1, 2. (α) Ποια πρόκληση αντιμετωπίζουν οι γονείς, και πώς μπορούν να αντεπεξέλθουν σε αυτήν; (β) Ποια τέσσερα σημεία θα εξετάσουμε τώρα;

«ΕΜΕΙΣ πιστεύουμε στον Ιεχωβά, αλλά αυτό δεν σημαίνει κατ’ ανάγκην ότι θα πιστεύουν και τα παιδιά μας», είπε ένα ζευγάρι στη Γαλλία. Και σχολίασαν: «Η πίστη δεν είναι κληρονομική. Τα παιδιά μας την αποκτούν σιγά σιγά». Ένας Αυστραλός αδελφός έγραψε: «Το να βοηθήσεις το παιδί σου να οικοδομήσει πίστη στην καρδιά του είναι πιθανώς η μεγαλύτερη πρόκληση που θα αντιμετωπίσεις ποτέ. Χρειάζεται να επωφελείσαι από κάθε διαθέσιμο μέσο. Μπορεί να νιώθεις ότι έδωσες στο παιδί σου μια απάντηση που το ικανοποίησε. Και μετά σου ξανακάνει την ίδια ερώτηση! Οι απαντήσεις που ικανοποιούν το ανήσυχο πνεύμα του παιδιού σου σήμερα μπορεί να μην του αρκούν αύριο. Ίσως χρειάζεται να επανεξετάζετε κάποια θέματα σε τακτική βάση».

² Αν είστε γονέας, μήπως μερικές φορές νιώθετε ότι υστερείτε όσον αφορά την ευθύνη τού να διδάσκετε και να διαπλάθετε τα παιδιά σας ώστε να γίνουν άντρες και γυναίκες που έχουν πίστη; Η αλήθεια είναι ότι, με τη δική μας σοφία, κανείς μας δεν θα μπορούσε να φέρει σε πέρας αυτή την αποστολή! (Ιερ. 10:23) Αλλά μπορούμε να τα καταφέρουμε όταν αποβλέπουμε στον Θεό για καθοδηγία. Εξετάστε τέσσερα πράγματα που μπορείτε να κάνετε για να βοηθήσετε τα παιδιά σας να οικοδομήσουν πίστη: (1) Προσπαθήστε να τα γνωρίσετε καλά. (2) Να  τα διδάσκετε με την καρδιά σας. (3) Να χρησιμοποιείτε εύστοχα παραδείγματα. (4) Να είστε υπομονετικοί και να εμμένετε στην προσευχή.

3. Πώς μπορούν να μιμούνται οι γονείς το παράδειγμα του Ιησού στη διδασκαλία;

³ Ο Ιησούς δεν φοβόταν να ρωτήσει τους ακολούθους του τι πίστευαν. (Ματθ. 16:13-15) Μιμηθείτε το παράδειγμά του. Το καλύτερο είναι, σε άνετη ατμόσφαιρα, να παροτρύνετε τα παιδιά σας να εκφράζουν τα αισθήματά τους. Αυτό περιλαμβάνει και το να μιλούν για οποιεσδήποτε αβεβαιότητες, ή αμφιβολίες, μπορεί να έχουν. Ένας 15χρονος αδελφός στην Αυστραλία έγραψε: «Ο μπαμπάς μου μιλάει συχνά μαζί μου για την πίστη μου και με βοηθάει να λογικεύομαι. Με ρωτάει: “Τι λέει η Γραφή;” “Πιστεύεις εσύ αυτό που λέει;” “Γιατί το πιστεύεις;” Θέλει να του απαντώ με δικά μου λόγια και όχι απλώς να επαναλαμβάνω τα δικά του λόγια ή της μαμάς μου. Και όσο μεγάλωνα, έπρεπε να διευρύνω τις απαντήσεις μου».

4. Γιατί είναι σημαντικό να παίρνετε στα σοβαρά τις ερωτήσεις του παιδιού σας; Δώστε παράδειγμα.

⁴ Αν το παιδί δεν είναι βέβαιο για κάποια διδασκαλία, προσπαθήστε να μην αντιδράσετε πολύ έντονα ούτε να φερθείτε σαν να παίρνετε θέση άμυνας. Βοηθήστε το υπομονετικά να λογικευτεί γύρω από το ζήτημα. «Να παίρνετε στα σοβαρά τις ερωτήσεις του παιδιού σας», είπε ένας πατέρας. «Μην τις προσπερνάτε ως ασήμαντες, και μην αποφεύγετε κάποιο θέμα απλώς επειδή μπορεί να σας φέρνει αμηχανία». Στην πραγματικότητα, είναι επωφελές να βλέπετε τις ειλικρινείς ερωτήσεις του παιδιού σας ως ένδειξη για το ότι ενδιαφέρεται και θέλει να καταλάβει. Αν και ήταν μόλις 12 χρονών, ο Ιησούς έκανε σοβαρές ερωτήσεις. (Διαβάστε Λουκάς 2:46) «Όταν είπα ότι αναρωτιόμουν αν είχαμε τη σωστή θρησκεία», θυμάται ένας 15χρονος στη Δανία, «οι γονείς μου το πήραν ήρεμα​—μολονότι ενδεχομένως ανησυχούσαν για εμένα. Απάντησαν σε όλες τις ερωτήσεις μου, χρησιμοποιώντας τη Γραφή».

5. Πώς μπορούν οι γονείς να δείχνουν ότι δεν παίρνουν ως δεδομένη την πίστη του παιδιού τους;

⁵ Προσπαθήστε να γνωρίσετε καλά τα παιδιά σας​—τον τρόπο σκέψης τους, τα αισθήματά τους, τις ανησυχίες τους. Ποτέ μην παίρνετε ως δεδομένο ότι έχουν πίστη απλώς επειδή παρακολουθούν τις Χριστιανικές συναθροίσεις και συμμετέχουν στην υπηρεσία αγρού μαζί σας. Εντάξτε τις πνευματικές συζητήσεις στις καθημερινές σας δραστηριότητες. Να προσεύχεστε μαζί με τα παιδιά σας καθώς και για αυτά. Προσπαθήστε να είστε άγρυπνοι για τυχόν δοκιμασίες της πίστης τους, και να τα βοηθάτε να τις αντιμετωπίζουν.

6. Όταν οι γονείς ενσταλάζουν τη Γραφική αλήθεια στη δική τους καρδιά, πώς τους βοηθάει αυτό ως δασκάλους;

⁶ Ως δάσκαλος, ο Ιησούς άγγιζε καρδιές επειδή αγαπούσε τον Ιεχωβά, τον Λόγο του Θεού και τους ανθρώπους. (Λουκ. 24:32· Ιωάν. 7:46) Παρόμοια αγάπη θα βοηθάει και τους γονείς να αγγίζουν την καρδιά των παιδιών τους. (Διαβάστε Δευτερονόμιο 6:5-8· Λουκάς 6:45) Γι’ αυτό, γονείς, να είστε καλοί σπουδαστές της Γραφής και των βοηθημάτων μελέτης μας. Να ενδιαφέρεστε για τη δημιουργία και για άρθρα στα έντυπά μας που ασχολούνται με το εν λόγω θέμα. (Ματθ. 6:26, 28) Αυτό θα διευρύνει τις γνώσεις σας, θα βαθύνει την εκτίμησή σας για τον Ιεχωβά και θα σας εξοπλίσει καλύτερα για να διδάσκετε τα παιδιά σας.​—Λουκ. 6:40.

7, 8. Όταν η καρδιά του γονέα είναι γεμάτη με τη Γραφική αλήθεια, ποιο θα είναι το αποτέλεσμα; Δώστε παράδειγμα.

⁷ Όταν η δική σας καρδιά είναι γεμάτη με τη Γραφική αλήθεια, θα θέλετε να τη συζητάτε με την οικογένειά σας. Να το κάνετε αυτό, όχι μόνο όταν προετοιμάζεστε για τις Χριστιανικές συναθροίσεις ή στη διάρκεια της οικογενειακής λατρείας, αλλά ανά πάσα στιγμή. Επιπλέον, τέτοιες συζητήσεις δεν πρέπει να επιβάλλονται αλλά να είναι φυσικές και αυθόρμητες​—μέρος των καθημερινών σας συνομιλιών. Ένα ζευγάρι στις Ηνωμένες Πολιτείες κάνει στοχασμούς για τον Ιεχωβά όταν όλη η  οικογένεια μαζί απολαμβάνει τη φύση ή κάποια φαγητά. «Υπενθυμίζουμε στα παιδιά μας την αγάπη και την περίσκεψη που αντανακλά καθετί που μας έχει προμηθεύσει ο Ιεχωβά», αναφέρουν οι γονείς. Όταν περιποιείται τον κήπο με τις δύο κόρες του, ένα ζευγάρι στη Νότια Αφρική στρέφει την προσοχή σε πτυχές όπως το θαύμα της βλάστησης των σπόρων και της ανάπτυξης των φυτών. «Προσπαθούμε να καλλιεργήσουμε στις κόρες μας μεγάλο σεβασμό για τη ζωή και την καταπληκτική πολυπλοκότητά της», λένε οι γονείς.

⁸ Όταν ο γιος του ήταν γύρω στα δέκα, ένας πατέρας στην Αυστραλία επωφελήθηκε από μια επίσκεψη σε κάποιο μουσείο για να τον βοηθήσει να ισχυροποιήσει την πίστη του στον Θεό και στη δημιουργία. «Είδαμε μια έκθεση με αρχαία θαλάσσια πλάσματα που ονομάζονται αμμωνοειδή και τριλοβίτες», λέει ο πατέρας. «Μας εντυπωσίασε το ότι αυτά τα όντα που έχουν εξαφανιστεί ήταν όμορφα, πολύπλοκα και πλήρη​—δεν τους έλειπε κάτι σε σχέση με αυτά που βλέπουμε σήμερα. Αν λοιπόν η ζωή εξελίχθηκε από απλές σε πολυπλοκότερες μορφές, γιατί εκείνα τα αρχαία πλάσματα ήταν ήδη τόσο πολύπλοκα; Αυτό ήταν ένα μάθημα που με εντυπωσίασε βαθιά και το οποίο μοιράστηκα με τον γιο μου».

9. Γιατί είναι αποτελεσματικά τα παραδείγματα, και πώς φάνηκε αυτό στην περίπτωση μιας μητέρας;

⁹ Ο Ιησούς χρησιμοποιούσε συχνά παραβολές και παραδείγματα, τα οποία διεγείρουν τη σκέψη, ελκύουν την καρδιά και βοηθούν τη μνήμη. (Ματθ. 13:34, 35) Τα παιδιά συνήθως έχουν ζωηρή φαντασία. Γι’ αυτό, γονείς, προσπαθήστε να χρησιμοποιείτε άφθονα παραδείγματα στη διδασκαλία σας. Μια μητέρα στην Ιαπωνία έκανε ακριβώς αυτό. Όταν οι δύο γιοι της ήταν οχτώ και δέκα χρονών αντίστοιχα, τους δίδαξε για την ατμόσφαιρα της γης και για την προσοχή που έδειξε ο Ιεχωβά καθώς την έφτιαχνε. Για να το πετύχει αυτό, τους έδωσε γάλα, ζάχαρη και καφέ. Κατόπιν, ζήτησε από τον καθένα τους να της φτιάξει καφέ. «Τον έφτιαξαν με μεγάλη προσοχή», σχολίασε η ίδια. «Όταν τους ρώτησα γιατί ήταν τόσο προσεκτικοί, είπαν ότι ήθελαν να είναι ο καφές ακριβώς όπως τον πίνω. Τους εξήγησα ότι ο Θεός ανέμειξε τα αέρια στην ατμόσφαιρα με παρόμοια προσοχή—ώστε να είναι ιδανική για εμάς». Αυτό το παράδειγμα ήταν κατάλληλο για την ηλικία τους, και τράβηξε την προσοχή τους με τρόπο που ίσως δεν θα επιτύγχανε η παθητική μάθηση. Σίγουρα, θυμούνταν για καιρό αυτό το δίδαγμα!

10, 11. (α) Ποιο παράδειγμα θα μπορούσατε να χρησιμοποιήσετε για να βοηθήσετε το παιδί σας να οικοδομήσει πίστη στον Θεό; (Βλέπε εικόνα στην αρχή του άρθρου.) (β) Ποια παραδείγματα έχετε βρει εσείς αποτελεσματικά;

¹⁰ Θα μπορούσατε να χρησιμοποιήσετε ακόμα και μια συνταγή για να βοηθήσετε το παιδί σας να οικοδομήσει πίστη στον Θεό. Πώς; Όταν φτιάξετε κέικ ή κουλουράκια, εξηγήστε τον ρόλο που παίζει η συνταγή. Κατόπιν δώστε στο παιδί ένα φρούτο, ίσως ένα μήλο, και ρωτήστε το: «Το ήξερες ότι αυτό το μήλο ξεκίνησε από μια “συνταγή”;» Στη συνέχεια, κόψτε το μήλο στα δύο, και δώστε του ένα σποράκι. Θα μπορούσατε να πείτε ότι η συνταγή ήταν «γραμμένη» στον σπόρο, αλλά σε μια γλώσσα πολύ πιο περίπλοκη από  τις λέξεις ενός βιβλίου με συνταγές. Ρωτήστε το: «Αν η συνταγή για το κέικ είχε κάποιον συγγραφέα, ποιος έγραψε την πολύ πιο περίπλοκη συνταγή για το μήλο;» Σε ένα μεγαλύτερο παιδί, θα μπορούσατε να εξηγήσετε ότι η συνταγή για το μήλο—στην πραγματικότητα, για ολόκληρο το δέντρο πάνω στο οποίο αναπτύχθηκε—ήταν μέρος του κώδικα του DNA. Μαζί, θα μπορούσατε να δείτε και μερικά από τα παραδείγματα στις σελίδες 10 ως 20 του ειδικού βιβλιαρίου μας Η Προέλευση της Ζωής—Πέντε Ερωτήματα που Αξίζει να Τεθούν.

¹¹ Πολλοί γονείς χαίρονται να συζητούν με τα παιδιά τους άρθρα από τη σειρά του Ξύπνα! «Προϊόν Σχεδιασμού;» Ή χρησιμοποιούν αυτά τα άρθρα ως βάση για να διδάσκουν απλές έννοιες σε πολύ μικρά παιδιά. Για παράδειγμα, ένα ζευγάρι στη Δανία σύγκρινε τα αεροπλάνα με τα πουλιά. «Τα αεροπλάνα μοιάζουν με τα πουλιά», είπαν. «Αλλά μπορούν τα αεροπλάνα να γεννήσουν αβγά και να κλωσήσουν μικρά αεροπλανάκια; Χρειάζονται τα πουλιά ειδικούς διαδρόμους προσγείωσης; Και συγκρίνεται ο ήχος του αεροπλάνου με το κελάηδημα ενός πουλιού; Ποιος είναι λοιπόν πιο ευφυής—ο κατασκευαστής των αεροπλάνων ή ο Δημιουργός των πουλιών;» Τέτοια σχόλια, σε συνδυασμό με εύστοχες ερωτήσεις, μπορούν να βοηθήσουν το παιδί να αναπτύξει «ικανότητα σκέψης» και να οικοδομήσει πίστη στον Θεό.—Παρ. 2:10-12.

12. Πώς μπορούν τα παραδείγματα να βοηθήσουν τα παιδιά να οικοδομήσουν πίστη στη Γραφή;

¹² Τα αποτελεσματικά παραδείγματα μπορούν επίσης να ενισχύσουν την πίστη του παιδιού στην ακρίβεια της Γραφής. Λόγου χάρη, σκεφτείτε το εδάφιο Ιώβ 26:7. (Διαβάστε) Πώς θα δείχνατε ότι αυτό το εδάφιο είναι θεόπνευστο; Θα μπορούσατε απλώς να παραθέσετε γεγονότα. Αλλά αντί για αυτό, γιατί να μην κεντρίσετε τη φαντασία του παιδιού σας; Τονίστε ότι ο Ιώβ έζησε πολύ πριν τα τηλεσκόπια και τα διαστημόπλοια. Μπορείτε να αναθέσετε στο παιδί να δείξει πόσο δύσκολο πρέπει να ήταν για κάποιους να πιστέψουν ότι ένα τεράστιο αντικείμενο, όπως η γη, μπορούσε να στηρίζεται στο τίποτα. Το παιδί θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει μια μπάλα ή μια πέτρα για να παρουσιάσει παραστατικά το σημείο δείχνοντας ότι τα αντικείμενα που έχουν μάζα πρέπει να στηρίζονται κάπου. Ένα τέτοιο μάθημα θα εντυπώσει στο παιδί σας ότι ο Ιεχωβά είχε φροντίσει να καταγραφούν αλήθειες στη Γραφή πολύ προτού μπορέσουν οι άνθρωποι να τις αποδείξουν.—Νεεμ. 9:6.

13, 14. Πώς θα μπορούσαν οι γονείς να εντυπώσουν στα παιδιά τους την αξία των Γραφικών αρχών;

¹³ Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να εντυπώσετε στα παιδιά σας την αξία των Γραφικών αρχών. (Διαβάστε Ψαλμός 1:1-3) Υπάρχουν πολλοί τρόποι για να το κάνετε αυτό. Θα μπορούσατε, λόγου χάρη, να ζητήσετε από τα παιδιά σας να φανταστούν ότι πρόκειται να ζήσουν σε ένα απομακρυσμένο νησί και πρέπει να διαλέξουν κάποιους ανθρώπους για να ζήσουν εκεί μαζί τους. Κατόπιν, ρωτήστε: «Ποιες ιδιότητες πρέπει να έχει ο καθένας από αυτούς ώστε όλοι στην ομάδα να ζουν ειρηνικά και να τα πηγαίνουν καλά μεταξύ τους;» Μιλήστε τους επίσης και για τη σοφή κατεύθυνση των εδαφίων Γαλάτες 5:19-23.

¹⁴ Αυτή η άσκηση μπορεί να τα διδάξει δύο σημαντικά μαθήματα. Πρώτον, οι κανόνες του Θεού προάγουν γνήσια ειρήνη και αρμονία. Δεύτερον, εκπαιδεύοντάς μας τώρα, ο Ιεχωβά μάς προετοιμάζει για ζωή στον νέο κόσμο. (Ησ. 54:13· Ιωάν. 17:3) Θα μπορούσατε να τα βοηθήσετε να εμπεδώσουν αυτά τα σημεία επιλέγοντας κάποια εμπειρία από τα έντυπά μας. Ίσως κάποια από τη σειρά «Η Αγία Γραφή Αλλάζει Ζωές», που δημοσιεύεται στη Σκοπιά. Ή αν κάποιος στην εκκλησία σας έχει κάνει μεγάλες αλλαγές προκειμένου να ευαρεστεί τον Ιεχωβά, θα μπορούσατε να τον προσκαλέσετε για να σας αφηγηθεί την ιστορία του. Τέτοια παραδείγματα δίνουν σάρκα και οστά στις Γραφικές αρχές!—Εβρ. 4:12.

15. Τι πρέπει να έχετε ως πρωταρχικό σας στόχο όταν διδάσκετε τα παιδιά σας;

 ¹⁵ Το σημείο είναι το εξής: Μην αφήσετε να γίνει η διδασκαλία των παιδιών σας ρουτίνα. Χρησιμοποιήστε τη φαντασία σας. Προσπαθήστε να διεγείρετε τη σκέψη τους, ανάλογα βέβαια με την ηλικία τους. Κάντε τη μάθηση συναρπαστική, ενισχυτική για την πίστη. «Ποτέ μην κουραστείτε να πειραματίζεστε με νέους τρόπους για να προσεγγίζετε παλιά θέματα», είπε ένας πατέρας.

16. Όταν διδάσκουμε παιδιά, γιατί είναι ζωτική η υπομονή; Δώστε παράδειγμα.

¹⁶ Για να αποκτήσει κάποιος ισχυρή πίστη, είναι απαραίτητο το πνεύμα του Θεού. (Γαλ. 5:22, 23) Όπως ένας κατά γράμμα καρπός, έτσι και η πίστη παίρνει χρόνο για να αναπτυχθεί. Θα χρειαστεί λοιπόν να εκδηλώσετε υπομονή και εγκαρτέρηση καθώς διδάσκετε τα παιδιά σας. «Η σύζυγός μου και εγώ απλώς δίναμε στα παιδιά μας πολλή προσοχή», είπε ένας πατέρας δύο παιδιών στην Ιαπωνία. «Από τότε που ήταν πολύ μικρά ακόμα, μελετούσα μαζί τους 15 λεπτά κάθε μέρα, εκτός από τις μέρες των συναθροίσεων. Τα 15 λεπτά δεν δυσκόλευαν ούτε εμάς ούτε εκείνα». Ένας επίσκοπος περιοχής έγραψε: «Όταν ήμουν έφηβος, είχα πολύ περισσότερες ερωτήσεις ή αμφιβολίες από ό,τι εξέφρασα ποτέ μου με λόγια. Με τον καιρό, πολλές από αυτές εξετάζονταν είτε στις συναθροίσεις είτε στην οικογενειακή ή στην προσωπική μελέτη. Να γιατί είναι σημαντικό να συνεχίζουν οι γονείς να διδάσκουν τα παιδιά τους».

17. Γιατί είναι σημαντικό το καλό παράδειγμα των γονέων, και πώς έχει θέσει τέτοιο παράδειγμα για τις κόρες του ένα ζευγάρι;

¹⁷ Κάτι πολύ σημαντικό, βέβαια, είναι το δικό σας παράδειγμα πίστης. Τα παιδιά σας θα παρατηρούν τι κάνετε, και αυτό θα τα επηρεάσει σίγουρα προς το καλό. Ως γονείς λοιπόν, συνεχίστε να οικοδομείτε τη δική σας πίστη. Αφήστε τα παιδιά σας να βλέπουν πόσο πραγματικός είναι ο Ιεχωβά για εσάς. Όταν ένα ζευγάρι στις Βερμούδες περνάει στιγμές ανησυχίας, προσεύχονται μαζί με τα παιδιά τους για την καθοδηγία του Ιεχωβά, και τα παροτρύνουν να προσεύχονται και εκείνα μόνα τους. «Επίσης, λέμε στη μεγαλύτερη κόρη μας: “Να έχεις πλήρη εμπιστοσύνη στον Ιεχωβά, να παραμένεις πολυάσχολη στην υπηρεσία της Βασιλείας και να μην ανησυχείς υπερβολικά”. Όταν βλέπει την έκβαση, ξέρει ότι ο Ιεχωβά μάς βοηθάει. Αυτό έχει κάνει θαύματα για την πίστη της στον Θεό και στη Γραφή».

18. Ποια σημαντική αλήθεια πρέπει να αναγνωρίζουν οι γονείς;

¹⁸ Εν τέλει, βέβαια, τα παιδιά πρέπει να αναπτύξουν τη δική τους πίστη. Ως γονείς, εσείς μπορείτε να φυτεύετε και να ποτίζετε. Μόνο ο Θεός μπορεί να το κάνει να αυξάνει. (1 Κορ. 3:6) Γι’ αυτό, να προσεύχεστε για το πνεύμα του και να εργάζεστε σκληρά ώστε να διδάσκετε τα πολύτιμα παιδιά σας, διότι έτσι δίνετε στον Ιεχωβά πολλά για να ευλογεί.—Εφεσ. 6:4.