Ένα Μαρσιποφόρο με «Ελατήρια στα Πόδια»

ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΤΗ ΤΟΥ ΞΥΠΝΑ! ΣΤΗΝ ΑΥΣΤΡΑΛΙΑ

«ΚΑΘΕ μέρα, όταν γύριζα από το σχολείο, ο Τζόι, το καγκουρό που είχαμε στο σπίτι μας, καθόταν και με περίμενε στην καγκελόπορτα», θυμάται ο Τζον. «Μόλις την άνοιγα, πεταγόταν πάνω και με αγκάλιαζε με τα μπροστινά του πόδια, και τον αγκάλιαζα και εγώ. Επικοινωνούσαμε στη δική μας γλώσσα, και ήταν σαν να λέγαμε μεταξύ μας: “Χαίρομαι που σε βλέπω!” Έπειτα, ο Τζόι απομακρυνόταν λίγα μέτρα χοροπηδώντας σαν ενθουσιασμένο σκυλάκι, γύριζε πίσω με τον ίδιο τρόπο, και επαναλάμβανε αυτή τη διαδικασία μέχρι να φτάσουμε στο σπίτι».

Οι άνθρωποι που ζουν στην ύπαιθρο της Αυστραλίας επιτρέπεται από το νόμο να έχουν καγκουρό στο σπίτι τους, όπως η οικογένεια του Τζον. Συνήθως, αυτά τα καγκουρό είναι ορφανά που διασώθηκαν όταν ήταν μωρά αφού σκοτώθηκε η μητέρα τους, ίσως την ώρα που διέσχιζε κάποιο δρόμο. Μολονότι ο Τζον ονόμασε το καγκουρό του «Τζόι», στην πραγματικότητα «τζόι» είναι η συνηθισμένη λέξη που χρησιμοποιείται για τα μωρά καγκουρό.

Όπως είναι φυσικό, η θετή οικογένεια του μικρού καγκουρό βιάζεται να το κάνει να νιώσει σαν στο σπίτι του. Έτσι, ένα από τα πρώτα πράγματα που κάνουν είναι να του δώσουν έναν μάρσιπο. Διαλέγουν ένα προφυλαγμένο μέρος​—κοντά στο τζάκι—​και εκεί κρεμούν ένα μεγάλο, ανθεκτικό πάνινο σάκο με μια σχισμή για να μοιάζει με τον μάρσιπο της μητέρας του. Κατόπιν βάζουν μέσα το μωρό με ένα μπουκάλι ζεστό,  ειδικά παρασκευασμένο γάλα. Με αυτόν τον τρόπο έχουν βοηθηθεί να επιζήσουν πολλά μωρά καγκουρό. Σύντομα προσαρμόζονται στον καινούριο τους μάρσιπο, «βουτώντας» σε αυτόν με το κεφάλι, σαν να επρόκειτο για τον μάρσιπο της μητέρας τους.

Πώς θα Περιγράφατε ένα Καγκουρό;

Τα ζώα που μεγαλώνουν τα μικρά τους μέσα σε μάρσιπο ονομάζονται μαρσιποφόρα. Υπάρχουν περίπου 260 είδη, μεταξύ των οποίων το καγκουρό, το κοάλα, το φασκωλόμυ, το μπαντικότ και το οπόσουμ​—το τελευταίο είναι το μοναδικό είδος που ζει στη Βόρεια Αμερική. Δικαιολογημένα, οι πρώτοι εξερευνητές δυσκολεύτηκαν να περιγράψουν αυτά τα ασυνήθιστα ζώα, ιδιαίτερα το καγκουρό, όταν γύρισαν στην πατρίδα τους. Ο πρώτος που χρησιμοποίησε τη λέξη «καγκουρό» στη γραπτή αγγλική γλώσσα ήταν ο Βρετανός εξερευνητής πλοίαρχος Τζέιμς Κουκ. Παρομοίασε το ζώο με “κυνηγετικό σκύλο γκρέιχαουντ ο οποίος πηδάει σαν λαγός ή σαν ελάφι”. Αργότερα, όταν εκτέθηκε στο Λονδίνο ένα ζωντανό καγκουρό, το γεγονός προκάλεσε αίσθηση.

Τα καγκουρό έχουν μεγάλα αφτιά τα οποία περιστρέφονται, ενώ το κεφάλι τους μοιάζει με του ελαφιού. Τα μικρά αλλά ισχυρά μπροστινά πόδια τους μοιάζουν με ανθρώπινα χέρια, ιδιαίτερα όταν τα καγκουρό στέκονται όρθια. Τα καγκουρό έχουν επίσης μεγάλα και μυώδη ισχία· μακριά, χοντρή και ευκίνητη ουρά και, ασφαλώς, τεράστια πόδια​—χαρακτηριστικό στο οποίο οφείλεται ένα ακόμη όνομά τους: «Μακροποδίδες».

Η οικογένεια Μακροποδίδες περιλαμβάνει περίπου 55 είδη διαφόρων μεγεθών· τα μεγαλύτερα έχουν μέγεθος ανθρώπου και τα μικρότερα αρουραίου. Όλα αυτά τα είδη έχουν κοντά μπροστινά πόδια και μακριά πίσω πόδια για να μπορούν να μετακινούνται με άλματα. Τα κόκκινα καγκουρό, τα γκρίζα καγκουρό και τα ουαλαρού είναι τα μεγαλύτερα. Ένα αρσενικό κόκκινο καγκουρό είχε μήκος πάνω από 2 μέτρα, από τη μύτη του μέχρι την άκρη της ουράς του, και ζύγιζε 77 κιλά. Τα μικρότερα είδη καγκουρό ονομάζονται ουόλαμπι.

Μήπως έχετε δει ή έχετε ακούσει ότι υπάρχουν καγκουρό που ζουν πάνω σε δέντρα; Είτε το πιστεύετε είτε όχι, τα καγκουρό έχουν πράγματι μια «μαϊμού» στην οικογένειά τους​—το δενδρόβιο καγκουρό. Αυτά τα ευκίνητα ζώα, που ζουν στα τροπικά βροχερά δάση της Νέας Γουινέας και της βορειοανατολικής Αυστραλίας, έχοντας πιο κοντά πόδια νιώθουν πολύ άνετα πάνω στα δέντρα και μπορούν να πηδήξουν περίπου 9 μέτρα από κλαδί σε κλαδί ή από δέντρο σε δέντρο. Τη νύχτα κατεβαίνουν στο έδαφος του δάσους όπου τρέφονται κυρίως με χόρτα και κάμπιες.

Γρήγορα, Χαριτωμένα και Αποδοτικά

Όταν κινούνται αργά, τα καγκουρό φαίνονται άχαρα και αδέξια. Η ουρά τους και τα κοντά μπροστινά πόδια τους λειτουργούν σαν τρίποδο που στηρίζει το βάρος τους καθώς σηκώνουν τα πίσω πόδια τους προς τα εμπρός. Αλλά είναι χαριτωμένοι δρομείς. Όταν προχωρούν με άλματα, φτάνοντας περίπου τα 50 χιλιόμετρα την ώρα, χρησιμοποιούν τη μεγάλη ουρά τους για να διατηρούν την ισορροπία τους. Σύμφωνα με την Παγκόσμια Εγκυκλοπαίδεια του Βιβλίου (The World Book Encyclopedia), «μπορούν να ξεπεράσουν τα 60 χιλιόμετρα την ώρα». Όταν τρέχει ένα μεγάλο καγκουρό, μπορεί με ένα και μόνο άλμα να καλύψει απόσταση 9 ως 13,5 μέτρων​—θα έλεγε κανείς ότι πετάει!

Τα καγκουρό δεν είναι μόνο γρήγορα αλλά είναι και αποδοτικά ως προς την κατανάλωση ενέργειας. Ο καθηγητής Ούβε Πρόσκε, του Πανεπιστημίου Μόνας στη Μελβούρνη της Αυστραλίας,  λέει ότι το καγκουρό, με το οξυγόνο που καταναλώνει, κάνει καλύτερη οικονομία ενέργειας στις μεγαλύτερες ταχύτητες από ό,τι στις μικρότερες. Ο Πρόσκε επίσης υπολόγισε ότι «η ενέργεια που κατανάλωνε το καγκουρό καθώς έτρεχε με ταχύτητα 20 χιλιομέτρων την ώρα ή και περισσότερο ήταν μικρότερη από αυτήν που καταναλώνει ένα τετράποδο πλακουντοφόρο θηλαστικό [θηλαστικό που γεννιέται πλήρως αναπτυγμένο, όπως ένας σκύλος ή ένα ελάφι] το οποίο έχει το ίδιο βάρος και τρέχει με την ίδια ταχύτητα». Επειδή το καγκουρό είναι πολύ αποδοτικό σε σχέση με την ενέργεια που καταναλώνει για τις μετακινήσεις του, μπορεί να διανύει μεγάλες αποστάσεις χωρίς να κουράζεται. Αλλά πώς καταφέρνει το καγκουρό να τρέχει κάνοντας τέτοια οικονομία δυνάμεων;

Το μυστικό βρίσκεται στους μακριούς αχίλλειους τένοντές του. «Είναι σαν να έχουν τα καγκουρό σπειροειδή ελατήρια στα πόδια τους», λέει ο Πρόσκε. Όπως οι αχίλλειοι τένοντες που υπάρχουν στο γαστροκνήμιο μυ του ανθρώπου, έτσι και οι αχίλλειοι τένοντες του καγκουρό τεντώνονται όταν προσγειώνεται και συμπιέζονται όταν απογειώνεται. Τα καγκουρό κάνουν τον ίδιο αριθμό αλμάτων ανά δευτερόλεπτο (το κόκκινο καγκουρό κάνει περίπου δύο) ανεξάρτητα από το πόσο γρήγορα τρέχουν. Για να τρέξουν γρηγορότερα, απλώς επιμηκύνουν το κάθε άλμα. Ωστόσο, τα πράγματα διαφέρουν όταν το καγκουρό τρομάξει. Τότε ίσως αρχίσει να απομακρύνεται με μερικά μικρά, γρήγορα άλματα για μεγαλύτερη επιτάχυνση.

Τα καγκουρό είναι επίσης άριστοι κολυμβητές. Όχι μόνο χρησιμοποιούν τα ισχυρά τους πόδια, αλλά επίσης εξασφαλίζουν επιπρόσθετη ώθηση κουνώντας την ουρά τους πέρα δώθε. Είναι γνωστό πως, όταν τα καταδιώκουν σκύλοι, τα καγκουρό χρησιμοποιούν τις κολυμβητικές τους ικανότητες πηδώντας μέσα σε μια λακκούβα με νερό ή σε ένα ποτάμι. Αν κάποιος σκύλος τολμήσει να ακολουθήσει το καγκουρό, σύντομα βρίσκεται κάτω από το νερό, καθώς το καγκουρό τον σπρώχνει με τα μυώδη μπροστινά πόδια του και με τα πέλματά του που έχουν πέντε δάχτυλα οπλισμένα με αιχμηρά γαμψά νύχια. Ο Τζον που αναφέρθηκε στην αρχή είχε δύο σκύλους οι οποίοι κόντεψαν να πνιγούν από ένα άγριο αρσενικό καγκουρό όταν πάλεψαν μαζί του σε μια μικρή δεξαμενή που υπήρχε στο οικογενειακό τους κτήμα.

Το Θαύμα της Γέννησης στα Μαρσιποφόρα

Ενώ τα ενήλικα καγκουρό έχουν αντοχή και είναι εύρωστα, όταν γεννιούνται είναι μικροσκοπικά και λεπτεπίλεπτα.  Μοιάζουν με ροζ σκουλήκια μήκους περίπου 2,5 εκατοστών και βάρους 0,75 ως 1 γραμμάριο​—μάλιστα γεννιούνται άτριχα, τυφλά και κουφά. Εντούτοις, χάρη στα πρόωρα αναπτυγμένα μπροστινά πόδια του που είναι εξοπλισμένα με νύχια και στην αίσθηση της όσφρησης, το μικροσκοπικό «σκουλήκι» έρπει ενστικτωδώς πάνω στο τρίχωμα της μητέρας του και ανεβαίνει στον μάρσιπό της. Όταν μπει στον μάρσιπο, γαντζώνεται σε μία από τις τέσσερις θηλές. Η άκρη της θηλής αυτόματα διογκώνεται και στρογγυλεύει μέσα στο στόμα του νεογέννητου, παραμένοντας έτσι σταθερά στη θέση της για αρκετές εβδομάδες. Αν σκεφτεί κανείς τον τρόπο μετακίνησης της μητέρας, μια ασφαλής «άγκυρα» αποτελεί σαφώς πλεονέκτημα! Μάλιστα, αυτή η «άγκυρα» είναι τόσο αποτελεσματική, ώστε οι πρώτοι παρατηρητές υπέθεσαν ότι το μικρό καγκουρό έβγαινε από τη θηλή!

Ασφαλώς, τελικά το μικρό θα μεγαλώσει μέχρι του σημείου να αφήσει τον μάρσιπο, αν και προσωρινά στην αρχή. Ωστόσο, έπειτα από εφτά με δέκα μήνες, όταν θα έχει απογαλακτιστεί πλήρως, θα εγκαταλείψει τον μάρσιπο για πάντα. Αλλά ας επιστρέψουμε στη στιγμή που το μικρό καγκουρό γαντζώνεται αρχικά σε μια θηλή και ας παρακολουθήσουμε ένα ακόμα θαύμα της αναπαραγωγής των καγκουρό.

Λίγες μέρες αφότου το νεογέννητο προσκολληθεί στη θηλή της μητέρας του, εκείνη ζευγαρώνει ξανά. Το έμβρυο που δημιουργείται από αυτή τη σύζευξη αναπτύσσεται περίπου επί μία εβδομάδα, αλλά κατόπιν πέφτει σε νάρκη​—σε αναμονή, όπως θα λέγαμε—​ενώ το μεγαλύτερο αδελφάκι του συνεχίζει να αναπτύσσεται μέσα στον μάρσιπο. Όταν το μεγαλύτερο αδελφάκι που δεν έχει απογαλακτιστεί ακόμα φύγει από τον μάρσιπο, το έμβρυο που βρίσκεται στη μήτρα ξαναρχίζει να μεγαλώνει. Έπειτα από 30ήμερη κυοφορία, προσκολλάται και αυτό σε μια θηλή, αλλά όχι στην ίδια από την οποία θήλαζε το μεγαλύτερο αδελφάκι του.

Εδώ βρίσκεται ένα άλλο θαύμα της βιολογίας του καγκουρό. Η μητέρα δίνει στο μικρότερο αδελφάκι διαφορετικό γάλα από εκείνο που δίνει στο μεγαλύτερο. Σχολιάζοντας αυτό το γεγονός, το περιοδικό Σαϊεντίφικ Αμέρικαν (Scientific American) λέει: «Τα δύο είδη γάλακτος που εκκρίνονται από ξεχωριστούς μαστικούς αδένες είναι εντελώς διαφορετικά σε ποσότητα και σύνθεση. Το πώς επιτυγχάνεται αυτό υπό τις ίδιες ορμονικές συνθήκες είναι ένα πολύ δύσκολο ερώτημα».

Πού Μπορείτε να Δείτε Καγκουρό

Αν θέλετε να δείτε καγκουρό στο φυσικό τους περιβάλλον, πρέπει να είστε διατεθειμένοι να αφήσετε την πόλη και να πάτε στις ερημικές περιοχές, στην ενδοχώρα της Αυστραλίας. Μπορείτε να δείτε τα καγκουρό να ψάχνουν για χορτάρι και μικρά φυτά είτε μόνα τους είτε σε μικρές ομάδες είτε και σε μεγαλύτερες ομάδες, οι οποίες στην Αυστραλία λέγονται «μομπς» και όπου την ηγεσία αναλαμβάνουν μεγάλα αρσενικά καγκουρό που λέγονται «μπούμερς». Επειδή τα καγκουρό τρώνε κυρίως τη νύχτα και αναπαύονται στη σκιά (όπου είναι καλά καμουφλαρισμένα) τις ζεστές ώρες της ημέρας, μια καλή στιγμή για να τα δείτε είναι νωρίς το πρωί ή το σούρουπο. Αλλά όταν ο καιρός γίνεται πιο δροσερός, μπορεί να είναι δραστήρια όλη την ημέρα. Όπως και αν έχουν τα πράγματα, βεβαιωθείτε ότι έχετε μαζί σας έναν τηλεφακό και κιάλια​—τα άγρια καγκουρό είναι πολύ ντροπαλά ζώα.

Ασφαλώς μπορείτε επίσης να δείτε καγκουρό στους περισσότερους ζωολογικούς κήπους, στα καταφύγια άγριων ζώων και στα εθνικά πάρκα όλης της Αυστραλίας, καθώς και μερικών άλλων χωρών. Η τακτική επαφή με τους ανθρώπους έχει κάνει αυτά τα καγκουρό λιγότερο διστακτικά, και έτσι θα μπορέσετε να πάρετε μερικές πολύ καλές κοντινές φωτογραφίες, πιθανώς ακόμα και μια μητέρα με το μικρό της να κρυφοκοιτάζει μέσα από τον μάρσιπο. Τα μεγαλύτερα από τα νεαρά καγκουρό πάντοτε κάνουν τους ανθρώπους να χαμογελούν όταν «βουτούν» μέσα στον μάρσιπο της μητέρας τους, ενώ μόνο τα ψιλόλιγνα πίσω πόδια τους προεξέχουν άκομψα από τον μάρσιπο, κάνοντας τη μητέρα καγκουρό να μοιάζει με παραγεμισμένη σακούλα για ψώνια. (Τα νεαρά καγκουρό φαίνεται πως είναι όλο πόδια!) Ένα χαριτωμένο αρσενικό μπορεί ακόμα και να πάρει για χάρη σας μια όρθια, εντυπωσιακή πόζα. Ποιος ξέρει; Ίσως ακόμα δείτε και δύο μεγάλα «μπούμερς» να ορθώνονται όσο τους επιτρέπουν τα μακριά, ευλύγιστα πόδια τους και να μαλώνουν σαν πραγματικοί πυγμάχοι!

Αλλά για πολλούς, το καλύτερο θέαμα είναι ένα μεγάλο κόκκινο ή γκρίζο αρσενικό καγκουρό που τρέχει «αλματωδώς». Είναι αλήθεια ότι άλλα ζώα ίσως μπορούν να τρέχουν γρηγορότερα ή να πηδάνε ψηλότερα, αλλά σε κανένα άλλο πλάσμα δεν θα δείτε έναν τόσο αξιοθαύμαστο συνδυασμό χάρης, δύναμης και ελαστικότητας πάνω σε δύο μόνο ισχυρά πόδια.

[Εικόνα στη σελίδα 17]

Το μυστικό του «αλματώδους» βηματισμού του βρίσκεται στους μακριούς αχίλλειους τένοντές του