Όταν ο «Μικρός Αδελφός» Επιστρέφει στο Σπίτι

ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΤΗ ΤΟΥ ΞΥΠΝΑ! ΣΤΟΝ ΚΑΝΑΔΑ

ΚΑΘΕ άνοιξη, έπειτα από εφτά ή οχτώ μήνες νομαδικής ζωής στη θάλασσα, η φρατέρκουλα επιστρέφει στο σπίτι της, στα νερά της Αρκτικής. Είναι η εποχή της αναπαραγωγής, και η φρατέρκουλα μοιάζει να φοράει τα καλά της για την περίσταση. Πράγματι, τα πόδια της έχουν πάρει έντονο πορτοκαλί χρώμα και το ράμφος της καλύπτεται από ένα πολύχρωμο περίβλημα το οποίο αργότερα πέφτει. Το ξεχωριστό μαυρόασπρο φτέρωμά της μένει ίδιο όλο το χρόνο και κάνει τη φρατέρκουλα να μοιάζει με Καθολικό ιερέα. Πιθανώς έτσι εξηγείται το επιστημονικό όνομα αυτού του πουλιού, φρατέρκουλα η αρκτική (Fratercula arctica), το οποίο σημαίνει «μικρός μοναχός, ή αδελφός, από το βορρά». a

Οι φρατέρκουλες σχηματίζουν μικρές ομάδες που αποτελούνται από 20 με 30 πουλιά και κατευθύνονται προς τις φωλιές τους, μέσα σε σχισμές βράχων. Η φρατέρκουλα βρίσκει το ταίρι της είτε στη διάρκεια του ταξιδιού είτε μόλις φτάσει στη φωλιά της. Είναι ενδιαφέρον ότι πολλές φρατέρκουλες διατηρούν την ίδια φωλιά​—και το ίδιο ταίρι—​επί χρόνια.

Οι φρατέρκουλες μπορούν να πετάνε, αλλά σίγουρα δεν είναι και οι καλύτεροι «αεροπόροι» του κόσμου. Μάλιστα, η κάθοδός τους στην ξηρά θυμίζει αναγκαστική προσγείωση! Επιπλέον, η απογείωσή τους είναι κάπως αδέξια, και μερικές φορές δίνουν την εντύπωση ότι οι φτερούγες τους δεν θα καταφέρουν να σηκώσουν το παχουλό τους σώμα. Μερικές φρατέρκουλες δυσκολεύονται ακόμα και να βγουν από το νερό. Αλλά μόλις αρχίσουν να χτυπάνε τις φτερούγες τους​—με ταχύτητα περίπου 400 φορές το λεπτό—​μπορούν να αναπτύξουν ταχύτητα ταξιδιού που φτάνει τα 80 χιλιόμετρα την ώρα.

Οι φρατέρκουλες προφανώς νιώθουν πιο άνετα στη θάλασσα παρά στην ξηρά. Αλλά αναγκάζονται να βγουν στην ξηρά επειδή το ζευγάρι θα πρέπει να ετοιμάσει τη φωλιά για το μικρό του. Μετά την προσγείωση, το ζευγάρι καθαρίζει τη φωλιά, η οποία έχει μήκος από 50 εκατοστά μέχρι περίπου 2 μέτρα, και τη στρώνει με χόρτα, κλαδάκια και φτερά. Μερικές φρατέρκουλες φωλιάζουν σε σχισμές κάτω από ογκώδεις πέτρες ή σε εσοχές βράχων. Σκάβουν το συσσωρευμένο χώμα με το ράμφος τους και κατόπιν το απομακρύνουν φτυαρίζοντάς το με τα πόδια τους που έχουν νηκτική μεμβράνη.

Οι φρατέρκουλες ερωτοτροπούν στο νερό. Στη διάρκεια αυτής της διαδικασίας τα αρσενικά τινάζουν ελαφρά το κεφάλι τους, φουσκώνουν το στέρνο τους και φτεροκοπούν, και τα ζευγάρια χτυπούν επανειλημμένα τα ράμφη τους. Αυτή η τελευταία συνήθεια συνεχίζεται και μετά το ζευγάρωμα. Φαίνεται ότι με αυτόν τον τρόπο το ζευγάρι επιβεβαιώνει την ύπαρξη αμοιβαίου δεσμού.

Όταν γεννιέται ένα αβγό, οι γονείς το κρατούν κάτω από τα φτερά τους​—μια ευθύνη που τη μοιράζονται ο πατέρας και η μητέρα. Έξι εβδομάδες αργότερα, όταν εκκολάπτεται ο νεοσσός, αρχίζει η πραγματική δουλειά. Ο νεοσσός, που είναι σκεπασμένος με μαλακά γκριζόμαυρα πούπουλα, μένει μία εβδομάδα κάτω από τα φτερά των γονέων του για να διατηρηθεί η θερμοκρασία του σώματός του. Οι γονείς πηγαίνουν ολοένα και συχνότερα στη θάλασσα προκειμένου να εξασφαλίσουν αρκετή τροφή για το μικρό τους. Οι εξορμήσεις για ψάρεμα δεν είναι τόσο επικίνδυνες, επειδή πάρα πολλές φρατέρκουλες πηγαινοέρχονται από τις φωλιές τους στη θάλασσα. Φαίνεται ότι αυτή η έντονη δραστηριότητα δεν αφήνει τους γλάρους και άλλα αρπακτικά να επιτεθούν.

Οι φρατέρκουλες είναι δεινοί κολυμβητές και δύτες. Χρησιμοποιώντας τα εφοδιασμένα με νηκτική μεμβράνη πόδια τους ως πηδάλιο και τα φτερά τους ως προωθητή, μπορούν να μείνουν κάτω από το νερό περισσότερο από 30 δευτερόλεπτα σε βάθη που πλησιάζουν τα 30 μέτρα. Η φρατέρκουλα μπορεί να επιστρέψει στη φωλιά της κρατώντας στο ράμφος της ένα ή δύο μικρά ψάρια​—ίσως καπελίνους ή αμμοδύτες. Ασφαλώς, όσο μικρότερα είναι τα ψάρια, τόσο περισσότερα μπορεί να μεταφέρει στο ράμφος της. Κάποτε είδαν μια φρατέρκουλα να έχει στο ράμφος της πάνω από 60! Τα οπισθοκλινή αγκάθια που έχει στο στόμα της τής δίνουν τη δυνατότητα να κρατάει ένα ψάρι στη θέση του ενώ πιάνει άλλα. Αυτό είναι πολύ καλό,  αν σκεφτεί κανείς ότι ένας νεοσσός μπορεί να τρώει 50 ψάρια την ημέρα!

Έπειτα από περίπου έξι εβδομάδες, οι γονείς επιστρέφουν στη θάλασσα. Τώρα που το μικρό έχει μείνει μόνο του, αρχίζει να χάνει βάρος προετοιμαζόμενο να αφήσει τη φωλιά. Τα βράδια εξασκεί τα φτερά του. Τελικά, σκοντάφτοντας εδώ και εκεί μέσα στο σκοτάδι, η φρατέρκουλα κατευθύνεται προς τη θάλασσα, και απομακρύνεται κολυμπώντας μανιωδώς.

Θα περάσουν δύο με τρία χρόνια προτού επιστρέψει η νεαρή φρατέρκουλα στο μέρος όπου γεννήθηκε, και θα ζευγαρώσει όταν γίνει τεσσάρων ή πέντε χρονών. Η ενήλικη φρατέρκουλα ζυγίζει συνήθως λίγο περισσότερο από μισό κιλό και έχει ύψος μόλις 30 εκατοστά. Μολονότι σχετικά μικροκαμωμένη, αν είναι υγιής μπορεί να ζήσει περίπου 25 χρόνια. Μια αρκτική φρατέρκουλα έζησε μέχρι την προχωρημένη ηλικία των 39 ετών!

Οι ειδικοί υπολογίζουν ότι υπάρχουν 20 εκατομμύρια φρατέρκουλες στον Ατλαντικό. Είναι σκέτη απόλαυση να παρακολουθεί κάποιος αυτά τα πουλιά. «Η φρατέρκουλα είναι διασκεδαστική ακόμα και όταν κάνει τα πιο συνηθισμένα πράγματα», έγραψαν ο Ντέιβιντ Μπόαγκ και ο Μάικ Αλεξάντερ στο βιβλίο τους Η Αρκτική Φρατέρκουλα (The Atlantic Puffin). Μάλιστα, αν ζείτε κοντά στις βόρειες ακτές του Ατλαντικού ή του Ειρηνικού, ίσως δείτε ένα τέτοιο πουλί. Όπως και αν έχουν τα πράγματα, ένα είναι βέβαιο​—κάθε άνοιξη «ο μικρός αδελφός από το βορρά» θα επιστρέφει στο σπίτι του, και θα έρχεται στον κόσμο μια νέα γενιά από αυτά τα θαλασσοπούλια με τα σκουρόχρωμα φτερά.

[Υποσημείωση]

[Εικόνα στη σελίδα 15]

Φρατέρκουλες στον όρμο Γουίτλες, στο Νιουφάουντλαντ

[Ευχαριστίες]

Ευγενής παραχώρηση: Tourism, Newfoundland and Labrador· φωτογράφοι: Barrett and Mackay

[Ευχαριστίες για την προσφορά της εικόνας στη σελίδα 14]

Ευγενής παραχώρηση: Tourism, Newfoundland and Labrador

[Ευχαριστίες για την προσφορά της εικόνας στη σελίδα 15]

Tom Veso/Cornell Laboratory of Ornithology