Πάτμος​—Το Νησί της Αποκάλυψης

ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΤΗ ΤΟΥ ΞΥΠΝΑ! ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

ΚΑΘΩΣ οι κάτοικοι της Πάτμου ατενίζουν το Αιγαίο Πέλαγος, κάπου κάπου παρατηρούν ένα τρεμάμενο φως πάνω στις βουνοπλαγιές της γειτονικής Σάμου. Μερικοί λένε ότι το απόκοσμο αυτό φως είναι στατικός ηλεκτρισμός, αλλά οι θρησκευόμενοι κάτοικοι της Πάτμου έχουν διαφορετική άποψη. Σπεύδουν να πουν στους γείτονές τους ότι πρόκειται για ένα ακόμη σημείο σταλμένο από τον πιο ξακουστό πρώην κάτοικο της Πάτμου, ο οποίος εξορίστηκε σε αυτό το μικρό νησί, κοντά στις ακτές της Μικράς Ασίας, πριν από σχεδόν 1.900 χρόνια.

Αυτός ο ξακουστός άνθρωπος καταδικάστηκε, πιθανώς από τον Ρωμαίο Αυτοκράτορα Δομιτιανό, να ζήσει στην Πάτμο “επειδή μιλούσε για τον Θεό και έδινε μαρτυρία για τον Ιησού”. Εκεί άκουσε τη φωνή του Θεού «σαν από σάλπιγγα», η οποία είπε: «Εγώ είμαι το Άλφα και το Ωμέγα . . . Ό,τι βλέπεις γράψε το σε ρόλο».​—Αποκάλυψη 1:8-11.

Αυτός ο ρόλος, ή αλλιώς βιβλίο, είναι ο επίλογος του μεγαλύτερου μπεστ σέλερ όλων των εποχών. Από μερικούς έχει περιγραφτεί ως ένα από τα πιο δυσνόητα συγγράμματα που γράφτηκαν ποτέ. Πρόκειται για το τελευταίο βιβλίο της Αγίας Γραφής, που ονομάζεται Αποκάλυψη. Συγγραφέας του ήταν ο Ιωάννης, απόστολος του Ιησού. Τα οράματα που έλαβε ο Ιωάννης αναφορικά με την τελική καταστροφή του πονηρού κόσμου κεντρίζουν το ενδιαφέρον των αναγνωστών επί αιώνες. a

Η Πάτμος Σήμερα

Πολλοί επισκέπτες θα συμφωνήσουν ότι η Πάτμος​—το βορειότερο νησί των Δωδεκανήσων—​παρέχει το ιδανικό σκηνικό για αυτό το βιβλίο. Ηφαιστειογενή υψώματα και βαθιές σκοτεινές χαράδρες συνορεύουν με βαθμιδωτούς πράσινους λόφους και ανθισμένα λιβάδια που ψήνονται κάτω από τον καυτό ήλιο του Αιγαίου.

Για να δω πώς είναι η Πάτμος σήμερα, πήρα το καράβι από τον Πειραιά. Μετά τα μεσάνυχτα, καθώς το φέριμποτ έμπαινε στο στενό και βαθύ λιμάνι της Σκάλας, της μεγαλύτερης πόλης της Πάτμου, τα σύννεφα διαλύθηκαν και αποκαλύφτηκε το νησί κάτω από το φως της πανσέληνου.

Το επόμενο πρωί, καθώς έπινα έναν πικρό ελληνικό καφέ, ετοιμάστηκα να εξερευνήσω το νησί. Νωρίς το πρωί έβλεπες μαυροφορεμένες γιαγιάδες να αγωνίζονται να ακολουθήσουν παιδάκια που έτρεχαν εδώ και εκεί. Ένας ψαράς με μουστάκι ο οποίος καθόταν λίγο πιο πέρα χτυπούσε πάνω στην τσιμεντένια αποβάθρα ένα χταπόδι που μόλις είχε καμακώσει.

Αντί να επιβιβαστώ σε ένα καΐκι, αποφάσισα να αναρριχηθώ στη βουνοπλαγιά πίσω από τη Σκάλα για να δω όλο το νησί. Η θέα ήταν υπέροχη. Το νησί απλωνόταν σαν ανάγλυφος χάρτης που επέπλεε στη θάλασσα. Η Πάτμος μοιάζει με  τρία νησιά που έχουν γίνει ένα​—αποτελείται από τρία τμήματα ξηράς τα οποία ενώνονται με ισθμούς που έχουν μικρό υψόμετρο. Μια από αυτές τις στενές λωρίδες βρίσκεται στη Σκάλα, ενώ η άλλη βρίσκεται σε ένα μέρος που εύστοχα ονομάστηκε Διακόφτι, κοντά στο ακατοίκητο νοτιότερο άκρο του νησιού. Η Πάτμος έχει μήκος μόλις δεκατρία χιλιόμετρα και σε ένα σημείο το πλάτος της είναι μια δρασκελιά.

Σε Θυελλώδεις Καιρούς

Η Πάτμος θεωρείται ιερή σχεδόν από τότε που έφτασαν σε αυτήν οι πρώτοι άποικοι από τη Μικρά Ασία, πριν από 4.000 χρόνια περίπου. Εκείνοι οι πρώτοι κάτοικοι επέλεξαν το δεύτερο σε υψόμετρο σημείο του νησιού για να οικοδομήσουν το ναό της Αρτέμιδος, της θεάς του κυνηγιού.

Γύρω στο 96 Κ.Χ., τη χρονιά που πιστεύεται ότι ο απόστολος Ιωάννης εξορίστηκε στην Πάτμο, το νησί βρισκόταν υπό την εξουσία της αυτοκρατορικής Ρώμης. Τον τέταρτο αιώνα, το νησί έγινε μέρος της «εκχριστιανισμένης» Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Αργότερα, μεταξύ του έβδομου και του δέκατου αιώνα, ήταν υπό την κυριαρχία του Ισλάμ.

Με τον καιρό, η Πάτμος ερήμωσε και εγκαταλείφθηκε. Κατόπιν, στα τέλη του 11ου αιώνα, ένας Ορθόδοξος μοναχός άρχισε να χτίζει το οχυρωμένο μοναστήρι του «Αγίου» Ιωάννη εκεί όπου βρισκόταν ο ειδωλολατρικός ναός της Αρτέμιδος. Σιγά σιγά, το νησί αποικίστηκε ξανά και ένας οικισμός από λευκά ορθογώνια σπίτια οικοδομήθηκε στη Χώρα, την πόλη που εξακολουθεί να βρίσκεται στριμωγμένη δίπλα στα προστατευτικά τείχη του μοναστηριού.

Προς τα τέλη της δεκαετίας του 1800 το νησί απόλαυσε μια σύντομη περίοδο δόξας, όταν μερικοί από τους κατοίκους του κατείχαν έναν από τους πλουσιότερους εμπορικούς στόλους της Μεσογείου. Εκείνος ο στόλος ήταν έμμεσα υπεύθυνος για μια νέα εισβολή. Στη δεκαετία του 1970, αρκετοί από τους πλούσιους του κόσμου ανακάλυψαν την ομορφιά και τα φτηνά ακίνητα αυτού του βασικά ξεχασμένου νησιού. Ανακαίνισαν πολλά από τα παλιά αρχοντικά που ανήκαν παλιότερα σε ανθρώπους οι οποίοι ασχολούνταν με την εμπορική ναυτιλία, πράγμα που σε συνδυασμό με τις καινούριες λιμενικές εγκαταστάσεις έκανε την Πάτμο τουριστικό μέρος.

Μέχρι τώρα η Πάτμος έχει αποφύγει τη μεγάλη εισροή τουριστών η οποία κόντεψε να καταστρέψει άλλα ελληνικά νησιά. Οι κύριοι λόγοι για αυτό είναι η απουσία αεροδρομίου και η επιμονή των μοναχών να παραμείνει η Πάτμος ως επί το πλείστον «Ιερά Νήσος».

Κράμα Ιστορίας και Παράδοσης

Βοηθώντας με να οργανώσω την εξερεύνησή μου στο νησί, ο σερβιτόρος που με εξυπηρετούσε μου εξήγησε πώς να φτάσω στον ηλικίας 400 ετών λιθόστρωτο δρόμο πίσω από τη Σκάλα, ο οποίος περνάει μέσα από ένα ευωδιαστό πευκοδάσος και οδηγεί στη λεγόμενη σπηλιά του Ιωάννη και επίσης στο μοναστήρι του «Αγίου» Ιωάννη. Στα περίχωρα της πόλης, είδα μια απειλητική, φρεσκογραμμένη, κόκκινη επιγραφή πάνω σε ένα πέτρινο τοίχο: «Όχι στο 666», ένα από τα παρανοημένα σύμβολα της Αποκάλυψης.

Το Μοναστήρι της Αποκάλυψης, που περιλαμβάνει το μικρό παρεκκλήσι της «Αγίας» Άννας, χτίστηκε το 1090 γύρω από την είσοδο του σπηλαίου όπου κατά την παράδοση έλαβε ο Ιωάννης τα οράματά του. Παρατήρησα μια μοναχική γυναίκα να γονατίζει και να βάζει ένα τάμα στην  εικόνα του «Αγίου» Ιωάννη. Οι Ορθόδοξοι πιστοί, που έχουν την πεποίθηση ότι η εικόνα είναι θαυματουργή, κάνουν τάματα​—μικρά μεταλλικά ομοιώματα ανθρώπων, μελών του σώματος, σπιτιών, ακόμη και αυτοκινήτων και καραβιών. Θυμήθηκα ότι είδα παρόμοια αναθήματα από πηλό κοντά στην Κόρινθο στο ναό του αρχαίου γιατρού-θεού Ασκληπιού. Πρόκειται άραγε για απλή σύμπτωση;

Κειμήλια και Χειρόγραφα Πολιτιστικού Ενδιαφέροντος

Καθώς έμπαινα στην αυλή του μοναστηριού του «Αγίου» Ιωάννη, μια φιλική μορφή εμφανίστηκε από τους σκοτεινούς και λαβυρινθώδεις διαδρόμους. Ο παπα-Νίκος ήταν περήφανος που έδειχνε σε εμένα και σε μερικούς άλλους τουρίστες τους θησαυρούς του μοναστηριού. Το μοναστήρι, στο οποίο ανήκει μεγάλο μέρος της Πάτμου, είναι ένα από τα πλουσιότερα και πιο επιφανή στην Ελλάδα.

Περπατήσαμε μέσα από ένα δροσερό, μαυρισμένο από τα κεριά παρεκκλήσι, όπου κείτονται τα λείψανα του ιδρυτή του μοναστηριού, και μετά περάσαμε μέσα από το Παρεκκλήσι της Παναγίας, που είναι εν μέρει χτισμένο με πέτρες από το ναό της Αρτέμιδος. Στο μουσείο, είδαμε μια πολύ μεγάλη ποσότητα χρυσού και κοσμημάτων που δώρισαν οι τσάροι, το χρυσόβουλο με το οποίο παραχωρήθηκε το νησί στους μοναχούς τον 11ο αιώνα, με ιδιόχειρη υπογραφή του Βυζαντινού Αυτοκράτορα Αλεξίου Α΄ του Κομνηνού, και ένα όμορφο απόσπασμα του Ευαγγελίου του Μάρκου χρονολογούμενο από τον 6ο αιώνα, γραμμένο με ασημένια γράμματα, αντί για μελάνι, σε πορφυρή περγαμηνή. Επιπλέον το μοναστήρι στεγάζει μια μεγάλη ποσότητα Βιβλικών και θεολογικών χειρογράφων.

Αξιοθέατα του Νησιού

Το νησί έχει και φυσική ομορφιά. Μερικά χιλιόμετρα νότια της Σκάλας, μια παρθένα παραλία σχηματίζεται σε έναν υπήνεμο κόλπο. Η παραλία είναι επίπεδη και χωρίς ιδιαίτερα χαρακτηριστικά αν εξαιρέσουμε την Καλλικατσού, που σημαίνει «Κορμοράνος», ένα βράχο μέσα στη θάλασσα ο οποίος έχει ύψος πέντε ή έξι ορόφων και είναι γεμάτος σπηλιές σαν ένα τεράστιο ελβετικό τυρί.

Ο καλύτερος τρόπος για να απολαύσετε την Πάτμο είναι να την εξερευνήσετε από άκρη σε άκρη. Ίσως θελήσετε να καθήσετε κάτω από τον καυτό ήλιο ανάμεσα στα ερείπια της αρχαίας ακρόπολης στο Καστέλι, όπου δεν έχουν γίνει ανασκαφές ακόμη, και να ακούσετε να ηχούν από μακριά τα κουδούνια των προβάτων και το διαπεραστικό σφύριγμα του βοσκού. Ή κάποιο απόγευμα, με θέα τον αχνό ορίζοντα του Αιγαίου, ίσως θελήσετε να καθήσετε και να ατενίσετε τις ακρογιαλιές όπου οι βάρκες, καθώς απομακρύνονται μέσα στην άχνα της θάλασσας, φαίνονται σαν να ανεβαίνουν στον ουρανό.

Την τελευταία μέρα της παραμονής μου, ένα όμορφο κατακόκκινο ηλιοβασίλεμα έκανε την πόλη να φαίνεται πιο μεγάλη. Κάτω στον κόλπο, οι ψαράδες ετοίμαζαν τις μικρές βάρκες των γρι-γρι, που μοιάζουν με παπάκια καθώς τις τραβάει ένα καΐκι τη μια πίσω από την άλλη.

Όλο το νησί φαινόταν να λάμπει. Ο δυνατός αέρας και τα ψηλά κύματα κλυδώνισαν τα γρι-γρι επικίνδυνα. Μερικές ώρες αργότερα, επιστρέφοντας στον Πειραιά, είδα και πάλι τις βάρκες από το κατάστρωμα του φέριμποτ που περνούσε γρήγορα μέσα από τις περιοχές στις οποίες ψάρευαν, λίγα χιλιόμετρα από την ακτή. Οι ψαράδες είχαν ανάψει τις εκτυφλωτικές λάμπες που χρησιμοποιούν για να προσελκύουν τα ψάρια. Εκείνη τη νύχτα, ώσπου να χαθούν στον ορίζοντα οι ψαράδες και το νησί που βρισκόταν πίσω τους, στο μυαλό μου κυριαρχούσε η εικόνα του εξόριστου Ιωάννη στην Πάτμο την ώρα που έγραφε τα οράματά του.

[Υποσημείωση]

[Εικόνα στη σελίδα 27]

Το μοναστήρι του «Αγίου» Ιωάννη

[Ευχαριστίες για την προσφορά της εικόνας στη σελίδα 26]

© Miranda 2000