Ο Θαυμαστός Κόσμος των Εντόμων

ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΤΗ ΤΟΥ ΞΥΠΝΑ! ΣΤΗΝ ΙΣΠΑΝΙΑ

ΜΗΠΩΣ πιστεύετε ότι τα έντομα είναι απλώς και μόνο ένας μπελάς; Θα θέλατε να απαλλαχτεί η γη από τα ενοχλητικά, επιβλαβή έντομα; Μήπως προσπαθείτε να τα ξεφορτωθείτε ψεκάζοντάς τα με εντομοκτόνα, κυνηγώντας τα με τη μυγοσκοτώστρα ή συνθλίβοντάς τα σε κάθε ευκαιρία; Προτού κηρύξετε τον πόλεμο σε κάθε έντομο που βρίσκετε στο δρόμο σας, γιατί να μην προσπαθήσετε να μάθετε κάτι για τον κόσμο τους; Άλλωστε, εφόσον ο πληθυσμός τους ξεπερνάει εκείνον των ανθρώπων με αναλογία 200.000.000 προς 1, μπορείτε να είστε βέβαιοι ότι τα έντομα θα συνεχίσουν να υπάρχουν!

Μια σύντομη ματιά σε ελάχιστα από αυτά τα θαυμαστά πλάσματα ίσως σας πείσει ότι τα έντομα αξίζουν το σεβασμό σας.

Πανέμορφοι Αριστοτέχνες της Πτήσης

Πολλά έντομα είναι αριστοτέχνες της πτήσης. Εξετάστε μερικά παραδείγματα. Τα κουνούπια μπορούν να πετάνε με τη ράχη προς τα κάτω. Μερικά μάλιστα μπορούν να πετάνε στη βροχή χωρίς να βρέχονται​—ναι, στην κυριολεξία περνάνε ανάμεσα από τις σταγόνες! Μερικές τροπικές σφήκες και μέλισσες πετάνε με ταχύτητα που φτάνει τα 72 χιλιόμετρα την ώρα. Μια πεταλούδα μονάρχης της Βόρειας Αμερικής κάλυψε απόσταση 3.010 χιλιομέτρων στο μεταναστευτικό της ταξίδι. Οι μύγες των λουλουδιών μπορούν να χτυπάνε τα φτερά τους πάνω από χίλιες φορές το δευτερόλεπτο—πολύ πιο γρήγορα από τα κολίβρια. Οι λιβελλούλες μπορούν να πετάνε προς τα πίσω, γεγονός που έχει κεντρίσει την περιέργεια των ερευνητών και τους έχει κάνει να τις μελετήσουν επισταμένα.

 Αν έχετε προσπαθήσει ποτέ να σκοτώσετε μια μύγα, τότε ξέρετε ότι αυτά τα έντομα έχουν εξαιρετικά οξεία όραση σε συνδυασμό με αντανακλαστικά που είναι δέκα φορές γρηγορότερα από τα δικά μας. Είναι ενδιαφέρον ότι η μύγα έχει ένα σύνθετο μάτι, το οποίο περιέχει χιλιάδες εξαγωνικούς φακούς, καθένας από τους οποίους λειτουργεί ανεξάρτητα. Πιθανώς, λοιπόν, η μύγα βλέπει τα διάφορα πράγματα διαιρώντας τα σε μικροσκοπικά επιμέρους τμήματα.

Μερικά έντομα αντιλαμβάνονται το υπεριώδες φως, το οποίο είναι αόρατο στους ανθρώπους. Έτσι, αυτό που σε εμάς φαίνεται σαν μια άχαρη άσπρη πεταλούδα είναι κάθε άλλο παρά άχαρο για την αρσενική πεταλούδα. Πράγματι, αν τη δείτε σε υπεριώδες φως, η θηλυκιά έχει γοητευτικά σχέδια, ιδανικά για να ελκύουν την προσοχή των αρσενικών που ερωτοτροπούν.

Τα μάτια πολλών εντόμων λειτουργούν ως πυξίδες. Οι μέλισσες και οι σφήκες, για παράδειγμα, μπορούν να διακρίνουν το επίπεδο του πολωμένου φωτός, πράγμα που τους δίνει τη δυνατότητα να προσδιορίζουν τη θέση του ήλιου στον ουρανό​—ακόμα  και όταν τον κρύβουν τα σύννεφα. Χάρη σε αυτή την ικανότητα, αυτά τα έντομα μπορούν να ψάχνουν για τροφή μακριά από τις φωλιές τους και εντούτοις να βρίσκουν το δρόμο της επιστροφής αλάνθαστα.

Η Αγάπη Πλανιέται στην Ατμόσφαιρα

Στον κόσμο των εντόμων, οι ήχοι και τα αρώματα χρησιμοποιούνται συχνά για την εξεύρεση συντρόφου​—καθόλου ευκαταφρόνητο κατόρθωμα για πλάσματα που ζουν μερικές εβδομάδες και των οποίων οι πιθανοί σύντροφοι είναι ελάχιστοι.

Η θηλυκή νυχτοπεταλούδα σατουρνία βρίσκει το ταίρι της εκπέμποντας μια μυρωδιά τόσο έντονη ώστε το αρσενικό την αντιλαμβάνεται και κατευθύνεται προς την πηγή της από απόσταση περίπου 11 χιλιομέτρων. Οι ευαίσθητες κεραίες του μπορούν να εντοπίσουν ένα απειροελάχιστο μόριο της μυρωδιάς.

Οι γρύλοι, οι ακρίδες και οι τζίτζικες προτιμούν να ακούγονται. Ακόμα και εμείς οι άνθρωποι μπορούμε να ακούσουμε έναν ερωτευμένο τζίτζικα, καθώς μετατρέπει ολόκληρο το σώμα του σε αντηχείο. Μάλιστα, μια μεγάλη ομάδα από τζίτζικες που  ερωτοτροπούν μπορεί να δημιουργήσει βοή πιο δυνατή από αυτήν ενός κομπρεσέρ! Αντίθετα, μερικά θηλυκά δεν παράγουν κανέναν ήχο.

Ξύπνημα και Ζέσταμα

Για τους ανθρώπους που ζουν σε κρύα κλίματα, είναι σημαντικό να διατηρούνται ζεστοί. Το ίδιο αληθεύει και για τα ψυχρόαιμα έντομα που ξυπνάνε κάθε πρωί σχεδόν ξυλιασμένα από το κρύο. Σύμμαχός τους είναι ο ήλιος, και επωφελούνται από αυτόν όσο το δυνατόν περισσότερο.

Οι μύγες και τα σκαθάρια ελκύονται από τα άνθη ή τα φύλλα που λούζονται στη ζεστασιά του ήλιου νωρίς το πρωί. Μερικά σκαθάρια συχνάζουν στα αυστραλιανά νούφαρα τα οποία λειτουργούν σαν βοτανικές θερμάστρες, ζεσταίνοντας τα άνθη τους ώστε να έχουν θερμοκρασία 20 βαθμούς Κελσίου μεγαλύτερη από αυτήν του περιβάλλοντος. Απεναντίας, οι πεταλούδες έχουν ενσωματωμένο σύστημα θέρμανσης. Όταν νιώθουν την ανάγκη να ζεσταθούν, ανοίγουν τα φτερά τους, που λειτουργούν ως αποτελεσματικοί ηλιακοί συλλέκτες, και τα στρέφουν προς τον ήλιο.

Τα Έντομα Κάνουν Ό,τι Μπορείτε να Φανταστείτε!

Στον κόσμο των εντόμων, σχεδόν κάθε είδος παίζει ένα διαφορετικό ρόλο. Μάλιστα, μερικών οι ρόλοι είναι αρκετά παράξενοι. Μερικές νυχτόβιες πεταλούδες,  για παράδειγμα, αναζητούν ζωογόνο αλάτι και υγρασία ρουφώντας τα δάκρυα των βούβαλων. Άλλα έντομα, εφοδιασμένα με ένα ισχυρό αντιψυκτικό, κατοικούν σε παγωμένες βουνοκορφές και περνούν τη ζωή τους τρώγοντας ζωύφια που έχουν πεθάνει από το κρύο.

Όπως διέκρινε ο σοφός Βασιλιάς Σολομών πριν από χιλιάδες χρόνια, το μυρμήγκι είναι ιδιαίτερα εργατικό. Ο Σολομών έγραψε: «Πήγαινε στο μυρμήγκι, τεμπέλη· παρατήρησε τις ενέργειές του και γίνε σοφός. Αν και δεν έχει διοικητή, επόπτη ή άρχοντα, ετοιμάζει την τροφή του το καλοκαίρι· μαζεύει τα τρόφιμά του κατά το θερισμό». (Παροιμίες 6:6-8) Το ότι δεν υπάρχει κάποιος άρχοντας είναι ακόμα πιο αξιοσημείωτο αν σκεφτεί κανείς ότι μερικές αποικίες μυρμηγκιών μπορεί να έχουν πληθυσμό που ξεπερνάει τα 20 εκατομμύρια! Εντούτοις, αυτή η «μεγαλούπολη» των εντόμων λειτουργεί τέλεια, καθώς κάθε μυρμήγκι επιτελεί μια συγκεκριμένη εργασία, και έτσι ολόκληρη η αποικία έχει τροφή, προστασία και στέγη.

Πιθανώς το πιο εντυπωσιακό παράδειγμα κατοικίας εντόμων είναι η φωλιά των τερμιτών. Μερικές από αυτές τις φωλιές έχουν ύψος 7,5 μέτρα. a Αυτά τα κατασκευαστικά θαύματα έχουν πολύπλοκο σύστημα κλιματισμού και υπόγειους κήπους με μύκητες. Ακόμα πιο θαυμαστό είναι το ότι οι τερμίτες που κατασκευάζουν αυτές τις πανύψηλες πυραμίδες είναι τυφλοί!

Γιατί Χρειαζόμαστε τα Έντομα

Τα έντομα παίζουν ζωτικό ρόλο στην καθημερινή μας ζωή. Μάλιστα περίπου το 30 τοις εκατό των τροφών μας εξαρτώνται από την επικονίαση που κάνουν οι μέλισσες, οι περισσότερες από τις οποίες είναι άγριες. Ωστόσο, η επικονίαση είναι μόνο μία από τις χρήσιμες εργασίες που επιτελούν τα έντομα. Τα έντομα κρατούν τη γη καθαρή μέσω ενός αποτελεσματικού συστήματος ανακύκλωσης, καθώς επεξεργάζονται νεκρά φυτά και ζώα. Έτσι, το έδαφος εμπλουτίζεται και τα θρεπτικά συστατικά που απελευθερώνονται μπορούν να συμβάλλουν στην ανάπτυξη διαφόρων ειδών. «Χωρίς τα έντομα», γράφει ο εντομολόγος Κρίστοφερ Ο’ Τουλ στο βιβλίο του Ξένη Αυτοκρατορία (Alien Empire), «θα κατακλυζόμασταν από νεκρή φυτική και ζωική ύλη».

Η απουσία των εντόμων είναι ιδιαίτερα αισθητή όταν δεν γίνεται η εργασία τους. Εξετάστε τι συνέβη στην Αυστραλία, στην οποία υπάρχουν τώρα εκατομμύρια βοοειδή. Αναπόφευκτα τα κοπάδια γέμισαν τον τόπο με κοπριά. Εκτός από το αντιαισθητικό θέαμα, η κοπριά αποτέλεσε τόπο αναπαραγωγής για ένα είδος μύγας το οποίο έπληξε ανθρώπους και βοοειδή. Γι’ αυτό εισάχθηκαν σκαθάρια από την Ευρώπη και την Αφρική. Το πρόβλημα λύθηκε!

Φίλοι ή Εχθροί;

Είναι αλήθεια ότι μερικά έντομα τρώνε τις σοδειές και είναι φορείς ασθενειών. Ωστόσο, μόνο γύρω στο 1 τοις εκατό των εντόμων παγκόσμια θεωρούνται επιβλαβή, και πολλά από αυτά προξενούν περισσότερη βλάβη εξαιτίας των αλλαγών που επέφερε ο ίδιος ο άνθρωπος στο περιβάλλον. Το κουνούπι που μεταδίδει την ελονοσία, για παράδειγμα, σπάνια ενοχλεί τους ιθαγενείς οι οποίοι ζουν στα ισημερινά δάση. Εντούτοις, σκορπάει τη συμφορά σε πόλεις που συνορεύουν με τα δάση, εκεί όπου αφθονούν τα λιμνάζοντα νερά.

Συχνά, ο άνθρωπος μπορεί να ελέγξει με φυσικούς τρόπους τα επιβλαβή έντομα που πλήττουν τις σοδειές, είτε με εναλλαγή καλλιεργειών είτε εισάγοντας ή προστατεύοντας τους φυσικούς εχθρούς των εντόμων. Οι ταπεινές πασχαλίτσες και οι ημερόβιοι μπορούν να καταπολεμήσουν τις μελίγκρες. Επίσης, ορισμένοι εργαζόμενοι στον τομέα της δημόσιας υγείας στη νοτιοανατολική Ασία ανακάλυψαν ότι δύο προνύμφες λιβελλούλας μπορούσαν να προφυλάξουν ένα δοχείο αποθήκευσης νερού από τις προνύμφες κουνουπιών.

Συνεπώς, ακόμα και με τα δυσάρεστα χαρακτηριστικά τους, τα έντομα αποτελούν αναπόσπαστο μέρος του φυσικού κόσμου από τον οποίο εξαρτόμαστε. Όπως τονίζει ο Κρίστοφερ Ο’ Τουλ, ενώ τα έντομα μπορούν να επιβιώσουν χωρίς εμάς, «εμείς δεν μπορούμε να επιβιώσουμε χωρίς αυτά».

[Υποσημείωση]

[Πλαίσιο/Εικόνες στη σελίδα 16, 17]

ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΗ​—Νέα Εμφάνιση, Νέος Τρόπος Ζωής

Μερικά έντομα μεταβάλλουν εντελώς την εμφάνισή τους με μια διαδικασία που ονομάζεται μεταμόρφωση​—δηλαδή «αλλαγή της μορφής». Οι αλλαγές μπορεί να είναι εντυπωσιακές. Τα σκουλήκια γίνονται μύγες, οι κάμπιες πεταλούδες και οι υδρόβιες προνύμφες ιπτάμενες λιβελλούλες. Εκατοντάδες χιλιάδες έντομα υφίστανται μεταμόρφωση.

Για να γίνει αυτή η μεταμόρφωση​—που συγκρίνεται με τη μετατροπή ενός τρένου σε αεροπλάνο—​πρέπει να συμβούν μεγάλες αλλαγές μέσα στο σώμα του εντόμου. Σκεφτείτε, λόγου χάρη, την πεταλούδα. Καθώς η κάμπια που έχει μεταμορφωθεί σε χρυσαλλίδα βρίσκεται σε νάρκη, οι περισσότεροι από τους προηγούμενους ιστούς και τα όργανα του σώματός της διαλύονται, και σχηματίζεται ένα σύνολο από καινούρια, πλήρως αναπτυγμένα όργανα​—όπως φτερά, μάτια και κεραίες.

Συνήθως, η μεταμόρφωση περιλαμβάνει και νέο τρόπο ζωής. Για παράδειγμα, στο στάδιο της προνύμφης, η λιβελλούλα συλλαμβάνει μικρά ψάρια ή γυρίνους· αλλά όταν γίνεται ενήλικο άτομο που μπορεί να πετάξει μόνο του, αλλάζει διατροφή και τρώει έντομα. Αυτό αντιστοιχεί με το να περάσει κάποιος τα πρώτα 20 χρόνια της ζωής του κολυμπώντας στη θάλασσα και την υπόλοιπη ζωή του πετώντας σαν πουλί.

Θα μπορούσε η εξέλιξη να συντονίσει αυτές τις απίθανες μεταμορφώσεις; Πώς θα μπορούσε απλώς να εμφανιστεί μια κάμπια όντας προγραμματισμένη να μεταμορφωθεί σε πεταλούδα; Άλλωστε ποια έγινε πρώτα​—η κάμπια ή η πεταλούδα; Η μία δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς την άλλη, εφόσον μόνο η πεταλούδα ζευγαρώνει και γεννάει αβγά.

Ασφαλώς, η διαδικασία της μεταμόρφωσης δίνει πειστικές αποδείξεις για την ύπαρξη ενός Αριστοτέχνη Σχεδιαστή, τον οποίο η Αγία Γραφή προσδιορίζει ως τον Δημιουργό των πάντων, τον Παντοδύναμο Θεό.​—Ψαλμός 104:24· Αποκάλυψη 4:11.

[Εικόνες]

Βγαίνοντας από το κουκούλι της χρυσαλλίδας, ο παπίλιος τεντώνει τα φτερά του

[Εικόνες στη σελίδα 18]

Επάνω: Σκαθάρι κητονία η χρυσόχρους

Επάνω δεξιά: Σκαθάρι κλύτρος καλυμμένο με δροσοσταλιές ενώ ζεσταίνεται

Άκρη δεξιά: Σκαθάρι ρινόκερος

[Εικόνα στη σελίδα 18]

Αφρικανική βραχύκερη ακρίδα

[Εικόνα στη σελίδα 18]

Αλογόμυγα