Ποιοι Είναι Δούλοι Σήμερα;

ΣΚΕΦΤΕΙΤΕ απλώς και μόνο τους αριθμούς. Υπολογίζεται ότι 200 ως 250 εκατομμύρια παιδιά ηλικίας κάτω των 15 ετών εργάζονται τις περισσότερες ώρες που είναι ξύπνια. Διακόσιες πενήντα χιλιάδες παιδιά, μερικά μόλις 7 ετών, χρησιμοποιήθηκαν σε ένοπλες συγκρούσεις μέσα σε δύο μόνο χρόνια​—1995 και 1996—​και έτσι ορισμένα από αυτά έγιναν δούλοι-πολεμιστές. Ο αριθμός των γυναικών και των παιδιών που πουλιούνται ως δούλοι κάθε χρόνο υπολογίζεται ότι ξεπερνάει το ένα εκατομμύριο.

Αλλά οι ψυχροί αριθμοί δεν μπορούν να φανερώσουν την απόγνωση αυτών των ατόμων. Για παράδειγμα, σε κάποια χώρα της βόρειας Αφρικής, η αρθρογράφος Έλινορ Μπαρκέτ συνάντησε τη Φάτμα, μια νεαρή που κατάφερε να δραπετεύσει από το σκληρό αφέντη της. Ωστόσο, αφού μίλησε μαζί της, η Μπαρκέτ συνειδητοποίησε ότι η Φάτμα «θα νιώθει για πάντα δούλη στην ψυχή». Είναι δυνατόν έστω και να ονειρευτεί η Φάτμα ένα καλύτερο μέλλον; «Δεν μπορεί να δει πιο πέρα από το επόμενο πρωί», λέει η Μπαρκέτ. «Το μέλλον είναι μια από τις πολλές αφηρημένες έννοιες που αδυνατεί να συλλάβει».

Ναι, αυτή ακριβώς τη στιγμή, εκατομμύρια συνάνθρωποί μας βρίσκονται σε μια απελπιστική κατάσταση δουλείας. Γιατί και πώς γίνονται δούλοι όλοι αυτοί οι άνθρωποι; Σε ποιες μορφές δουλείας εξωθούνται;

Σωματέμποροι

Ένα τουριστικό φυλλάδιο που κυκλοφορεί στις Ηνωμένες Πολιτείες δεν θα μπορούσε να είναι πιο απερίφραστο: «Σεξουαλικά ταξίδια στην Ταϋλάνδη. Πραγματικά κορίτσια. Πραγματικό σεξ. Πραγματική φτήνια. . . . Γνωρίζετε ότι μπορείτε στ’ αλήθεια να αγοράσετε μια παρθένα μόνο με 200 δολάρια [περ. 60.000 δρχ.];» Αυτό που δεν έλεγε το φυλλάδιο είναι ότι αυτές οι «παρθένες» μάλλον έχουν απαχθεί ή έχουν πουληθεί δια της βίας σε οίκους ανοχής, όπου εξυπηρετούν περίπου 10 ως 20 πελάτες την ημέρα. Αν δεν προσφέρουν τις σεξουαλικές τους υπηρεσίες, ξυλοκοπούνται. Όταν ξέσπασε φωτιά σε έναν οίκο ανοχής στο Νησί Πουκέτ, ένα θέρετρο της νότιας Ταϋλάνδης, πέντε πόρνες κάηκαν ζωντανές. Γιατί; Επειδή οι ιδιοκτήτες τους τις είχαν αλυσοδέσει στα κρεβάτια τους για να μη δραπετεύσουν.

 Από πού προέρχονται αυτές οι κοπέλες; Λέγεται ότι ο συγκεκριμένος κλάδος της βιομηχανίας του σεξ τροφοδοτείται με εκατομμύρια κορίτσια και γυναίκες από όλο τον κόσμο, που έχουν πέσει θύματα απαγωγής και εξαναγκασμού και έχουν πουληθεί ως πόρνες. Το διεθνές εμπόριο του σεξ ανθεί εξαιτίας του συνδυασμού της φτώχειας των αναπτυσσόμενων χωρών, της ευμάρειας των πλούσιων χωρών και των νόμων που εθελοτυφλούν μπροστά στο διεθνές εμπόριο δούλων και στην υποτέλεια δια συμβάσεως.

Κάποιες γυναικείες οργανώσεις στη νοτιοανατολική Ασία έχουν υπολογίσει ότι, από τα μέσα της δεκαετίας του 1970 ως τις αρχές της δεκαετίας του 1990, πουλήθηκαν 30 εκατομμύρια γυναίκες σε όλο τον κόσμο. Οι σωματέμποροι χτενίζουν σιδηροδρομικούς σταθμούς, φτωχά χωριά και δρόμους των πόλεων αναζητώντας νεαρά κορίτσια και κοπέλες που φαίνονται ευάλωτες. Συνήθως τα θύματα είναι αμόρφωτα, ορφανά, εγκαταλειμμένα ή άπορα. Τους δίνουν ψεύτικες υποσχέσεις ότι θα βρουν δουλειά, τις βγάζουν από τα σύνορα και τις πουλούν σε οίκους ανοχής.

Μετά τη διάλυση του κομμουνιστικού μπλοκ το 1991, δημιουργήθηκε ένας εντελώς καινούριος πληθυσμός από πάμφτωχες κοπέλες και γυναίκες. Εξαιτίας της απελευθέρωσης της αγοράς, της ιδιωτικοποίησης και της κλιμακούμενης ταξικής ανισότητας, αυξήθηκε το έγκλημα, η φτώχεια και η ανεργία. Πολλές γυναίκες και κοπέλες από τη Ρωσία και την Ανατολική Ευρώπη έγιναν τώρα κερδοφόρο εμπόρευμα στα χέρια της διεθνούς οργανωμένης πορνείας. «Είναι λιγότερο επικίνδυνο το να διακινείς ανθρώπους από το να διακινείς ναρκωτικά», είπε η πρώην Επίτροπος της Ευρωπαϊκής Ένωσης για θέματα Δικαιοσύνης, Ανίτα Γκραντίν.

Χαμένη Παιδική Ηλικία

Σε κάποιο μικρό ταπητουργείο στην Ασία, παιδιά μόλις πέντε ετών εργάζονται από τις 4 το πρωί ως τις 11 το βράδυ χωρίς πληρωμή. Σε πολλές περιπτώσεις, εργαζόμενα παιδιά σαν και αυτά αντιμετωπίζουν σοβαρούς κινδύνους για την υγεία τους: μηχανήματα που δεν είναι ασφαλή, πολλές ώρες σε περιβάλλον με ελλιπή φωτισμό και εξαερισμό, καθώς και έκθεση σε  επικίνδυνες χημικές ουσίες που χρησιμοποιούνται στην παραγωγή. a

Γιατί είναι τόσο περιζήτητα τα παιδιά στην αγορά εργασίας; Επειδή κοστίζουν φτηνά, είναι εκ φύσεως πειθήνια, μπορεί να τα ελέγχει κανείς εύκολα, και φοβούνται πολύ να παραπονεθούν. Όταν πρόκειται για ορισμένες εργασίες, όπως η ταπητουργία, οι αδίστακτοι εργοδότες θεωρούν μεγάλο προσόν τη μικρή σωματική διάπλαση και τα σβέλτα δάχτυλα των παιδιών. Συχνά, αυτά τα παιδιά βρίσκουν δουλειά, ενώ οι γονείς τους μένουν άνεργοι στο σπίτι.

Όσο για τα παιδιά που εργάζονται ως οικιακοί βοηθοί, η δυστυχία τους επιτείνεται από το ότι είναι ιδιαίτερα ευάλωτα στη σεξουαλική και σωματική κακοποίηση. Πολλά παιδιά τα απάγουν, τα φυλακίζουν σε απομακρυσμένα στρατόπεδα και τα αλυσοδένουν τη νύχτα για να μη δραπετεύσουν. Την ημέρα, ίσως εξαναγκάζονται να δουλεύουν σε έργα οδοποιίας και σε λατομεία.

Μια άλλη αιτία λόγω της οποίας χάνεται η παιδική ηλικία είναι ο αναγκαστικός γάμος. Η Διεθνής Οργάνωση Κατά της Δουλείας περιγράφει μια χαρακτηριστική περίπτωση: «Λένε σε ένα 12χρονο κορίτσι ότι η οικογένειά της διευθέτησε να την παντρέψει με έναν 60χρονο. Τυπικά το κορίτσι έχει το δικαίωμα να αρνηθεί, αλλά στην πράξη δεν μπορεί να ασκήσει αυτό το δικαίωμα και δεν ξέρει καν ότι μπορεί να ενεργήσει έτσι».

Δούλοι Εξαιτίας Χρεών

Εκατοντάδες χιλιάδες εργαζόμενοι κρατούνται υποδουλωμένοι στους εργοδότες τους και στους τόπους εργασίας τους λόγω δανείων που πήραν οι ίδιοι ή οι γονείς τους. Κατά παράδοση, τέτοιοι δέσμιοι εργαζόμενοι υπάρχουν κυρίως σε αγροτικές περιοχές όπου οι εργάτες δουλεύουν ως υπηρέτες γενικών καθηκόντων ή ως αγρότες. Σε μερικές περιπτώσεις, τα χρέη μεταβιβάζονται από γενιά σε γενιά, και έτσι τα μέλη μιας οικογένειας παραμένουν μονίμως υποδουλωμένα. Σε άλλες περιπτώσεις, οι εργοδότες στους οποίους οφείλονται τα χρήματα πουλούν το χρέος σε άλλον εργοδότη. Σε ακραίες περιπτώσεις, οι δέσμιοι εργαζόμενοι δεν πληρώνονται καθόλου για τη δουλειά που κάνουν. Ή μπορεί να δεσμεύονται με σχετικά μικρές προκαταβολές από το μισθό τους, οι οποίες επαναλαμβάνονται διαρκώς, και έτσι τα άτομα υποδουλώνονται στον εργοδότη τους.

Θρησκευτική Δουλεία

Η Μπίντι από τη δυτική Αφρική είναι 12 ετών και συγκαταλέγεται στα χιλιάδες κορίτσια που υπηρετούν ως τροκόσι, μια λέξη της γλώσσας έβε που σημαίνει «δούλες των θεών». Εξαναγκάστηκε να ζει μια ζωή δουλείας προκειμένου να εξιλεωθεί για ένα έγκλημα που δεν διέπραξε​—το  βιασμό που οδήγησε στη γέννησή της! Προς το παρόν έχει μόνο την ευθύνη να κάνει διάφορες δουλειές στο σπίτι του τοπικού φετιχιστή ιερέα. Αργότερα τα καθήκοντά της θα διευρυνθούν, και θα χρειάζεται να προσφέρει σεξουαλικές υπηρεσίες στον ιερέα, ο οποίος είναι ιδιοκτήτης της. Κατόπιν, όταν γίνει μεσήλικη, η Μπίντι θα αντικατασταθεί​—ο ιερέας θα βρει άλλα ελκυστικά κορίτσια για να τον υπηρετήσουν ως τροκόσι.

Σαν την Μπίντι, χιλιάδες θύματα της θρησκευτικής δουλείας προσφέρονται από τις οικογένειές τους για να εργαστούν ουσιαστικά ως δούλοι με σκοπό την εξιλέωση για κάποια πράξη που ερμηνεύεται ως αμαρτία ή παράβαση του θεϊκού νόμου. Σε πολλά μέρη του κόσμου, κορίτσια ή γυναίκες υποχρεώνονται να εκτελούν θρησκευτικά καθήκοντα και να παρέχουν σεξουαλικές υπηρεσίες σε ιερείς ή άλλους​—με την πρόφαση ότι αυτές οι γυναίκες είναι παντρεμένες με μια θεότητα. Σε πολλές περιπτώσεις οι γυναίκες εκτελούν και άλλες υπηρεσίες χωρίς πληρωμή. Δεν είναι ελεύθερες να αλλάξουν τόπο διαμονής ή εργασίας και συχνά μένουν σε κατάσταση δουλείας πολλά χρόνια.

Παραδοσιακή Δουλεία

Μολονότι οι περισσότερες χώρες ισχυρίζονται ότι έχουν καταργήσει τη δουλεία δια νόμου, σε μερικές περιοχές αναβιώνει η παραδοσιακή δουλεία. Αυτό συμβαίνει συνήθως σε μέρη που σπαράσσονται από εμφύλιες διαμάχες ή ένοπλες συγκρούσεις. «Στις περιοχές των συγκρούσεων ο νόμος ουσιαστικά παύει να ισχύει», αναφέρει η Διεθνής Οργάνωση Κατά της Δουλείας, «και οι στρατιώτες ή οι ένοπλοι πολιτοφύλακες μπορούν να αναγκάσουν τους ανθρώπους να δουλεύουν για αυτούς αμισθί . . . χωρίς να φοβούνται ότι θα τιμωρηθούν· αυτές οι πράξεις έχουν αναφερθεί κυρίως σε περιοχές που ελέγχονται από ένοπλες ομάδες οι οποίες δεν έχουν αναγνωριστεί διεθνώς». Εντούτοις, σύμφωνα με την ίδια οργάνωση, «υπάρχουν πρόσφατες εκθέσεις και για κυβερνητικούς στρατιώτες που εξαναγκάζουν πολίτες να εργάζονται ως δούλοι, πέρα από κάθε νομικό πλαίσιο. Έχει αναφερθεί, επίσης, ότι στρατιώτες και πολιτοφύλακες επιδίδονται σε δουλεμπόριο, πουλώντας τους αιχμαλώτους τους και στέλνοντάς τους να δουλέψουν για άλλους».

Δυστυχώς, το φάσμα της δουλείας εξακολουθεί να πλανιέται πάνω από την ανθρωπότητα με πολλές μορφές και προσωπεία. Σταθείτε και σκεφτείτε για άλλη μια φορά τους αριθμούς που περιλαμβάνονται​—εκατομμύρια άνθρωποι υποφέρουν ως δούλοι σε όλο τον κόσμο. Κατόπιν σκεφτείτε κάποιους από τους σύγχρονους δούλους των οποίων την ιστορία διαβάσατε σε αυτές τις σελίδες​—ίσως τη Λιν-Λιν ή την Μπίντι. Θέλετε να δείτε τον τερματισμό αυτού του σύγχρονου εγκλήματος​—της δουλείας; Θα γίνει ποτέ πραγματικότητα η κατάργηση της δουλείας; Προτού επιτευχθεί αυτό, απαιτείται να γίνουν ριζικές αλλαγές. Σας παρακαλούμε να διαβάσετε για αυτές στο επόμενο άρθρο.

[Υποσημείωση]

[Πλαίσιο/Εικόνα στη σελίδα 6]

ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΛΥΣΕΩΝ

Επίσημοι φορείς, όπως το Ταμείο των Ηνωμένων Εθνών για τα Παιδιά (UNICEF) και η Διεθνής Οργάνωση Εργασίας, προσπαθούν με επιμέλεια να καθιερώσουν και να εφαρμόσουν ποικίλες μεθόδους για την εξάλειψη της σύγχρονης δουλείας. Επιπλέον, αρκετές μη κυβερνητικές οργανώσεις, όπως η Διεθνής Οργάνωση Κατά της Δουλείας και η Επιφυλακή για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, καταβάλλουν προσπάθειες με στόχο να ευαισθητοποιηθεί το κοινό όσον αφορά τη σύγχρονη δουλεία και να απελευθερωθούν τα θύματά της. Μερικές από αυτές τις οργανώσεις επιδιώκουν την καθιέρωση ειδικών ετικετών που να δείχνουν ότι τα προϊόντα έχουν παραχθεί χωρίς τη χρησιμοποίηση δούλων ή παιδιών. Άλλοι φορείς ζητούν την ψήφιση ειδικής νομοθεσίας στις χώρες από όπου οργανώνονται «σεξουαλικά ταξίδια», ώστε να είναι δυνατόν να διώκονται όταν επιστρέφουν στην πατρίδα τους τα άτομα που έχουν σεξουαλικές σχέσεις με παιδιά. Μερικοί ακτιβιστές που αγωνίζονται για τα ανθρώπινα δικαιώματα έχουν φτάσει στο σημείο να πληρώνουν στους δουλεμπόρους και στους αφέντες δούλων μεγάλα ποσά για να εξαγοράζουν όσο το δυνατόν περισσότερους δούλους. Αυτές οι μέθοδοι θεωρούνται αμφιλεγόμενες, διότι ενδέχεται να δημιουργήσουν μια προσοδοφόρα αγορά δούλων και να ανεβάσουν τις τιμές.

[Εικόνα στη σελίδα 7]

Πολλά μικρά κορίτσια εξαναγκάζονται να παντρευτούν

[Ευχαριστίες]

UNITED NATIONS/J.P. LAFFONT

[Εικόνα στη σελίδα 8]

Δούλοι περιμένουν στην ουρά για φαγητό

[Ευχαριστίες]

Ricardo Funari

[Εικόνα στη σελίδα 8]

Μερικές φορές, μικρά παιδιά εξαναγκάζονται να γίνουν στρατιώτες

[Ευχαριστίες]

UNITED NATIONS/J.P. LAFFONT