Αντιμετώπιση Δοκιμασιών με τη Δύναμη του Θεού

ΟΠΩΣ ΤΟ ΑΦΗΓΗΘΗΚΕ Ο ΣΤΕΠΑΝ ΚΟΖΧΑΜΠΑ

Ένα βράδυ στις αρχές Απριλίου του 1951, φορτηγά γεμάτα Σοβιετικούς στρατιώτες έφτασαν στο Στενγιάτιν, το χωριό όπου ζούσαμε στην Ουκρανία. Οπλισμένοι στρατιώτες περικύκλωσαν μερικά σπίτια που είχαν επιλεχθεί από πριν, πήραν ολόκληρες οικογένειες Μαρτύρων του Ιεχωβά και τις μετέφεραν στη Σιβηρία. Εγώ, που ήμουν ένα ευαίσθητο 12χρονο αγόρι, αναρωτήθηκα γιατί τους συμπεριφέρονταν με αυτόν τον τρόπο και πώς θα άντεχαν τέτοιου είδους παθήματα.

ΓΕΝΝΗΘΗΚΑ στο χωριό Στενγιάτιν τον Οκτώβριο του 1938. Η μητέρα μου πέθανε δύο εβδομάδες μετά τη γέννησή μου, και ο πατέρας μου σκοτώθηκε το 1944 ενώ πολεμούσε στο σοβιετικό στρατό εναντίον της Γερμανίας. Οι αδελφές του πατέρα μου, η Ολένα και η Άννα, με πήραν στο σπίτι τους και με μεγάλωσαν.

Όταν ήμουν παιδί, γνώριζα αρκετούς Μάρτυρες του Ιεχωβά στο χωριό μας. Όποτε έβρισκαν ευκαιρία, μιλούσαν σε εμένα και σε άλλους για τη Μεσσιανική Βασιλεία. Με τον καιρό, έγινα φίλος με μερικούς νεαρούς Μάρτυρες. Η έκπληξή μου ήταν μεγάλη όταν τους πήραν τα σοβιετικά στρατεύματα και τους εκτόπισαν στη Σιβηρία.

Δεν εξορίστηκαν όμως όλοι οι Μάρτυρες. Στον Στεπάν, έναν Μάρτυρα που ζούσε κοντά στο σπίτι μου, επιτράπηκε να μείνει, διότι τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειάς του δεν ήταν Μάρτυρες. Ήταν έξι χρόνια μεγαλύτερός μου και, όταν σταμάτησα το σχολείο, δούλεψα μαζί του ως ξυλουργός. Εκείνος μελέτησε την Αγία Γραφή μαζί μου, χρησιμοποιώντας όποια αντίτυπα της Σκοπιάς ήταν διαθέσιμα. Ο Στεπάν, ο οποίος υπηρετεί τώρα τον αληθινό Θεό, τον Ιεχωβά, στην Εσθονία, συγκινήθηκε όταν βαφτίστηκα τον Ιούλιο του 1956.

Η εναντίωση αποτελούσε μέρος της ζωής κάθε υπηρέτη του Ιεχωβά στην Ουκρανία. Οι αρχές έκαναν έρευνες στα σπίτια για Γραφικά έντυπα, και γι’ αυτό είχα αρκετές κρυψώνες. Οι θείες μου, η Ολένα και η Άννα, οι οποίες ήταν Ελληνόρρυθμες Καθολικές, δεν επιδοκίμαζαν τη σχέση μου με τους Μάρτυρες. Μάλιστα προσπάθησαν να με πείσουν να σταματήσω να συναναστρέφομαι μαζί τους. Όπως ο απόστολος Παύλος, μερικές φορές αισθανόμουν πως “δεχόμουν υπερβολική πίεση πέρα από τη δύναμή μου”. Αλλά η σχέση μου με τον Ιεχωβά Θεό με ενίσχυσε ώστε να υπομείνω κάθε δοκιμασία.​—2 Κορινθίους 1:8· Φιλιππησίους 4:13.

Αγώνας για να Παραμείνω Ουδέτερος

Η υπηρεσία στο σοβιετικό στρατό ήταν υποχρεωτική για κάθε 18χρονο νεαρό. Λόγω της Γραφικής γνώσης μου, ήμουν αποφασισμένος να παραμείνω ουδέτερος στις υποθέσεις του κόσμου, και γι’ αυτό αρνήθηκα να καταταχθώ στο σοβιετικό στρατό. (Ησαΐας 2:4· Ιωάννης 17:14-16) Η Ολένα και η Άννα με παρότρυναν να γίνω στρατιώτης, έστω και αν ο ίδιος ο αδελφός τους, ο πατέρας μου, είχε σκοτωθεί στον πόλεμο.

Αφού έλαβα τα χαρτιά για κατάταξη, πήγα στο  στρατολογικό γραφείο της περιοχής μας και εξήγησα τη στάση μου. Με συνέλαβαν αμέσως και με έθεσαν υπό κράτηση ενώ ετοίμαζαν τις κατηγορίες εναντίον μου. Η δίκη έγινε κεκλεισμένων των θυρών, και γι’ αυτό δεν ειδοποιήθηκαν για την ημερομηνία ούτε καν οι θείες μου. Έδωσα πλήρη μαρτυρία στο δικαστή, στον εισαγγελέα και στους δύο ενόρκους. Μέσα σε 20 λεπτά, όλα τελείωσαν. Η ποινή μου ήταν πέντε χρόνια φυλάκισης και επιπλέον πέντε χρόνια στέρησης μερικών πολιτικών δικαιωμάτων μου.

Εκτίοντας την Ποινή Μου

Μετά τη δίκη φυλακίστηκα στο Λβιφ. Στη διάρκεια των τριών μηνών που μεσολάβησαν από τη σύλληψή μου μέχρι τη μεταφορά μου σε στρατόπεδο εργασίας, δεν είχα ούτε Χριστιανική συναναστροφή ούτε Αγία Γραφή ούτε κάποιο Γραφικό έντυπο. Ωστόσο, παρέμεινα πνευματικά δραστήριος κηρύττοντας στους συγκρατούμενούς μου, οι οποίοι δυσκολεύονταν να κατανοήσουν την άρνησή μου να καταταχθώ στο στρατό. Στη διάρκεια αυτών των μηνών, στηρίχτηκα στην προσωπική μελέτη που είχα κάνει πριν φυλακιστώ. Αυτή η εμπειρία με δίδαξε ένα πολύτιμο μάθημα: Η προσωπική μελέτη της Αγίας Γραφής μάς βοηθάει να αποκτήσουμε ένα πνευματικό απόθεμα που μας συντηρεί όταν έρχονται δοκιμασίες.​—Ιωάννης 14:26.

Τον Απρίλιο του 1958, μεταφέρθηκα στο στρατόπεδο εργασίας 21, κοντά στο Ντνιεπροπετρόφσκ, 700 και πλέον χιλιόμετρα από το σπίτι μου, για να εκτίσω το υπόλοιπο της ποινής μου. Εκεί σηκωνόμασταν στις 6:00 π.μ. και μετά το πρωινό μάς στοίβαζαν σε φορτηγά και μας πήγαιναν στο χώρο της εργασίας μας περίπου 50 χιλιόμετρα έξω από το στρατόπεδο. Εργαζόμασταν οχτώ ώρες σε ένα εργοτάξιο και το βράδυ επιστρέφαμε στο στρατόπεδο.

Κοιμόμασταν σε στρατώνες, ο καθένας από τους οποίους στέγαζε περίπου εκατό τρόφιμους. Το φαγητό ήταν λιγοστό και κακής ποιότητας, και οι συνθήκες διαβίωσης άσχημες. Αλλά στο στρατώνα όπου έμενα είχα τουλάχιστον τη συντροφιά δύο συγχριστιανών μου. Ο καθένας μας έκανε συνειδητές προσπάθειες για να ενθαρρύνει τους άλλους δύο. Αυτός είναι ένας επιπλέον τρόπος με τον οποίο ο Ιεχωβά παρέχει ενίσχυση στους υπηρέτες του που υποφέρουν​—μέσω της συντροφιάς των ομοπίστων τους.​—2 Κορινθίους 7:6.

Συνολικά, υπήρχαν 12 Μάρτυρες στο στρατόπεδο. Μερικοί από αυτούς είχαν συγγενείς εκτός φυλακής οι οποίοι μας έφερναν κρυφά σελίδες της Σκοπιάς μέσα σε πακέτα με φαγητό. Οι φύλακες άνοιγαν τα πιο πολλά πακέτα για να ελέγξουν το περιεχόμενό τους πριν μας τα δώσουν. Αλλά για να μην εντοπιστούν οι σελίδες της Σκοπιάς, ήταν τυλιγμένες σε πλαστικό και τοποθετημένες μέσα σε κονσέρβες με μαρμελάδα, τις οποίες οι φύλακες δεν έμπαιναν στον κόπο να ανοίξουν. Όταν λαβαίναμε τα άρθρα, τα αντιγράφαμε με το χέρι και τα μοιραζόμασταν.

Επίσης κάναμε το καλύτερο που μπορούσαμε για να κηρύττουμε σχετικά με τη Βασιλεία του Θεού, και ο Ιεχωβά ευλογούσε τις προσπάθειές μας. Για παράδειγμα, γνώρισα κάποιον τρόφιμο ονόματι Σεργκέι, που είχε εργαστεί ως λογιστής σε μια κρατική επιχείρηση στην ανατολική Ουκρανία. Όταν αποκαλύφτηκε κάποια απάτη στην εργασία του, θεωρήθηκε υπεύθυνος και καταδικάστηκε σε δεκαετή φυλάκιση. Αρκετοί Μάρτυρες στη φυλακή μελέτησαν μαζί του, χρησιμοποιώντας όποια περιοδικά ήταν διαθέσιμα. Ο Σεργκέι ανταποκρίθηκε και τελικά μου είπε: «Όταν αποφυλακιστώ από το στρατόπεδο, θέλω να βαφτιστώ ως Μάρτυρας του Ιεχωβά!» Τηρώντας το λόγο του, ο Σεργκέι βαφτίστηκε λίγο μετά την αποφυλάκισή του και υπηρέτησε όσια τον Ιεχωβά μέχρι το θάνατό του.

 Σύγχυση Σχετικά με το 13ο Κεφάλαιο της Επιστολής Προς τους Ρωμαίους

Αποφυλακίστηκα τον Ιανουάριο του 1963 και επέστρεψα στο χωριό μου, το Στενγιάτιν. Σχεδόν αμέσως διαισθάνθηκα ότι κάτι δεν πήγαινε καλά στην τοπική εκκλησία, στο Σοκάλ. Η ατμόσφαιρα ανάμεσα στους αδελφούς ήταν τεταμένη. Ποιο ήταν το πρόβλημα; Τι είχε οδηγήσει σε αυτή την κατάσταση αβεβαιότητας;

Χρόνια ολόκληρα οι σοβιετικές αρχές προσπαθούσαν να σπείρουν διχόνοια στο λαό του Ιεχωβά, συλλαμβάνοντας αδελφούς για ανάκριση και λέγοντάς τους ότι οι Μάρτυρες χρησιμοποιούνταν για να προωθούν τα συμφέροντα των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής. Οι αξιωματούχοι εισηγούνταν στους Μάρτυρες που βρίσκονταν στη Σοβιετική Ένωση να ιδρύσουν δική τους ξεχωριστή οργάνωση προσθέτοντας ότι τότε θα μπορούσαν να απολαμβάνουν ειρηνικές σχέσεις με το Κράτος και θα τους επιτρεπόταν να ασκούν τη θρησκεία τους χωρίς διωγμό. Οι αξιωματούχοι έκαναν αυτή την πρόταση να ακούγεται ελκυστική.

Κατόπιν Η Σκοπιά 15 Νοεμβρίου 1962 (1 Ιουλίου 1964 στην ουκρανική και 15 Μαρτίου 1963 στην ελληνική) παρουσίασε μια καινούρια κατανόηση σχετικά με το 13ο κεφάλαιο της επιστολής προς τους Ρωμαίους. Μέχρι τότε, κατανοούσαμε ότι οι «ανώτερες εξουσίες» που αναφέρονται στο πρώτο εδάφιο ήταν ο Ιεχωβά Θεός και ο Ιησούς Χριστός, αλλά Η Σκοπιά ανέφερε ότι οι «ανώτερες εξουσίες» στην πραγματικότητα αντιπροσωπεύουν τις γήινες κυβερνήσεις και «βρίσκονται τοποθετημένες στις σχετικές τους θέσεις από τον Θεό».​—Ρωμαίους 13:1.

Μερικοί από τους Μάρτυρες δυσκολεύτηκαν να πιστέψουν αυτή την αναπροσαρμοσμένη άποψη, εφόσον οι κυβερνητικοί ηγέτες στη Σοβιετική Ένωση υπήρξαν πολύ σκληροί στην προσπάθειά τους να εξαφανίσουν την αληθινή λατρεία του Θεού. Γι’ αυτό, εκείνοι οι Μάρτυρες θεώρησαν ότι Η Σκοπιά που περιείχε τη νέα κατανόηση δεν προερχόταν από την επίσημη οργάνωση των Μαρτύρων του Ιεχωβά. Αντίθετα, νόμιζαν ότι αυτή η πληροφορία επινοήθηκε από άτομα που συνεργάζονταν με τις αρχές με σκοπό να κάνουν τους Μάρτυρες πιο υπάκουους στο Σοβιετικό Κράτος.

Επομένως ο κάθε υπηρέτης του Ιεχωβά στην Ουκρανία αντιμετώπιζε το ερώτημα: Ποια ομάδα έχει δίκιο και ποια άδικο; Εγώ παρατηρούσα τους Μάρτυρες που υποστήριζαν τη μία ή την άλλη πλευρά του ζητήματος και αναρωτιόμουν: “Ποια κίνητρα έχουν;” Σύντομα μπόρεσα να εντοπίσω μια φανερή διαφορά ανάμεσα στις δύο πλευρές.

Η πλειονότητα των Μαρτύρων του Ιεχωβά, μερικοί από τους οποίους ίσως δεν κατανοούσαν πλήρως τη νέα εξήγηση για το 13ο κεφάλαιο της επιστολής προς τους Ρωμαίους, ήθελαν να παραμείνουν όσιοι στον Ιεχωβά και στην οργάνωσή του. Ωστόσο, άλλοι είχαν αρχίσει να αμφιβάλλουν για το αν οι πρόσφατες εκδόσεις της Βιβλικής και Φυλλαδικής Εταιρίας Σκοπιά εξακολουθούσαν να προέρχονται από την επίσημη οργάνωση των Μαρτύρων του Ιεχωβά. Αυτά τα άτομα είχαν επίσης την τάση να υποστηρίζουν  ακραίες απόψεις σε αρκετά ζητήματα. Για παράδειγμα, πίστευαν ότι ήταν εσφαλμένο να είναι ντυμένη η νύφη με άσπρο νυφικό στο γάμο της ή να φοράει βέρες το αντρόγυνο. Αρκετά άτομα εγκατέλειψαν την οργάνωση. Με τον καιρό, όμως, πολλοί από αυτούς αναγνώρισαν το λάθος τους και επέστρεψαν στην υπηρεσία του Ιεχωβά.

Δραστηριότητα υπό την Επιφάνεια

Παρ’ όλο που οι Χριστιανικές δραστηριότητές μας ήταν υπό απαγόρευση, όποτε ήταν δυνατόν διεξήγαμε τις εβδομαδιαίες συναθροίσεις μας σε ομάδες 10 ως 15 ατόμων. Από τις συναθροίσεις αντλούσαμε πνευματική δύναμη, τόσο από τη μελέτη της Αγίας Γραφής όσο και από τη συναναστροφή μας μετά τη μελέτη. Ανταλλάσσαμε εμπειρίες, και αυτό μας βοηθούσε να συνειδητοποιούμε ότι όλοι μας κάναμε τον ίδιο αγώνα. Λαβαίναμε σοβαρά υπόψη μας αυτά που έγραψε ο απόστολος Πέτρος: «Τα ίδια πράγματα όσον αφορά τα παθήματα συμβαίνουν σε ολόκληρη την αδελφότητά σας στον κόσμο».​—1 Πέτρου 5:9.

Τα άρθρα της Σκοπιάς αποτελούσαν τη βάση για τις συζητήσεις μας. Πώς παίρναμε τα περιοδικά; Μερικοί Μάρτυρες που έπαιζαν το ρόλο του μεταφορέα έφερναν στην Ουκρανία αντίτυπα σε μικροφίλμ από την άλλη πλευρά των συνόρων. Τα φιλμ ακολουθούσαν ένα προκαθορισμένο δρομολόγιο από τον έναν Μάρτυρα στον επόμενο. Στη συνέχεια ο καθένας από αυτούς έκανε αρκετά αντίγραφα για την εκκλησία του. Μερικές φορές έκανα και εγώ τέτοια αντίγραφα. Όλη την ημέρα εργαζόμουν και τη νύχτα ήμουν απασχολημένος στην υπηρεσία του Ιεχωβά, παράγοντας περιοδικά και κάνοντας άλλα πράγματα. Ήταν δύσκολο αυτό το πρόγραμμα, αλλά όσοι είχαμε αναλάβει ευθύνες στην οργάνωση μάθαμε ότι ο Ιεχωβά «δίνει ισχύ στον κουρασμένο».​—Ησαΐας 40:29.

Δημιουργούσαμε ευκαιρίες για να συζητάμε γύρω από την Αγία Γραφή με τους ανθρώπους που συναντούσαμε. Πολλοί το κάναμε αυτό ενώ ταξιδεύαμε με δημόσια μέσα μεταφοράς. Μια συνηθισμένη μέθοδος για να αρχίζουμε συζήτηση ήταν να διαβάζουμε την καθημερινή εφημερίδα και μετά να κουβεντιάζουμε για τις τελευταίες ειδήσεις με έναν συνεπιβάτη. Αφού άρχιζε η συζήτηση, την κατευθύναμε σε κάποιο Γραφικό θέμα. Με αυτόν τον τρόπο διαδίδαμε τα καλά νέα στην περιοχή μας.

Μια Άξια Σύζυγος

Το 1965 παντρεύτηκα την Ταμάρα, η οποία είχε μεγαλώσει υπηρετώντας τον αληθινό Θεό και ήξερε τι σήμαινε να υπερασπίζεται την πίστη της υπό δοκιμασία. Ο αδελφός της, ο Σεργκέι, είχε συλληφθεί και δικαστεί τρεις φορές για τις δραστηριότητές του ως Μάρτυρα. Την τελευταία φορά, βρέθηκαν στην κατοχή του αντίτυπα της Σκοπιάς και καταδικάστηκε σε δεκαετή φυλάκιση. Οι εκπρόσωποι των αρχών πήραν και την Ταμάρα για ανάκριση στο αρχηγείο τους και την απείλησαν με φυλάκιση.

Ήταν δύσκολο να βρούμε ένα μέρος για να μείνουμε μετά το γάμο μας, αλλά μια οικογένεια στο Σοκάλ η οποία ήταν φιλική προς τους Μάρτυρες μας πρόσφερε ένα μικρό δωμάτιο στο σπίτι της σε χαμηλή τιμή. Αυτή η οικογένεια μας διαβεβαίωσε ότι, σε περίπτωση που με συνελάμβαναν και με φυλάκιζαν πάλι, η Ταμάρα θα μπορούσε να συνεχίσει να μένει στο δωμάτιο. Εγώ και η σύζυγός μου ήμασταν ευγνώμονες στον Ιεχωβά για την ευλογία του καθώς και σε αυτή την οικογένεια για την καλοσύνη της. Αργότερα, όταν η οικογένεια αντιμετώπισε το θάνατο ενός προσφιλούς ατόμου, η Ταμάρα άδραξε την ευκαιρία για να εξηγήσει στην κόρη, την Γκαλίνα, την ελπίδα της ανάστασης. Οι σπόροι της Γραφικής αλήθειας  καρποφόρησαν, και η Γκαλίνα αγάπησε τον Δημιουργό μας. Βαφτίστηκε και τώρα υπηρετεί τον Ιεχωβά μαζί με τον άντρα της.

Τα περισσότερα σαββατοκύριακα στη δεκαετία του 1970, ταξίδευα σε διάφορα μέρη της Ουκρανίας όπως επίσης στη Μολδαβία και στα Καρπάθια Όρη, όπου συναντούσα και ενθάρρυνα αυτούς που αναλάμβαναν την ηγεσία στην οργάνωση του Ιεχωβά. Συνήθως έφευγα από το σπίτι την Παρασκευή το βράδυ και επέστρεφα αργά την Κυριακή. Η Ταμάρα σπάνια ήξερε πού πήγαινα και μερικές φορές δεν ήταν σίγουρη αν θα επέστρεφα. Αυτή η κατάσταση κράτησε χρόνια. Μπορώ να βεβαιώσω απόλυτα αυτό που λέει η Αγία Γραφή για την άξια σύζυγο: «Αξίζει πολύ περισσότερο από τα κοράλλια».​—Παροιμίες 31:10.

Εκείνες τις ημέρες όλες οι δραστηριότητες των Μαρτύρων του Ιεχωβά περιλάμβαναν κάποιον κίνδυνο. Μπορούσαμε να συνεχίζουμε μόνο με τη δύναμη που προμηθεύει ο Ιεχωβά. Αμέτρητες φορές αντιμετώπισα δύσκολες καταστάσεις και δεν ήξερα τι να κάνω. Γι’ αυτό προσευχόμουν σιωπηλά και στηριζόμουν στον Ιεχωβά για δύναμη. Αυτή η τακτική έγινε τρόπος ζωής για εμάς.​—Πράξεις 4:29.

Πιο Πρόσφατοι Καιροί

Με το πέρασμα του χρόνου, η ζωή έγινε πιο εύκολη για τους υπηρέτες του Ιεχωβά στην Ουκρανία. Ο διωγμός χαλάρωσε, και οι φυλακίσεις αντικαταστάθηκαν με πρόστιμα. Στη δεκαετία του 1980, οι αρχές αναγνώρισαν ότι οι Μάρτυρες του Ιεχωβά είναι πράγματι διεθνής οργάνωση. Συνεπώς, φυλακίζοντας τους Μάρτυρες στην Ουκρανία και σε άλλα μέρη της Σοβιετικής Ένωσης, το Κράτος έβλαπτε την υπόληψή του στο εξωτερικό. Θυμάμαι έναν αξιωματούχο που με ανέκρινε και μου είπε: «Τώρα συνειδητοποιούμε ότι η θρησκεία δεν είναι οπωσδήποτε κακή. Το κύριο μέλημά μας είναι να μη βλάπτει το Κράτος η κάθε θρησκευτική ομάδα».

Στην Ανατολική Ευρώπη, το Σιδηρούν Παραπέτασμα άρχισε να ανοίγει προς τα τέλη της δεκαετίας του 1980, και από τότε απολαμβάνουμε αυξημένη ελευθερία στην Ουκρανία. Το 1991 το έργο μας κηρύγματος νομιμοποιήθηκε. Αργότερα, το Σεπτέμβριο του 1998, η Εταιρία Σκοπιά ίδρυσε γραφείο τμήματος στο Λβιφ. Στις αρχές του 1999 άρχισε η οικοδόμηση των νέων εγκαταστάσεων τμήματος που θα φιλοξενούν πάνω από 170 εθελοντές. Τώρα περισσότεροι από 112.000 ευαγγελιζόμενοι συμμετέχουν στο έργο κηρύγματος στην Ουκρανία, και το 2000 πάνω από 250.000 άτομα παρευρέθηκαν στην Ανάμνηση. Το πιο εντυπωσιακό είναι ο αριθμός των νεαρών ατόμων στις τάξεις μας. Σε μια συνέλευση στο Κίεβο  το 1991, κάποια δημοσιογράφος με ρώτησε:

«Από πού ήρθαν όλοι αυτοί οι άνθρωποι; Νόμιζα ότι δεν υπήρχαν Μάρτυρες στη Σοβιετική Ένωση, και ξαφνικά υπάρχουν χιλιάδες!»

«Δεν εμφανιστήκαμε ξαφνικά, μέσα σε μια νύχτα», της είπα. «Υπηρετούμε εδώ τον Ιεχωβά πολλά χρόνια».

«Πώς προσελκύετε τόσο πολλά νεαρά άτομα στη θρησκεία σας;» απόρησε.

«Το καλύτερο είναι να ρωτήσετε τους ίδιους τους νεαρούς. Ζητήστε τους να σας πουν γιατί θέλουν να υπηρετούν τον Ιεχωβά».

«Ρώτησα ήδη», είπε η δημοσιογράφος. «Μου είπαν ότι χαίρονται να τον υπηρετούν».

«Τότε αυτός είναι ο λόγος», πρόσθεσα. «Αν αυτό λένε οι νεαροί μας, τότε αυτή είναι η εξήγηση».

Δεν είναι μόνο οι νέοι που απολαμβάνουν την υπηρεσία του Ιεχωβά. Η Ταμάρα και εγώ υπηρετούμε τον Ιεχωβά συνολικά πάνω από 80 χρόνια, και δεν θα θέλαμε με τίποτα να αλλάξουμε την πίστη μας. Παρ’ όλο που είμαστε Μάρτυρες του Ιεχωβά, είναι αλήθεια ότι έχουμε προβλήματα. Αναγνωρίζουμε ότι, όσο εξακολουθεί να υπάρχει αυτό το σύστημα, όλοι θα συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν δυσκολίες. Ωστόσο, σε σύγκριση με οποιαδήποτε άλλη ομάδα ανθρώπων στη γη, είμαστε καλύτερα εξοπλισμένοι για να αντιμετωπίζουμε τις δοκιμασίες. Παραμένουμε αποφασισμένοι να αντιμετωπίζουμε αυτές τις δοκιμασίες όπως κάναμε στο παρελθόν, με την ισχύ του παντοδύναμου Θεού μας, του Ιεχωβά. Αισθανόμαστε όπως ο Μωυσής όταν έψαλε την ωδή νίκης: «Η ισχύς μου και η δύναμή μου είναι ο Γιαχ, αφού αυτός είναι η σωτηρία μου».​—Έξοδος 15:2.

[Εικόνα στη σελίδα 22]

Με συγχριστιανούς μου στο στρατόπεδο εργασίας 21

[Εικόνα στη σελίδα 22]

Μικροφίλμ ουκρανικής «Σκοπιάς» (πραγματικό μέγεθος)

[Εικόνα στη σελίδα 23]

Με τη σύζυγό μου, την Ταμάρα

[Εικόνα στη σελίδα 24, 25]

Καλλιτεχνική αναπαράσταση των νέων εγκαταστάσεων τμήματος που είναι υπό κατασκευή στο Λβιφ

[Εικόνες στη σελίδα 25]

Γιατί τόσο πολλά νεαρά άτομα στην Ουκρανία υπηρετούν τον Ιεχωβά;