Ένα Καλά Κρυμμένο Μυστικό

«Κανείς δεν επιτρέπεται να ζει υπό καθεστώς δουλείας, ολικής ή μερικής. Η δουλεία και το δουλεμπόριο υπό οποιαδήποτε μορφή απαγορεύονται».​—Οικουμενική Διακήρυξη Για Τα Ανθρώπινα Δικαιώματα.

ΤΗΝ επόμενη φορά που θα βάλετε ζάχαρη στον καφέ σας, σκεφτείτε τον Πρεβό, έναν Αϊτινό που του υποσχέθηκαν μια καλή δουλειά σε κάποια άλλη χώρα της Καραϊβικής. Αντ’ αυτού, τον πούλησαν για οχτώ δολάρια (περ. 2.400 δρχ.).

Ο Πρεβό είχε την ίδια τύχη με χιλιάδες άλλους υποδουλωμένους συμπατριώτες του που αναγκάζονται να κόβουν ζαχαροκάλαμο επί έξι ή εφτά μήνες με ελάχιστη ή καθόλου αμοιβή. Αυτοί οι αιχμάλωτοι κρατούνται συνωστισμένοι μέσα σε άθλιες συνθήκες. Αφού τους πάρουν όλα τα υπάρχοντα, τους δίνουν μεγάλα μαχαίρια. Για να φάνε, πρέπει να εργαστούν. Αν αποπειραθούν να δραπετεύσουν, ίσως υποστούν ξυλοδαρμό.

Σκεφτείτε την περίπτωση της Λιν-Λιν, ενός κοριτσιού από τη νοτιοανατολική Ασία. Ήταν 13 ετών όταν πέθανε η μητέρα της. Ένα γραφείο ανεύρεσης εργασίας την αγόρασε από τον πατέρα της αντί 480 δολαρίων (περ. 150.000 δρχ.), με την υπόσχεση να της βρει μια καλή δουλειά. Αυτά τα χρήματα πληρώθηκαν ως «προκαταβολή από τις αποδοχές της»​—σίγουρος τρόπος για να είναι μονίμως δέσμια των νέων ιδιοκτητών της. Αντί να της βρουν μια αξιοπρεπή εργασία, την πήγαν σε έναν οίκο ανοχής, όπου οι πελάτες πληρώνουν στον ιδιοκτήτη 4 δολάρια (περ. 1.200 δρχ.) για να περάσουν μια ώρα μαζί της. Ουσιαστικά, η Λιν-Λιν είναι φυλακισμένη, εφόσον δεν μπορεί να φύγει ωσότου ξεπληρώσει το χρέος της. Σε αυτό περιλαμβάνονται τα χρήματα που κόστισε στον ιδιοκτήτη του οίκου ανοχής, συν τους τόκους και τα έξοδα. Αν αρνηθεί να συμμορφωθεί με τις επιθυμίες του εργοδότη της, ίσως υποστεί ξυλοδαρμό ή βασανιστήρια. Και το χειρότερο είναι ότι, αν προσπαθήσει να δραπετεύσει, ίσως δολοφονηθεί.

Ελευθερία για Όλους;

Οι περισσότεροι άνθρωποι πιστεύουν ότι δεν υπάρχει πια δουλεία. Πράγματι, ύστερα από πολυάριθμες συμβάσεις, διακηρύξεις και διατάγματα, έχει καταργηθεί επίσημα στις περισσότερες χώρες. Η αποστροφή για τη δουλεία διακηρύττεται παντού. Οι νόμοι πολλών κρατών απαγορεύουν τη δουλεία, και οι διατάξεις για την κατάργησή της κατέχουν ξεχωριστή θέση σε διεθνείς συμβάσεις—αξιοσημείωτο παράδειγμα αποτελεί το προαναφερθέν Άρθρο 4 της Οικουμενικής Διακήρυξης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα η οποία υιοθετήθηκε το 1948.

Εντούτοις, η δουλεία ζει και βασιλεύει​—μολονότι για μερικούς αποτελεί ένα καλά κρυμμένο μυστικό. Από την Πνομ Πενχ ως το Παρίσι, από τη Βομβάη ως την Μπραζίλια, εκατομμύρια συνάνθρωποί μας​—άντρες, γυναίκες και παιδιά—​εξαναγκάζονται να ζουν και να εργάζονται ως δούλοι ή σε συνθήκες δουλείας. Η Διεθνής Οργάνωση Κατά της Δουλείας η οποία εδρεύει στο Λονδίνο, η παλαιότερη οργάνωση του κόσμου που παρακολουθεί την καταναγκαστική εργασία, υπολογίζει ότι τα υποδουλωμένα άτομα ανέρχονται σε εκατοντάδες εκατομμύρια. Μάλιστα οι δούλοι που υπάρχουν σε όλο τον κόσμο σήμερα ίσως είναι περισσότεροι παρά ποτέ!

Ομολογουμένως, οι γνωστές εικόνες με τις αλυσίδες, τα μαστίγια και τις δημοπρασίες δεν συνηθίζονται στη σύγχρονη δουλεία. Η καταναγκαστική εργασία, οι αναγκαστικοί γάμοι, η υποδούλωση για χρέη, η παιδική εργασία και συχνά η πορνεία είναι απλώς μερικές από τις γνωστότερες σύγχρονες μορφές δουλείας. Τα άτομα που βρίσκονται σε κατάσταση δουλείας μπορεί να είναι παλλακίδες, να οδηγούν καμήλες, να κόβουν ζαχαροκάλαμο, να εργάζονται σε ταπητουργεία ή να κατασκευάζουν δρόμους. Βέβαια, οι περισσότεροι από αυτούς δεν πουλιούνται σε δημόσιες δημοπρασίες, αλλά το βέβαιο είναι ότι δεν βρίσκονται σε καλύτερη θέση από τους προκατόχους τους. Σε μερικές περιπτώσεις, οι συνθήκες της ζωής τους είναι ακόμα πιο τραγικές.

Ποιοι γίνονται δούλοι; Πώς γίνονται δούλοι; Τι γίνεται για να βοηθηθούν; Πλησιάζει άραγε η πλήρης κατάργηση της δουλείας;

 [Πλαίσιο/Εικόνα στη σελίδα 4]

ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΔΟΥΛΕΙΑ;

Σε αυτό το ερώτημα δυσκολεύονται να απαντήσουν ακόμη και τα Ηνωμένα Έθνη ύστερα από πολυετείς προσπάθειες. Ένας ορισμός διατυπώθηκε από τη Σύμβαση Περί Δουλείας του 1926, η οποία δήλωνε: «Δουλεία είναι η θέση ή η κατάσταση ενός ατόμου στο οποίο ασκούνται όλες οι εξουσίες που συνεπάγεται το δικαίωμα της ιδιοκτησίας ή οποιαδήποτε από αυτές». Ωστόσο, πρόκειται για όρο που επιδέχεται διάφορες ερμηνείες. Σύμφωνα με τη δημοσιογράφο Μπάρμπαρα Κροσέτ, «δουλεία είναι μια ετικέτα που ταιριάζει στους χαμηλόμισθους εργαζομένους της βιομηχανίας ενδυμάτων και αθλητικών ειδών στο εξωτερικό, καθώς και των άθλιων εργοστασίων στις αμερικανικές πόλεις. Τη χρησιμοποιούμε όταν θέλουμε να καταδικάσουμε τη βιομηχανία του σεξ και την καταναγκαστική εργασία στις φυλακές».

Ο Μάικ Ντότριτζ, διευθυντής της Διεθνούς Οργάνωσης Κατά της Δουλείας, πιστεύει ότι «καθώς η δουλεία φαίνεται να προσλαμβάνει καινούριες μορφές​—ή καθώς η λέξη αυτή εφαρμόζεται σε περισσότερες καταστάσεις—​υπάρχει κίνδυνος να μετριαστεί ή ακόμη και να υποτιμηθεί η σημασία της». Κατά τη γνώμη του, «χαρακτηριστικό γνώρισμα της δουλείας είναι το στοιχείο της ιδιοκτησίας ή του ελέγχου επί της ζωής του άλλου». Περιλαμβάνει τον εξαναγκασμό και τον περιορισμό των κινήσεων​—το γεγονός ότι «κάποιος δεν είναι ελεύθερος να φύγει, να αλλάξει εργοδότη».

Ο Ε. Μ. Ρόζενταλ, αρθρογράφος στην εφημερίδα Δε Νιου Γιορκ Τάιμς (The New York Times), σχολιάζει: «Οι δούλοι ζουν δουλική ζωή, μια ζωή καταπιεστικής εργασίας, βιασμών, πείνας, βασανιστηρίων και έσχατου εξευτελισμού», και προσθέτει: «Ένας δούλος κοστίζει 50 δολάρια [περ. 15.000 δρχ.]· γι’ αυτό [οι ιδιοκτήτες τους] δεν νοιάζονται για το πόσο θα ζήσουν προτού πετάξουν τα πτώματά τους σε κάποιο ποτάμι».

[Ευχαριστίες]

Ricardo Funari