Γνωρίστε τις Αυστραλιανές Μέλισσες που Δεν Τσιμπούν

ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΤΗ ΤΟΥ ΞΥΠΝΑ! ΣΤΗΝ ΑΥΣΤΡΑΛΙΑ

ΣΑΣ έχει τύχει ποτέ να γαληνέψετε με το χαλαρωτικό βούισμα που ακούγεται καθώς οι πολυάσχολες μέλισσες πετούν από λουλούδι σε λουλούδι κάτω από το λαμπερό ανοιξιάτικο ήλιο; Πράγματι, είναι πανέμορφα έντομα. Μόνο να μην τσιμπούσαν!

Ίσως εκπλαγείτε αν μάθετε ότι υπάρχουν τέτοιες μέλισσες. Σε μερικούς είναι γνωστές ως οι αυστραλιανές μέλισσες που δεν τσιμπούν (Austroplebeia symei), και μπορεί να τις βρει κανείς σε πολλά μέρη της ανατολικής Αυστραλίας. Το μήκος τους είναι λίγο μεγαλύτερο από 4 χιλιοστά. Έχουν μαύρο χρώμα και πυκνό άσπρο τρίχωμα στο πρόσωπο και στα πλαϊνά μέρη του σώματός τους. Πολλές έχουν επίσης μικροσκοπικά κίτρινα στίγματα στο πίσω μέρος των μεσαίων τμημάτων του σώματός τους. Τουλάχιστον δέκα είδη αυτής της μέλισσας ζουν στις παράκτιες περιοχές από το Κουίνσλαντ στο μακρινό βορρά μέχρι και τη Νέα Νότια Ουαλία στο νότο. Μερικά είδη έχουν βρεθεί επίσης στο τροπικό Διαμέρισμα Βορείου Εδάφους αυτής της ηπείρου.

Σκεφτείτε τα πλεονεκτήματα που υπάρχουν για όσους βγάζουν μέλι από τις κυψέλες. Ένας μελισσοκόμος λέει: «Μολονότι θα φορούσα ειδικό καπέλο με πέπλο και μπλούζα με ψηλό λαιμό για να δουλέψω [με τα άλλα είδη μέλισσας], δεν χρειάζομαι τίποτα απολύτως για να προστατευτώ [από τις μέλισσες που δεν τσιμπούν]. Πέντε λεπτά αφότου ανοίξω την κυψέλη, οι μέλισσες εξακολουθούν να εργάζονται χωρίς να ενοχλούνται από την παρουσία μου».

Οι κυψέλες αυτής της μέλισσας διαφέρουν πολύ από τις κυψέλες των άλλων μελισσών. Μάλιστα, συχνά ονομάζονται φωλιές. Αντί να αποθηκεύουν το μέλι και τη γύρη τους στα συνηθισμένα εξάγωνα κελιά, αυτές οι μέλισσες κατασκευάζουν συμπλέγματα από οβάλ κελιά. Αφού γεμίσουν τα κελιά, τα σφραγίζουν και στη συνέχεια κατασκευάζουν άλλα πάνω ή γύρω από αυτά.

Μέσα στη Φωλιά

Ας ξεναγηθούμε μέσα στη φωλιά, η οποία στεγάζει περίπου 15.000 μέλισσες αυτού του είδους. Να είστε προσεκτικοί, όμως, διότι παρ’ όλο που αυτές οι μέλισσες δεν τσιμπούν, μπορούν να σας δαγκώσουν με τις γνάθους τους, δηλαδή τις σιαγόνες τους.

Κατά μήκος του διαδρόμου της φωλιάς συναντάμε έντονη δραστηριότητα. Υπάρχει πραγματική  συνεργασία ανάμεσα σε αυτές τις μέλισσες. Η καθεμιά ξέρει ακριβώς τι να κάνει, καθώς και πού χρειάζεται να το κάνει αυτό. Βλέπουμε μια μικροσκοπική μέλισσα να κατασκευάζει και να γυαλίζει το καινούριο κελί, λες και ακολουθεί με ακρίβεια κάποιο τέλειο σχέδιο. Δίπλα μας βρίσκονται άλλες τέσσερις μέλισσες οι οποίες σφραγίζουν το κελί που μόλις γέμισε με μέλι. Ένα τεράστιο τρισδιάστατο δικτυωτό πλέγμα αποτελεί το πλαίσιο όπου κατασκευάζεται η κηρήθρα. Αυτό το κατασκευαστικό αριστούργημα συγκρατεί το βάρος του μελιού.

Μπαίνουμε τώρα στο επόμενο διαμέρισμα και παρατηρούμε μια μέλισσα η οποία είναι πολύ μεγαλύτερη από τις άλλες. Είναι η βασίλισσα σε όλη τη μεγαλοπρέπειά της! Πόσο όμορφη είναι με τους έντονους μαύρους και χρυσαφί δακτυλίους της, καθώς περιβάλλεται από ένα πλήθος άλλων πολυάσχολων μελισσών! Τώρα η βασίλισσα αρχίζει να γεννάει αβγά στα 60 κελιά που ετοιμάστηκαν για αυτήν. Με πόση τρυφερότητα και λεπτότητα συμπεριφέρεται, όπως μια μητέρα που βάζει το μωρό της στην κούνια! Προσέξτε, επίσης, πόσο γρήγορα σφραγίζουν τα κελιά πίσω της οι εργάτριες. Μέσα σε λίγα μόνο λεπτά, τελειώνει η εργασία.

Όταν Εκκολάπτονται τα Αβγά

Όταν εκκολάπτονται τα αβγά, η κάθε προνύμφη που εμφανίζεται καταναλώνει την τροφή η οποία τοποθετήθηκε στο κελί που ετοιμάστηκε για αυτήν. Όταν η προνύμφη γίνει μεγαλύτερη από το κέρινο κελί, υφαίνει ένα μεταξωτό κουκούλι για τον εαυτό της. Μέσα σε αυτό η προνύμφη μεταμορφώνεται σε μέλισσα (περνώντας από το στάδιο της νύμφης). Αργότερα, βγαίνει από το κουκούλι και πιάνει δουλειά​—αυτό γίνεται αφού τη φροντίσουν με στοργή μερικές μέλισσες-τροφοί. Τι γίνονται τα κέρινα κελιά; Οι μέλισσες τα συγκεντρώνουν αμέσως και ανακυκλώνουν το υλικό με το οποίο είναι κατασκευασμένα. Όταν βγουν οι μέλισσες από τα κουκούλια τους, αυτά δεν χρειάζονται πλέον. Αν τα αφήσουν εκεί, θα βρωμίσουν τη φωλιά. Γι’ αυτό, πολυάριθμες μέλισσες που φροντίζουν για τον καθαρισμό πετούν αυτά τα υπολείμματα.

Πολλά είδη αυτών των μελισσών που δεν τσιμπούν κατασκευάζουν ένα ειδικό μείγμα το οποίο χρησιμοποιούν ως οικοδομικό υλικό. Αυτό το  μείγμα κατασκευάζεται από το κερί που εκκρίνει το σώμα της μέλισσας αναμειγμένο με ρητίνες και κερί που συλλέγουν οι μέλισσες από τα φυτά και τα δέντρα. Με το υλικό αυτό φτιάχνουν έναν σκελετό με στήλες, δοκάρια και τραβέρσες, του οποίου όλες οι ενώσεις είναι ενισχυμένες. Καθώς χρησιμοποιούν αυτόν το σκελετό για να κατασκευάσουν τα κελιά όπου θα μπει το μέλι και η γύρη, οι μέλισσες τριγυρνούν πέρα δώθε μέσα στα κελιά δίνοντάς τους σχήμα και συμπιέζοντας το οικοδομικό υλικό. Κατόπιν τα κελιά γεμίζουν και σφραγίζονται λειτουργώντας ως αποθήκες. Οι μέλισσες φαίνεται ότι, σε κάθε εποχή, ξέρουν ενστικτωδώς τι αξία έχουν τα φυτά και τι κινδύνους εμπερικλείει ο καιρός. Φαίνεται ότι γνωρίζουν πολύ καλά πως η συλλογή και η διατήρηση της τροφής είναι πρωταρχική προϋπόθεση για την επιβίωση.

Οι μέλισσες φεύγουν από τη φωλιά και ψάχνουν για το οικοδομικό υλικό που χρειάζονται, καθώς επίσης για νέκταρ και γύρη. Όταν βγαίνει από τη φωλιά, η μέλισσα γίνεται επιδέξιος πιλότος και πλοηγός. Επίσης, γνωρίζει τι ακριβώς να συλλέξει και πού μπορεί να το βρει.

Ξεκινώντας ένα Καινούριο Σπιτικό

Καθώς μεγαλώνει η αποικία, η φωλιά γίνεται υπερπλήρης. Τι συμβαίνει τότε; «Πρέπει να χτίσουμε άλλο ένα σπίτι», φαίνεται να είναι το μήνυμα που διαδίδεται στην οικογένεια. Μερικές φορές, ένας ανιχνευτής θα ερευνήσει κάποια κοιλότητα που ίσως είναι κατάλληλο μέρος για φωλιά. Ακολουθεί μια επίσκεψη από τους «μηχανικούς». Συνήθως 30 έως 50 από αυτούς τους ειδικούς θα επιθεωρήσουν την εσωτερική επιφάνεια της κοιλότητας για αρκετές ώρες, σαν να τη σημαδεύουν με γραμμές και πασσάλους. Κατόπιν, αφού αποφασίσουν ότι το θεμέλιο είναι καλό, επιστρέφουν στο σπίτι, προφανώς για να δώσουν αναφορά. Στη συνέχεια, συνήθως μέσα σε 48 ώρες, καταφθάνουν οι πραγματικοί «οικοδόμοι». Ίσως υπάρχουν περισσότερες από χίλιες μέλισσες στην ομάδα​—αλλά χωρίς βασίλισσα. Αρχίζουν γρήγορα να δουλεύουν, μεταφέροντας «εναερίως» οικοδομικά υλικά και τροφή από την αρχική φωλιά.

Για να είναι έτοιμη αυτή η νέα φωλιά να δεχτεί τη βασίλισσά της, πρέπει να κατασκευαστεί με τέτοιον τρόπο ώστε να διατηρεί τη σωστή θερμοκρασία​—περίπου 28 βαθμούς Κελσίου. Προς το σκοπό αυτόν, οι εργάτριες επικαλύπτουν τη φωλιά με ένα τοίχωμα από το ειδικό μείγμα κεριού που παράγουν, σαν να την τυλίγουν με μια κουβέρτα. Είναι σαν να ξέρουν αυτές οι σοφές μέλισσες ότι τα αβγά πρέπει να διατηρούνται ζεστά. Τώρα όλα είναι έτοιμα, και περίπου την ένατη ημέρα η καινούρια βασίλισσα, η οποία μεγάλωσε στην αρχική φωλιά, μετακομίζει στο νέο σπίτι. Αρχίζει αμέσως να γεννάει τα αβγά που θα παραγάγουν περισσότερες μέλισσες για το παλάτι της.

Σταδιακά, οι μέλισσες που μετακόμισαν από την αρχική φωλιά θα πεθάνουν και θα αντικατασταθούν από καινούριες, νεότερες μέλισσες που θα έχουν γεννηθεί σε αυτό το νέο σπίτι. Με τον καιρό, αυτές οι μέλισσες θα χρειαστεί να χτίσουν άλλο σπίτι. Και έτσι συνεχίζεται άλλος ένας θαυμαστός κύκλος σχεδιασμένος από τον απαράμιλλο Δημιουργό!

[Εικόνα στη σελίδα 13]

Αντί να κατασκευάζουν εξάγωνα κελιά, οι μέλισσες που δεν τσιμπούν κατασκευάζουν συμπλέγματα από οβάλ κελιά

[Εικόνα στη σελίδα 14]

Στην Αυστραλία ζουν τουλάχιστον δέκα είδη της μέλισσας που δεν τσιμπάει