Μια Ματιά στις Εναλλακτικές Θεραπείες

«Η έναρξη ενός επαγγελματικού διαλόγου μεταξύ των γιατρών και των θεραπευτών της εναλλακτικής ιατρικής αποτελεί ζωτική προϋπόθεση για τη βελτίωση της ιατρικής περίθαλψης των ασθενών που επιλέγουν τις εναλλακτικές θεραπείες».

ΑΥΤΗ η δήλωση δημοσιεύτηκε στο τεύχος της 11ης Νοεμβρίου 1998 του Περιοδικού του Αμερικανικού Ιατρικού Συλλόγου (The Journal of the American Medical Association [JAMA]). Το άρθρο ανέφερε: «Μπορούμε να αναμένουμε ότι αυτή η ανάγκη [για διάλογο] θα αυξηθεί με τη χρήση των εναλλακτικών θεραπειών, ιδίως αν λάβουμε υπόψη ότι αυτές οι θεραπείες αρχίζουν να περιλαμβάνονται στα προσφερόμενα ασφαλιστήρια συμβόλαια».

Ολοένα και περισσότεροι ασθενείς καταφεύγουν σε εναλλακτικές θεραπείες, ενώ επωφελούνται ταυτόχρονα και από πιο συμβατικές μεθόδους περίθαλψης. Εντούτοις, μερικοί δεν ενημερώνουν το γιατρό τους για τις ενέργειές τους. Γι’ αυτό, το Υπόμνημα του Πανεπιστημίου Ταφτς για την Υγεία και τη Διατροφή (Tufts University Health & Nutrition Letter) του Απριλίου του 2000 συμβούλευε: «Πρέπει να φροντίζετε το συμφέρον σας ενεργώντας σε συνεργασία με το γιατρό σας και όχι ανεξάρτητα». Το ίδιο έντυπο πρόσθετε: «Είτε συμφωνεί ο γιατρός σας με τη μέθοδο που  ακολουθείτε είτε όχι, θα ωφεληθείτε αν τον ενημερώσετε».

Αυτά τα λόγια ειπώθηκαν λόγω των πιθανών κινδύνων που ανακύπτουν για την υγεία όταν ορισμένα βότανα συνδυάζονται με συμβατικές θεραπείες. Αναγνωρίζοντας ότι μερικοί ασθενείς τους επιλέγουν εναλλακτικές θεραπείες, πολλοί γιατροί προσπαθούν να μην επιτρέπουν στις προσωπικές τους απόψεις περί ιατρικής περίθαλψης να τους εμποδίσουν να εργάζονται παράλληλα με τους θεραπευτές της εναλλακτικής ιατρικής προς όφελος του ασθενούς.

Για να δώσουμε στους αναγνώστες μας μια ιδέα σχετικά με τις εναλλακτικές θεραπείες στις οποίες καταφεύγουν σήμερα ολοένα και περισσότεροι άνθρωποι σε πολλές χώρες, θα περιγράψουμε με συντομία μερικές από αυτές. Ωστόσο, παρακαλούμε να θυμάστε ότι το Ξύπνα! δεν υποστηρίζει κάποια από αυτές ή οποιοδήποτε άλλο είδος θεραπείας.

Βοτανοθεραπεία

Η βοτανοθεραπεία ίσως αποτελεί την πιο διαδεδομένη μορφή εναλλακτικής ιατρικής. Παρά τη χρήση βοτάνων στην ιατρική ανά τους αιώνες, είναι σχετικά λίγα τα είδη φυτών που έχουν μελετηθεί προσεκτικά από τους επιστήμονες. Και είναι ακόμη λιγότερα τα φυτά και τα εκχυλίσματά τους για τα οποία έχουν γίνει τόσο ενδελεχείς μελέτες ώστε να υπάρχουν πληροφορίες σχετικά με την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητά τους. Οι περισσότερες πληροφορίες για τα βότανα βασίζονται στην πείρα που έχει συσσωρευτεί από τη μέχρι τώρα χρήση τους.

Τα πρόσφατα χρόνια, όμως, έχουν γίνει αρκετές επιστημονικές μελέτες που δείχνουν τη χρησιμότητα ορισμένων βοτάνων για τη θεραπεία παθήσεων όπως η ήπια κατάθλιψη, η σχετιζόμενη με την ηλικία απώλεια μνήμης και τα συμπτώματα καλοήθους υπερτροφίας του προστάτη. Ένα βότανο που μελετήθηκε είναι η φυγόκορις η βοτρυοειδής. Οι Ινδιάνοι έβραζαν τη ρίζα του και τη χρησιμοποιούσαν για προβλήματα που σχετίζονταν με την εμμηνόρροια και τον τοκετό. Σύμφωνα με το έντυπο Παρατηρητής της Υγείας των Γυναικών​—Χάρβαρντ (Harvard Women’s Health Watch) του Απριλίου του 2000, πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι ένα τυποποιημένο εκχύλισμα αυτού του βοτάνου που κυκλοφορεί στη γερμανική αγορά ίσως είναι αποτελεσματικό «για την ανακούφιση από τα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης».

Φαίνεται πως η ζήτηση για τέτοιες φυσικές θεραπευτικές ουσίες βασίζεται ως επί το πλείστον στην αντίληψη ότι είναι ασφαλέστερες από τα συνθετικά φάρμακα. Μολονότι αυτό μπορεί συχνά να αληθεύει, μερικά βότανα έχουν παρενέργειες, ιδίως αν χρησιμοποιούνται σε συνδυασμό με άλλα φάρμακα. Για  παράδειγμα, ένα δημοφιλές βότανο που διαφημίζεται ως φυσικό αποσυμφορητικό και βοήθημα για την απώλεια βάρους μπορεί να προκαλέσει υπέρταση και ταχυκαρδία.

Επίσης, υπάρχουν άλλα βότανα που αυξάνουν τη συχνότητα αιμορραγίας του ασθενούς. Αν αυτά τα βότανα χρησιμοποιηθούν σε συνδυασμό με φάρμακα που αραιώνουν το αίμα, ενδέχεται να προκύψουν σοβαρά προβλήματα. Τα άτομα που υποφέρουν από χρόνιες παθήσεις, όπως ο διαβήτης ή η υπέρταση, ή εκείνοι που παίρνουν άλλα φάρμακα πρέπει να είναι προσεκτικοί ως προς τη χρήση θεραπευτικών βοτάνων.​—Βλέπε το συνοδευτικό πλαίσιο.

Ένα άλλο πρόβλημα με τη βοτανοθεραπεία είναι η έλλειψη συνεχούς πιστοποίησης της ποιότητας κατά την παραγωγή τέτοιων σκευασμάτων. Τα πρόσφατα χρόνια έχουν υπάρξει δημοσιεύματα για προϊόντα επιβαρημένα με βαρέα μέταλλα και άλλους μολυσματικούς παράγοντες. Επιπλέον, έχει διαπιστωθεί ότι μερικά βοτανολογικά προϊόντα περιέχουν ελάχιστα ή και κανένα από τα συστατικά που αναγράφει η ετικέτα τους. Αυτά τα παραδείγματα τονίζουν ότι είναι ανάγκη να αγοράζουμε βοτανολογικά προϊόντα, καθώς και άλλα προϊόντα για την υγεία, από γνωστές και αξιόπιστες πηγές.

Συμπληρώματα Διατροφής

Τα συμπληρώματα διατροφής, όπως οι βιταμίνες και τα μέταλλα, λέγεται ότι βοηθούν στην πρόληψη  και στη θεραπεία αρκετών προβλημάτων υγείας, μεταξύ άλλων της αναιμίας και της οστεοπόρωσης​—ακόμη και στην πρόληψη μερικών εκ γενετής ανωμαλιών. Οι καθημερινές δόσεις βιταμινών και μετάλλων που προτείνουν οι δημόσιες υπηρεσίες υγείας θεωρούνται σχετικά ασφαλείς και χρήσιμες.

Από την άλλη μεριά, οι μεγάλες δόσεις που συνιστώνται για τη θεραπεία μερικών παθήσεων ίσως είναι επικίνδυνες για την υγεία. Ενδέχεται να παρεμποδίσουν την αφομοίωση και τη δράση άλλων θρεπτικών συστατικών, καθώς επίσης να προκαλέσουν σοβαρές παρενέργειες. Δεν πρέπει να παραβλέπουμε αυτό το ενδεχόμενο, καθώς και το γεγονός ότι δεν υπάρχουν βάσιμα στοιχεία που να υποστηρίζουν την ωφελιμότητα της λήψης μεγάλων ποσοτήτων βιταμινών.

Ομοιοπαθητική

Η ομοιοπαθητική αναπτύχθηκε στη διάρκεια του 18ου αιώνα ως μια ηπιότερη, λιγότερο δραστική μορφή θεραπείας από ό,τι οι δημοφιλείς ιατρικές μέθοδοι εκείνης της εποχής. Η ομοιοπαθητική βασίζεται στην αρχή «τα όμοια θεραπεύουν τα όμοια» και στη θεωρία της ελάχιστης δόσης. Τα ομοιοπαθητικά φάρμακα παρασκευάζονται με την επανειλημμένη αραίωση της θεραπευτικής ουσίας​—ενίοτε δε η αραίωση είναι τόσο μεγάλη ώστε δεν απομένει ούτε ένα μόριο του αρχικού υλικού.

Εντούτοις, συγκρινόμενα με τη χρήση εικονικών φαρμάκων (placebo), τα ομοιοπαθητικά φάρμακα διαπιστώθηκε ότι ασκούν κάποια επίδραση στη θεραπεία παθήσεων όπως το άσθμα, οι αλλεργίες και η παιδική διάρροια. Τα ομοιοπαθητικά προϊόντα θεωρούνται αρκετά ασφαλή, εφόσον είναι τόσο αραιωμένα. Ένα άρθρο που δημοσιεύτηκε στο τεύχος της 4ης Μαρτίου 1998 του JAMA παρατήρησε: «Για πολλούς ασθενείς που πάσχουν από χρόνια προβλήματα για τα οποία δεν υπάρχει συγκεκριμένη διάγνωση, η ομοιοπαθητική ίσως αποτελεί μια σημαντική και χρήσιμη εναλλακτική θεραπεία. Αν χρησιμοποιείται εντός των ορίων της, η ομοιοπαθητική θα μπορούσε να αποτελεί συμπλήρωμα της σύγχρονης ιατρικής, ως “ένα επιπρόσθετο εργαλείο”». Ωστόσο, σε έκτακτα περιστατικά που θα μπορούσαν να αποβούν ακόμη και μοιραία, ίσως είναι σοφότερο να χρησιμοποιήσει κανείς πιο συμβατικές θεραπείες.

Χειροπρακτική

Υπάρχουν αρκετές εναλλακτικές θεραπείες που περιλαμβάνουν την εφαρμογή χειρισμών επί του σώματος. Η χειροπρακτική συγκαταλέγεται στις συνηθέστερες εναλλακτικές θεραπείες, κυρίως στις Ηνωμένες Πολιτείες. Βασίζεται στην ιδέα ότι η θεραπεία μπορεί να διευκολυνθεί όταν διορθωθούν οι ανωμαλίες της σπονδυλικής στήλης. Γι’ αυτό οι χειροπρακτικοί ειδικεύονται στους χειρισμούς επί της σπονδυλικής στήλης με σκοπό να διορθώσουν τη θέση των σπονδύλων των ασθενών τους.

Η συμβατική ιατρική δεν μπορεί πάντοτε να παράσχει ανακούφιση από τις ενοχλήσεις στη μέση. Από την άλλη μεριά, μερικοί ασθενείς που καταφεύγουν σε χειροπρακτικούς δηλώνουν πολύ ικανοποιημένοι. Τα στοιχεία που υποστηρίζουν τη χρήση της χειροπρακτικής για καταστάσεις άλλες εκτός του πόνου είναι σπάνια.

Κάτι το αξιοσημείωτο είναι η μικρή συχνότητα παρενεργειών όταν οι χειρισμοί εφαρμόζονται  από έμπειρο χειροπρακτικό. Εντούτοις, πρέπει να γνωρίζει κανείς ότι οι χειρισμοί επί του αυχένα εμπερικλείουν τον κίνδυνο σοβαρών επιπλοκών, στις οποίες περιλαμβάνεται το εγκεφαλικό και η παράλυση. Για να μειωθεί ο κίνδυνος επιπλοκών, μερικοί ειδικοί συστήνουν να κάνει το άτομο πλήρεις εξετάσεις προκειμένου να διαπιστωθεί αν οι συγκεκριμένοι χειρισμοί είναι ασφαλείς για αυτόν.

Μασάζ

Τα οφέλη του μασάζ αναγνωρίζονταν από παλιά σχεδόν σε όλους τους πολιτισμούς. Μάλιστα η χρήση μαλάξεων αναφέρεται και στην Αγία Γραφή. (Εσθήρ 2:12) «Οι τεχνικές του μασάζ παίζουν σημαντικό ρόλο στην παραδοσιακή κινεζική και ινδική ιατρική», σχολίασε το Βρετανικό Ιατρικό Περιοδικό (British Medical Journal [BMJ]) στο τεύχος της 6ης Νοεμβρίου 1999. «Το ευρωπαϊκό μασάζ συστηματοποιήθηκε στις αρχές του 19ου αιώνα από τον Περ Χένρικ Λινγκ, ο οποίος ανέπτυξε το μασάζ που είναι τώρα γνωστό ως σουηδικό».

Λέγεται ότι το μασάζ χαλαρώνει τους μυς, βελτιώνει την κυκλοφορία του αίματος και απομακρύνει τις τοξίνες που έχουν συσσωρευτεί στους ιστούς. Οι γιατροί συστήνουν σήμερα το μασάζ για παθήσεις όπως η οσφυαλγία, ο πονοκέφαλος και οι πεπτικές διαταραχές. Οι περισσότεροι άνθρωποι που κάνουν μασάζ βεβαιώνουν ότι τους βοηθάει να νιώθουν περίφημα. Σύμφωνα με τη Δρ Σάντρα Μακ Λάναχαν, «το ογδόντα τοις εκατό των ασθενειών σχετίζονται με το άγχος, και το μασάζ μειώνει το άγχος».

«Οι περισσότερες τεχνικές του μασάζ εμπερικλείουν ελάχιστους κινδύνους παρενεργειών», ανέφερε το BMJ. «Οι αντενδείξεις στο μασάζ είναι ως επί το πλείστον θέμα κοινής λογικής (παραδείγματος χάρη, το να αποφεύγετε την τριβή πάνω σε εγκαύματα ή το μασάζ σε ένα άκρο όπου υπάρχει θρόμβωση των “εν τω βάθει” φλεβών) . . . Δεν υπάρχουν στοιχεία που να υποστηρίζουν ότι το μασάζ σε καρκινοπαθείς αυξάνει τις μεταστάσεις».

«Καθώς το μασάζ γίνεται ολοένα και πιο δημοφιλές, οι καταναλωτές ενδιαφέρονται για τα διαπιστευτήρια του μασέρ, και καλά κάνουν», ανέφερε ο Ε. Χιούστον Λεμπρέν, πρώην πρόεδρος της Αμερικανικής Ένωσης Μασάζ. Σύμφωνα με τη συμβουλή του BMJ, για την αποφυγή αντιεπαγγελματικής συμπεριφοράς, «οι ασθενείς πρέπει να ελέγχουν αν οι μασέρ είναι εγγεγραμμένοι σε κάποιο ειδικό ελεγκτικό σώμα». Ένα περσινό δημοσίευμα ανέφερε ότι οι μασέρ είχαν άδεια άσκησης επαγγέλματος σε 28 πολιτείες των Ηνωμένων Πολιτειών.

Βελονισμός

Ο βελονισμός είναι μια θεραπευτική τεχνική που έχει γίνει εξαιρετικά δημοφιλής σε όλο τον  κόσμο. Μολονότι ο όρος «βελονισμός» καλύπτει αρκετές διαφορετικές τεχνικές, το συνηθέστερο είναι να εισάγονται λεπτές βελόνες σε συγκεκριμένα σημεία του σώματος για την επίτευξη θεραπείας. Έρευνες αρκετών δεκαετιών δείχνουν ότι ο βελονισμός ίσως φέρνει αποτελέσματα σε ορισμένες περιπτώσεις προκαλώντας την απελευθέρωση χημικών ουσιών του νευρικού συστήματος, όπως οι ενδορφίνες, οι οποίες μπορούν να συμβάλουν στην αντιμετώπιση του πόνου και της φλεγμονής.

Μερικές έρευνες δείχνουν ότι ο βελονισμός ίσως είναι αποτελεσματικός στη θεραπεία πολλών παθήσεων και ότι αποτελεί ασφαλή εναλλακτική λύση αντί της αναισθησίας. Η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας αναγνωρίζει τη χρήση βελονισμού ως μέθοδο περίθαλψης για 104 παθήσεις. Και μια επιτροπή εκλεγμένη από τα Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας των ΗΠΑ παρέθεσε στοιχεία που υποστηρίζουν ότι ο βελονισμός αποτελεί αποδεκτή θεραπευτική αγωγή για τους μετεγχειρητικούς πόνους, για τους πόνους των μυών, για τις κράμπες της περιόδου, καθώς επίσης για τη ναυτία και τους εμετούς που προξενεί η χημειοθεραπεία ή η εγκυμοσύνη.

Μολονότι ο βελονισμός σπάνια προκαλεί σοβαρές παρενέργειες, το άτομο μπορεί να νιώσει πόνο, μούδιασμα ή φαγούρα. Αν οι βελόνες αποστειρώνονται κατάλληλα ή αν χρησιμοποιούνται βελόνες μιας χρήσης, μπορεί να μειωθεί ο κίνδυνος μόλυνσης. Πολλοί βελονιστές δεν έχουν τις απαιτούμενες ιατρικές ικανότητες για να κάνουν σωστή διάγνωση ή για να συστήσουν άλλες καταλληλότερες θεραπείες. Θα ήταν άσοφο να αγνοήσετε αυτή την έλλειψη διαγνωστικών ικανοτήτων, κυρίως αν επιλέξετε το βελονισμό για να βρείτε ανακούφιση από συμπτώματα χρόνιων παθήσεων.

Οι Επιλογές Είναι Πολυάριθμες

Αυτά που εξετάσαμε μέχρι στιγμής αποτελούν απλώς και μόνο ένα δείγμα των πολλών θεραπειών που τώρα αποκαλούνται γενικά σε μερικά μέρη εναλλακτικές. Στο μέλλον κάποιες από αυτές τις θεραπείες, καθώς και άλλες που δεν εξετάστηκαν εδώ, ενδέχεται κάλλιστα να θεωρηθούν συμβατικές, πράγμα που συμβαίνει ήδη σε ορισμένα μέρη του κόσμου. Φυσικά, άλλες μπορεί να πέσουν σε αχρηστία ή ακόμη και να χάσουν το κύρος τους.

Δυστυχώς, ο πόνος και η αρρώστια αποτελούν αναπόσπαστο μέρος των εμπειριών του ανθρώπου, όπως δηλώνει με ακρίβεια και η Αγία Γραφή: «Γνωρίζουμε ότι όλη μαζί η δημιουργία στενάζει και πονάει μέχρι τώρα». (Ρωμαίους 8:22) Είναι αναμενόμενο να αναζητούν ανακούφιση οι άνθρωποι. Αλλά πού μπορούμε να στραφούμε; Παρακαλούμε, εξετάστε μερικά σχόλια που ίσως σας βοηθήσουν στην επιλογή της θεραπευτικής μεθόδου που θα ακολουθήσετε.

[Πλαίσιο/Εικόνα στη σελίδα 8]

Συνδυασμός Βοτάνων και Φαρμάκων​—ΠΟΙΟΙ ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΥΠΑΡΧΟΥΝ;

Συχνά το κοινό ενημερώνεται ότι δεν πρέπει να παίρνει ορισμένα φάρμακα σε συνδυασμό με κάποια άλλα ή μαζί με οινοπνευματώδη ποτά. Υπάρχει παρόμοιος κίνδυνος όταν χρησιμοποιεί κανείς συγκεκριμένα βότανα μαζί με συνταγογραφούμενα φάρμακα; Πόσο κοινή είναι αυτή η τακτική;

Ένα άρθρο στο Περιοδικό του Αμερικανικού Ιατρικού Συλλόγου (The Journal of the American Medical Association) ασχολήθηκε με «την ταυτόχρονη χρήση συνταγογραφούμενων φαρμάκων και βοτάνων», και ανέφερε: «Από το 44% των ενηλίκων που είπαν ότι παίρνουν φάρμακα τακτικά, σχεδόν ο 1 στους 5 (18,4%) ανέφερε ότι παίρνει ταυτόχρονα τουλάχιστον 1 βοτανολογικό προϊόν ή μεγάλη δόση βιταμινών ή και τα δύο». Είναι σημαντικό να είναι κανείς ενημερωμένος για τους πιθανούς κινδύνους αυτής της τακτικής.

Τα άτομα που παίρνουν ορισμένα βοτανολογικά προϊόντα πρέπει, επίσης, να προσέχουν όταν υποβάλλονται σε μια ιατρική διαδικασία που απαιτεί αναισθησία. Ο Δρ Τζον Νιλντ, πρόεδρος της Αμερικανικής Εταιρίας Αναισθησιολόγων, εξήγησε: «Σύμφωνα με ανεπίσημες εκθέσεις, μερικά δημοφιλή βότανα, όπως το τζίνσενγκ και το βαλσαμόχορτο (υπερικόν το διάτρητον), μπορούν να προκαλέσουν μεγάλες αυξομειώσεις της πίεσης του αίματος. Κάτι τέτοιο θα μπορούσε να είναι εξαιρετικά επικίνδυνο κατά την αναισθησία».

Ο ίδιος γιατρός πρόσθεσε: «Άλλα, όπως η σαλισβουρία η αδιαντόφυλλος, το τζίντζερ (ζιγγίβερις η φαρμακευτική) και ο παρθένιος ο ακεραιόφυλλος, μπορούν να παρεμποδίσουν την πήξη του αίματος, πράγμα ιδιαίτερα επικίνδυνο κατά την επισκληρίδιο αναισθησία​—αν υπάρξει αιμορραγία κοντά στη σπονδυλική στήλη, θα μπορούσε να προκληθεί παράλυση. Το βαλσαμόχορτο μπορεί, επίσης, να εντείνει την επίδραση μερικών ναρκωτικών ή αναισθητικών φαρμάκων».

Σαφώς, λοιπόν, είναι ζωτικό να είμαστε ενημερωμένοι για τους πιθανούς κινδύνους από το συνδυασμό συγκεκριμένων βοτάνων και φαρμάκων. Οι έγκυες και οι γυναίκες που θηλάζουν πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικές σε σχέση με την πιθανή βλάβη που μπορεί να υποστεί το παιδί τους εξαιτίας τέτοιων συνδυασμών. Γι’ αυτό, οι ασθενείς παροτρύνονται να συζητούν με το άτομο που φροντίζει την υγεία τους σχετικά με τη φαρμακευτική τους αγωγή, είτε αυτή βασίζεται στην εναλλακτική ιατρική είτε είναι άλλης μορφής.

[Εικόνες στη σελίδα 7]

Ορισμένα βότανα έχουν αποδειχτεί χρήσιμα στην αντιμετώπιση προβλημάτων υγείας

Φυγόκορις η βοτρυοειδής

Βαλσαμόχορτο (υπερικόν το διάτρητον)

[Ευχαριστίες]

© Bill Johnson/Visuals Unlimited

[Εικόνα στη σελίδα 7]

Για την επίτευξη των καλύτερων αποτελεσμάτων, απαιτείται η συνεργασία των ασθενών και των ατόμων που παρέχουν ιατρική περίθαλψη