τον Θεό;

⁶ Ακόμη και άνθρωποι που δεν γνωρίζουν τον Ιεχωβά αντιλαμβάνονται συνήθως ότι μερικά πράγματα είναι ορθά και μερικά εσφαλμένα. Η Γραφή λέει: «Από τις δικές τους σκέψεις κατηγορούνται ή και δικαιολογούνται». (Ρωμαίους 2:14, 15) Για παράδειγμα, οι περισσότεροι ξέρουν ότι ο φόνος και η κλοπή είναι κάτι εσφαλμένο. Αν και μπορεί να μην το αντιλαμβάνονται, στην ουσία ακούν τη συνείδησή τους, την αίσθηση του ορθού και του εσφαλμένου που έβαλε μέσα τους ο Ιεχωβά. Επίσης, ακολουθούν θεϊκές αρχές, δηλαδή βασικές αλήθειες που έχει δώσει ο Ιεχωβά για να μας βοηθάει να κάνουμε καλές επιλογές στη ζωή.

7. Γιατί μπορεί μερικές φορές η συνείδησή μας να κάνει λάθος;

 ⁷ Η συνείδησή μας όμως μπορεί μερικές φορές να κάνει λάθος. Για παράδειγμα, οι ατελείς μας σκέψεις και αισθήματα μπορεί να κάνουν ζημιά στη συνείδησή μας και έτσι αυτή να μας οδηγήσει σε λάθος κατεύθυνση. Μια συνείδηση που λειτουργεί σωστά δεν αποκτάται αυτομάτως. (Γένεση 39:1, 2, 7-12) Χρειάζεται εκπαίδευση. Ο Ιεχωβά μάς βοηθάει σε αυτό δίνοντάς μας άγιο πνεύμα και Γραφικές αρχές. (Ρωμαίους 9:1) Ας εξετάσουμε πώς μπορούμε να εκπαιδεύσουμε τη συνείδησή μας.

8. (α) Πώς επηρεάζουν τα συναισθήματά μας τη συνείδησή μας; (β) Τι πρέπει να σκεφτόμαστε πριν πάρουμε μια απόφαση;

⁸ Μερικοί πιστεύουν ότι το να ακούν τη συνείδησή τους σημαίνει απλώς να ακολουθούν τα συναισθήματά τους. Νομίζουν ότι μπορούν να κάνουν ό,τι θέλουν από τη στιγμή που αισθάνονται καλά με αυτό. Αλλά τα συναισθήματά μας είναι ατελή και μπορούν να μας παροδηγήσουν. Κάποιες φορές είναι τόσο δυνατά ώστε επηρεάζουν τη συνείδησή μας. Η Γραφή λέει: «Η καρδιά είναι πιο δόλια από οτιδήποτε άλλο, και μέσα στην απελπισία της είναι ικανή για όλα. Ποιος μπορεί να τη γνωρίσει;» (Ιερεμίας 17:9) Άρα, είναι δυνατόν να αρχίσουμε να πιστεύουμε ότι κάτι είναι ορθό ενώ είναι εσφαλμένο. Για παράδειγμα, προτού ο Παύλος γίνει Χριστιανός, δίωκε με αγριότητα τους υπηρέτες του Θεού και πίστευε ότι αυτό που έκανε ήταν ορθό. Στα δικά του μάτια, είχε αγαθή συνείδηση. Αργότερα όμως είπε: «Εκείνος που με εξετάζει είναι ο Ιεχωβά». (1 Κορινθίους 4:4· Πράξεις 23:1· 2 Τιμόθεο 1:3) Όταν ο Παύλος έμαθε πώς αισθανόταν ο Ιεχωβά  για αυτό που έκανε, αντιλήφθηκε ότι έπρεπε να αλλάξει. Καταλαβαίνουμε λοιπόν ότι, πριν κάνουμε κάτι, χρειάζεται να σκεφτόμαστε: “Τι θέλει ο Ιεχωβά να κάνω;”

9. Τι σημαίνει να φοβόμαστε τον Θεό;

⁹ Όταν αγαπάμε κάποιον, δεν θέλουμε να τον δυσαρεστούμε. Επειδή αγαπάμε τον Ιεχωβά, δεν θέλουμε να κάνουμε τίποτα που θα τον δυσαρεστήσει. Ο φόβος μας μήπως δυσαρεστήσουμε τον Ιεχωβά πρέπει να είναι πολύ έντονος. Το βλέπουμε αυτό στο παράδειγμα του Νεεμία. Ο Νεεμίας δεν εκμεταλλεύτηκε τη θέση που είχε ως κυβερνήτης για να πλουτίσει. Γιατί; Επειδή, όπως εξήγησε, “φοβόταν τον Θεό”. (Νεεμίας 5:15) Δεν ήθελε να κάνει τίποτα που θα δυσαρεστούσε τον Ιεχωβά. Όπως ο Νεεμίας, έτσι και εμείς φοβόμαστε μην κάνουμε κάτι εσφαλμένο και δυσαρεστήσουμε τον Ιεχωβά. Μπορούμε να μάθουμε τι ευαρεστεί τον Ιεχωβά διαβάζοντας τη Γραφή.​—Βλέπε Σημείωση 6.

10, 11. Ποιες Γραφικές αρχές μάς βοηθούν να παίρνουμε καλές αποφάσεις σε σχέση με το αλκοόλ;

¹⁰ Για παράδειγμα, ένας Χριστιανός ίσως χρειαστεί να αποφασίσει αν θα πίνει αλκοόλ ή όχι. Ποιες αρχές θα τον βοηθήσουν να πάρει μια καλή απόφαση; Δείτε μερικές: Η Γραφή δεν καταδικάζει την κατανάλωση αλκοόλ. Μάλιστα, μας λέει ότι το κρασί είναι δώρο από τον Θεό. (Ψαλμός 104:14, 15) Ωστόσο, ο Ιησούς είπε στους ακολούθους του να απέχουν από το «υπερβολικό ποτό». (Λουκάς 21:34) Και ο Παύλος είπε στους Χριστιανούς να μη συμμετέχουν σε «ξέφρενα γλέντια και μεθύσια». (Ρωμαίους 13:13) Είπε ότι οι μέθυσοι «δεν θα κληρονομήσουν τη Βασιλεία του Θεού».​—1 Κορινθίους 6:9, 10.

¹¹ Ο Χριστιανός είναι καλό να αναρωτηθεί: “Πόσο απαραίτητο μου είναι το αλκοόλ; Το έχω ανάγκη για να χαλαρώσω;  Μήπως πίνω αλκοόλ για να νιώσω μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση; Μπορώ να ελέγξω πόσο πίνω και πόσο συχνά πίνω; * Μπορώ να περάσω καλά σε μια παρέα με φίλους ακόμη και αν δεν σερβιριστεί αλκοόλ;” Ας ζητάμε από τον Ιεχωβά να μας βοηθάει να κάνουμε σοφές επιλογές. (Διαβάστε Ψαλμός 139:23, 24) Με αυτόν τον τρόπο, εκπαιδεύουμε τη συνείδησή μας να είναι ευαίσθητη στις Γραφικές αρχές. Αλλά δεν φτάνει μόνο αυτό, όπως θα δούμε παρακάτω.

12, 13. Γιατί μπορεί να διαφέρει η συνείδησή μας από τις συνειδήσεις άλλων; Πώς μπορούμε να χειριζόμαστε αυτές τις διαφορές;

¹² Οι συνειδήσεις διαφέρουν. Η δική σας συνείδηση ίσως σας επιτρέπει να κάνετε κάτι που η συνείδηση κάποιου άλλου δεν του το επιτρέπει. Για παράδειγμα, εσείς ίσως έχετε επιλέξει να πίνετε αλκοόλ, ενώ κάποιος άλλος θεωρεί ότι δεν πρέπει να πίνει. Πού μπορεί να οφείλεται αυτή η διαφορά;

¹³ Ο τρόπος με τον οποίο βλέπει ένα άτομο κάτι επηρεάζεται συχνά από το πού μεγάλωσε, την άποψη που είχε η οικογένειά του για αυτό, τα βιώματά του, καθώς και άλλους παράγοντες. Όσον αφορά το αλκοόλ, κάποιος που στο παρελθόν δυσκολευόταν να ελέγξει πόσο έπινε μπορεί να επιλέξει να μην πίνει καθόλου. (1 Βασιλέων 8:38, 39) Αν λοιπόν προσφέρετε σε κάποιον ένα αλκοολούχο ποτό και εκείνος το αρνηθεί, πώς θα αντιδράσετε; Θα προσβληθείτε; Θα επιμείνετε; Θα απαιτήσετε να σας  εξηγήσει γιατί αρνήθηκε; Όχι, επειδή σέβεστε τη συνείδησή του.

14, 15. Ποια κατάσταση υπήρχε στην εποχή του Παύλου; Ποια καλή συμβουλή έδωσε ο Παύλος;

¹⁴ Στην εποχή του αποστόλου Παύλου, προέκυψε μια κατάσταση που δείχνει πώς διαφέρουν οι συνειδήσεις. Στις αγορές, μερικοί πουλούσαν κρέας το οποίο είχε χρησιμοποιηθεί στην ψεύτικη λατρεία και είχε προσφερθεί στα είδωλα. (1 Κορινθίους 10:25) Ο Παύλος δεν το θεωρούσε εσφαλμένο να αγοράσει και να φάει τέτοιο κρέας. Για εκείνον, όλες οι τροφές προέρχονταν από τον Ιεχωβά. Αλλά μερικοί αδελφοί που λάτρευαν στο παρελθόν είδωλα είχαν άλλη άποψη. Θεωρούσαν ότι ήταν εσφαλμένο να το τρώνε. Μήπως ο Παύλος έλεγε: “Εμένα η συνείδησή μου δεν με ενοχλεί. Είναι δικαίωμά μου να τρώω ό,τι θέλω”;

¹⁵ Ο Παύλος δεν σκεφτόταν έτσι. Θεωρούσε τόσο σημαντικά τα αισθήματα των αδελφών του ώστε ήταν διατεθειμένος να θυσιάσει ορισμένα δικαιώματά του. Ο Παύλος είπε ότι δεν πρέπει να «ευαρεστούμε τον εαυτό μας». Και πρόσθεσε: «Διότι ακόμη και ο Χριστός δεν ευαρέστησε τον εαυτό του». (Ρωμαίους 15:1, 3) Όπως ο Ιησούς, έτσι και εκείνος νοιαζόταν περισσότερο για τους άλλους παρά για τον εαυτό του.​—Διαβάστε 1 Κορινθίους 8:13· 10:23, 24, 31-33.

16. Γιατί δεν πρέπει να κρίνουμε τον αδελφό μας για κάτι που του επιτρέπει η συνείδησή του να κάνει;

¹⁶ Τι θα κάνουμε όμως αν η συνείδηση κάποιου του επιτρέπει να κάνει κάτι που σε εμάς φαίνεται εσφαλμένο; Πρέπει να προσέξουμε πολύ να μην τον επικρίνουμε ούτε να επιμείνουμε ότι εμείς έχουμε δίκιο και εκείνος  άδικο. (Διαβάστε Ρωμαίους 14:10) Ο Ιεχωβά μάς έδωσε τη συνείδηση για να κρίνουμε τον εαυτό μας, όχι τους άλλους. (Ματθαίος 7:1) Δεν θα θέλαμε ποτέ να προκαλέσουν οι προσωπικές μας επιλογές διαίρεση στην εκκλησία. Αντίθετα, αναζητούμε τρόπους για να προωθούμε την αγάπη και την ενότητα.​—Ρωμαίους 14:19.

17. Τι έχουν πάθει οι συνειδήσεις μερικών ανθρώπων;

¹⁷ Ο απόστολος Πέτρος έγραψε: «Να διατηρείτε αγαθή συνείδηση». (1 Πέτρου 3:16) Δυστυχώς, όταν οι άνθρωποι αγνοούν επανειλημμένα τις αρχές του Ιεχωβά,  τελικά η συνείδησή τους παύει να τους προειδοποιεί. Ο Παύλος είπε ότι μια τέτοια συνείδηση «είναι καυτηριασμένη». (1 Τιμόθεο 4:2) Έχετε πάθει ποτέ σοβαρό έγκαυμα; Αυτό δημιουργεί ουλή στο δέρμα και δεν νιώθετε τίποτα σε εκείνο το σημείο. Παρόμοια, αν κάποιος κάνει συνεχώς εσφαλμένα πράγματα, η συνείδησή του “καυτηριάζεται” και τελικά παύει να λειτουργεί.

18, 19. (α) Σε τι μας βοηθούν οι ενοχές και η ντροπή; (β) Τι μπορούμε να κάνουμε αν νιώθουμε ενοχές για αμαρτίες για τις οποίες έχουμε μετανοήσει;

¹⁸ Οι ενοχές είναι ο τρόπος με τον οποίο η συνείδησή μας μάς λέει ότι έχουμε κάνει κάτι εσφαλμένο. Μας βοηθούν να αντιληφθούμε τι κάναμε και να το σταματήσουμε. Πρέπει να μαθαίνουμε από τα λάθη μας ώστε να μην τα επαναλαμβάνουμε. Για παράδειγμα, αν και ο βασιλιάς  Δαβίδ αμάρτησε, η συνείδησή του τον υποκίνησε να μετανοήσει. Ο Δαβίδ μίσησε αυτό που είχε κάνει, και από εκεί και πέρα ήταν αποφασισμένος να υπακούει στον Ιεχωβά. Μιλώντας εκ πείρας, είπε ότι ο Ιεχωβά είναι “αγαθός και πρόθυμος να συγχωρεί”.​—Ψαλμός 51:1-19· 86:5· βλέπε Σημείωση 7

¹⁹ Ωστόσο, μπορεί ένα άτομο να έχει μετανοήσει εδώ και καιρό για κάποια αμαρτία του, αλλά να συνεχίζει να νιώθει ενοχές. Οι ενοχές μπορεί να δημιουργούν συναισθηματικό πόνο ή αισθήματα αναξιότητας. Αν νιώθετε και εσείς έτσι κατά καιρούς, να θυμάστε ότι δεν μπορείτε να αλλάξετε αυτό που συνέβη στο παρελθόν. Είτε καταλαβαίνατε ξεκάθαρα τότε τι είναι ορθό και τι εσφαλμένο είτε όχι, ο Ιεχωβά σάς συγχώρησε εντελώς, και εκείνες οι αμαρτίες έχουν σβηστεί. Τώρα είστε καθαροί  ενώπιον του Ιεχωβά και γνωρίζετε ότι κάνετε το σωστό. Η καρδιά σας μπορεί να σας καταδικάζει ακόμη, αλλά η Γραφή λέει: «Ο Θεός είναι μεγαλύτερος από την καρδιά μας». (Διαβάστε 1 Ιωάννη 3:19, 20) Αυτό σημαίνει ότι η αγάπη και η συγχώρησή του είναι ισχυρότερες από οποιαδήποτε αισθήματα ενοχής ή ντροπής ίσως νιώθετε. Να είστε βέβαιοι ότι ο Ιεχωβά σάς έχει συγχωρήσει. Όταν ένα άτομο δέχεται τη συγχώρηση του Ιεχωβά, έχει ήρεμη συνείδηση και υπηρετεί τον Θεό με χαρά.​—1 Κορινθίους 6:11· Εβραίους 10:22.

20, 21. (α) Ποιος είναι ο σκοπός αυτού του βιβλίου; (β) Ποια ελευθερία μάς έχει δώσει ο Ιεχωβά; Πώς πρέπει να τη χρησιμοποιούμε;

²⁰ Αυτό το βιβλίο έχει σκοπό να σας βοηθήσει να εκπαιδεύσετε τη συνείδησή σας ώστε να σας προειδοποιεί και να σας προστατεύει στις δύσκολες τελευταίες ημέρες που ζούμε. Επίσης, θα σας βοηθήσει να εφαρμόζετε Γραφικές αρχές σε διάφορες καταστάσεις της ζωής. Βέβαια, δεν θα βρείτε σε αυτό έναν κατάλογο κανόνων για το τι να κάνετε σε κάθε κατάσταση. Εμείς εφαρμόζουμε «τον νόμο του Χριστού», ο οποίος βασίζεται σε θεϊκές αρχές. (Γαλάτες 6:2) Αν δεν υπάρχει συγκεκριμένος νόμος για κάποιο ζήτημα, αυτό δεν είναι δικαιολογία για να κάνουμε κάτι κακό. (2 Κορινθίους 4:1, 2· Εβραίους 4:13· 1 Πέτρου 2:16) Αντίθετα, χρησιμοποιούμε την ελευθερία μας για να δείχνουμε την αγάπη μας για τον Ιεχωβά.

²¹ Όταν στοχαζόμαστε τις Γραφικές αρχές και τις εφαρμόζουμε, μαθαίνουμε να χρησιμοποιούμε «τις δυνάμεις διάκρισής» μας και να σκεφτόμαστε όπως ο Ιεχωβά. (Εβραίους 5:14) Ως αποτέλεσμα, θα έχουμε ως οδηγό στη ζωή μια εκπαιδευμένη συνείδηση, η οποία θα μας βοηθήσει να παραμείνουμε στην αγάπη του Θεού.