Μετάβαση στο περιεχόμενο

Μετάβαση στον πίνακα περιεχομένων

ΑΡΘΡΟ ΜΕΛΕΤΗΣ 18

“Τρέξτε ως το Τέρμα του Δρόμου”

“Τρέξτε ως το Τέρμα του Δρόμου”

«Έχω τρέξει ως το τέρμα του δρόμου».​—2 ΤΙΜ. 4:7.

ΥΜΝΟΣ 129 Πρέπει να Υπομείνουμε

ΠΕΡΙΛΗΨΗ *

1. Τι πρέπει να κάνουμε όλοι μας;

ΘΑ ΘΕΛΑΤΕ να τρέξετε σε έναν αγώνα που ξέρετε ότι είναι δύσκολος, ιδίως αν ήσασταν άρρωστοι ή κουρασμένοι; Πιθανότατα όχι. Ο απόστολος Παύλος όμως είπε ότι όλοι οι αληθινοί Χριστιανοί συμμετέχουν σε έναν αγώνα. (Εβρ. 12:1) Όλοι μας, νέοι και ηλικιωμένοι, δυνατοί και κουρασμένοι, πρέπει να υπομείνουμε ως το τέλος για να λάβουμε το βραβείο που μας προσφέρει ο Ιεχωβά.​—Ματθ. 24:13.

2. Σύμφωνα με τα εδάφια 2 Τιμόθεο 4:7, 8, γιατί μπορούσε να μιλήσει με παρρησία ο Παύλος;

2 Ο Παύλος μπορούσε να μιλήσει με παρρησία επειδή ο ίδιος είχε καταφέρει να «τρέξει ως το τέρμα του δρόμου». (Διαβάστε 2 Τιμόθεο 4:7, 8) Αλλά σε ποιον αγώνα συγκεκριμένα αναφερόταν;

ΓΙΑ ΠΟΙΟΝ ΑΓΩΝΑ ΠΡΟΚΕΙΤΑΙ;

3. Σε ποιον αγώνα αναφερόταν ο Παύλος;

3 Ο Παύλος ενίοτε χρησιμοποιούσε χαρακτηριστικά των αγώνων που διεξάγονταν στην αρχαία Ελλάδα για να διδάξει σημαντικά μαθήματα. (1 Κορ. 9:25-27· 2 Τιμ. 2:5) Σε αρκετές περιπτώσεις, παρομοίασε τη Χριστιανική πορεία ζωής με αγώνα δρόμου. (1 Κορ. 9:24· Γαλ. 2:2· Φιλιπ. 2:16) Ένα άτομο ξεκινάει αυτόν τον «αγώνα» όταν αφιερώνεται στον Ιεχωβά και βαφτίζεται. (1 Πέτρ. 3:21) Περνάει τη γραμμή του τερματισμού όταν ο Ιεχωβά τού δίνει το βραβείο της αιώνιας ζωής.​—Ματθ. 25:31-34, 46· 2 Τιμ. 4:8.

4. Τι θα εξετάσουμε σε αυτό το άρθρο;

4 Ποιες είναι μερικές ομοιότητες ανάμεσα σε έναν αγώνα δρόμου μεγάλης απόστασης και στον Χριστιανικό τρόπο ζωής; Υπάρχουν αρκετές, αλλά εμείς θα εξετάσουμε τρεις. Πρώτον, πρέπει να ακολουθούμε τη σωστή πορεία. Δεύτερον, πρέπει να μένουμε προσηλωμένοι στη γραμμή του τερματισμού. Τρίτον, χρειάζεται να υπερπηδούμε εμπόδια που παρουσιάζονται στη διάρκεια του αγώνα.

ΝΑ ΑΚΟΛΟΥΘΕΙΤΕ ΤΗ ΣΩΣΤΗ ΠΟΡΕΙΑ

Όλοι πρέπει να ακολουθούμε τη Χριστιανική πορεία ζωής (Βλέπε παραγράφους 5-7) *

5. Ποια πορεία πρέπει να ακολουθούμε, και γιατί;

5 Προκειμένου να κερδίσουν οι δρομείς το βραβείο σε έναν κυριολεκτικό αγώνα, πρέπει να ακολουθούν την πορεία που έχουν καθορίσει οι διοργανωτές. Παρόμοια, αν εμείς θέλουμε να λάβουμε το βραβείο της αιώνιας ζωής, πρέπει να ακολουθούμε τη Χριστιανική πορεία, δηλαδή τον Χριστιανικό τρόπο ζωής. (Πράξ. 20:24· 1 Πέτρ. 2:21) Ωστόσο, ο Σατανάς και όσοι ακολουθούν το παράδειγμά του θέλουν να κάνουμε διαφορετική επιλογή και να “τρέχουμε μαζί τους”. (1 Πέτρ. 4:4) Χλευάζουν την πορεία ζωής που ακολουθούμε και ισχυρίζονται ότι ο δικός τους δρόμος είναι καλύτερος, ότι οδηγεί στην ελευθερία. Αλλά ο ισχυρισμός τους είναι ψευδής.​—2 Πέτρ. 2:19.

6. Τι μαθαίνετε από το παράδειγμα του Μπράιαν;

6 Όποιος τρέχει μαζί με εκείνους που επηρεάζονται από τον κόσμο του Σατανά ανακαλύπτει σύντομα ότι ο δρόμος που διάλεξε δεν οδηγεί στην ελευθερία αλλά στη δουλεία. (Ρωμ. 6:16) Σκεφτείτε το παράδειγμα του Μπράιαν. Οι γονείς του τον παρότρυναν να ακολουθήσει τη Χριστιανική πορεία ζωής. Αλλά στην εφηβική του ηλικία, ο Μπράιαν αμφισβητούσε το αν αυτός ο δρόμος θα του έφερνε ευτυχία. Αποφάσισε να τρέχει με εκείνους που ζούσαν σύμφωνα με τους κανόνες του Σατανά. «Δεν φανταζόμουν ότι η δήθεν ελευθερία που αποζητούσα θα με οδηγούσε στα δίχτυα των εθισμών», αφηγείται ο ίδιος. «Έφτασα στο σημείο να παίρνω ναρκωτικά, να πίνω πολύ και να ζω ανήθικα. Τα επόμενα χρόνια, δοκίμαζα όλο και σκληρότερα ναρκωτικά και κατέληξα εξαρτημένος από πολλές ουσίες. . . . Άρχισα, λοιπόν, να πουλάω ναρκωτικά για να συνεχίζω να ζω έτσι». Τελικά, ο Μπράιαν αποφάσισε να ζήσει σύμφωνα με τους κανόνες του Ιεχωβά. Άλλαξε δρόμο και βαφτίστηκε το 2001. Τώρα που ακολουθεί τη Χριστιανική πορεία ζωής, είναι πραγματικά ευτυχισμένος. *

7. Σύμφωνα με τα εδάφια Ματθαίος 7:13, 14, ποιες δύο οδοί ανοίγονται μπροστά μας;

7 Πόσο σημαντικό είναι να επιλέξουμε τη σωστή οδό! Ο Σατανάς θέλει να σταματήσουμε όλοι να τρέχουμε στη στενόχωρη οδό που «οδηγεί στη ζωή» και να μπούμε στην ευρύχωρη οδό, στην οποία βαδίζουν οι περισσότεροι άνθρωποι στον κόσμο. Αυτή η οδός είναι δημοφιλής και πιο εύκολη. Αλλά «οδηγεί στην καταστροφή». (Διαβάστε Ματθαίος 7:13, 14) Για να παραμείνουμε στη σωστή οδό και να μην ξεστρατίσουμε, πρέπει να εμπιστευόμαστε στον Ιεχωβά και να τον ακούμε.

ΝΑ ΜΕΝΕΤΕ ΠΡΟΣΗΛΩΜΕΝΟΙ ΚΑΙ ΝΑ ΑΠΟΦΕΥΓΕΤΕ ΤΑ ΠΡΟΣΚΟΜΜΑΤΑ

Πρέπει να μένουμε προσηλωμένοι στο βραβείο και να μην κάνουμε άλλους να προσκόπτουν (Βλέπε παραγράφους 8-12) *

8. Αν ένας δρομέας σκοντάψει, τι κάνει;

8 Οι δρομείς σε έναν αγώνα μεγάλης απόστασης κοιτούν ακριβώς μπροστά τους για να μη σκοντάψουν. Ακόμα και έτσι όμως, μπορεί να σκοντάψουν κατά λάθος πάνω σε κάποιον άλλον δρομέα ή να πατήσουν σε μια λακκούβα. Αν πέσουν, σηκώνονται και συνεχίζουν να τρέχουν. Εστιάζουν κυρίως, όχι στο τι τους έκανε να σκοντάψουν, αλλά στη γραμμή του τερματισμού και στο βραβείο που ελπίζουν να κερδίσουν.

9. Τι πρέπει να κάνουμε αν προσκόψουμε;

9 Στον δικό μας αγώνα, μπορεί πολλές φορές να προσκόψουμε, ή αλλιώς να σκοντάψουμε, κάνοντας λάθη με τα λόγια ή τις πράξεις μας. Ή ενδέχεται οι άλλοι δρομείς να κάνουν λάθη που μας πληγώνουν. Αυτό είναι αναμενόμενο. Είμαστε όλοι ατελείς και όλοι τρέχουμε στην ίδια στενόχωρη οδό προς τη ζωή. Επομένως, είναι αναπόφευκτο να «πέφτουμε» ο ένας πάνω στον άλλον κατά καιρούς. Ο Παύλος αναγνώρισε ότι κάποιες φορές θα δίνουμε ο ένας στον άλλον «αιτία για παράπονο». (Κολ. 3:13) Αντί όμως να εστιάζουμε στο τι μας έκανε να προσκόψουμε, ας μένουμε προσηλωμένοι στο βραβείο που είναι μπροστά μας. Αν προσκόψουμε, ας επιλέξουμε να σηκωθούμε και να συνεχίσουμε να τρέχουμε. Αν γεμίσουμε πικρία και μνησικακία και αρνούμαστε να σηκωθούμε, δεν θα φτάσουμε στη γραμμή του τερματισμού ούτε θα λάβουμε το βραβείο. Επιπλέον, θα μπορούσαμε να σταθούμε εμπόδιο σε άλλους που προσπαθούν να τρέξουν στη στενόχωρη οδό προς τη ζωή.

10. Πώς θα αποφύγουμε να γίνουμε «πρόσκομμα» στους άλλους;

10 Ένας άλλος τρόπος για να μη γίνουμε «πρόσκομμα» σε όσους τρέχουν μαζί μας είναι το να υποχωρούμε στις προτιμήσεις τους όταν είναι δυνατόν αντί να διεκδικούμε επίμονα τα δικαιώματά μας. (Ρωμ. 14:13, 19-21· 1 Κορ. 8:9, 13) Εδώ έγκειται και μια σημαντική διαφορά μας από τους δρομείς σε έναν κυριολεκτικό αγώνα. Εκείνοι ανταγωνίζονται μεταξύ τους, και ο καθένας τους προσπαθεί να κερδίσει το βραβείο για τον εαυτό του. Σκέφτονται πρωτίστως τα δικά τους συμφέροντα. Γι’ αυτό, κάποιοι ίσως προσπαθούν να βγουν μπροστά σπρώχνοντας τους άλλους. Αντίθετα, εμείς δεν ανταγωνιζόμαστε μεταξύ μας. (Γαλ. 5:26· 6:4) Ο στόχος μας είναι να βοηθήσουμε όσο το δυνατόν περισσότερους να περάσουν τη γραμμή του τερματισμού μαζί μας και να λάβουν το βραβείο της ζωής. Προσπαθούμε λοιπόν να εφαρμόζουμε τη θεόπνευστη συμβουλή του Παύλου να “φροντίζουμε, όχι μόνο για τα δικά μας συμφέροντα, αλλά και για τα συμφέροντα των άλλων”.​—Φιλιπ. 2:4.

11. Σε τι μένει προσηλωμένος ένας δρομέας, και γιατί;

11 Εκτός του ότι κοιτούν τον δρόμο ευθεία μπροστά τους, οι δρομείς σε έναν κυριολεκτικό αγώνα μένουν προσηλωμένοι στη γραμμή του τερματισμού. Ακόμα και αν δεν τη βλέπουν με τα μάτια τους, φαντάζονται ότι την περνούν και ότι λαβαίνουν το βραβείο. Διατηρούν ισχυρό κίνητρο έχοντας ξεκάθαρα στον νου τους το βραβείο.

12. Τι μας προσφέρει με καλοσύνη ο Ιεχωβά;

12 Στον αγώνα στον οποίο τρέχουμε εμείς, ο Ιεχωβά προσφέρει με καλοσύνη στον λαό του μια εγγυημένη ανταμοιβή αν τον ολοκληρώσουν: αιώνια ζωή είτε στον ουρανό είτε στον παράδεισο στη γη. Οι Γραφές δίνουν μια πρόγευση αυτής της ανταμοιβής, οπότε μπορούμε να φανταστούμε πόσο θαυμάσια θα είναι η ζωή μας. Αν διατηρούμε ζωντανή την ελπίδα στη διάνοια και στην καρδιά μας, δεν θα επιτρέπουμε σε τίποτα να μας κάνει να προσκόψουμε οριστικά.

ΣΥΝΕΧΙΣΤΕ ΝΑ ΤΡΕΧΕΤΕ ΠΑΡΑ ΤΑ ΕΜΠΟΔΙΑ

Θέλουμε να συνεχίσουμε να τρέχουμε στον αγώνα για ζωή παρά τα εμπόδια που αντιμετωπίζουμε προσωπικά (Βλέπε παραγράφους 13-20) *

13. Ποιο πλεονέκτημα έχουμε σε σύγκριση με τους κυριολεκτικούς δρομείς;

13 Οι δρομείς στους αρχαίους ελληνικούς αγώνες έπρεπε να υπερπηδούν εμπόδια όπως η κούραση και ο πόνος. Αλλά τα μόνα πράγματα στα οποία μπορούσαν να βασιστούν ήταν η εκγύμνασή τους και η δική τους δύναμη. Όπως εκείνοι οι δρομείς, έτσι και εμείς «γυμναζόμαστε» για να τρέχουμε στον αγώνα μας. Έχουμε όμως ένα πλεονέκτημα σε σύγκριση με αυτούς. Εμείς μπορούμε να αντλούμε δύναμη από μια ανεξάντλητη πηγή. Αν στηριζόμαστε στον Ιεχωβά, εκείνος υπόσχεται, όχι μόνο να φροντίζει για την εκγύμνασή μας, αλλά και να μας κάνει ισχυρούς!​—1 Πέτρ. 5:10.

14. Πώς μπορούμε να βλέπουμε τα εμπόδια σύμφωνα με τα εδάφια 2 Κορινθίους 12:9, 10;

14 Ο Παύλος συναντούσε πολλά εμπόδια στον αγώνα του. Εκτός του ότι αντιμετώπιζε προσβολές και διωγμό από άλλους, κατά καιρούς και ο ίδιος ένιωθε αδύναμος και πάλευε με «ένα αγκάθι στη σάρκα», όπως το αποκαλούσε. (2 Κορ. 12:7) Αντί όμως να βλέπει αυτά τα εμπόδια ως λόγο για να εγκαταλείψει τις προσπάθειες, τα έβλεπε ως ευκαιρία για να στηριχτεί στον Ιεχωβά. (Διαβάστε 2 Κορινθίους 12:9, 10) Γι’ αυτό, ο Ιεχωβά τον βοηθούσε να αντεπεξέλθει σε όλες του τις δοκιμασίες.

15. Τι θα γευτούμε αν μιμούμαστε τον Παύλο;

15 Ίσως και εμείς αντιμετωπίζουμε προσβολές ή διωγμό για την πίστη μας. Μπορεί επίσης να παλεύουμε με προβλήματα υγείας ή με την εξάντληση. Αλλά αν μιμούμαστε τον Παύλο, καθένα από αυτά τα εμπόδια μπορεί να μετατραπεί σε ευκαιρία για να γευτούμε τη στοργική υποστήριξη του Ιεχωβά.

16. Ακόμα και αν έχετε κλονισμένη υγεία, τι μπορείτε να κάνετε;

16 Μήπως είστε κατάκοιτοι ή καθηλωμένοι σε αναπηρικό αμαξίδιο; Μήπως τα γόνατά σας είναι αδύναμα ή η όρασή σας έχει εξασθενήσει; Ακόμα και αν αντιμετωπίζετε κάτι τέτοιο, μπορείτε να τρέχετε μαζί με όσους είναι νέοι και υγιείς! Πολλοί ηλικιωμένοι και ανήμποροι τρέχουν στον δρόμο προς τη ζωή. Δεν τα καταφέρνουν με τη δική τους δύναμη. Απεναντίας, αντλούν δύναμη από τον Ιεχωβά παρακολουθώντας τις συναθροίσεις μέσω τηλεφώνου ή μέσω ροής βίντεο. Συμμετέχουν δε στο έργο μαθήτευσης δίνοντας μαρτυρία σε γιατρούς, νοσηλευτές και συγγενείς.

17. Πώς νιώθει ο Ιεχωβά για όσους έχουν σωματικούς περιορισμούς;

17 Αν έχετε σωματικούς περιορισμούς, ποτέ μην επιτρέψετε στην αποθάρρυνση να σας πείσει ότι αδυνατείτε να τρέξετε στον δρόμο προς τη ζωή. Ο Ιεχωβά σάς αγαπάει για την πίστη σας και για το ιστορικό της υπομονής σας. Τώρα χρειάζεστε περισσότερο από ποτέ τη βοήθειά του, και εκείνος δεν θα σας εγκαταλείψει. (Ψαλμ. 9:10) Απεναντίας, θα σας πλησιάσει ακόμα περισσότερο. Προσέξτε τα σχόλια μιας αδελφής που αντιμετωπίζει κάποιες σοβαρές παθήσεις: «Καθώς τα προβλήματα υγείας μου αυξάνονται, οι ευκαιρίες να μεταδίδω σε άλλους την αλήθεια μειώνονται. Ξέρω όμως ότι ακόμα και οι μικρές μου προσπάθειες φέρνουν χαρά στην καρδιά του Ιεχωβά, και αυτό με κάνει ευτυχισμένη». Όταν νιώθετε πεσμένοι, να θυμάστε ότι δεν είστε μόνοι. Να σκέφτεστε το παράδειγμα του Παύλου και να φέρνετε στον νου σας τα ενθαρρυντικά του λόγια: «Βρίσκω ευχαρίστηση σε αδυναμίες, . . . διότι όταν είμαι αδύναμος, τότε είμαι δυνατός».​—2 Κορ. 12:10.

18. Σε ποια ιδιαίτερα δύσκολη θέση βρίσκονται μερικά άτομα;

18 Μερικά άτομα που τρέχουν στον δρόμο προς τη ζωή αντιμετωπίζουν ένα άλλο εμπόδιο. Παλεύουν με προσωπικές καταστάσεις που οι άλλοι δεν βλέπουν και ίσως δεν κατανοούν. Για παράδειγμα, ίσως πάσχουν από κατάθλιψη ή κυριεύονται από ανησυχία. Γιατί είναι ιδιαίτερα δύσκολη η θέση αυτών των αγαπητών υπηρετών του Ιεχωβά; Επειδή όταν κάποιος έχει σπάσει το χέρι του ή είναι καθηλωμένος σε αναπηρικό αμαξίδιο, όλοι βλέπουν το πρόβλημά του και ίσως υποκινούνται να βοηθήσουν. Ωστόσο, όταν κάποιος παλεύει με μια συναισθηματική ή ψυχική διαταραχή, το πρόβλημά του μπορεί να μην είναι εμφανές στους γύρω. Υποφέρει όπως και κάποιος που έχει σπάσει το χέρι του, αλλά μπορεί να μη βρίσκει την ίδια συμπαράσταση.

19. Τι μαθαίνουμε από το παράδειγμα του Μεφιβοσθέ;

19 Αν ζείτε με περιορισμούς και νιώθετε ότι οι άλλοι δεν σας καταλαβαίνουν, ίσως μπορείτε να αντλήσετε δύναμη από το παράδειγμα του Μεφιβοσθέ. (2 Σαμ. 4:4) Εκείνος αντιμετώπιζε μια αναπηρία, ενώ κάποια φορά τον έκρινε άδικα ο βασιλιάς Δαβίδ. Ο Μεφιβοσθέ δεν έφταιγε για τις δοκιμασίες που τον βρήκαν. Εντούτοις, δεν ανέπτυξε αρνητική στάση. Εκτιμούσε τα θετικά πράγματα στη ζωή του. Ήταν ευγνώμων για την καλοσύνη που του είχε δείξει ο Δαβίδ στο παρελθόν. (2 Σαμ. 9:6-10) Όταν λοιπόν ο Δαβίδ τον έκρινε άδικα, ο Μεφιβοσθέ είδε τα πράγματα σφαιρικά. Δεν επέτρεψε στο λάθος του Δαβίδ να τον γεμίσει πικρία. Ούτε κατηγόρησε τον Ιεχωβά για την πράξη του Δαβίδ. Ο Μεφιβοσθέ εστίασε στο πώς θα μπορούσε να υποστηρίξει τον βασιλιά που είχε διορίσει ο Ιεχωβά. (2 Σαμ. 16:1-4· 19:24-30) Ο Ιεχωβά φρόντισε να καταγραφεί στον Λόγο του το εξαίρετο παράδειγμα του Μεφιβοσθέ προς όφελός μας.​—Ρωμ. 15:4.

20. Πώς ίσως επηρεάζει μερικούς η ανησυχία, αλλά για ποιο πράγμα μπορούν να είναι βέβαιοι;

20 Μερικοί αδελφοί και αδελφές αντιμετωπίζουν μορφές έντονης ανησυχίας ή άγχους που τους δημιουργούν νευρικότητα και αμηχανία σε καθημερινές κοινωνικές καταστάσεις. Ίσως δυσκολεύονται να βρίσκονται με πολύ κόσμο, αλλά συνεχίζουν να παρακολουθούν τις συναθροίσεις και τις συνελεύσεις. Τους φαίνεται βουνό το να μιλούν σε αγνώστους, αλλά συζητούν με τους ανθρώπους στη διακονία αγρού. Αν κάτι τέτοιο αληθεύει και για εσάς, τότε να ξέρετε ότι δεν αποτελείτε εξαίρεση. Πολλοί δίνουν μάχη με παρόμοια προβλήματα. Να θυμάστε ότι ο Ιεχωβά ευαρεστείται με τις ολόψυχες προσπάθειές σας. Το γεγονός ότι δεν το έχετε βάλει κάτω αποδεικνύει ότι εκείνος σας ευλογεί και σας δίνει την αναγκαία δύναμη. * (Φιλιπ. 4:6, 7· 1 Πέτρ. 5:7) Αν υπηρετείτε τον Ιεχωβά παρά τους σωματικούς ή τους συναισθηματικούς σας περιορισμούς, μπορείτε να είστε βέβαιοι ότι τον ευαρεστείτε.

21. Τι θα μπορέσουμε όλοι να κάνουμε με τη βοήθεια του Ιεχωβά;

21 Ευτυχώς, υπάρχουν διαφορές ανάμεσα σε έναν κυριολεκτικό αγώνα και στον αγώνα για τον οποίο μιλάει ο Παύλος. Σε έναν αγώνα δρόμου στους Βιβλικούς χρόνους, μόνο ένα άτομο κέρδιζε το βραβείο. Σε αντίθεση με αυτό, όλοι όσοι υπομένουν πιστά στη Χριστιανική πορεία ζωής λαβαίνουν το βραβείο της αιώνιας ζωής. (Ιωάν. 3:16) Επίσης, σε έναν κυριολεκτικό αγώνα, όλοι οι δρομείς έπρεπε να είναι σε καλή φυσική κατάσταση. Διαφορετικά, δεν είχαν και πολλές πιθανότητες να νικήσουν. Από την άλλη πλευρά, πολλοί από εμάς έχουν σωματικούς περιορισμούς, και όμως υπομένουν. (2 Κορ. 4:16) Με τη βοήθεια του Ιεχωβά, όλοι θα τρέξουμε ως το τέρμα του δρόμου!

ΥΜΝΟΣ 144 Προσηλώστε τα Μάτια σας στο Βραβείο!

^ παρ. 5 Πολλοί υπηρέτες του Ιεχωβά σήμερα υποφέρουν από τις συνέπειες της προχωρημένης ηλικίας, ενώ αρκετοί αντιμετωπίζουν κάποια εξουθενωτική ασθένεια. Και όλοι μας νιώθουμε κατά καιρούς κουρασμένοι. Ως εκ τούτου, η σκέψη ενός αγώνα δρόμου ίσως μας τρομάζει. Σε αυτό το άρθρο, θα δούμε πώς μπορούμε όλοι να τρέχουμε με υπομονή και να βγούμε νικητές στον αγώνα για ζωή για τον οποίο μίλησε ο απόστολος Παύλος.

^ παρ. 6 Βλέπε το άρθρο «“Η Αγία Γραφή Αλλάζει Ζωές» στη Σκοπιά 1 Ιανουαρίου 2013.

^ παρ. 20 Για επιπρόσθετες πρακτικές συμβουλές σχετικά με την αντιμετώπιση της ανησυχίας και του άγχους καθώς και για εμπειρίες ατόμων που τα βγάζουν πέρα με τέτοια προβλήματα, βλέπε το πρόγραμμα του Μαΐου 2019 στο jw.org®. Επιλέξτε ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ > JW BROADCASTING®.

^ παρ. 63 ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΕΙΚΟΝΑΣ: Ένας ηλικιωμένος αδελφός παραμένει στη σωστή Χριστιανική πορεία χάρη στο ότι είναι δραστήριος στη διακονία.

^ παρ. 65 ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΕΙΚΟΝΑΣ: Θα μπορούσαμε να κάνουμε άλλους να προσκόψουν είτε αν επιμένουμε να πιουν περισσότερο αλκοόλ είτε αν δεν θέτουμε όρια στο πόσο πίνουμε εμείς.

^ παρ. 67 ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΕΙΚΟΝΑΣ: Ακόμα και όταν είναι κατάκοιτος στο νοσοκομείο, ένας αδελφός συνεχίζει τον Χριστιανικό αγώνα δίνοντας μαρτυρία στους γιατρούς και στους νοσηλευτές του.