Πλοίο Βάζα​—Από Ναυάγιο σε Πόλο Έλξης

ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΤΗ ΤΟΥ ΞΥΠΝΑ! ΣΤΗ ΣΟΥΗΔΙΑ

Η 10η ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 1628 ήταν μια όμορφη καλοκαιρινή μέρα στη Στοκχόλμη, την πρωτεύουσα της Σουηδίας. Οι άνθρωποι συνέρρεαν στις προβλήτες του λιμανιού καθώς η μεγαλόπρεπη βασιλική φρεγάτα Βάζα, έπειτα από τρία χρόνια κατασκευής, ξεκινούσε για το παρθενικό της ταξίδι προκειμένου να ενωθεί με το σουηδικό ναυτικό.

Η φρεγάτα Βάζα δεν ήταν συνηθισμένο πολεμικό πλοίο. Ο Βασιλιάς Γουσταύος Β΄ Αδόλφος Βάζα ήθελε να είναι το ισχυρότερο στον κόσμο. Ορισμένοι λένε ότι ζήτησε να κατασκευαστεί και δεύτερο κατάστρωμα με κανόνια όταν άκουσε ότι οι Δανοί κατασκεύαζαν ένα πλοίο με δύο τέτοια καταστρώματα. Ήθελε το πλοίο που θα έφερε το οικογενειακό του όνομα να μην είναι κατώτερο από κανένα άλλο.

Η αναχώρησή του θα ήταν μια φανταχτερή επίδειξη της βασιλικής δύναμης και δόξας του Γουσταύου. Το πλοίο ήταν εξοπλισμένο με 64 κανόνια και στολισμένο με περισσότερα από 700 γλυπτά και διακοσμητικά αντικείμενα. Το κόστος του ξεπέρασε το 5 τοις εκατό του ακαθάριστου εθνικού προϊόντος της Σουηδίας. Αυτή η ισχυρή πολεμική μηχανή και πλωτή έκθεση τέχνης ήταν πιθανώς το πιο ένδοξο πλοίο που είχε κατασκευαστεί σε όλο τον κόσμο εκείνη την εποχή. Δικαιολογημένα οι άνθρωποι ζητωκραύγαζαν με υπερηφάνεια καθώς περνούσε από τις προβλήτες της Στοκχόλμης!

Καταστροφή και Ταπείνωση

Ωστόσο, το Βάζα είχε μόλις διανύσει λίγο πάνω από ένα χιλιόμετρο όταν μια ισχυρή ριπή ανέμου έκανε το πλοίο να πάρει κλίση. Τα νερά εισέβαλαν ορμητικά μέσα από τις ανοιχτές κανονιοθυρίδες κάνοντας το πλοίο να βυθιστεί. Αυτό ήταν πιθανώς το συντομότερο παρθενικό ταξίδι στην ιστορία της ναυσιπλοΐας!

Οι θεατές έμειναν άφωνοι. Το καμάρι του Σουηδικού Πολεμικού Ναυτικού είχε καταποντιστεί, όχι στη μάχη ούτε από κάποια βίαιη θύελλα στην ανοιχτή θάλασσα, αλλά από ένα απλό φύσημα του αέρα μέσα στο ίδιο του το λιμάνι. Ο θάνατος περίπου 50 ανθρώπων που βρίσκονταν στο πλοίο προξένησε ακόμα εντονότερη συντριβή. Αντί να γίνει αντικείμενο εθνικής υπερηφάνειας, το Βάζα έγινε συνώνυμο της απογοήτευσης και της ατίμωσης.

Συγκλήθηκε ένα δικαστήριο για να βρεθεί ο υπεύθυνος αυτής της ταπεινωτικής καταστροφής. Ωστόσο, κανένας δεν κατηγορήθηκε, πιθανώς επειδή οι μαρτυρίες ενοχοποιούσαν τόσο το βασιλιά όσο και τον δεύτερο στην ιεραρχία αξιωματικό του Πολεμικού Ναυτικού της Σουηδίας, τον αντιναύαρχο Κλας Φλέμινγκ.

Οι απαιτήσεις του βασιλιά είχαν κάνει τους ναυπηγούς να πειραματιστούν με σχέδια ασυνήθιστα για αυτούς. Έτσι, το Βάζα έγινε φοβερά δυσανάλογο. Λίγο καιρό προτού ανατραπεί το πλοίο, ο αντιναύαρχος Φλέμινγκ είχε διευθετήσει να γίνει μια δοκιμή ευστάθειας. Τριάντα άντρες, ο ένας δίπλα στον άλλον, έτρεχαν από τη μια πλευρά του πλοίου στην άλλη. Αφού έτρεξαν τρεις φορές, ο αντιναύαρχος κατάλαβε ότι, αν συνέχιζαν, το πλοίο θα ανατρεπόταν εκείνη ακριβώς τη στιγμή. Έτσι, σταμάτησε τη δοκιμή, αλλά όχι και το παρθενικό ταξίδι. Επειδή, λοιπόν, εμπλέκονταν τόσο σημαντικές προσωπικότητες, όπως ο βασιλιάς και ο αντιναύαρχος, οι κατηγορίες αποσύρθηκαν.

Από το 1664 ως το 1665, ένας πρώην αξιωματικός του σουηδικού στρατού έφερε στην επιφάνεια τα περισσότερα από τα κανόνια του Βάζα χρησιμοποιώντας έναν απλό καταδυτικό κώδωνα. Στη συνέχεια, το Βάζα σιγά σιγά ξεχάστηκε καθώς βυθιζόταν ολοένα και βαθύτερα στη λάσπη, 30 μέτρα κάτω από την επιφάνεια.

Ανέλκυση από τη Λάσπη

Τον Αύγουστο του 1956, ένας ερασιτέχνης αρχαιολόγος, ο Άντερς Φρανζέιν, χρησιμοποίησε ένα συλλογέα δειγμάτων και ανέβασε από το βυθό ένα δρύινο κομμάτι ξύλου. Επί χρόνια μελετούσε παλιά χειρόγραφα και έψαχνε στο βυθό για το Βάζα. Τώρα το είχε βρει. Χάρη σε μια σχολαστική επιχείρηση διάσωσης, το Βάζα ανασύρθηκε από τη λάσπη και προσεκτικά μεταφέρθηκε  ολόκληρο σε μια δεξαμενή χωρίς να βγει από το νερό.

Στις 24 Απριλίου 1961, οι προβλήτες στη Στοκχόλμη γέμισαν ξανά με θεατές που ζητωκραύγαζαν. Έπειτα από 333 χρόνια στο βυθό, το Βάζα ξαναζωντάνεψε​—αυτή τη φορά ως πόλος έλξης τουριστών και ως θησαυρός για όσους ασχολούνται με την υποβρύχια αρχαιολογία. Πάνω από 25.000 τεχνουργήματα αποκάλυψαν συναρπαστικές λεπτομέρειες για αυτό το πολεμικό πλοίο του 17ου αιώνα, καθώς επίσης έδωσαν μοναδικά, διαφωτιστικά στοιχεία σχετικά με τη ναυπηγική και τη γλυπτική εκείνης της εποχής.

Γιατί διατηρήθηκαν τόσο καλά το Βάζα και τα τεχνουργήματά του; Μερικοί παράγοντες είναι ότι ήταν καινούριο όταν βυθίστηκε, ότι η λάσπη λειτούργησε σαν συντηρητικό και ότι το ξυλοφάγο σκουλήκι νηοτρώξ δεν ζει σε νερά με χαμηλή περιεκτικότητα σε αλάτι.

Το Βάζα είχε περίπου 120 τόνους έρμα. Οι ειδικοί υπολογίζουν ότι χρειαζόταν πάνω από τη διπλάσια ποσότητα για να είναι ευσταθές, αλλά δεν είχε χώρο. Επίσης, αυτό το επιπλέον βάρος θα έφερνε τις χαμηλότερες κανονιοθυρίδες πιο κοντά στο νερό. Η εξωτερική του εμφάνιση ήταν μεγαλοπρεπής, αλλά ήταν καταδικασμένο να καταστραφεί εξαιτίας της αστάθειάς του.

Τώρα, το παλαιότερο διατηρημένο, ακέραιο και πλήρως αναγνωρισμένο πλοίο στον κόσμο βρίσκεται ασφαλές στο δικό του μουσείο. Εκεί 850.000 επισκέπτες το χρόνο βλέπουν αυτό το προϊόν της βασιλικής ματαιοδοξίας του 17ου αιώνα, που μοιάζει να μην το άγγιξε ο χρόνος από τότε που ναυάγησε, το 1628. Υπενθυμίζει την ανοησία εκείνων που βρίσκονταν στην εξουσία και οι οποίοι, εξαιτίας του εγωισμού και της απροσεξίας, επέλεξαν να αγνοήσουν τις ενδεδειγμένες ναυπηγικές μεθόδους.

[Εικόνα στη σελίδα 24]

Βασιλιάς Γουσταύος Β΄ Αδόλφος Βάζα

[Ευχαριστίες]

Φωτογραφία: Nationalmuseum, Stockholm

[Εικόνες στη σελίδα 24, 25]

Έπειτα από 300 και πλέον χρόνια στο βυθό, το «Βάζα» αποτελεί παγκόσμιο πόλο έλξης

[Ευχαριστίες]

Genom tillmötesgående från Vasamuseet, Stockholm

[Ευχαριστίες για την προσφορά της εικόνας στη σελίδα 25]

Målning av det kapsejsande Vasa, av konstnär Nils Stödberg