Λάπις Λάζουλι—Το Γαλάζιο Πετράδι των Άνδεων

Από τον ανταποκριτή του Ξύπνα! στη Χιλή

ΔΙΑΜΑΝΤΙΑ, σμαράγδια, ρουμπίνια, ζαφείρια—αυτά τα εντυπωσιακά πετράδια είναι πασίγνωστα σε όλους μας. Αλλά έχετε ακούσει ποτέ για το λάπις λάζουλι; Μολονότι το όνομα μπορεί να φαίνεται παράξενο, σημαίνει απλώς γαλάζια (λάζουλι, από την αραβική) πέτρα (λάπις, από τη λατινική). Λόγω του έντονου, βαθυγάλαζου χρώματός του, που συχνά είναι διάστικτο από γυαλιστερά χρυσόχρωμα στίγματα σιδηροπυρίτη, έχει παρομοιαστεί με το νυχτερινό ουρανό που είναι στολισμένος με λαμπερά άστρα.

Μια Μεγάλη Ιστορία

Η ομορφιά του λάπις λάζουλι αναφέρθηκε πρώτη φορά στο Δυτικό κόσμο από τον Μάρκο Πόλο το 1271. Αλλά οι άνθρωποι στην αρχαία Μεσοποταμία και στην Αίγυπτο χρησιμοποιούσαν αυτό το πετράδι πολύ πριν από εκείνο το έτος. Για παράδειγμα, στα ερείπια της Ουρ ανακαλύφτηκε ένα σουμεριακό κολιέ φτιαγμένο από αυτή την πέτρα. Στη χρυσή νεκρική μάσκα του Φαραώ Τουταγχαμών, τα μάτια και τα φρύδια είναι φτιαγμένα από λάπις λάζουλι. Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι επίσης κονιορτοποιούσαν αυτό το γαλάζιο πετράδι και το χρησιμοποιούσαν ως χρωστική ουσία σε ζωγραφιές και σε σκιές ματιών. Στην Κίνα, οι βασιλικές σφραγίδες και τα γλυπτά διαφόρων ειδών φτιάχνονταν από αυτή την πέτρα.

Στο παρελθόν, το λάπις λάζουλι εξορυσσόταν κυρίως στο Αφγανιστάν και στη Σιβηρία, κοντά στη λίμνη Βαϊκάλη. Όμως, στα πρόσφατα χρόνια η Χιλή έγινε ο κύριος προμηθευτής αυτής της όμορφης πέτρας. Αν επισκεφτείτε ποτέ τη Χιλή, θα δείτε αυτό το όνομα σε πολλά καταστήματα τουριστικών ειδών και σε κομψά κοσμηματοπωλεία. Αλλά γιατί να μην κάνουμε ένα ταξίδι για να δούμε από πού προέρχονται οι μεγαλύτερες ποσότητες αυτής της πέτρας;

Σε ένα Ορυχείο των Άνδεων

Σε ένα από τα κύρια ορυχεία μπορεί να φτάσει κανείς μόνο με μουλάρια, ανεβαίνοντας ένα στενό και επικίνδυνο μονοπάτι γεμάτο στροφές, που οδηγεί εκεί όπου οι κόνδορες έχουν το άγονο και έρημο καταφύγιό τους, 3.600 μέτρα πάνω από τη θάλασσα.

Κατά την ανάβαση, ο νεοφερμένος μπορεί να νιώσει πονοκέφαλο και ναυτία. Το έδαφος είναι καλυμμένο με χιόνι περίπου εφτά μήνες το χρόνο. Έτσι, στη διάρκεια του σύντομου καλοκαιριού, είναι πιεστική η ανάγκη να εξορυχτεί όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ποσότητα ακατέργαστου υλικού από το υπαίθριο ορυχείο. Η κάθε εργάσιμη μέρα είναι μεγάλη σε διάρκεια και οι συνθήκες εργασίας σκληρές. Ο εξοπλισμός, με τα σημερινά δεδομένα, είναι πρωτόγονος—αξίνες, φτυάρια, καρότσια και ένα τρυπάνι για την τοποθέτηση δυναμίτη. Η  σκληρή φύση της εργασίας απαιτεί σωματική δύναμη και αντοχή.

Καθώς η μέρα φεύγει, ο θόρυβος των εκρήξεων και οι μεταλλικοί ήχοι των αξίνων και των φτυαριών παύουν. Η νυχτερινή ησυχία είναι απόλυτη. Το μόνο που ακούγεται είναι το ουρλιαχτό του ανέμου στο φαράγγι και ο μακρινός θόρυβος από πέτρες που πέφτουν. Αλλά για τους εξουθενωμένους εργάτες δεν έχει και μεγάλη σημασία. Γρήγορα αποκοιμούνται κάτω από τον έναστρο ουρανό.

Καθώς δεν υπάρχουν σύγχρονα μεταφορικά μέσα, οι οδηγοί μουλαριών παίζουν σημαντικό ρόλο. Επειδή γνωρίζουν αυτά τα τραχιά βουνά και τα φιδωτά μονοπάτια, οδηγούν στα χαμηλότερα μέρη της κοιλάδας τα ζώα τους που βαδίζουν σταθερά και τα οποία είναι φορτωμένα με τσουβάλια γεμάτα εκλεκτές πέτρες. Από εκεί οι πέτρες στέλνονται στο Σαντιάγκο ή εξάγονται. Με αυτόν τον τρόπο περίπου 20 τόνοι το χρόνο εξορύσσονται και διατίθενται σε τεχνίτες και κοσμηματοπώλες σε ολόκληρο τον κόσμο.

Επίσκεψη σε Έναν Τεχνίτη

Οι τεχνίτες στη Χιλή μετατρέπουν το 30 ως 40 τοις εκατό των λίθων που λαβαίνουν από τα ορυχεία σε όμορφα σκουλαρίκια, κολιέ, βραχιόλια και δαχτυλίδια. Οι πέτρες πρώτης κατηγορίας δένονται με χρυσό και εξάγονται. Τα κομμάτια δεύτερης κατηγορίας δένονται με ασήμι και γίνονται κοσμήματα, και οι πέτρες τρίτης κατηγορίας μετατρέπονται σε φανταστικά αγαλματίδια, όπως ελέφαντες, λιοντάρια ή χελώνες, σε λαβές για χαρτοκόπτες, ακόμη και σε επιφάνειες μικρών τραπεζιών.

Ο Ντον Χοσέ είναι ένας ταλαντούχος τεχνίτης. Αν και διακόψαμε το μεσημεριανό του ύπνο όταν τον επισκεφτήκαμε, αυτός μας καλωσόρισε θερμά και μας έδειξε το ταγέρ (εργαστήρι) του στην εσωτερική αυλή.

«Θα μπορούσες να μας κάνεις μια επίδειξη, Ντον Χοσέ;», τον ρωτήσαμε.

«Περφέκτο!»

Πρώτα μια μεγάλη πέτρα βάρους δυο ή τριών κιλών πρέπει να κοπεί με έναν αδαμαντοφόρο τροχό. Μας εξήγησε ότι ο ελ αρτεσάνο (τεχνίτης) πρέπει να ξέρει την πέτρα του και να έχει καλό μάτι για να κάνει μια κοπή ακριβείας ώστε να εξαλείψει τις λευκές ραβδώσεις και συνάμα να διατηρήσει όσο το δυνατόν περισσότερη πέτρα καλής ποιότητας.

«Γιατί βρέχεις την πέτρα;», ρώτησε κάποια γυναίκα.

«Για να δημιουργήσω μεγαλύτερη αντίθεση ανάμεσα στις λευκές ραβδώσεις και το λάπις που θέλω να κρατήσω», αποκρίθηκε ο φιλικός αρτεσάνο μας καθώς έκοβε την πέτρα σε αρκετά μικρότερα κομμάτια.

Κατόπιν μας έδειξε το επόμενο βήμα. Με ένα μικρότερο τροχό έδωσε στις μικρότερες πέτρες το σχήμα που ήθελε. Με επιδέξιες κινήσεις μετέτρεψε γρήγορα τα κομμάτια σε χάντρες, μισοφέγγαρα για σκουλαρίκια και σε σχήμα καμποσόν (κυκλικά ή κυρτά κομμάτια).

Κατόπιν, καθάρισε και γυάλισε τα κομμάτια με μια κυκλική, συνθετική βούρτσα. Έπειτα, τα έτριψε με λίγη αλοιφή και τους έδωσε ιδιαίτερη λάμψη. Τώρα είναι έτοιμα να δεθούν σε κάποιο δαχτυλίδι ή να περαστούν σε μια αλυσίδα για κολιέ. Τέλος, η πέτρα σαπουνίζεται και ξεβγάζεται με ζεστό νερό, με τη βοήθεια μιας οδοντόβουρτσας. Μάλιστα, ο Ντον Χοσέ συνέστησε αυτό το τελευταίο στάδιο για τη διατήρηση της ομορφιάς του λάπις λάζουλι.

Ναι, στα χέρια ενός επιδέξιου και ταλαντούχου τεχνίτη όπως ο Ντον Χοσέ, τα πλούτη της γης μπορούν να μετατραπούν σε έργα τέχνης, τα οποία φέρνουν ικανοποίηση και χαρά σε αυτούς που τα βλέπουν ή που τα χρησιμοποιούν. Το λάπις λάζουλι, η όμορφη γαλάζια πέτρα που βρίσκεται ψηλά πάνω στις Άνδεις, δεν είναι παρά μόνο ένα από τα πολλά τέτοια πλούτη που προμηθεύει ο στοργικός Δημιουργός μας για τη δική μας απόλαυση και ευχαρίστηση.