Σκάλα προς τον Ουρανό

ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΤΗ ΤΟΥ ΞΥΠΝΑ! ΣΤΙΣ ΦΙΛΙΠΠΙΝΕΣ

ΛΕΓΕΤΑΙ ότι το συνολικό τους μήκος είναι δεκαπλάσιο από το μήκος του Μεγάλου Σινικού Τείχους. Πολλοί λένε ότι, αν τα επιμέρους τμήματά τους τοποθετούνταν το ένα δίπλα στο άλλο, θα σχημάτιζαν μια γραμμή μήκους περίπου 20.000 χιλιομέτρων​—ίση με το ήμισυ της περιμέτρου της γης! Μάλιστα μερικοί λένε ότι πρόκειται για το όγδοο θαύμα του κόσμου. Μολαταύτα, πολλοί δεν έχουν ακούσει ποτέ για αυτό το εκπληκτικό αξιοθέατο που βρίσκεται στις Φιλιππίνες. Ποιο αξιοθέατο; Πρόκειται για μια σκάλα προς τον ουρανό, για τις αναβαθμίδες ρυζιού της Κεντρικής Κορδιλιέρας. Κρυμμένες στα βουνά της Λουζόν, οι αναβαθμίδες αυτές αποτελούν ένα θέαμα εντυπωσιακής ομορφιάς και εφευρετικότητας.

Γιατί κατασκευάστηκαν; Τα ψηλά βουνά της Κορδιλιέρας είναι τόσο απόκρημνα ώστε δεν θα μπορούσαν φυσιολογικά να χρησιμοποιηθούν για καλλιέργειες. Μερικές πλαγιές έχουν κλίση που ξεπερνάει το 50 τοις εκατό. Αλλά αυτό δεν αποθάρρυνε τους αρχαίους γεωργούς. Σε υψόμετρο 1.200 μέτρων ή και περισσότερο, λάξευσαν χιλιάδες αναβαθμίδες στις πλαγιές αυτών των καταπράσινων βουνών. Σε μερικές περιπτώσεις, 25, 30 ή και περισσότερες αναβαθμίδες υψώνονται η μια πάνω από την άλλη, σαν σκάλα που προσπαθεί να φτάσει στον ουρανό. Η κάθε αναβαθμίδα αποτελεί ένα μικρό χωράφι που κατακλύζεται με νερό, έχει ως όριο ένα ανάχωμα και συγκρατείται από έναν πέτρινο τοίχο. Οι περισσότερες χρησιμοποιούνται για την καλλιέργεια ρυζιού και ακολουθούν το περίγραμμα της κάθε πλαγιάς· μερικές πλαγιές είναι κοίλες ενώ άλλες είναι κυρτές.

Φυσικά η χρήση αναβαθμίδων στη γεωργία δεν παρατηρείται μόνο στις Φιλιππίνες. Χωράφια με αναβαθμίδες συναντάμε και σε άλλες χώρες, κυρίως στη Νοτιοανατολική Ασία, στη Νότια Αμερική και σε μερικά μέρη της Αφρικής. Αλλά οι αναβαθμίδες ρυζιού των Φιλιππίνων είναι μοναδικές από πολλές απόψεις. Ο Μάριο Μοβιλιόν, που εργάζεται για το Διεθνές Ερευνητικό Ινστιτούτο Ρυζιού, είπε στο Ξύπνα!: «Οι αναβαθμίδες ρυζιού των Φιλιππίνων είναι πολύ πιο εκτεταμένες από τις αναβαθμίδες άλλων χωρών. Καλύπτουν μεγάλο μέρος των βουνών της Κορδιλιέρας». Πολλές από αυτές βρίσκονται στην επαρχία Ιφουγκάο. Ο τεράστιος αριθμός των αναβαθμίδων και μόνο προκαλεί μεγάλη εντύπωση και κάνει το ορεινό τοπίο να φαίνεται σαν ένα όμορφο γλυπτό.

Ένα από τα Θαύματα του Κόσμου;

Είναι άραγε υπερβολικό να τις χαρακτηρίσουμε όγδοο θαύμα του κόσμου; Σκεφτείτε το εξής: Ίσως αποτελούν το μεγαλύτερο γεωργικό  έργο στην ανθρώπινη ιστορία. Το Δεκέμβριο του 1995, η Εκπαιδευτική, Επιστημονική και Πολιτιστική Οργάνωση των Ηνωμένων Εθνών (UNESCO) αποφάσισε να συμπεριλάβει τις αναβαθμίδες ρυζιού του Ιφουγκάο στον Κατάλογο Παγκόσμιας Κληρονομιάς. Ως αποτέλεσμα, αυτές οι αναβαθμίδες είναι τώρα ίσης σημασίας με άλλες τοποθεσίες μεγάλης ιστορικής και πολιτιστικής αξίας, όπως το Τατζ Μαχάλ στην Ινδία, τα Νησιά Γκαλαπάγκος στον Ισημερινό, το Μεγάλο Σινικό Τείχος, καθώς και το Ανγκόρ Βατ στην Καμπότζη. Αλλά, ανόμοια με άλλα αρχαία κατασκευαστικά έργα, όπως οι πυραμίδες της Αιγύπτου, για την κατασκευή των αναβαθμίδων προφανώς εργάστηκε ολόκληρη η κοινότητα​—δεν χρησιμοποιήθηκαν δούλοι. Επίσης, οι αναβαθμίδες δεν έχουν εγκαταλειφθεί, αλλά εξακολουθούν να καλλιεργούνται από τους κατοίκους του Ιφουγκάο.

Αν επισκεφτείτε τις αναβαθμίδες, θα δείτε με τα ίδια σας τα μάτια την απερίγραπτη ομορφιά τους. Θα παρατηρήσετε ανθρώπους να εργάζονται στις αναβαθμίδες, των οποίων η έκταση κυμαίνεται από μερικά τετραγωνικά μέτρα μέχρι 10 στρέμματα. Μερικοί εργάτες τραγουδούν καθώς ανοίγουν τρύπες στο έδαφος με ραβδιά για να εισχωρεί το νερό. Άλλοι φυτεύουν ρύζι, μεταφυτεύουν δενδρύλλια ή θερίζουν τον καρπό. Αν επισκεφτείτε την περιοχή όταν φυτρώνει το νέο ρύζι, θα δείτε τις αναβαθμίδες να σχηματίζουν ένα πανέμορφο μωσαϊκό από διάφορους τόνους του πράσινου.

Οι υδρόβιες ποικιλίες ρυζιού δεν μπορούν να ζήσουν χωρίς μεγάλες ποσότητες νερού. Γι’ αυτό, λειτουργεί ένα περίπλοκο αρδευτικό σύστημα. Το νερό που ρέει στα ρυάκια του βουνού δεσμεύεται και διοχετεύεται στις αναβαθμίδες μέσω ενός δαιδαλώδους συστήματος καναλιών και σωλήνων από μπαμπού. Με τη βοήθεια της βαρύτητας, παρέχεται επαρκής ποσότητα νερού από αναβαθμίδα σε αναβαθμίδα. Αντί για νεκρό μνημείο, οι αναβαθμίδες αποτελούν στ’ αλήθεια ένα ζωντανό θαύμα!

 Ποιος τις Κατασκεύασε;

Είναι ολοφάνερο ότι αυτές οι χιλιάδες αναβαθμίδες δεν είναι δυνατόν να κατασκευάστηκαν μέσα σε μια μέρα, ούτε καν μέσα σε λίγα χρόνια. Μην ξεχνάτε ότι φτιάχτηκαν χωρίς σύγχρονα εργαλεία και μηχανήματα. Πιστεύεται, λοιπόν, ότι η κατασκευή των αναβαθμίδων άρχισε, αν μη τι άλλο, πριν από αρκετούς αιώνες.

Μάλιστα μερικοί αρχαιολόγοι πιστεύουν ότι η εργασία αυτή άρχισε πριν από 2.000 χρόνια. Οι ανθρωπολόγοι υποστηρίζουν ότι οι κατασκευαστές μετανάστευσαν από τη βόρεια Ινδοκίνα ή από την Ινδονησία και εγκαταστάθηκαν στη Λουζόν, φέρνοντας μαζί τους και την τέχνη της καλλιέργειας υδρόβιου ρυζιού. Αφού κατασκεύαζαν μερικές αναβαθμίδες, πρόσθεταν σταδιακά καινούρια επίπεδα.

Πώς να τις Απολαύσετε

Ας κάνουμε τώρα με τη φαντασία μας μια ξενάγηση στις αναβαθμίδες. Αρχικά παίρνουμε ένα κλιματιζόμενο λεωφορείο από τη Μανίλα για την πόλη Μπανάουε του Ιφουγκάο. Το ταξίδι διαρκεί περίπου εννιά ώρες. Τώρα έχουμε αρκετές επιλογές. Μπορούμε να επισκεφτούμε διάφορα αξιοθέατα με τα πόδια, με το τρίκυκλο (ένα μηχανάκι με καλάθι στο πλάι) ή με το τζίπνι. Και αν έχουμε την απαιτούμενη όρεξη και αντοχή, μπορούμε να ακολουθήσουμε ένα από τα μονοπάτια που οδηγούν στις ορεινές περιοχές τις οποίες μπορεί να προσεγγίσει κανείς μόνο με τα πόδια. Από εκεί μπορούμε να απολαύσουμε την ωραιότερη θέα των αναβαθμίδων και να συλλάβουμε καλύτερα το κολοσσιαίο μέγεθος αυτού του ανθρωποποίητου θαύματος.

Εμείς προτιμάμε να πάρουμε το τζίπνι με κατεύθυνση το χωριό Μπατάντ. Ταξιδεύουμε πάνω από μία ώρα στον τραχύ ορεινό δρόμο και καλύπτουμε 12 χιλιόμετρα. Από αυτό το σημείο και έπειτα, ακολουθούμε με τα πόδια ένα μονοπάτι. Περνάμε μέσα από ποικιλία ορεινής βλάστησης, ανεβαίνοντας σιγά σιγά σε μια ράχη που βρίσκεται ανάμεσα σε δύο ψηλότερα σημεία. (Υπάρχει και μια συντομότερη διαδρομή, αλλά είναι πολύ απότομη και δεν συστήνεται για άτομα που δεν έχουν συνηθίσει να κάνουν δύσκολες αναρριχήσεις.) Από αυτή τη ράχη, κατεβαίνουμε σιγά σιγά στο Μπατάντ ακολουθώντας ένα στενό μονοπάτι.

Αφού περπατάμε δύο ώρες απολαμβάνοντας καθ’ οδόν τον καθαρό αέρα του βουνού, τελικά φτάνουμε στον προορισμό μας. Εδώ η θέα των αναβαθμίδων είναι χάρμα οφθαλμών. Το Μπατάντ βρίσκεται απέναντι από μια κοίλη βουνοπλαγιά· γι’ αυτό οι αναβαθμίδες έχουν αμφιθεατρικό σχήμα. Δημιουργούν ένα ενδιαφέρον σύνολο από γραμμές, με το ένα επίπεδο πάνω από το άλλο, σαν σκάλα προς τον ουρανό. Καθώς πλησιάζουμε στο χωριό, βλέπουμε τα παραδοσιακά σπίτια του Ιφουγκάο, διάσπαρτα στο χωριό σαν γιγάντια χορταριασμένα μανιτάρια.

Οι άνθρωποι που εργάζονται στις αναβαθμίδες είναι φιλικοί και μας χαιρετούν καθώς περνάμε δίπλα τους. Ίσως μείνετε άναυδοι καθώς παρατηρείτε τους ντόπιους να περπατούν με σβελτάδα στην κορυφή του πέτρινου τοίχου της αναβαθμίδας, χρησιμοποιώντας τον ως μονοπάτι για να μετακινούνται από το ένα σημείο στο άλλο. Άλλοι αναρριχώνται από το ένα επίπεδο στο άλλο με τη σιγουριά αγριοκάτσικου, χρησιμοποιώντας ως σκαλοπάτια κατάλληλα τοποθετημένες πέτρες. Αν κοιτάξετε καλύτερα, θα δείτε ότι είναι ξυπόλητοι. Ολόγυρά τους απλώνεται η εκπληκτική θέα των αναβαθμίδων​—μια από τις σπάνιες περιπτώσεις στις οποίες το κατασκευαστικό έργο του ανθρώπου γίνεται ένα με το περιβάλλον, συμβάλλοντας στην ομορφιά του.

Δεν ακούγονται ενδιαφέροντα όλα αυτά; Τότε, αν επισκεφτείτε τις Φιλιππίνες, μη χάσετε την ευκαιρία να δείτε αυτή τη σκάλα προς τον ουρανό, ένα ζωντανό θαύμα που θα σας μείνει αξέχαστο.

[Πλαίσιο/Εικόνες στη σελίδα 18]

Διάσωση των Αναβαθμίδων

Παρά την τωρινή ομορφιά των αναβαθμίδων, η ύπαρξή τους απειλείται. Πολλοί νεαροί κάτοικοι αυτής της ορεινής περιοχής διστάζουν να γίνουν καλλιεργητές ρυζιού και αναζητούν αλλού απασχόληση. Αυτό θα μπορούσε να δημιουργήσει έλλειψη ειδικευμένων εργατών για τη διατήρηση των αναβαθμίδων.

Η Ορόρα Αμαγιάου, μια ντόπια κάτοικος του Ιφουγκάο που συνεργάζεται με το Διεθνές Ερευνητικό Ινστιτούτο Ρυζιού, μίλησε στο Ξύπνα! για έναν ακόμη κίνδυνο: «Οι αναβαθμίδες πρέπει να διατηρούνται πάντοτε υγρές, αλλά σήμερα υπάρχει λειψυδρία εξαιτίας της αποψίλωσης των δασών». Η αποξήρανση της λεκάνης απορροής θα σημάνει την καταστροφή τους.

Επίσης, οι φυσικές καταστροφές δημιουργούν προβλήματα μερικές φορές. Το 1990 ένας σεισμός κατέστρεψε αρκετά τμήματα των αναβαθμίδων όταν κατέρρευσαν ολόκληρες βουνοπλαγιές.

Ωστόσο, λαμβάνονται μέτρα για να προληφθεί η εξαφάνισή τους. Το 1996 εκδόθηκε ένα επίσημο διάταγμα για τη δημιουργία της Επιτροπής Αναβαθμίδων του Ιφουγκάο. Ποια είναι η ευθύνη της; Η προστασία των αναβαθμίδων, περιλαμβανομένου του συστήματος υδροδότησής τους και του πολιτισμού της περιοχής, καθώς και η ­αποκατάσταση των περιοχών που υφίστανται ζημιές.

Το γεγονός ότι οι αναβαθμίδες συμπεριλήφθηκαν στον Κατάλογο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO δεσμεύει ακόμη περισσότερο την κυβέρνηση των Φιλιππίνων όσον αφορά τη διατήρησή τους. Και σύμφωνα με την Τζιν Τουάσον, διευθυντικό στέλεχος του γραφείου της UNESCO στη Μανίλα, «η UNESCO μπορεί, επίσης, να παράσχει τεχνική και οικονομική βοήθεια για την προστασία και τη διατήρηση των αναβαθμίδων ρυζιού».

[Χάρτης στη σελίδα 16]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

Κεντρική Κορδιλιέρα

 [Ολοσέλιδη εικόνα στη σελίδα 17]