Το Μυστήριο του Ναν Μάτολ

Ποιοι κατασκεύασαν αυτή τη “Βενετία των Νότιων Θαλασσών”; Πώς την κατασκεύασαν; Γιατί την εγκατέλειψαν;

ΣΑΣ αρέσουν τα περίπλοκα μυστήρια​—αυτά που συνδυάζονται με περιπέτεια; Τότε ελάτε να εξερευνήσετε τα ερείπια του Ναν Μάτολ, ένα αίνιγμα αιώνων που έχει αφήσει απορημένους πολλούς επισκέπτες.

Το Ναν Μάτολ είναι ένας εντυπωσιακός δαίδαλος από τεχνητά νησάκια και κανάλια τα οποία χτίστηκαν πριν από χίλια χρόνια σε έναν ρηχό ύφαλο στην άκρη του νησιού Πόνπεϊ της Μικρονησίας. a Καθώς πλησιάζουμε από τη θάλασσα, τα μαγκρόβια δέντρα και η πυκνή τροπική βλάστηση κρύβουν τα ερείπια από τα μάτια μας. Ξαφνικά, ενώ η βάρκα μας στρίβει αργά, βλέπουμε μπροστά μας αυτά τα αριστουργήματα μηχανικής.

Το πρώτο πράγμα που αντικρίζουμε είναι τα ογκώδη τείχη, μερικά από τα οποία έχουν μήκος όσο η πλευρά ενός οικοδομικού τετραγώνου. Αυτά τα μεγάλα τείχη, των οποίων το ύψος είναι ελαφρώς μεγαλύτερο στις γωνίες, κατασκευάστηκαν από τεράστιες στήλες βασάλτη τοποθετημένες σε διασταυρούμενα στρώματα.

Το όνομα Ναν Μάτολ σημαίνει «Ενδιάμεσα Μέρη» και περιγράφει κατάλληλα το δίκτυο των τεχνητών καναλιών  που περιβάλλουν τα νησιά. Ευρωπαίοι ναυτικοί του 19ου αιώνα ήταν πιθανόν οι πρώτοι ξένοι που συνάντησαν το Ναν Μάτολ. Εντυπωσιάστηκαν τόσο πολύ από αυτό που είδαν ώστε ονόμασαν εκείνο το άλλοτε πολιτικό και θρησκευτικό κέντρο Βενετία των Νότιων Θαλασσών. Αλλά εκείνοι οι ναυτικοί ποτέ δεν το είδαν σε όλο του το μεγαλείο, διότι το Ναν Μάτολ είχε εγκαταλειφθεί μυστηριωδώς περίπου έναν αιώνα προτού φτάσουν εκεί.

Οι δύο ξεναγοί μας μάς είπαν ότι το Ναν Μάτολ καλύπτει έκταση περίπου 800 στρεμμάτων. Το καθένα από τα 92 νησάκια του, όπως μας εξήγησαν, είχε έναν συγκεκριμένο σκοπό. Μερικά χρησιμοποιούνταν ως οικιστικά κέντρα. Άλλα χρησιμοποιούνταν για την προετοιμασία των τροφών, για την κατασκευή κανό και για τελετουργικούς χορούς. Μολονότι τα νησιά κατασκευάστηκαν σε διάφορα σχήματα και μεγέθη, ένα αντιπροσωπευτικό νησί έχει ορθογώνιο σχήμα και μέγεθος περίπου όσο ένα γήπεδο ποδοσφαίρου. Τα περισσότερα νησάκια είναι καλυμμένα από βλάστηση, αλλά στο βαθμό που μπορούν να εξερευνηθούν είναι μαγευτικά.

Φρούριο Βασιλιάδων

Το επιβλητικό φρούριο που ονομάζεται Ναν Ταουγουάς είναι το καλύτερο σημείο από όπου μπορεί κανείς να παρατηρήσει το μυστήριο του Ναν Μάτολ. Μολονότι είναι δυνατόν να περπατήσει κάποιος στα ρηχά νερά για να φτάσει σε αυτά τα ερείπια και να τα εξερευνήσει, είναι καλύτερο να πάει εκεί με βάρκα. Το Ναν Μάτολ σχεδιάστηκε για θαλάσσια συγκοινωνία, και τα κανάλια του έχουν πλάτος όσο μια λεωφόρος με τέσσερις λωρίδες κυκλοφορίας. Επίσης είναι αρκετά ρηχά. Στη διάρκεια της πλημμυρίδας το νερό δεν ξεπερνάει το ένα μέτρο, πράγμα που, στο διάβα των αιώνων, αναμφισβήτητα προστάτεψε το Ναν Μάτολ από τα πλοία των εισβολέων. Οι ξεναγοί μας οδηγούσαν τη βάρκα προσεκτικά μέσα στα κανάλια ώστε να μη χτυπήσουν οι προπέλες της βάρκας στον κοραλλιογενή βυθό.

Όταν φτάσαμε στο Ναν Ταουγουάς, ανεβήκαμε σκαλοπάτια που οδηγούσαν κατευθείαν στο αρχαίο ιερό. Η επιβλητική είσοδος μας έφερε μέσα από τα τείχη που είχαν πάχος 3 ως 4 μέτρα και ύψος 8 ως 9 μέτρα. Αυτοί οι ισχυροί πύργοι έχουν αντισταθεί σε τροπικές καταιγίδες, ακόμη και σε τυφώνες.

Μέσα από τα τεράστια τείχη μάς περίμενε μια μεγάλη αυλή που περιέβαλλε έναν πέτρινο θάλαμο. Αυτός ο επιβλητικός χώρος είναι ο βασιλικός νεκροθάλαμος, όπου κάποτε θρηνούσαν τους βασιλιάδες. Συνεχίζοντας την εξερεύνηση, βρήκαμε κάτι που έμοιαζε με υπόγειο πέρασμα. Οι ξεναγοί μάς παρότρυναν να περάσουμε μέσα από το στενό άνοιγμα που υπήρχε ανάμεσα στις πέτρες, και σύντομα βρεθήκαμε στριμωγμένοι μέσα σε έναν μικρό, σκοτεινό υπόγειο θάλαμο. «Είστε στη φυλακή», μας εξήγησε ο ένας ξεναγός. «Εδώ κρατούνταν οι φυλακισμένοι του Ναν Μάτολ». Αναλογιζόμενοι πώς θα πρέπει να ένιωθε ο φυλακισμένος όταν η «πόρτα» της φυλακής σφράγιζε με μια πέτρα δύο τόνων, νιώσαμε ευχάριστα που βγήκαμε έξω.

Ασυνήθιστα Οικοδομικά Υλικά

Η περιπλάνηση στα ερείπια του Ναν Μάτολ μάς βοήθησε να εκτιμήσουμε τις προσπάθειες που θα πρέπει να έγιναν για την κατασκευή του. Κομμάτια από κοράλλια αποτελούν τα θεμέλια για τα νησάκια. Αυτά κατασκευάστηκαν με τέτοιον τρόπο ώστε να μπορούν να αντέξουν τον τεράστιο όγκο των μεγάλων στηλών από βασάλτη. Οι στήλες είναι τόσο εντυπωσιακές σε εμφάνιση ώστε οι πρώτοι επισκέπτες πίστευαν ότι το σχήμα τους είχε διαμορφωθεί από ανθρώπινο χέρι. Αργότερα, ανακαλύφτηκε ότι το πρισματοειδές σχήμα  τους είναι φυσικό​—η καθεμιά έχει από πέντε μέχρι οχτώ έδρες.

Χιλιάδες μεγαλιθικές στήλες​—μερικές από τις οποίες φτάνουν σε μήκος τα 5 μέτρα και έχουν βάρος πάνω από πέντε τόνους—​χρειάστηκε να μεταφερθούν εκεί. Ένας από τους θεμέλιους λίθους υπολογίζεται ότι ζυγίζει 50 τόνους! Εφόσον μια σχεδία θα βυθιζόταν υπό αυτό το βάρος σε ρηχά νερά, διερωτόμαστε εύλογα: “Πώς μεταφέρθηκαν αυτές οι τεράστιες πέτρες στο Ναν Μάτολ και πώς ανυψώθηκαν κατόπιν στη θέση τους;” Η πλησιέστερη πηγή βασάλτη είναι χιλιόμετρα μακριά​—σχεδόν στην άλλη μεριά του νησιού Πόνπεϊ!

Στο πέρασμα των ετών, το μυστήριο του Ναν Μάτολ αποτέλεσε το έναυσμα για τη δημιουργία μερικών μύθων. Ένας από αυτούς λέει ότι πριν από πολλούς αιώνες οι θεοί έδωσαν σε δύο αδέλφια τη μαγική ικανότητα να πετούν κουβαλώντας βαριές πέτρες τις οποίες και μετέφεραν στο χώρο της κατασκευής. Σύμφωνα με έναν άλλον μύθο, στο Πόνπεϊ κατοικούσε κάποτε κάποια αναπτυγμένη κοινωνία ανθρώπων που ήξεραν το μυστικό με το οποίο μπορούσαν να ελέγχουν τα ηχητικά κύματα, και έτσι κατάφεραν να ανυψώσουν τις τεράστιες πέτρες στη θέση τους.

Οι ξεναγοί μας μάς ανέφεραν μια πιο πειστική εξήγηση​—ότι για την κατασκευή του Ναν Μάτολ χρησιμοποιήθηκε ένα τεράστιο εργατικό δυναμικό και ότι χρειάστηκαν αιώνες για να ολοκληρωθεί. Το πιο πιθανό είναι ότι οι εργάτες τοποθέτησαν τις στήλες από βασάλτη χρησιμοποιώντας τη μυϊκή τους δύναμη, καθώς και κορμούς από φοινικόδεντρα ως επικλινή στηρίγματα. Αλλά το ερώτημα παραμένει: «Πώς μεταφέρθηκαν αυτές οι βαριές πέτρες στο Ναν Μάτολ;»

Θα Λυθεί Ποτέ το Μυστήριο;

Κανείς δεν μπορεί να πει πώς ακριβώς κατασκευάστηκε το Ναν Μάτολ ή να απαντήσει στο ακόμη πιο αινιγματικό ερώτημα για ποιο λόγο εγκαταλείφθηκε. Πολλοί ισχυρίζονται ότι το Ναν Μάτολ δέχτηκε επίθεση και κυριεύτηκε. Άλλοι λένε ότι ξένοι μετέδωσαν κάποια αρρώστια στο Πόνπεϊ με αποτέλεσμα να αποδεκατιστεί ο πληθυσμός του. Σύμφωνα με μια άλλη θεωρία, ένας ισχυρός τυφώνας κατέστρεψε τα αποθέματα τροφίμων του νησιού, εξαναγκάζοντας τους κατοίκους του να το εγκαταλείψουν. Όποιος και να είναι ο λόγος, το Ναν Μάτολ είναι εγκαταλειμμένο εδώ και τουλάχιστον 200 χρόνια.

Έτσι λοιπόν, αυτό το αρχαίο θαύμα μάς αφήνει με πολλές ερωτήσεις και λίγες απαντήσεις. Καθώς απομακρυνόταν η βάρκα μας, σκεφτόμασταν γεμάτοι απορία: Θα μπορέσει ποτέ να λύσει κανείς το μυστήριο του Ναν Μάτολ;

[Υποσημείωση]

[Χάρτης στη σελίδα 16]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

Πόνπεϊ

[Εικόνα στη σελίδα 16]

Η αποβάθρα και η κύρια είσοδος του φρουρίου

[Εικόνα στη σελίδα 17]

Τα ογκώδη εξωτερικά τείχη

[Εικόνα στη σελίδα 18]

Ο κεντρικός πέτρινος θάλαμος ταφής

[Εικόνα στη σελίδα 18]

Τμήμα από τα 800 στρέμματα του δικτύου των τεχνητών καναλιών

[Ευχαριστίες]

© 2000 Nik Wheeler