Αντιμετώπιση ενός Φονιά

Από τον ανταποκριτή του Ξύπνα! στον Καναδά

ΟΡΓΩΝΕΙ το δάσος και επιτίθεται στους «γέρους», αδιαφορώντας για τους «νεαρούς». Ο φονιάς είναι μικροσκοπικός σε σύγκριση με το θύμα του. Κινείται γρήγορα και δεν ικανοποιείται μέχρι να ολοκληρώσει την καταστροφή. Καθώς το θύμα προσπαθεί να απωθήσει τον εισβολέα, γίνεται μια μάχη ζωής και θανάτου. Τελικά, νικάει ο επιτιθέμενος.

Ποιος είναι αυτός ο εχθρός; Ο επιτιθέμενος είναι ένα μικροσκοπικό έντομο, ο δενδροκτόνος, που ζει στο δυτικό τμήμα της Βόρειας Αμερικής. Θύμα του είναι ένα μεγαλοπρεπές είδος πεύκου (πεύκη η περίστροφος) που υπάρχει στο εσωτερικό της Βρετανικής Κολομβίας, επαρχίας του Καναδά.

Περίπου το 35 τοις εκατό των δασικών εκτάσεων της Βρετανικής Κολομβίας αποτελείται από αυτό το πεύκο—μια πραγματική εστία αναπαραγωγής για τον δενδροκτόνο, το κυλινδρικό αυτό έντομο μήκους μόλις 3 ως 8 χιλιοστών. Αρχικά επιτίθεται σε συστάδες άρρωστων, γέρικων πεύκων. Ωστόσο, καθώς πολλαπλασιάζεται, αρχίζει να επιτίθεται και σε υγιή ενήλικα δέντρα. (Βλέπε το πλαίσιο «Ο Κύκλος Ζωής του Δενδροκτόνου».) Πρόσφατες επιδημίες που ξέσπασαν στη Βρετανική Κολομβία προκάλεσαν το θάνατο 30 εκατομμυρίων πεύκων μέσα σε έναν και μόνο χρόνο. Υπολογίζεται ότι από ένα μολυσμένο δέντρο μπορούν να βγουν αρκετά έντομα για να σκοτώσουν δύο δέντρα του ίδιου μεγέθους τον επόμενο χρόνο.

Αυτά τα έντομα αποτελούν ένα φυσικό συστατικό του οικοσυστήματος και, σε συνδυασμό με τις ανεξέλεγκτες πυρκαγιές, βοηθούν στην ανακύκλωση του ώριμου πια πευκοδάσους. Ωστόσο, ο εντοπισμός και η καταστολή των πυρκαγιών από τους ανθρώπους έχει συμβάλει στη διατήρηση μεγάλων περιοχών με ώριμα και γέρικα δέντρα. Μολονότι αυτό έχει βοηθήσει στην προστασία των βιότοπων, των αποδημητικών οδών και των δασών που χρησιμοποιούνται για αναψυχή ή για βιομηχανικούς σκοπούς, έχει επίσης δημιουργήσει την ανάγκη αντιμετώπισης του δενδροκτόνου. Πώς, όμως, μπορεί κανείς να ανακαλύψει και να παρακολουθήσει αυτά τα μικροσκοπικά παράσιτα στις αχανείς ερημικές περιοχές; Τι μπορεί να γίνει, αν μπορεί να γίνει κάτι, για να αντιμετωπιστεί η φοβερή καταστροφή που προκαλούν;

Εντοπισμός και Παρακολούθηση

Το αρχικό βήμα για την αντιμετώπιση του δενδροκτόνου είναι ο εντοπισμός του. Το αχανές δάσος ερευνάται από αέρος για να βρεθούν τα δέντρα των οποίων η κορυφή έχει γίνει κόκκινη. Αυτό δείχνει ότι τα δέντρα έχουν μολυνθεί και είναι εύκολο να εντοπιστούν μέσα σε ένα χαλί από πράσινο. Η θέση κάθε εστίας μόλυνσης καθώς και ο αριθμός των κόκκινων δέντρων προσδιορίζονται με τη βοήθεια μιας συσκευής GPS (παγκόσμιο σύστημα εντοπισμού θέσης). Τα δεδομένα καταχωρίζονται και αποθηκεύονται προσεκτικά σε έναν κομπιούτερ χειρός. Αργότερα μεταφέρονται σε κανονικούς κομπιούτερ γραφείου και εμφανίζονται πάνω σε λεπτομερείς χάρτες των δασών με τη βοήθεια ισχυρών γεωγραφικών συστημάτων πληροφορικής. Κατόπιν, σε κάθε  εστία μόλυνσης δίνεται ένας αριθμός και καταρτίζεται ένας κατάλογος με τις συντεταγμένες κάθε περιοχής. Αυτό είναι απαραίτητο για την ομάδα που ερευνάει από το έδαφος, η οποία αποστέλλεται προκειμένου να επιβεβαιώσει το μέγεθος της μόλυνσης.

Ωστόσο, η πραγματική απειλή για το δάσος δεν είναι τα δέντρα που έχουν γίνει κόκκινα, αλλά τα πράσινα δέντρα στα οποία η μόλυνση μόλις έχει ξεκινήσει. Γενικά αυτά αναγνωρίζονται από τα κομμάτια ρετσίνι που υπάρχουν γύρω από την τρύπα εισόδου των εντόμων και από τα κομματάκια ξύλου, ή το πριονίδι, στη βάση του δέντρου. Όλα τα προσβεβλημένα δέντρα μαρκάρονται με πλαστικές κορδέλες και αριθμούνται με μπογιά. Επίσης καταγράφονται τα χαρακτηριστικά του εδάφους, ο αριθμός των μολυσμένων δέντρων, καθώς και οποιαδήποτε άλλη πληροφορία μπορεί να βοηθήσει τις υπεύθυνες οργανώσεις να αποφασίσουν πώς θα δράσουν για να αναχαιτίσουν τη μάστιγα.

Μέθοδοι Ελέγχου

Αν η μολυσμένη περιοχή είναι αρκετά μεγάλη ώστε να δικαιολογεί την υλοτόμηση, στέλνεται μια άλλη ομάδα για να τη χαρτογραφήσει. Ένα πρόγραμμα υλοτόμησης κατατίθεται στο Υπουργείο Δασών για έγκριση. Η εταιρία υλοτόμησης αναλαμβάνει επίσης να αναδασώσει την περιοχή και να φροντίζει τα δενδρύλλια μέχρι να μπορούν αυτά να αναπτύσσονται μόνα τους. Αυτή η διαδικασία, όχι μόνο επιτρέπει την εκμετάλλευση των δέντρων, αλλά βοηθάει επίσης να αναχαιτιστεί η μάστιγα και να δημιουργηθεί νέα βλάστηση.

Ωστόσο, αν η υλοτόμηση δεν είναι εφικτή, ίσως προταθεί η θεραπεία του κάθε δέντρου ξεχωριστά, η οποία θα μπορούσε να περιλαμβάνει ενέσεις με παρασιτοκτόνο στο μολυσμένο δέντρο ή κόψιμό του και κάψιμο επί τόπου. Αυτή η δεύτερη μέθοδος ελέγχου που εφαρμόζεται στα τέλη του χειμώνα ή στις αρχές της άνοιξης, προτού εμφανιστούν τα έντομα, είναι πολύ αποτελεσματική αλλά και πιο κουραστική. Ένας ειδικός στον εντοπισμό και στην αντιμετώπιση τέτοιων μολύνσεων, ο Ντέιλ, περιγράφει στο Ξύπνα! μια συνηθισμένη μέρα εργασίας.

«Το πρώτο στάδιο περιλαμβάνει την επιδέξια οδήγηση σε δρόμους με μία λωρίδα κυκλοφορίας από τους οποίους περνάνε και τεράστια φορτηγά γεμάτα ξυλεία. Για λόγους ασφαλείας χρησιμοποιούμε έναν ασύρματο ώστε να ελέγχουμε την κυκλοφορία στο δρόμο. Όταν ο δρόμος τελειώνει, ξεφορτώνουμε τα μοτοέλκηθρα (snowmobiles) και τα έλκηθρα, και μπαίνουμε πιο βαθιά στο δάσος. Έχουμε συσκευάσει προσεκτικά το GPS και τις πυξίδες μας, όπως και τα αλυσοπρίονα, τη βενζίνη, το λάδι, τα τσεκούρια, τους ασύρματους, τα χιονοπέδιλα και το κουτί με τις πρώτες βοήθειες. Επί αρκετά χιλιόμετρα διασχίζουμε έλη, υλοτομημένες περιοχές και παλιά μονοπάτια μέσα στο δάσος.  Όταν τα μοτοέλκηθρά μας δεν μπορούν να προχωρήσουν περισσότερο, φοράμε τα χιονοπέδιλα, τα οποία μας βοηθούν να περπατάμε, αν και με κάποια δυσκολία, στο χιόνι που σε μερικά μέρη φτάνει τα 120 εκατοστά.

»Το άγνωστο έδαφος κάνει αρκετά δύσκολη τη μεταφορά εξοπλισμού βάρους 15 κιλών. Οι καρδιές μας χτυπάνε δυνατά από την προσπάθεια. Πόσο χαιρόμαστε που τελικά βρίσκουμε την περιοχή την οποία ψάχνουμε! Αλλά τώρα αρχίζει η πραγματική δουλειά. Ένας έμπειρος και ικανός εργάτης κόβει τα μολυσμένα δέντρα με την ακρίβεια επίλεκτου σκοπευτή. Στη συνέχεια, έρχεται η σειρά της ομάδας η οποία κόβει τα δέντρα σε μικρότερα κομμάτια για να μπορούν να καούν. Ο κορμός πρέπει να καεί εντελώς για να εξαλειφθούν οι προνύμφες των εντόμων. Όταν έρχεται η ώρα να σταματήσουμε για φαγητό, η θερμοκρασία που φτάνει τους μείον 20 βαθμούς Κελσίου μάς κάνει να εκτιμάμε τη φωτιά που έχουμε ανάψει. Απολαμβάνουμε τη ζεστασιά της και ξεπαγώνουμε τα σάντουίτς μας. Σε λίγο είναι πάλι ώρα για δουλειά. Ωστόσο, πολύ γρήγορα ο χειμωνιάτικος ουρανός αρχίζει να σκοτεινιάζει, υπενθυμίζοντάς μας ότι είναι καιρός να γυρίσουμε πίσω».

Εργασία σε Ερημικές Περιοχές

Η δουλειά των δασικών είναι πολύ σκληρή. Καθώς αυτοί οι έμπειροι εργάτες ξεπερνούν τις διάφορες δυσκολίες, απολαμβάνουν επίσης τη δημιουργία που τους περιβάλλει. Σε αυτήν περιλαμβάνονται υπέροχα τοπία και αξέχαστες συναντήσεις με άγρια ζώα. Σε ορισμένες περιπτώσεις αυτές οι συναντήσεις είναι αβλαβείς, όπως όταν ένας αγριόγαλος πετάγεται με θόρυβο έξω από το χιόνι, σχεδόν κάτω από τα πόδια τους, ή ένας δυστυχής σκίουρος βγαίνει από την υπόγεια φωλιά του και ανεβαίνει μέσα στο παντελόνι κάποιου εργάτη δημιουργώντας αρκετή αναστάτωση. Ωστόσο, σε άλλες περιπτώσεις υπάρχει ο κίνδυνος να αποβούν θανατηφόρες​—μπορεί κάποιον να τον κυνηγήσει μια ντόπια γκρίζα ή μαύρη αρκούδα. Γενικά, όμως, η επαγρύπνηση και η εκπαίδευση μειώνουν τους κινδύνους, και οι εργάτες μπορούν να απολαμβάνουν το άγριο περιβάλλον χωρίς υπερβολικό φόβο.

Εκπληκτική πρόοδος έχει σημειωθεί στη χρήση της τεχνολογίας για τη διαχείριση των πολύτιμων πόρων της γης. Πολλοί ευαισθητοποιημένοι άνθρωποι αγωνίζονται να προστατέψουν και να διατηρήσουν τα πολύτιμα δέντρα μας αντιμετωπίζοντας διάφορες απειλές, όπως ο δενδροκτόνος. Αναμφίβολα, υπάρχουν πολύ περισσότερα να μάθουμε για τα υπέροχα δάση μας. Ανυπομονούμε να έρθει ο καιρός κατά τον οποίο θα μπορούμε να τα φροντίζουμε σε πλήρη αρμονία με τον αρχικό τους σχεδιασμό.

[Πλαίσιο/​Διάγραμμα στη σελίδα 22]

Ο Κύκλος Ζωής του Δενδροκτόνου

Στα μέσα του καλοκαιριού, ένας ενήλικος θηλυκός δενδροκτόνος τρυπάει τον κορμό ενός πεύκου και φτάνει μέχρι το σομφόξυλο. Αφού ζευγαρώσει με κάποιο αρσενικό, αποθέτει περίπου 75 αβγά. Παράλληλα, μεταδίδει ένα μύκητα που προκαλεί κυάνωση στο σομφόξυλο και δεν αφήνει το ρετσίνι να τρέξει και να σκοτώσει τους δενδροκτόνους. Τελικά τα αβγά εκκολάπτονται και γίνονται προνύμφες, όμοιες με σκουλήκια, οι οποίες τρέφονται με το φλοίωμα (ένα σύνθετο ιστό) του δέντρου. Μερικές εβδομάδες μετά την επιτυχή επίθεση του δενδροκτόνου, το δέντρο-ξενιστής πεθαίνει επειδή διαταράσσεται η ροή νερού και θρεπτικών συστατικών. Οι προνύμφες αναπτύσσονται το χειμώνα και ξεπροβάλλουν το καλοκαίρι, έτοιμες να πετάξουν και να επιτεθούν σε άλλα δέντρα, επαναλαμβάνοντας τον κύκλο.

[Διάγραμμα]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

Ενήλικο έντομο

Αβγά

Προνύμφη

Νύμφη

[Εικόνες στη σελίδα 22, 23]

Κοντινό πλάνο κατεστραμμένου δέντρου

Μολυσμένα δέντρα

Κομμάτια ρετσίνι