Μπρατισλάβα​—Το Αρχαίο Πέρασμα ενός Ποταμού Γίνεται Σύγχρονη Πρωτεύουσα

ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΤΗ ΤΟΥ ΞΥΠΝΑ! ΣΤΗ ΣΛΟΒΑΚΙΑ

ΦΑΝΤΑΣΤΕΙΤΕ ότι μπορείτε να ταξιδέψετε στο παρελθόν, στο έτος 1741. Επικρατεί ατμόσφαιρα έντονης προσμονής. Ακούγονται πανηγυρικά σαλπίσματα καθώς οι άνθρωποι σπρώχνονται και συνωστίζονται για να πλησιάσουν όσο μπορούν περισσότερο στο δρόμο από όπου πρόκειται να περάσει μια πομπή. Βλέπει κανείς χωρικούς με τα κυριακάτικα ρούχα τους και περήφανους αστούς ντυμένους με την τελευταία λέξη της μόδας, μαζί με ευγενείς που έχουν έρθει να δουν το θέαμα και να επιδειχθούν. Βασιλικοί απεσταλμένοι μοιράζουν χρυσά και ασημένια νομίσματα που απεικονίζουν μια νεαρή κυρία, ενώ οι άνθρωποι φωνάζουν ενθουσιασμένοι. Προς τι όλη αυτή η αναστάτωση; Η Μαρία Θηρεσία, η αρχιδούκισσα της Αυστρίας, οδεύει προς την πόλη για να στεφθεί νέα βασίλισσα της Ουγγαρίας.

Ας επιστρέψουμε τώρα στο παρόν. Αν επιθυμούσατε να επισκεφτείτε το μέρος όπου έγινε αυτή η σημαντική στέψη, πού θα πηγαίνατε; Όχι στη Βιέννη, όπου πολλοί τουρίστες θαυμάζουν σήμερα το ανάκτορο της Μαρίας Θηρεσίας, ούτε στη Βουδαπέστη, την πρωτεύουσα της σύγχρονης Ουγγαρίας. Θα έπρεπε να επισκεφτείτε την Μπρατισλάβα, μια πόλη χτισμένη στον ποταμό Δούναβη, περίπου 56 χιλιόμετρα ανατολικά της Βιέννης.

Η σημερινή Μπρατισλάβα, μια πόλη με πληθυσμό περίπου μισό εκατομμύριο, είναι η πρωτεύουσα της γραφικής Σλοβακίας. Συγκρινόμενη με τις γειτονικές της πρωτεύουσες​—τη Βουδαπέστη, τη Βιέννη και την Πράγα—​η Μπρατισλάβα μοιάζει τώρα με μικρή αδελφή τους. Ωστόσο, επί δύο και πλέον αιώνες, ήταν πρωτεύουσα της Ουγγαρίας και απολάμβανε όλη τη δόξα που απορρέει από μια τέτοια τιμητική διάκριση. Μάλιστα στην πόλη αυτή στέφθηκαν 11 Ούγγροι ηγεμόνες. Τι την έκανε, όμως, τόσο ξεχωριστή;

Ένας Αρχαίος Οικισμός

Η Μπρατισλάβα καμαρώνει για την πλεονεκτική της θέση στο Δούναβη, το δεύτερο σε μήκος ποταμό  της Ευρώπης. Στο παρελθόν, ο Δούναβης επιβράδυνε τη ροή του σε αυτό το σημείο και γινόταν ρηχός, δημιουργώντας έτσι ένα φυσικό πέρασμα. Εδώ οι άνθρωποι μαζί με τα ζώα και τις άμαξές τους διέσχιζαν τον ποταμό πολύ προτού ενωθούν οι όχθες του με γέφυρες. Από την αρχαιότητα, λοιπόν, η περιοχή που περιβάλλει τη σημερινή Μπρατισλάβα ήταν ένα πολυσύχναστο σταυροδρόμι. Από το 1500 Π.Κ.Χ., διέσχιζε την πόλη ένας από τους Δρόμους του Ηλέκτρου​—σημαντικές εμπορικές οδοί που συνέδεαν τη βόρεια με τη νότια Ευρώπη. Αργότερα, η κίνηση σε αυτό το πέρασμα του ποταμού άρχισε να ελέγχεται από ένα οχυρό στον κοντινό λόφο, εκεί όπου βρίσκεται σήμερα το Κάστρο της Μπρατισλάβας.

Αν γυρίζατε στο παρελθόν, ποιους μπορεί να συναντούσατε σε αυτό το πέρασμα; Αν φτάνατε εδώ γύρω στον τέταρτο αιώνα Π.Κ.Χ., θα σας υποδέχονταν οι Κέλτες, που έκαναν αυτή την περιοχή εστία του πολιτισμού τους. Ο λόφος ήταν ένα είδος ακρόπολης για την τοπική κελτική κοινότητα, της οποίας τα μέλη ασχολούνταν με την αγγειοπλαστική και τη νομισματοκοπία.

Τι θα γινόταν αν ερχόσασταν εδώ στις αρχές της Κοινής μας Χρονολογίας; Αν μιλούσατε λίγα λατινικά, θα μπορούσατε να συζητήσετε με τους ντόπιους, εφόσον τότε οι Ρωμαίοι είχαν ήδη επεκτείνει τα βόρεια σύνορά τους ως το Δούναβη. Ταυτόχρονα, όμως, ίσως συναντούσατε και γερμανικούς λαούς που έρχονταν από τη δύση.

Αν η επίσκεψή σας γινόταν γύρω στο Μεσαίωνα, λόγου χάρη τον όγδοο αιώνα, θα συναντούσατε ένα χωνευτήρι εθνοτήτων. Τότε είχε ήδη γίνει η λεγόμενη Μεγάλη Μετανάστευση και είχαν αρχίσει να εγκαθίστανται στην περιοχή σλαβικοί λαοί από την ανατολή. Οι Ούγγροι είχαν εγκατασταθεί στα νότια και είχαν επίσης εισχωρήσει στην περιοχή της Μπρατισλάβας. Ωστόσο, το σλαβικό στοιχείο υπερίσχυσε. Αυτό φαίνεται από το σλαβικό όνομα του πρώτου πραγματικού κάστρου της περιοχής, το οποίο χτίστηκε το δέκατο αιώνα. Ήταν γνωστό ως Μπρεζαλάουσπουρτς, που σημαίνει «Κάστρο του Μπράσλαβ», και πιστεύεται ότι πήρε αυτό το όνομα από έναν υψηλόβαθμο αξιωματικό του στρατού. Από αυτή την ονομασία προήλθε το σλοβακικό όνομα Μπρατισλάβα.

Η Μεσαιωνική Πόλη

Με τον καιρό, η χώρα που ονομάζεται σήμερα Σλοβακία προσαρτήθηκε στην Ουγγαρία. Ένα ιστορικό σύγγραμμα που χρονολογείται από το 1211 Κ.Χ. αναφέρει ότι το Κάστρο της Μπρατισλάβας ήταν το καλύτερα οχυρωμένο κάστρο της Ουγγαρίας. Τριάντα χρόνια αργότερα, αυτή η εκτίμηση επαληθεύτηκε όταν το κάστρο άντεξε στην επίθεση των Τατάρων εισβολέων. Αυτή η επιτυχία επιτάχυνε την ανάπτυξη του οικισμού γύρω από το κάστρο, και το 1291 ο Ούγγρος Βασιλιάς Ανδρέας Γ΄ χορήγησε στην πόλη πλήρη προνόμια δήμου. Έτσι, οι πολίτες της απέκτησαν το δικαίωμα να εκλέγουν το δήμαρχό τους, να μεταφέρουν τα αγαθά τους διαμέσου του ποταμού Δούναβη και να εμπορεύονται ελεύθερα «τόσο στον ποταμό όσο και στην ξηρά». Επειδή οι αμπελώνες ευδοκιμούσαν στις ηλιόλουστες πλαγιές της πόλης, ήταν πολύ σημαντικό το δικαίωμα που είχαν οι πολίτες της να πουλάνε κρασί από την οικιακή τους παραγωγή.

Μεταγενέστεροι Ούγγροι βασιλιάδες χορήγησαν στην πόλη επιπρόσθετα προνόμια, τα οποία συνέβαλαν στην περαιτέρω επέκτασή της. Το 1526 η Μπρατισλάβα ξεκίνησε τη μακρά θητεία της ως πρωτεύουσα της Ουγγαρίας, προνόμιο που διατήρησε ως το 1784. Στο μεταξύ, το συνονθύλευμα εθνοτήτων της Μπρατισλάβας απέκτησε ακόμη μεγαλύτερη ποικιλία. Ο πληθυσμός της, που αποτελούνταν ως επί το πλείστον από Σλάβους και Ούγγρους, εμπλουτίστηκε  από την εισροή Γερμανών και Εβραίων. Το 17ο αιώνα, καθώς η τουρκική κυριαρχία επεκτεινόταν προς δυσμάς και προς βορράν, πολλοί Κροάτες κατέφυγαν στην περιοχή της Μπρατισλάβας, όπως έκαναν και Τσέχοι εξόριστοι που προσπαθούσαν να γλιτώσουν από τον Τριακονταετή Πόλεμο μεταξύ Καθολικών και Προτεσταντών ο οποίος μαινόταν δυτικότερα στην Ευρώπη.

Η Μπρατισλάβα τον 20ό Αιώνα

Στις αρχές του 20ού αιώνα, η Μπρατισλάβα είχε γίνει μια πόλη με μεγάλη ποικιλία εθνοτήτων και πολιτισμών. Εκείνη την εποχή, ο ασφαλέστερος τρόπος για να αγοράσεις σε ένα κατάστημα αυτά που χρειαζόσουν ήταν να τα ζητήσεις στη γερμανική ή στην ουγγρική. Ωστόσο, σημαντικό ρόλο έπαιζαν επίσης οι Τσέχοι και οι Ρομά (Τσιγγάνοι), καθώς και η εβραϊκή κοινότητα. Πριν από τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, μόνο το 15 τοις εκατό περίπου του πληθυσμού ήταν Σλοβάκοι. Αλλά το 1921, οι Σλοβάκοι αποτελούσαν την πολυπληθέστερη εθνότητα από τις πολλές που υπήρχαν στην πόλη.

Σύντομα, τα μαύρα σύννεφα του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου εμφανίστηκαν απειλητικά πάνω από την Ευρώπη. Τότε ξεκίνησε μια θλιβερή περίοδος της ιστορίας της Μπρατισλάβας, η οποία διατάραξε την εθνοτική αρμονία της πόλης. Αρχικά, αναγκάστηκαν να την εγκαταλείψουν οι Τσέχοι. Κατόπιν εκτοπίστηκαν οι Ρομά και οι Εβραίοι κάτοικοί της,  χιλιάδες από τους οποίους πέθαναν τελικά σε στρατόπεδα συγκέντρωσης. Μετά το τέλος του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου, εκτοπίστηκαν και οι περισσότεροι γερμανόφωνοι κάτοικοι. Τελικά, μέλη όλων αυτών των εθνοτήτων επέστρεψαν στη γενέτειρά τους, και η παρουσία τους εξακολουθεί να ομορφαίνει την ατμόσφαιρα της Μπρατισλάβας.

Επίσκεψη στη Σημερινή Μπρατισλάβα

Γιατί να μη μας συντροφεύσετε καθώς θα κάνουμε μια σύντομη βόλτα στη σημερινή Μπρατισλάβα; Αρχικά επισκεπτόμαστε το θαυμάσια ανακαινισμένο Κάστρο της Μπρατισλάβας. Από τον κήπο του κάστρου, απολαμβάνουμε την πανοραμική θέα της πόλης που απλώνεται και στις δυο όχθες του Δούναβη.

Κατεβαίνουμε το λόφο και φτάνουμε ακριβώς κάτω από το κάστρο, εκεί όπου βρίσκεται η Παλιά Πόλη, το ιστορικό κέντρο της Μπρατισλάβας. Καθώς περπατάμε μέσα από τα γραφικά στενά δρομάκια, νιώθουμε σαν να αναπνέουμε τον αέρα περασμένων αιώνων. Θαυμάζουμε την πανέμορφη αρχιτεκτονική των ανακτόρων και των αστικών σπιτιών. Αν θέλετε, μπορούμε να καθήσουμε σε ένα από τα ιστορικά καφενεδάκια για να πιούμε έναν καφέ ή ένα τσάι και να φάμε μερικά από τα φημισμένα γλυκά της Μπρατισλάβας με γέμιση από καρύδια ή σπόρους παπαρούνας.

Όλο το χρόνο, οι τουρίστες χαίρονται να περιδιαβαίνουν στις όχθες του Δούναβη δίπλα στην Παλιά Πόλη. Εδώ σίγουρα θα δουν το σύμβολο της σύγχρονης Μπρατισλάβας, τη Νέα Γέφυρα με το εστιατόριό της που βρίσκεται πάνω σε έναν πύργο. Έχει σχεδιαστεί έτσι ώστε να δίνει την εντύπωση ότι το εστιατόριο αιωρείται πάνω από την οικιστική περιοχή Πετρζάλκα, η οποία βρίσκεται στην απέναντι όχθη του ποταμού.

Δεν θα πέσετε έξω αν σκεφτείτε ότι υπάρχει μεγάλη οικοδομική δραστηριότητα στην Μπρατισλάβα. Εκτός από τις πρόσφατα ανακαινισμένες περιοχές της Παλιάς Πόλης, στη δεκαετία του 1990 ξεφύτρωσαν ένα σωρό ελκυστικά οικοδομήματα από χάλυβα και γυαλί, ενώ αναμένεται να κατασκευαστούν και άλλα. Αυτά τα κτίρια που στεγάζουν γραφεία, επιχειρήσεις και τράπεζες δίνουν στην πόλη τη σύγχρονη εμφάνισή της.

Φυσικά, θα θέλατε να αγοράσετε ένα όμορφο αναμνηστικό από την επίσκεψή σας. Γι’ αυτό, μπορούμε να πεταχτούμε ως τα μαγαζιά που πουλάνε χειροποίητα προϊόντα, όπως όμορφα δαντελένια τραπεζομάντιλα ή κούκλες ντυμένες με την εθνική ενδυμασία. Ή, αν προτιμάτε, μπορούμε να πάμε στην υπαίθρια Αγορά της Κεντρικής Πλατείας όπου μπορείτε να ψωνίσετε, όπως συνηθίζουν να κάνουν εδώ και αιώνες οι κάτοικοι της Μπρατισλάβας. Ίσως θέλετε να επισκεφτείτε και το ελκυστικό γραφείο τμήματος που διατηρεί στην πόλη η Εταιρία Σκοπιά.

Κάποια μέρα ίσως επισκεφτείτε στ’ αλήθεια την Μπρατισλάβα. Τότε αναμφίβολα θα απολαύσετε αυτή την πόλη που από αρχαίο πέρασμα ποταμού έγινε μια γοητευτική σύγχρονη πρωτεύουσα.

[Εικόνα στη σελίδα 15]

Μαρία Θηρεσία

[Ευχαριστίες]

North Wind Picture Archives

[Εικόνα στη σελίδα 16, 17]

Το Εθνικό Θέατρο της Σλοβακίας

[Εικόνα στη σελίδα 17]

Ένας δρόμος στην Παλιά Πόλη

[Εικόνα στη σελίδα 18]

Η Νέα Γέφυρα και ο πύργος της

[Εικόνα στη σελίδα 18]

Γραφείο τμήματος και Αίθουσα Βασιλείας των Μαρτύρων του Ιεχωβά