Μετάβαση στο περιεχόμενο

Μετάβαση στον πίνακα περιεχομένων

ΑΡΘΡΟ ΜΕΛΕΤΗΣ 17

ΥΜΝΟΣ 111 Λόγοι για να Χαιρόμαστε

Μη Φύγετε Ποτέ από τον Πνευματικό Παράδεισο

Μη Φύγετε Ποτέ από τον Πνευματικό Παράδεισο

«Να αγάλλεστε . . . και να χαίρεστε παντοτινά για αυτό που δημιουργώ».ΗΣ. 65:18.

ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΙΔΕΑ

Μάθετε πώς μας ωφελεί ο πνευματικός παράδεισος και πώς μπορούμε να ελκύουμε άλλους σε αυτόν.

1. Τι είναι ο πνευματικός παράδεισος, και τι πρέπει να είμαστε αποφασισμένοι να κάνουμε;

 ΥΠΑΡΧΕΙ ένας παράδεισος στη γη σήμερα που σφύζει από ζωή και δραστηριότητα. Είναι γεμάτος με εκατομμύρια ανθρώπους οι οποίοι απολαμβάνουν αληθινή ειρήνη. Όσοι βρίσκονται ήδη σε αυτόν τον παράδεισο είναι αποφασισμένοι να μη φύγουν ποτέ. Θέλουν επίσης να έρθουν κοντά τους σε αυτό το μοναδικό περιβάλλον όσο το δυνατόν περισσότεροι άνθρωποι. Ποιο είναι αυτό το μοναδικό περιβάλλον; Ο πνευματικός παράδεισος! a

2. Τι είναι εκπληκτικό όσον αφορά τον πνευματικό παράδεισο;

2 Είναι εκπληκτικό το ότι ο Ιεχωβά έχει δημιουργήσει ένα γαλήνιο περιβάλλον μέσα σε έναν κόσμο τον οποίο ο Σατανάς έχει μετατρέψει σε ένα επικίνδυνο μέρος, γεμάτο μίσος και πονηρία. (1 Ιωάν. 5:19· Αποκ. 12:12) Ο στοργικός Θεός μας βλέπει την επιβλαβή επίδραση αυτού του συστήματος πραγμάτων και παρέχει την ασφάλεια που χρειαζόμαστε για να ευημερούμε πνευματικά. Ο Λόγος του περιγράφει τον πνευματικό παράδεισο τόσο ως ασφαλές «καταφύγιο» όσο και ως “καλοποτισμένο κήπο”. (Ησ. 4:6· 58:11) Με την ευλογία του Ιεχωβά, εκείνοι που κατοικούν σε αυτόν τον παράδεισο είναι σε θέση να ακμάζουν σε αυτές τις δύσκολες τελευταίες ημέρες.—Ησ. 54:14· 2 Τιμ. 3:1.

3. Ποια ήταν η αρχαία εκπλήρωση του 65ου κεφαλαίου του Ησαΐα;

3 Μέσω του προφήτη Ησαΐα, ο Ιεχωβά περιέγραψε πώς θα ήταν η ζωή εκείνων που θα κατοικούσαν στον πνευματικό παράδεισο. Μπορείτε να βρείτε αυτή την περιγραφή στο 65ο κεφάλαιο του Ησαΐα, το οποίο είχε μια αρχική εκπλήρωση το 537 Π.Κ.Χ. Τότε, οι μετανοημένοι Ιουδαίοι απελευθερώθηκαν από την αιχμαλωσία στη Βαβυλώνα και επέστρεψαν στην πατρίδα τους. Ο Ιεχωβά ευλόγησε τον λαό του και τους βοήθησε να κάνουν ξανά όμορφη την κατεστραμμένη πόλη της Ιερουσαλήμ, καθώς και να αποκαταστήσουν τον ναό της ως το κέντρο της αληθινής λατρείας στον Ισραήλ.—Ησ. 51:11· Ζαχ. 8:3.

4. Ποια είναι η σύγχρονη εκπλήρωση του 65ου κεφαλαίου του Ησαΐα;

4 Μια δεύτερη εκπλήρωση της προφητείας του Ησαΐα άρχισε το 1919 Κ.Χ., όταν οι σύγχρονοι λάτρεις του Ιεχωβά απελευθερώθηκαν από την αιχμαλωσία στη Βαβυλώνα τη Μεγάλη. Τότε, ο πνευματικός παράδεισος άρχισε να διαμορφώνεται σε ολόκληρη τη γη. Ζηλωτές διαγγελείς της Βασιλείας σχημάτισαν πολλές εκκλησίες και άρχισαν να παράγουν πνευματικούς καρπούς. Άντρες και γυναίκες που άλλοτε εκδήλωναν βίαιες, ζωώδεις τάσεις “ντύθηκαν τη νέα προσωπικότητα που δημιουργήθηκε σύμφωνα με το θέλημα του Θεού”. (Εφεσ. 4:24) Βέβαια, πολλές από τις ευλογίες που περιέγραψε ο Ησαΐας θα γίνουν πραγματικότητα με κυριολεκτική έννοια στον μελλοντικό νέο κόσμο. Αλλά ακόμα και τώρα απολαμβάνουμε πλούσια οφέλη. Ας δούμε πώς μας επηρεάζει αυτός ο πνευματικός παράδεισος και γιατί δεν πρέπει να φύγουμε ποτέ από αυτόν.

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΕΚΕΙΝΩΝ ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΟΝΤΑΙ ΣΤΟΝ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟ ΠΑΡΑΔΕΙΣΟ

5. Σύμφωνα με την υπόσχεση που βρίσκεται στο εδάφιο Ησαΐας 65:13, τι απολαμβάνουμε μέσα στον πνευματικό παράδεισο;

5 Υγιείς και αναζωογονημένοι. Η προφητεία του Ησαΐα αντιπαραβάλλει παραστατικά τη ζωή εκείνων που είναι μέσα στον πνευματικό παράδεισο με τη ζωή εκείνων που δεν είναι. (Διαβάστε Ησαΐας 65:13) Ο Ιεχωβά ικανοποιεί γενναιόδωρα τις πνευματικές ανάγκες των λάτρεών του. Έχουμε το άγιο πνεύμα του, τον γραπτό του Λόγο και άφθονη πνευματική τροφή, έτσι ώστε “να τρώμε, . . . να πίνουμε . . . και να χαιρόμαστε”. (Παράβαλε Αποκάλυψη 22:17) Αντίθετα, εκείνοι που βρίσκονται έξω από τον πνευματικό παράδεισο “πεινούν . . . , διψούν . . . και ντροπιάζονται”. Οι πνευματικές τους ανάγκες δεν ικανοποιούνται.—Αμώς 8:11.

6. Πώς περιγράφουν τα εδάφια Ιωήλ 2:21-24 τις πνευματικές μας προμήθειες, και πώς μας ωφελούν αυτές;

6 Ο Ιωήλ χρησιμοποίησε στην προφητεία του βασικά είδη διατροφής όπως τα σιτηρά, το κρασί και το ελαιόλαδο για να δείξει ότι ο Ιεχωβά προμηθεύει άφθονα στον λαό Του ό,τι έχει ανάγκη, περιλαμβανομένης και της πνευματικής τροφής. (Ιωήλ 2:21-24) Το κάνει αυτό με την Αγία Γραφή και τις Βιβλικές μας εκδόσεις, με τον ιστότοπό μας, καθώς και με τις συναθροίσεις και τις συνελεύσεις μας. Μπορούμε να ωφελούμαστε από πνευματικές προμήθειες κάθε μέρα και, ως αποτέλεσμα, νιώθουμε πιο υγιείς και πιο αναζωογονημένοι.

7. Τι μας χαρίζει “καλή κατάσταση καρδιάς”; (Ησαΐας 65:14)

7 Ευτυχισμένοι και ικανοποιημένοι. Οι υπηρέτες του Θεού μπορούν να «φωνάζουν χαρούμενα» επειδή η καρδιά τους ξεχειλίζει από εκτίμηση. (Διαβάστε Ησαΐας 65:14) Οι εποικοδομητικές αλήθειες και οι παρηγορητικές υποσχέσεις του Λόγου του Θεού, καθώς και η στερεή ελπίδα μας που βασίζεται στη λυτρωτική θυσία του Χριστού μάς χαρίζουν “καλή κατάσταση καρδιάς”. Όταν μιλάμε για αυτά τα πράγματα με τους πνευματικούς αδελφούς και αδελφές μας, νιώθουμε αληθινή ευτυχία!—Ψαλμ. 34:8· 133:1-3.

8. Ποια είναι δύο κύρια χαρακτηριστικά του πνευματικού παραδείσου;

8 Η αγάπη και η ενότητα ανάμεσα στον λαό του Ιεχωβά είναι δύο κύρια χαρακτηριστικά του πνευματικού παραδείσου. Αυτός ο «δεσμός ενότητας» μας δίνει μια ιδέα τού πώς θα είναι η ζωή στον νέο κόσμο, όπου οι υπηρέτες του Ιεχωβά θα απολαμβάνουν ακόμα μεγαλύτερη αγάπη και ενότητα από ό,τι σήμερα. (Κολ. 3:14) Μια αδελφή αφηγείται τι παρατήρησε όταν πρωτογνώρισε τον λαό του Ιεχωβά: «Δεν γνώριζα πώς να είμαι ευτυχισμένη, ούτε ακόμη και με την οικογένειά μου. Η πρώτη φορά που είδα την αγάπη στην πράξη ήταν ανάμεσα στους Μάρτυρες του Ιεχωβά». Οποιοσδήποτε θέλει να βρει αληθινή ευτυχία και ικανοποίηση χρειάζεται να έρθει στον πνευματικό μας παράδεισο. Ό,τι και αν νομίζει αυτός ο κόσμος για τους υπηρέτες του Ιεχωβά, αυτοί έχουν αξιότιμο όνομα, ή αλλιώς υπόληψη, ενώπιον της παγκόσμιας οικογένειάς του.—Ησ. 65:15.

9. Τι υπόσχονται τα εδάφια Ησαΐας 65:16, 17 σχετικά με τις στενοχώριες της ζωής;

9 Γαλήνιοι και ήρεμοι. Το εδάφιο Ησαΐας 65:14 λέει ότι εκείνοι που επιλέγουν να μένουν έξω από τον πνευματικό παράδεισο “κραυγάζουν εξαιτίας του πόνου της καρδιάς τους και θρηνούν γοερά εξαιτίας του συντετριμμένου τους πνεύματος”. Αλλά τι θα πούμε για όλα τα πράγματα που έχουν προξενήσει πόνο και στενοχώρια στον λαό του Θεού; Τελικά, όλα αυτά «θα ξεχαστούν [και] θα κρυφτούν από τα μάτια [του Θεού]». (Διαβάστε Ησαΐας 65:16, 17) Ο Ιεχωβά θα εξαλείψει τα προβλήματά μας και, με τον καιρό, ο πόνος από τέτοιες αναμνήσεις θα εξαφανιστεί εντελώς.

10. Γιατί πιστεύετε ότι αποτελεί ευλογία η συναναστροφή με τους αδελφούς και τις αδελφές σας; (Βλέπε επίσης εικόνα.)

10 Ακόμα και τώρα, τα νεύρα μας ηρεμούν όταν βρισκόμαστε στις συναθροίσεις μας, όπου μπορούμε να χαλαρώσουμε και να αφήσουμε πίσω μας τις πιέσεις αυτού του πονηρού κόσμου. Συμβάλλουμε στη γαλήνη του πνευματικού μας περιβάλλοντος όταν εκδηλώνουμε την αγάπη, τη χαρά, την ειρήνη, την καλοσύνη και την πραότητα που περιλαμβάνονται στον καρπό του πνεύματος του Θεού. (Γαλ. 5:22, 23) Τι ευλογία είναι να είμαστε συνταυτισμένοι με την οργάνωση του Θεού! Όσοι παραμένουν στον πνευματικό παράδεισο θα δουν την πλήρη εκπλήρωση της υπόσχεσης του Θεού για «νέους ουρανούς και νέα γη».

Είναι ευλογία να απολαμβάνουμε τον πνευματικό παράδεισο όντας μέρος της οικογένειας του Θεού (Βλέπε παράγραφο 10) c


11. Σύμφωνα με τα εδάφια Ησαΐας 65:18, 19, πώς πρέπει να μας επηρεάζει ο πνευματικός παράδεισος που έχει δημιουργήσει ο Ιεχωβά;

11 Ευγνώμονες και ενθουσιασμένοι. Ο Ησαΐας κατόπιν αποκαλύπτει γιατί έχουμε κάθε λόγο “να αγαλλόμαστε και να χαιρόμαστε” για τον πνευματικό παράδεισο. Αυτό το περιβάλλον το έχει δημιουργήσει ο Ιεχωβά. (Διαβάστε Ησαΐας 65:18, 19) Να γιατί μας χρησιμοποιεί ώστε να απομακρύνει ανθρώπους από τις πνευματικά κατάξερες οργανώσεις αυτού του παλιού κόσμου και να τους οδηγεί στο όμορφο πνευματικό περιβάλλον μας! Νιώθουμε ενθουσιασμό για τις ευλογίες που απολαμβάνουμε χάρη στο ότι είμαστε στην αλήθεια και υποκινούμαστε να μιλάμε σε άλλους για αυτές.—Ιερ. 31:12.

12. Πώς σας κάνουν να νιώθετε οι υποσχέσεις που περιγράφονται στα εδάφια Ησαΐας 65:20-24, και γιατί;

12 Νιώθουμε επίσης ευγνωμοσύνη και ενθουσιασμό για την ελπίδα που έχουμε ως κάτοικοι του πνευματικού παραδείσου. Σκεφτείτε όλα όσα θα δούμε και θα κάνουμε στον νέο κόσμο του Θεού! Η Αγία Γραφή υπόσχεται: «Δεν θα υπάρχει πια εκεί βρέφος που ζει λίγες μόνο ημέρες, ούτε γέρος που δεν συμπληρώνει τις ημέρες της ζωής του». “Θα χτίσουμε σπίτια και θα κατοικήσουμε σε αυτά, και θα φυτέψουμε αμπέλια και θα φάμε τον καρπό τους”. “Δεν θα μοχθούμε μάταια” επειδή θα είμαστε “ευλογημένοι από τον Ιεχωβά”. Εκείνος μας υπόσχεται μια ασφαλή, βαθιά ικανοποιητική ζωή με πραγματικό σκοπό. Θα γνωρίζει τις ανάγκες όλων των ανθρώπων «προτού καν φωνάξουν» και θα “χορταίνει την επιθυμία κάθε ζωντανού πλάσματος”.—Ησ. 65:20-24· Ψαλμ. 145:16.

13. Πώς περιγράφει το εδάφιο Ησαΐας 65:25 τις αλλαγές που κάνουν οι άνθρωποι στη ζωή τους όταν αρχίζουν να υπηρετούν τον Ιεχωβά;

13 Ειρηνικοί και ασφαλείς. Με τη βοήθεια του πνεύματος του Θεού, πολλά άτομα που προηγουμένως είχαν ζωώδη προσωπικότητα έχουν κάνει αξιοσημείωτες αλλαγές στη ζωή τους. (Διαβάστε Ησαΐας 65:25) Έχουν τιθασεύσει παλιά ανεπιθύμητα χαρακτηριστικά τους. (Ρωμ. 12:2· Εφεσ. 4:22-24) Ομολογουμένως, οι υπηρέτες του Θεού εξακολουθούν να είναι ατελείς, γι’ αυτό θα συνεχίσουμε να κάνουμε λάθη. Ωστόσο, ο Ιεχωβά έχει ενώσει «κάθε είδους ανθρώπους» με έναν αδιάρρηκτο δεσμό αγάπης και ειρήνης. (Τίτο 2:11) Αυτό είναι ένα θαύμα που μόνο ο παντοδύναμος Θεός θα μπορούσε να κάνει!

14. Πώς αποδείχτηκε αληθινό το εδάφιο Ησαΐας 65:25 στην περίπτωση ενός αδελφού;

14 Μπορούν όντως οι άνθρωποι να αλλάξουν την προσωπικότητά τους; Προσέξτε αυτή την εμπειρία. Ένας νεαρός, ο οποίος ήδη μπαινόβγαινε στη φυλακή προτού πατήσει τα 20, ήταν βαθιά μπλεγμένος σε ανήθικη και βίαιη διαγωγή. Είχε φυλακιστεί για κλοπή αυτοκινήτου, διάρρηξη και άλλα σοβαρά αδικήματα. Ήταν έτοιμος να πιαστεί στα χέρια με τον οποιονδήποτε. Όταν πρωτοάκουσε την αλήθεια από την Αγία Γραφή και άρχισε να παρακολουθεί συναθροίσεις των Μαρτύρων του Ιεχωβά, πείστηκε ότι είχε βρει έναν λόγο για να ζει—τον πνευματικό παράδεισο. Αφού έγινε βαφτισμένος Μάρτυρας, σκεφτόταν συχνά πώς εφαρμοζόταν στην περίπτωσή του το εδάφιο Ησαΐας 65:25. Είχε αλλάξει και, από βίαιο άτομο όμοιο με λιοντάρι, είχε γίνει ειρηνικό άτομο όμοιο με αρνί.

15. Γιατί θέλουμε να προσκαλούμε άλλους να μπουν στον πνευματικό παράδεισο, και πώς μπορούμε να το κάνουμε αυτό;

15 Το εδάφιο Ησαΐας 65:13 αρχίζει με τη δήλωση: «Αυτό λοιπόν λέει ο Υπέρτατος Κύριος Ιεχωβά». Το εδάφιο 25 τελειώνει με τα λόγια «λέει ο Ιεχωβά». Τα λόγια του βγαίνουν πάντοτε αληθινά. (Ησ. 55:10, 11) Ο πνευματικός παράδεισος είναι ήδη μια πραγματικότητα. Ο Ιεχωβά έχει δημιουργήσει μια αδελφότητα που είναι αληθινά μοναδική. Ανάμεσα στον λαό του, μπορούμε να βρούμε σχετική ειρήνη και να απολαμβάνουμε μια ασφαλή όαση μέσα σε έναν βίαιο κόσμο. (Ψαλμ. 72:7) Γι’ αυτούς τους λόγους, θέλουμε να βοηθήσουμε όσο το δυνατόν περισσότερους ανθρώπους να ενταχθούν στη Χριστιανική μας αδελφότητα. Μπορούμε να το κάνουμε αυτό εστιάζοντας στο έργο μαθήτευσης.—Ματθ. 28:19, 20.

ΠΩΣ ΝΑ ΕΛΚΥΟΥΜΕ ΑΛΛΟΥΣ ΣΤΟΝ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟ ΠΑΡΑΔΕΙΣΟ

16. Πώς ελκύονται οι άνθρωποι στον πνευματικό παράδεισο;

16 Ο καθένας από εμάς έχει έναν σημαντικό ρόλο να παίξει στο να κάνουμε τον πνευματικό παράδεισο ελκυστικό στους άλλους. Μπορούμε να εκπληρώνουμε αυτόν τον ρόλο αν μιμούμαστε τον Ιεχωβά. Εκείνος δεν φέρνει ανθρώπους στην οργάνωσή του με το ζόρι. Απεναντίας, τους “ελκύει” με καλοσύνη κοντά του. (Ιωάν. 6:44· Ιερ. 31:3) Οι καλόκαρδοι άνθρωποι που μαθαίνουν για τις στοργικές ιδιότητες του Ιεχωβά και την ελκυστική προσωπικότητά του νιώθουν την ακατανίκητη επιθυμία να τον πλησιάσουν. Πώς μπορούμε εμείς, με τις καλές ιδιότητές μας και τη θαυμάσια διαγωγή μας, να ελκύουμε ανθρώπους στον πνευματικό παράδεισο;

17. Πώς μπορούμε να ελκύουμε άλλους στον πνευματικό παράδεισο;

17 Ένας τρόπος με τον οποίο μπορούμε να ελκύουμε άλλους στον πνευματικό παράδεισο είναι το να φερόμαστε στους συλλάτρεις μας με αγάπη και καλοσύνη. Όταν καινούρια άτομα παρακολουθούν τις συναθροίσεις μας, θέλουμε να καταλήγουν στο ίδιο συμπέρασμα με τους απίστους που πιθανότατα παρακολουθούσαν τις συναθροίσεις στην αρχαία Κόρινθο. Εκείνοι δήλωναν: «Ο Θεός είναι όντως ανάμεσά σας». (1 Κορ. 14:24, 25· Ζαχ. 8:23) Επομένως, πρέπει να εφαρμόζουμε συνεχώς τη συμβουλή “να είμαστε ειρηνικοί ο ένας με τον άλλον”.—1 Θεσ. 5:13.

18. Τι μπορεί να ελκύσει κάποιους ανθρώπους στην οργάνωσή μας;

18 Πρέπει πάντα να προσπαθούμε να βλέπουμε τους αδελφούς και τις αδελφές μας όπως τους βλέπει ο Ιεχωβά. Το κάνουμε αυτό εστιάζοντας στις θετικές τους ιδιότητες και όχι στις ατέλειές τους, οι οποίες τελικά θα εξαφανιστούν. Μπορούμε να λύνουμε οποιεσδήποτε διαφορές μεταξύ μας με πνεύμα αγάπης αν πάντοτε “δείχνουμε καλοσύνη ο ένας στον άλλον και τρυφερή συμπόνια, συγχωρώντας ανεπιφύλακτα ο ένας τον άλλον”. (Εφεσ. 4:32) Τότε ο πνευματικός παράδεισος θα ελκύει ανθρώπους που θέλουν να τους φέρονται οι άλλοι με παρόμοιο τρόπο. b

ΜΕΙΝΕΤΕ ΜΕΣΑ ΣΤΟΝ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟ ΠΑΡΑΔΕΙΣΟ

19. (α) Όπως φαίνεται στο πλαίσιο « Έφυγαν και Γύρισαν Πίσω», τι έχουν πει μερικοί αφού επέστρεψαν στον πνευματικό παράδεισο; (β) Τι πρέπει να είμαστε αποφασισμένοι να κάνουμε; (Βλέπε επίσης εικόνα.)

19 Πόσο εκτιμούμε τον πνευματικό μας παράδεισο! Είναι πιο όμορφος από ποτέ άλλοτε και κατοικείται από περισσότερους υμνητές του Ιεχωβά από ποτέ άλλοτε. Ας είμαστε αιώνια ευγνώμονες για τον παράδεισο που δημιούργησε ο Ιεχωβά για εμάς. Οποιοσδήποτε θέλει να είναι αναζωογονημένος, ικανοποιημένος, ήρεμος και ασφαλής πρέπει να μπει στον πνευματικό παράδεισο και να μη φύγει ποτέ! Να προσέχετε όμως επειδή ο Σατανάς κάνει ό,τι μπορεί για να μας δελεάσει ώστε να φύγουμε. (1 Πέτρ. 5:8· Αποκ. 12:9) Δεν πρέπει να τον αφήσουμε να τα καταφέρει. Ας προστατεύουμε σθεναρά την ομορφιά, την αγνότητα και την ειρήνη του πνευματικού παραδείσου.

Εκείνοι που παραμένουν στον πνευματικό παράδεισο θα απολαύσουν και τον μελλοντικό κυριολεκτικό παράδεισο (Βλέπε παράγραφο 19)


ΠΩΣ ΘΑ ΑΠΑΝΤΟΥΣΑΤΕ;

  • Τι είναι ο πνευματικός παράδεισος;

  • Ποιες ευλογίες απολαμβάνουμε σε αυτόν τον πνευματικό παράδεισο;

  • Πώς μπορούμε να ελκύουμε άλλους σε αυτόν;

ΥΜΝΟΣ 144 Προσηλώστε τα Μάτια σας στο Βραβείο!

a ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ: Ο όρος «πνευματικός παράδεισος» περιγράφει το περιβάλλον μέσα στο οποίο λατρεύουμε τον Ιεχωβά. Σε αυτόν τον πνευματικό παράδεισο, απολαμβάνουμε μια ειρηνική σχέση με τον Ιεχωβά και μεταξύ μας.

b Παρακολουθήστε το βίντεο Πού Βρίσκονται Τώρα; Αλένα Ζιτνίκοβα: Πώς Εκπληρώθηκε το Όνειρό Μου στον ιστότοπο jw.org, και δείτε τις ευλογίες που έχει γευτεί μια αδελφή επειδή βρίσκεται στον πνευματικό παράδεισο.

c ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΕΙΚΟΝΑΣ: Ενώ πολλοί ωφελούνται από τη συναναστροφή με τους άλλους στη συνάθροιση, ένας αδελφός απομονώνεται.