1. Τι σημαίνει να διατηρούμε τη διανοητική μας διαύγεια; (2 Τιμόθεο 4:5)

 ΟΤΑΝ αντιμετωπίζουμε αντιξοότητες, η οσιότητά μας στον Ιεχωβά και στην οργάνωσή του μπορεί να δοκιμαστεί. Πώς μπορούμε να υπερνικούμε τέτοιες δυσκολίες; Χρειάζεται να διατηρούμε τη διανοητική μας διαύγεια και να μένουμε άγρυπνοι, να στεκόμαστε σταθεροί στην πίστη. (Διαβάστε 2 Τιμόθεο 4:5) Διατηρούμε τη διανοητική μας διαύγεια όταν μένουμε ήρεμοι, σκεφτόμαστε καθαρά και προσπαθούμε να βλέπουμε τα πράγματα από την άποψη του Ιεχωβά. Αν ενεργούμε έτσι, οι σκέψεις μας δεν θα ελέγχονται από τα συναισθήματα.

2. Τι θα εξετάσουμε σε αυτό το άρθρο;

² Στο προηγούμενο άρθρο, εξετάσαμε τρεις δυσκολίες που ενδέχεται να αντιμετωπίσουμε και οι οποίες προέρχονται από παράγοντες εκτός της εκκλησίας. Σε αυτό το άρθρο, θα εξετάσουμε τρεις δυσκολίες που μπορεί να αντιμετωπίσουμε εντός της εκκλησίας και οι οποίες θα μπορούσαν να δοκιμάσουν την οσιότητά μας στον Ιεχωβά. Αυτές είναι (1) όταν νιώθουμε ότι μας έχει αδικήσει κάποιος συγχριστιανός μας, (2) όταν λαβαίνουμε διαπαιδαγώγηση και (3) όταν δυσκολευόμαστε να προσαρμοστούμε σε οργανωτικές αλλαγές. Πώς μπορούμε να διατηρούμε τη διανοητική μας διαύγεια και να μένουμε όσια προσκολλημένοι στον Ιεχωβά και στην οργάνωσή του όταν αντιμετωπίζουμε τέτοιες δυσκολίες;

3. Πώς μπορεί να αντιδράσουμε αν νιώθουμε ότι μας έχει αδικήσει κάποιος συγχριστιανός μας;

³ Έχετε νιώσει ποτέ ότι σας αδίκησε ένας συγχριστιανός σας, ίσως κάποιος σε θέση ευθύνης; Πιθανώς ο αδελφός δεν είχε πρόθεση να σας πληγώσει. (Ρωμ. 3:23· Ιακ. 3:2) Παρ’ όλα αυτά,  οι πράξεις του ίσως να σας έχουν στενοχωρήσει. Μπορεί να έχετε χάσει τον ύπνο σας επειδή σκέφτεστε αυτό το ζήτημα. Ίσως μάλιστα να έχετε αναρωτηθεί: “Αν ένας αδελφός μπορεί να φερθεί έτσι, είναι όντως αυτή η οργάνωση του Θεού;” Έτσι ακριβώς θέλει ο Σατανάς να αντιδράσουμε. (2 Κορ. 2:11) Ένας τέτοιος αρνητικός τρόπος σκέψης θα μπορούσε να μας κάνει να απομακρυνθούμε από τον Ιεχωβά και από την οργάνωσή του. Αν λοιπόν νιώθουμε ότι ένας αδελφός ή μια αδελφή μάς έχει αδικήσει, πώς μπορούμε να διατηρήσουμε τη διανοητική μας διαύγεια και να μην ενδώσουμε σε επιβλαβή τρόπο σκέψης;

4. Πώς διατήρησε ο Ιωσήφ τη διανοητική του διαύγεια όταν αδικήθηκε, και ποια διδάγματα μπορούμε να πάρουμε από το παράδειγμά του; (Γένεση 50:19-21)

⁴ Μη γεμίζετε πικρία. Όταν ο Ιωσήφ ήταν έφηβος, οι μεγαλύτεροι αδελφοί του τού φέρονταν άδικα. Τον μισούσαν, και μερικοί από αυτούς ήθελαν μάλιστα να τον σκοτώσουν. (Γέν. 37:4, 18-22) Τελικά, τον πούλησαν ως δούλο. Ως αποτέλεσμα, ο Ιωσήφ αντιμετώπισε σφοδρές δοκιμασίες, οι οποίες διήρκεσαν γύρω στα 13 χρόνια. Ο Ιωσήφ θα μπορούσε να αμφιβάλλει για το αν ο Ιεχωβά όντως τον αγαπούσε. Θα μπορούσε επίσης να αναρωτιέται αν ο Ιεχωβά τον είχε εγκαταλείψει τον καιρό που χρειαζόταν βοήθεια. Αλλά ο Ιωσήφ δεν γέμισε πικρία. Αντίθετα, διατήρησε τη διανοητική του διαύγεια, μένοντας ήρεμος. Όταν του δόθηκε η ευκαιρία να εκδικηθεί τους αδελφούς του, δεν το έκανε αυτό. Ίσα ίσα, τους έδειξε αγάπη και τους συγχώρησε. (Γέν. 45:4, 5) Ο Ιωσήφ συμπεριφέρθηκε έτσι επειδή ήταν σε θέση να σκεφτεί καθαρά. Αντί να εστιάζει στα δικά του προβλήματα, έβλεπε τη μεγαλύτερη εικόνα​—τον σκοπό του Ιεχωβά. (Διαβάστε Γένεση 50:19-21) Ποιο είναι το δίδαγμα; Αν αδικηθείτε, μη γεμίσετε πικρία απέναντι στον Ιεχωβά και μην αναρωτιέστε αν σας έχει εγκαταλείψει. Απεναντίας, να στοχάζεστε το πώς σας βοηθάει να υπομένετε τη δοκιμασία. Επιπρόσθετα, όταν άλλοι σας αδικούν, να προσπαθείτε να καλύπτετε τις ατέλειές τους με την αγάπη.​—1 Πέτρ. 4:8.

5. Πώς διατήρησε ο Μικέας τη διανοητική του διαύγεια όταν ένιωσε ότι είχε αδικηθεί;

⁵ Προσέξτε τη σύγχρονη εμπειρία ενός πρεσβυτέρου από τη Νότια Αμερική, ο οποίος λέγεται Μικέας. b Κάποια φορά, ένιωσε ότι του είχαν φερθεί σκληρά κάποιοι αδελφοί σε θέσεις ευθύνης. Ο ίδιος ανέφερε: «Δεν είχα ξανανιώσει ποτέ τέτοια στενοχώρια. Είχα τρομοκρατηθεί. Έχασα τον ύπνο μου και έκλαιγα από απόγνωση». Ωστόσο, ο Μικέας διατήρησε τη διανοητική του διαύγεια και έκανε μεγάλη προσπάθεια για να θέσει υπό έλεγχο τα αισθήματά του. Προσευχόταν τακτικά ζητώντας από τον Ιεχωβά να του δώσει άγιο πνεύμα και δύναμη για να υπομείνει. Έκανε επίσης έρευνα στις εκδόσεις μας για να βρει πληροφορίες που θα τον βοηθούσαν. Ποιο είναι το δίδαγμα; Αν νιώθετε ότι σας έχει αδικήσει ένας αδελφός ή μια αδελφή, μείνετε ήρεμοι και προσπαθήστε να θέσετε υπό έλεγχο οποιαδήποτε αρνητικά αισθήματα ίσως έχετε. Ίσως δεν ξέρετε ποιες περιστάσεις έκαναν αυτό το άτομο να μιλήσει ή να φερθεί έτσι. Γι’ αυτό, μιλήστε στον Ιεχωβά μέσω προσευχής και ζητήστε του να σας βοηθήσει να δείτε τα πράγματα από την άποψη του άλλου ατόμου. Αυτό ίσως σας βοηθήσει να δώσετε στον συλλάτρη σας το ευεργέτημα της αμφιβολίας και να παραβλέψετε την προσβολή. (Παρ. 19:11) Να θυμάστε ότι ο Ιεχωβά γνωρίζει την κατάστασή σας και θα σας δώσει την αναγκαία δύναμη για να υπομείνετε.​—2 Χρον. 16:9· Εκκλ. 5:8.

6. Γιατί είναι σημαντικό να βλέπουμε τη διαπαιδαγώγηση του Ιεχωβά ως έκφραση της αγάπης του; (Εβραίους 12:5, 6, 11)

⁶ Η διαπαιδαγώγηση μπορεί να είναι συναισθηματικά οδυνηρή. Αλλά αν εστιάζουμε μόνο  στον πόνο, ίσως αρχίσουμε να μικροποιούμε τη διαπαιδαγώγηση, θεωρώντας ότι δεν είναι δικαιολογημένη ή ότι είναι υπερβολικά σκληρή. Ως αποτέλεσμα, μπορεί να μας διαφύγει κάτι πολύ σημαντικό​—το ότι η διαπαιδαγώγηση αποτελεί έκφραση της αγάπης του Ιεχωβά για εμάς. (Διαβάστε Εβραίους 12:5, 6, 11) Και αν επιτρέπουμε στα συναισθήματά μας να μας ελέγχουν, δίνουμε στον Σατανά την ευκαιρία να εκμεταλλευτεί τα αισθήματά μας. Εκείνος θέλει να απορρίψουμε τη διαπαιδαγώγηση και, ακόμα χειρότερα, να απομακρυνθούμε από τον Ιεχωβά και από την εκκλησία. Αν έχετε λάβει διαπαιδαγώγηση, πώς μπορείτε να διατηρήσετε τη διανοητική σας διαύγεια;

7. (α) Όπως δείχνει η εικόνα, πώς χρησιμοποιήθηκε ο Πέτρος από τον Ιεχωβά αφού δέχτηκε διαπαιδαγώγηση; (β) Τι μαθαίνετε από το παράδειγμα του Πέτρου;

⁷ Δεχτείτε τη διαπαιδαγώγηση και κάντε τις αναγκαίες προσαρμογές. Ο Ιησούς επανειλημμένα διόρθωσε τον Πέτρο μπροστά στους άλλους αποστόλους. (Μάρκ. 8:33· Λουκ. 22:31-34) Πόσο θα ντράπηκε ο Πέτρος σε εκείνες τις περιπτώσεις! Ωστόσο, παρέμεινε όσιος στον Ιησού. Δέχτηκε τη διαπαιδαγώγηση και έμαθε από τα λάθη του. Ως αποτέλεσμα, ο Ιεχωβά αντάμειψε την οσιότητα του Πέτρου και του ανέθεσε βαρυσήμαντες ευθύνες στην εκκλησία. (Ιωάν. 21:15-17· Πράξ. 10:24-33· 1 Πέτρ. 1:1) Τι μπορούμε να μάθουμε από το παράδειγμα του Πέτρου; Ωφελούμε τον εαυτό μας και τους άλλους όταν κοιτάζουμε πέρα από την αμηχανία στην οποία μας φέρνει η διαπαιδαγώγηση, δεχόμαστε τη διόρθωση και κάνουμε τις αναγκαίες προσαρμογές. Όταν ενεργούμε έτσι, γινόμαστε ακόμα πιο χρήσιμοι για τον Ιεχωβά και για τους αδελφούς μας.

8, 9. Πώς ένιωθε αρχικά ο Μπερνάρντο όταν έλαβε διαπαιδαγώγηση, αλλά τι τον βοήθησε να διορθώσει τον τρόπο σκέψης του;

⁸ Προσέξτε τι συνέβη στον Μπερνάρντο, έναν αδελφό στη Μοζαμβίκη. Διαγράφηκε από πρεσβύτερος. Πώς ένιωθε αρχικά; Ο ίδιος λέει: «Έτρεφα μνησικακία επειδή δεν μου άρεσε η διαπαιδαγώγηση που έλαβα». Τον απασχολούσε το πώς θα τον έβλεπαν οι άλλοι στην εκκλησία. Παραδέχεται: «Χρειάστηκε να περάσουν μερικοί μήνες για να αποκτήσω τη σωστή άποψη για την κατάσταση και για να ανακτήσω την εμπιστοσύνη μου στον Ιεχωβά και στην οργάνωσή του». Τι βοήθησε τον Μπερνάρντο να δει τα πράγματα σωστά;

⁹ Ο Μπερνάρντο διόρθωσε τον τρόπο σκέψης του. Ο ίδιος εξηγεί: «Όταν υπηρετούσα ως  πρεσβύτερος, χρησιμοποιούσα το εδάφιο Εβραίους 12:7 για να βοηθάω άλλους να έχουν τη σωστή άποψη για τη διαπαιδαγώγηση του Ιεχωβά. Τώρα αναρωτήθηκα: “Ποιος χρειάζεται να εφαρμόζει αυτό το εδάφιο;” Όλοι οι υπηρέτες του Ιεχωβά, μεταξύ αυτών και εγώ». Κατόπιν, ο Μπερνάρντο έκανε περαιτέρω ενέργειες για να ανακτήσει την εμπιστοσύνη του στον Ιεχωβά και στην οργάνωσή Του. Βελτίωσε το πνευματικό του πρόγραμμα, αφιερώνοντας περισσότερο χρόνο για ανάγνωση της Γραφής και βαθύ στοχασμό. Αν και ένιωθε κάποια ανασφάλεια για το πώς τον έβλεπαν οι αδελφοί και οι αδελφές του, συνεργαζόταν μαζί τους στη διακονία και συμμετείχε στις συναθροίσεις. Αργότερα, διορίστηκε ξανά πρεσβύτερος. Αν, όπως ο Μπερνάρντο, έχετε λάβει και εσείς διαπαιδαγώγηση, προσπαθήστε να κοιτάξετε πέρα από την αμηχανία την οποία νιώθετε, δεχτείτε τη συμβουλή και κάντε τις αναγκαίες προσαρμογές. c (Παρ. 8:33· 22:4) Αν ενεργήσετε έτσι, μπορείτε να είστε βέβαιοι ότι ο Ιεχωβά θα σας ανταμείψει για την όσια προσκόλλησή σας σε εκείνον και στην οργάνωσή του.

10. Ποια οργανωτική αλλαγή ίσως δοκίμασε την οσιότητα κάποιων Ισραηλιτών;

¹⁰ Οι οργανωτικές αλλαγές μπορούν να δοκιμάσουν την οσιότητά μας. Αν δεν προσέχουμε, θα μπορούσαμε μάλιστα να τους επιτρέψουμε να μας χωρίσουν από τον Ιεχωβά. Για παράδειγμα, σκεφτείτε πώς θα μπορούσε μια οργανωτική αλλαγή που έγινε υπό τον Μωσαϊκό Νόμο να επηρεάσει κάποιους Ισραηλίτες. Προτού θεσπιστεί ο Νόμος, οι οικογενειάρχες εκτελούσαν ιερατικά καθήκοντα. Έχτιζαν θυσιαστήρια και πρόσφεραν στον Ιεχωβά θυσίες εκ μέρους της οικογένειάς τους. (Γέν. 8:20, 21· 12:7· 26:25· 35:1, 6, 7· Ιώβ 1:5) Όταν όμως θεσπίστηκε ο Νόμος, οι οικογενειάρχες δεν είχαν πια αυτό το προνόμιο. Ο Ιεχωβά διόρισε ιερείς από την οικογένεια του Ααρών για να προσφέρουν θυσίες. Αφότου τέθηκε σε ισχύ αυτή η οργανωτική αλλαγή, αν κάποιος οικογενειάρχης που δεν ήταν απόγονος του Ααρών άρχιζε να ενεργεί ως ιερέας, θα μπορούσε να θανατωθεί. d (Λευιτ. 17:3-6, 8, 9) Ήταν άραγε αυτή η αλλαγή ένας από τους λόγους για τους οποίους ο Κορέ, ο Δαθάν, ο Αβιρών και 250 αρχηγοί αμφισβήτησαν την εξουσία του Μωυσή και του Ααρών; (Αριθ. 16:1-3) Δεν μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα. Όπως και αν είχαν τα πράγματα, ο Κορέ και εκείνοι που πήραν το μέρος του δεν έμειναν όσιοι στον Ιεχωβά. Αν κάποιες οργανωτικές αλλαγές δοκιμάζουν την οσιότητά σας, τι μπορείτε να κάνετε;

11. Τι μαθαίνουμε από το παράδειγμα κάποιων από τους Κααθίτες Λευίτες;

¹¹ Να υποστηρίζετε πλήρως τις οργανωτικές αλλαγές. Κατά τη διάρκεια της οδοιπορίας στην έρημο, οι Κααθίτες φρόντιζαν για έναν εξέχοντα διορισμό. Κάθε φορά που το στρατόπεδο των Ισραηλιτών μετακινούνταν, μερικοί Κααθίτες μετέφεραν την κιβωτό της διαθήκης μπροστά από όλο τον λαό. (Αριθ. 3:29, 31· 10:33· Ιησ. Ναυή 3:2-4) Τι σπουδαίο προνόμιο! Ωστόσο, τα πράγματα άλλαξαν για αυτούς όταν οι Ισραηλίτες εγκαταστάθηκαν στην Υποσχεμένη Γη. Δεν χρειαζόταν πλέον να μετακινείται τακτικά η Κιβωτός. Γι’ αυτό, τον καιρό που βασίλευε ο Σολομών, μερικοί Κααθίτες είχαν ήδη διοριστεί να εργάζονται ως υμνωδοί, κάποιοι υπηρετούσαν ως φύλακες των πυλών και κάποιοι άλλοι φρόντιζαν για τις αποθήκες. (1 Χρον. 6:31-33· 26:1, 24) Δεν έχει καταγραφεί ότι οι Κααθίτες  διαμαρτυρήθηκαν ή απαίτησαν πιο εξέχοντα ρόλο λόγω της πλούσιας κληρονομιάς τους. Ποιο δίδαγμα παίρνουμε; Να υποστηρίζετε ολόκαρδα τις αλλαγές που κάνει η οργάνωση του Ιεχωβά, περιλαμβανομένων και όσων επηρεάζουν τον δικό σας διορισμό. Να βρίσκετε χαρά σε οποιονδήποτε διορισμό σάς δίνεται. Να θυμάστε ότι ο διορισμός σας δεν ορίζει την αξία που έχετε ως άτομο. Ο Ιεχωβά θεωρεί την υπακοή σας πολύ πιο πολύτιμη από οποιονδήποτε διορισμό.​—1 Σαμ. 15:22.

12. Πώς ένιωθε η Ζαΐνα όταν έφυγε από το Μπέθελ επειδή διορίστηκε στον αγρό;

¹² Πάρτε για παράδειγμα τη Ζαΐνα, μια αδελφή από τη Μέση Ανατολή, η οποία έλαβε αλλαγή διορισμού και έχασε ένα προνόμιο που αγαπούσε πολύ. Διορίστηκε στον αγρό αφού είχε υπηρετήσει στο Μπέθελ πάνω από 23 χρόνια. Η ίδια λέει: «Η αλλαγή του διορισμού μου ήταν μεγάλο σοκ για εμένα. Ένιωθα άχρηστη και αναρωτιόμουν συνεχώς: “Τι λάθος έκανα;”» Δυστυχώς, μερικοί αδελφοί και αδελφές στην εκκλησία πρόσθεταν στον πόνο της λέγοντάς της: «Αν ήσουν αρκετά καλή, η οργάνωση θα σε κρατούσε». Για κάποιο διάστημα, η Ζαΐνα ένιωθε τόσο αποκαρδιωμένη ώστε έκλαιγε κάθε βράδυ. Αλλά λέει: «Ποτέ δεν επέτρεψα στον εαυτό μου να αμφιβάλλει για την οργάνωση ή για την αγάπη του Ιεχωβά». Πώς κατάφερε η Ζαΐνα να διατηρήσει τη διανοητική της διαύγεια;

13. Τι έκανε η Ζαΐνα για να υπερνικήσει τα αρνητικά της αισθήματα;

¹³ Η Ζαΐνα κατάφερε να υπερνικήσει τα αρνητικά της αισθήματα. Πώς; Διάβασε στις εκδόσεις μας άρθρα σχετικά με το πρόβλημα που αντιμετώπιζε. Το άρθρο «Μπορείτε να Αντιμετωπίσετε την Αποθάρρυνση!» στη Σκοπιά 1 Φεβρουαρίου 2001 τη βοήθησε πολύ. Εκείνο το άρθρο εξηγεί πώς ο Βιβλικός συγγραφέας Μάρκος ίσως πάλεψε με παρόμοια αισθήματα κάποιες φορές που άλλαξε διορισμό. Η Ζαΐνα θυμάται: «Το παράδειγμα του Μάρκου ήταν το φάρμακο που με βοήθησε να ξεπεράσω την αποθάρρυνση». Επίσης, η Ζαΐνα έμεινε κοντά στους φίλους της, δεν απομονώθηκε ούτε ενέδωσε στην αυτολύπηση. Συμπέρανε ότι το πνεύμα του Ιεχωβά επενεργεί μέσω της οργάνωσής του και ότι οι αδελφοί που ασκούσαν την ηγεσία νοιάζονταν βαθιά για εκείνη. Αλλά συνειδητοποίησε επίσης ότι η οργάνωση του Θεού πρέπει να κάνει ό,τι είναι καλύτερο για να επιτελεστεί το έργο του Ιεχωβά.

14. Σε ποια οργανωτική αλλαγή δυσκολευόταν να προσαρμοστεί ο Βλάντο, και τι τον βοήθησε;

¹⁴ Ο Βλάντο, ένας 73χρονος πρεσβύτερος στη  Σλοβενία, δυσκολεύτηκε όταν η εκκλησία του συγχωνεύτηκε με κάποια άλλη και η Αίθουσα Βασιλείας στην οποία συναθροιζόταν έκλεισε. Ο Βλάντο λέει: «Δεν καταλάβαινα γιατί θα έκλεινε μια τόσο όμορφη Αίθουσα Βασιλείας. Ένιωθα πληγωμένος επειδή την είχαμε πρόσφατα ανακαινίσει. Είμαι ξυλουργός και είχα φτιάξει μερικά από τα καινούρια έπιπλα. Επίσης, η αναδιοργάνωση απαιτούσε πολλές προσαρμογές που δεν ήταν εύκολες για εμάς τους ηλικιωμένους». Τι τον βοήθησε να υποστηρίξει εκείνη την οδηγία; Ο ίδιος εξηγεί: «Η προσαρμογή στις αλλαγές που κάνει η οργάνωση του Ιεχωβά πάντοτε φέρνει ευλογίες. Αυτές οι εκλεπτύνσεις μάς προετοιμάζουν για ακόμα μεγαλύτερες αλλαγές στο μέλλον». Μήπως σας δυσκολεύουν οι προσαρμογές που συνεπάγεται μια συγχώνευση εκκλησιών ή μια αλλαγή διορισμού; Να είστε βέβαιοι ότι ο Ιεχωβά κατανοεί τα αισθήματά σας. Αν υποστηρίζετε τέτοιες αλλαγές και μένετε όσια προσκολλημένοι στον Ιεχωβά και στην οργάνωση που εκείνος χρησιμοποιεί, είναι βέβαιο ότι θα ευλογηθείτε.​—Ψαλμ. 18:25.

15. Πώς μπορούμε να διατηρούμε τη διανοητική μας διαύγεια όταν αντιμετωπίζουμε δυσκολίες εντός της εκκλησίας;

¹⁵ Καθώς πλησιάζουμε στο τέλος αυτού του συστήματος πραγμάτων, μπορούμε να αναμένουμε δυσκολίες εντός της εκκλησίας. Αυτές οι δυσκολίες θα μπορούσαν να δοκιμάσουν την οσιότητά μας στον Ιεχωβά. Γι’ αυτό, πρέπει να διατηρούμε τη διανοητική μας διαύγεια. Αν νιώθετε ότι σας έχει αδικήσει κάποιος συγχριστιανός σας, μην επιτρέπετε στον εαυτό σας να γεμίσει πικρία. Αν λάβετε διαπαιδαγώγηση, κοιτάξτε πέρα από την αμηχανία που νιώθετε, δεχτείτε τη συμβουλή και κάντε τις αναγκαίες προσαρμογές. Και όταν η οργάνωση του Ιεχωβά κάνει αλλαγές που σας επηρεάζουν προσωπικά, να τις αποδέχεστε ολόκαρδα και να υπακούτε στις οδηγίες.

16. Πώς μπορείτε να διατηρείτε την εμπιστοσύνη σας στον Ιεχωβά και στην οργάνωσή του;

¹⁶ Μπορείτε να διατηρείτε την εμπιστοσύνη σας στον Ιεχωβά και στην οργάνωσή του όταν δοκιμάζεται η οσιότητά σας. Αλλά για να το κάνετε αυτό, χρειάζεται να διατηρείτε τη διανοητική σας διαύγεια, δηλαδή να μένετε ήρεμοι, να σκέφτεστε καθαρά και να βλέπετε τα πράγματα από την άποψη του Ιεχωβά. Να είστε αποφασισμένοι να μελετάτε για Βιβλικά πρόσωπα που κατάφεραν να αντεπεξέλθουν σε παρόμοιες καταστάσεις και να στοχάζεστε το παράδειγμά τους. Να προσεύχεστε στον Ιεχωβά για βοήθεια. Και ποτέ μην απομονώνεστε από την εκκλησία. Τότε, ό,τι και αν συμβεί, ο Σατανάς δεν θα καταφέρει να σας χωρίσει από τον Ιεχωβά και από την οργάνωσή Του.​—Ιακ. 4:7.