Γέλοουστοουν​—Εκεί Όπου Σμίγουν το Νερό, η Πέτρα και η Φωτιά

Από αρθρογράφο του Ξύπνα! στις Ηνωμένες Πολιτείες

Θέλετε να μιλήσουμε για πρωτιές και ρεκόρ​—για το πρώτο εθνικό πάρκο του κόσμου, για τους πιο φημισμένους και πιο ψηλούς θερμοπίδακες του κόσμου, καθώς και για τη μεγαλύτερη ορεινή λίμνη της Βόρειας Αμερικής; Τότε πρέπει να αναφερθούμε στο Γέλοουστοουν.

ΜΕ ΜΕΓΑΛΗ περιέργεια, η σύζυγός μου και εγώ φτάσαμε με το αυτοκίνητο στη βόρεια είσοδο του Εθνικού Πάρκου Γέλοουστοουν, στο Ουαϊόμινγκ των ΗΠΑ. Από παιδιά, νιώθαμε μεγάλη γοητεία στο άκουσμα του ονόματος Όουλντ Φέιθφουλ (Παλιός Πιστός) και όρων όπως «γκέιζερ» (θερμοπίδακας) και «θερμή πηγή». Θα ήταν άραγε η πραγματικότητα αντάξια των προσδοκιών μας;

Στην κύρια είσοδο του πάρκου είδαμε μια τεράστια πέτρινη καμάρα. Στην κορυφή της ήταν χαραγμένα τα λόγια: «Για την ωφέλεια και την ευχαρίστηση των ανθρώπων». Το Γέλοουστοουν, που άνοιξε το 1872, ήταν το πρώτο εθνικό πάρκο του κόσμου.

Ξεκινήσαμε από τις Θερμές Πηγές Μαμούθ, ακριβώς πάνω από τα όρια της Μοντάνα. Εδώ η θερμότητα από το εσωτερικό της γης παρήγε ορατά αποτελέσματα. Το νερό έβραζε και κόχλαζε σε λίμνες και λεκάνες. Τολύπες καπνού έβγαιναν από σχισμές. Αναβαθμίδες αποτελούμενες από ένα ροζ ορυκτό που ονομάζεται τραβερτίνης έμοιαζαν με κερί που έλιωνε και έσταζε.

Τι Κοχλάζει στο Υπέδαφος του Γέλοουστοουν;

Στο Γέλοουστοουν υπάρχουν περίπου 10.000 γεωθερμικά θαύματα. Ο Ηπειρωτικός Υδροκρίτης a διασχίζει αυτό το ψηλό οροπέδιο των Βραχωδών Ορέων. Νερά ρέουν προς τη δύση και προς την ανατολή, αλλά διεισδύουν και στο υπέδαφος. Μάθαμε ότι τα θαύματα του Γέλοουστοουν οφείλονται σε αυτά τα νερά που εισχωρούν στο υπέδαφος. Στο παρελθόν, μεγάλες ηφαιστειακές εκρήξεις προκάλεσαν ρηγματώσεις στο οροπέδιο. Πριν από χιλιάδες χρόνια, μια τέτοια έκρηξη δημιούργησε έναν γιγάντιο κρατήρα με διαστάσεις 75 επί 45 χιλιόμετρα. Το μάγμα, δηλαδή τα τηγμένα πετρώματα, το οποίο εξακολουθεί να κρύβεται κάτω από την επιφάνεια, συνεχίζει να κοχλάζει στο υπέδαφος του Γέλοουστοουν.

Ειδικές πινακίδες στο πάρκο εξηγούν ότι το επιφανειακό νερό διεισδύει στο υπέδαφος μέσα από τα πορώδη πετρώματα μέχρις ότου φτάσει σε ένα εξαιρετικά θερμό στρώμα πετρωμάτων, ακριβώς πάνω από το μάγμα. Η υψηλή θερμοκρασία αναγκάζει το νερό να επιστρέψει προς τα πάνω. Όπου βρει άνοιγμα, σχηματίζεται μια θερμή πηγή. Όταν η ανοδική ροή του θερμού νερού παρεμποδίζεται από κάποια εμπόδια στα πετρώματα, αναπτύσσεται πίεση και σχηματίζεται ένας θερμοπίδακας. Σε άλλα σημεία, η υγρασία αποβάλλεται με τη μορφή ατμού. Αυτές οι αναβλύσεις ονομάζονται φουμαρόλες. Οι «χύτρες λάσπης» κοχλάζουν εκεί όπου τα όξινα αέρια και το νερό αποσυνθέτουν το έδαφος δημιουργώντας λάσπη και άργιλο. Τι εντυπωσιακό θέαμα!

Παλιός Πιστός

Καθώς βλέπαμε όλη αυτή τη γεωθερμική δραστηριότητα γύρω από τις Θερμές Πηγές Μαμούθ, συμπεράναμε ότι βρισκόμασταν στην περιοχή του Παλιού Πιστού, του φημισμένου θερμοπίδακα. Χρειάστηκε να συμβουλευτούμε τον ταξιδιωτικό μας χάρτη για να καταλάβουμε ότι ο Παλιός Πιστός βρισκόταν 80 χιλιόμετρα νοτιότερα. Το Γέλοουστοουν είναι πολύ μεγαλύτερο από ό,τι νομίζαμε. Καλύπτει περίπου 9 εκατομμύρια στρέμματα.

Για να φτάσουμε στον Παλιό Πιστό, αρχίσαμε να κατεβαίνουμε ακολουθώντας το φιδωτό δρόμο που οδηγεί στο δυτικό τμήμα του πάρκου και δίνει την ευκαιρία στους τουρίστες να συναντήσουν πέντε θερμοπίδακες. Σύντομα συνηθίσαμε τη μυρωδιά του θειαφιού και τη θέα της υγρασίας που αποβάλλεται στο περιβάλλον.

Όπως και τα εκατομμύρια άτομα που είχαν επισκεφτεί τον Παλιό Πιστό πριν από εμάς, θέλαμε να μάθουμε πότε θα λάβαινε χώρα η επόμενη έκρηξή του. Πάντα πιστεύαμε ότι οι εκρήξεις του γίνονταν με απόλυτη ακρίβεια​—κάθε 57 λεπτά. Κοιτάζοντας όμως γύρω μας, είδαμε μια πινακίδα να λέει ότι η επόμενη έκρηξη του θερμοπίδακα αναμενόταν στις 12:47 μ.μ. Αυτό σήμαινε ότι θα περνούσε πάνω από μία ώρα, και μάλιστα η πρόβλεψη δεν ήταν απολύτως βέβαιη! Ρωτήσαμε για  αυτό τον Ρικ, έναν από τους φύλακες του πάρκου.

«Η υποτιθέμενη απόλυτη ακρίβεια με την οποία εκρήγνυται ο Παλιός Πιστός είναι μύθος», μας είπε. «Το διάστημα που μεσολαβεί ανάμεσα στις εκρήξεις ποικίλλει πάντοτε, και με το πέρασμα των χρόνων έχει αυξηθεί εξαιτίας των σεισμών και των διαφόρων αντικειμένων που πετούν οι βάνδαλοι μέσα στο στόμιο του θερμοπίδακα. Σήμερα το διάστημα αυτό είναι κατά μέσο όρο περίπου 80 λεπτά. Το μόνο που μπορεί να κάνει το προσωπικό μας είναι να προβλέπει την επόμενη έκρηξη κάθε φορά».

Η ώρα ήταν 12:30 μ.μ. και αρχίσαμε να βαδίζουμε προς τον Παλιό Πιστό για να προλάβουμε την επόμενη προβλεπόμενη έκρηξή του. Εκατοντάδες άνθρωποι βρίσκονταν καθισμένοι στο χώρο παρατήρησης ή κατευθύνονταν προς τα εκεί. Για χάρη του Παλιού Πιστού, περιμέναμε δέκα λεπτά. Αλλά όταν έγινε η έκρηξη, η ομορφιά ήταν τόσο μεγάλη ώστε καμιά φωτογραφία δεν μπορούσε να την αποτυπώσει. Αφού ο θερμοπίδακας «καθάρισε το λαιμό του» με μερικά σπασμωδικά ξεσπάσματα, η ανάβλυση σταθεροποιήθηκε. Όλοι χειροκρότησαν. Η έκρηξη διήρκεσε περίπου τρία λεπτά και είχε πολύ μεγάλο ύψος, πράγμα που μας χαροποίησε. Ο κύριος όγκος του νερού και τα σταγονίδια υψώνονταν σταδιακά, φτάνοντας σε ύψος τα 35 ως 45 μέτρα περίπου, και έπειτα έπεφταν. Τα σταγονίδια αιχμαλώτιζαν το φως του ήλιου και διαχέονταν παίρνοντας διάφορα σχήματα.

Όταν τελείωσε η έκρηξη, πήγαμε στο σαλόνι του ξενοδοχείου που βρισκόταν εκεί κοντά. Ωστόσο, ο Παλιός Πιστός εξακολούθησε να κάνει αισθητή την παρουσία του. Στο υπόλοιπο της ημέρας, όταν πλησίαζε η προβλεπόμενη στιγμή της έκρηξής του, όλοι οι επισκέπτες σταματούσαν οτιδήποτε έκαναν και πήγαιναν να τη δουν. Καταφέραμε να δούμε αρκετές εκρήξεις αξιοσημείωτης διάρκειας, ύψους και ομορφιάς, ιδιαίτερα μία έκρηξη κατά την οποία τα νερά λικνίζονταν με φόντο το ηλιοβασίλεμα. Διαπιστώσαμε ότι αυτός ο παλιός θερμοπίδακας είναι αρκετά πιστός.

«Σε όλη τη γη υπάρχουν λιγότεροι από 500 θερμοπίδακες, και περίπου 300 από αυτούς βρίσκονται στο Γέλοουστοουν», μας είπε ο Ρικ, ο φύλακας του πάρκου. «Μάλιστα οι 160 βρίσκονται σε αυτή τη μικρή κοιλάδα, την Άπερ Γκέιζερ Μπέιζιν, μήκους μόλις δύο χιλιομέτρων. Άλλοι θερμοπίδακες εμφανίζονται και εξαφανίζονται​—είναι ενεργοί ή ανενεργοί—​αλλά ο Παλιός Πιστός εξακολουθεί να λειτουργεί». Επίσης, ο γείτονας του Παλιού Πιστού, ο Γκραντ (Μεγάλος), εκτοξεύει το νερό σε ύψος που φτάνει τα 60 μέτρα. Ο Στιμ-μπόουτ (Ατμόπλοιο) μπορεί να εκτοξεύσει το νερό σε ύψος που  πλησιάζει τα 120 μέτρα, τρεις φορές πιο ψηλά από τον Παλιό Πιστό​—αλλά μπορεί να μείνει ανενεργός επί χρόνια. Στη λεκάνη Νόρις ένας θερμοπίδακας που ονομάζεται Εχίνους (Αχινός) μερικές φορές περιλούζει τους θαυμαστές του με ζεστό νερό.

Ξεπερνώντας σε Ταχύτητα ένα Βουβάλι;

Το επόμενο πρωί ρίξαμε άλλη μια ματιά σε ένα τουριστικό φυλλάδιο το οποίο έλεγε: «Κάτω από το λεπτό και εύθραυστο έδαφος υπάρχει καυτό νερό, και η θερμοκρασία των λιμνών πλησιάζει ή ξεπερνάει το σημείο βρασμού. Κάθε χρόνο, μερικοί επισκέπτες παθαίνουν σοβαρά εγκαύματα επειδή βγαίνουν από το δρόμο στις περιοχές των θερμών πηγών, και ορισμένοι έχουν πεθάνει από το καυτό νερό». Ένα άλλο φυλλάδιο έλεγε: «Προσοχή: Σε πολλές περιπτώσεις, βουβάλια έχουν τραυματίσει επισκέπτες με τα κέρατά τους. Το βουβάλι ζυγίζει μέχρι και 900 κιλά και μπορεί να αναπτύξει ταχύτητα 50 χιλιομέτρων την ώρα, τριπλάσια από τη δική σας ταχύτητα». Ευχηθήκαμε να μη χρειαστεί σύντομα να ξεπεράσουμε σε ταχύτητα κάποιο βουβάλι!

Στο Γέλοουστοουν, τα ζώα έχουν προτεραιότητα στους δρόμους. Όταν εμφανιστεί κάποιο ζώο, τα αυτοκίνητα σταματούν ξαφνικά, και δημιουργείται κυκλοφοριακή συμφόρηση σε απίθανα σημεία. Καθώς φτάναμε, η κυκλοφορία μόλις είχε αποκατασταθεί ύστερα από ένα τέτοιο μποτιλιάρισμα, και οι τουρίστες είχαν αρχίσει να επιστρέφουν στα αυτοκίνητά τους. Όταν ρωτήσαμε μια γυναίκα τι κοίταζαν όλοι, εκείνη είπε: «Μια μεγάλη αρσενική άλκη, αλλά τώρα έφυγε».

Κατόπιν είδαμε μερικά καναδικά βαπίτι που προσπαθούσαν να «πείσουν» τα ηλικίας δύο εβδομάδων μικρά τους να διασχίσουν ένα ποταμάκι. Τα βαπίτι κατευθύνονταν στα χαμηλότερα σημεία του πάρκου από τα βουνά όπου είχαν ξεχειμωνιάσει. Τα μικρά δεν ήθελαν να προχωρήσουν​—δεν ήταν καθόλου διατεθειμένα να μπουν στο νερό. Οι μητέρες τα καλούσαν συνεχώς, και αυτά διέσχισαν τελικά το ποτάμι.

«Νιώθω Μικρός και Αδύναμος»

Στη συνέχεια πήγαμε στο Γκραντ Κάνιον (Μεγάλο Φαράγγι) του Γέλοουστοουν. Καθώς ταξιδεύαμε κατά μήκος του χείλους του γκρεμού, που έχει βάθος 360 μέτρα, βγαίναμε από το αυτοκίνητο σε διάφορα σημεία με καλή θέα και κοιτάζαμε προς τα κάτω​—μερικές φορές διστακτικά. Σύμφωνα με το ταξιδιωτικό του ημερολόγιο, που χρονολογείται από το 1870, ο Ναθάνιελ Λάνγκφορντ είπε: «Νιώθω μικρός και αδύναμος», καθώς ατένιζε αυτή τη χαράδρα μήκους 32 χιλιομέτρων με τα χαρακτηριστικά ωχροκίτρινα τοιχώματα​—από όπου πήρε το όνομά του ο ποταμός Γέλοουστοουν—​και τους δύο εντυπωσιακούς καταρράκτες. Και εμείς νιώσαμε το ίδιο μικροί και αδύναμοι.

Την επομένη ταξιδέψαμε προς τα ανατολικά. Το τοπίο του πάρκου άλλαξε και πάλι. Εδώ το υψόμετρο ήταν μεγάλο και η περιοχή δασοσκέπαστη, ενώ ο δρόμος διέσχιζε δύο φορές τον Ηπειρωτικό Υδροκρίτη. Συνεχίσαμε να βλέπουμε βουβάλια και άλλα μεγάλα ζώα​—τα βουβάλια συχνά έπαιρναν την κλασική «πόζα προφίλ».  Δυστυχώς δεν είδαμε καθόλου αρκούδες—​οι οποίες αποτελούν έναν από τους κύριους πόλους έλξης για τους τουρίστες στο Γέλοουστοουν. Τι απέγιναν οι αρκούδες;

Όλα αυτά τα χρόνια, η στενή επαφή ανάμεσα στον άνθρωπο και στην αρκούδα είχε ως αποτέλεσμα να τραυματιστούν ή να χάσουν τη ζωή τους μερικοί τουρίστες. Η κατάσταση δεν ήταν καλή ούτε για τις αρκούδες. Γι’ αυτό, στις αρχές της δεκαετίας του 1970 η Υπηρεσία του Εθνικού Πάρκου έκλεισε τους σκουπιδότοπους, αναγκάζοντας τις αρκούδες να πάψουν να εξαρτώνται από τροφές τις οποίες καταναλώνουν οι άνθρωποι. Αυτό τις έκανε να αποσυρθούν στις ερημιές. Το πρόγραμμα πέτυχε. Οι αρκούδες τρέφονται τώρα με φυσικές τροφές και είναι υγιέστερες. Εντούτοις, εξακολουθούν να συναντιούνται με τουρίστες σε ορισμένα μέρη, όπως στο Φίσινγκ Μπριτζ (Γέφυρα Ψαρέματος), όπου άνθρωποι και αρκούδες πηγαίνουν για να φάνε, να κοιμηθούν και να ψαρέψουν.

Το Φίσινγκ Μπριτζ ήταν ο τελευταίος μας προορισμός. Εκεί, το πάρκο μάς επιφύλαξε την τελευταία μεγάλη του έκπληξη. Καθώς κοιτάζαμε στην απέναντι όχθη της λίμνης Γέλοουστοουν​—της μεγαλύτερης ορεινής λίμνης στη Βόρεια Αμερική—​προς τα χιονοσκέπαστα όρη Τίτον, νομίσαμε προς στιγμήν ότι βρισκόμασταν στη βόρεια Ιταλία, καθώς η λίμνη και η γύρω περιοχή είχαν την ίδια αλπική μεγαλοπρέπεια. Αλλά ούτε και εκεί είδαμε αρκούδες.

Ήρθε η ώρα να αναχωρήσουμε από το Γέλοουστοουν. Με όσα είδαμε ευχαριστήθηκαν τα μάτια μας και ικανοποιήθηκε η ψυχή μας. Η πραγματικότητα είχε ξεπεράσει τις προσδοκίες μας.

[Υποσημείωση]

[Πλαίσιο/Εικόνα στη σελίδα 17]

Οι Φωτιές του 1988

Στα τέλη Ιουλίου καθώς και τον Αύγουστο του 1988, μερικές μικρές φωτιές που ξεκίνησαν στο Γέλοουστοουν πήραν γρήγορα τεράστιες διαστάσεις και μετατράπηκαν σε οχτώ καταστροφικές ανεξέλεγκτες πυρκαγιές. Ένας λόγος ήταν η ξηρασία, εφόσον το καλοκαίρι του 1988 ήταν το ξηρότερο που είχε γνωρίσει το Γέλοουστοουν από τότε που υπάρχουν γραπτά στοιχεία. Οι ισχυροί άνεμοι ήταν ένας άλλος λόγος. Εξαιτίας αυτών των ανέμων που έπνεαν με ταχύτητα 80 χιλιομέτρων την ώρα, οι πυρκαγιές προχωρούσαν με ρυθμό μέχρι και 20 χιλιομέτρων την ημέρα. Εκτόξευαν αναμμένα κάρβουνα μπροστά από τη φωτιά σε μεγάλες αποστάσεις, όμοιες των οποίων δεν είχαν ξαναδεί οι πυροσβέστες. Αυτά τα κάρβουνα άναβαν καινούριες φωτιές.

Οι προσπάθειες κατάσβεσης​—που κόστισαν 120 εκατομμύρια δολάρια (περ. 42 δισ. δρχ.)—​όταν βρίσκονταν στο κατακόρυφό τους απασχολούσαν σχεδόν 10.000 πολίτες και πυροσβέστες, καθώς και πάνω από 100 πυροσβεστικά οχήματα. Ελικόπτερα και πυροσβεστικά αεροπλάνα έριξαν περίπου 5 εκατομμύρια λίτρα επιβραδυντικό υγρό και 40 εκατομμύρια λίτρα νερό. Παρ’ όλες αυτές τις προσπάθειες, οι φλόγες σάρωναν το πάρκο, ενώ αρκετοί οικισμοί γλίτωσαν την τελευταία στιγμή. Καθημερινά ένα πυκνό πέπλο καπνού αιωρούνταν στον αέρα. Μέχρι το τέλος του καλοκαιριού, το πάρκο έμοιαζε με πολεμική ζώνη. Μόλις στα μέσα Σεπτεμβρίου, και αφού είχαν ήδη καεί 5,6 εκατομμύρια στρέμματα, ο ψυχρός αέρας, οι φθινοπωρινές καταιγίδες και το λιγοστό χιόνι έσβησαν τις φωτιές.

Οι πυρκαγιές ελάχιστα έβλαψαν τα ζώα, ενώ οι τουρίστες αυξάνονται σταθερά από τότε. Όταν διαλύθηκε ο καπνός, τα φθινοπωρινά φυλλώματα γέμισαν με χρώματα τις καινούριες ανοιχτές εκτάσεις, και την άνοιξη ένα σωρό αγριολούλουδα άνθισαν εκεί όπου δεν είχαν εμφανιστεί ξανά. Στα χρόνια που ακολούθησαν μετά τις πυρκαγιές, αναπτύχθηκαν πάρα πολλά καινούρια δέντρα τα οποία κάλυψαν τις πρώην καμένες περιοχές.

[Εικόνες στη σελίδα 15]

Παλιός Πιστός

Καταρράκτες Λόουερ Φολς

[Ευχαριστίες]

Φωτογραφία NPS

[Εικόνα στη σελίδα 16, 17]

Ποταμός Φάιαρχολ

[Εικόνα στη σελίδα 17]

Λίμνη Μόρνινγκ Γκλόρι

[Ευχαριστίες]

Φωτογραφία NPS