Πώς Επιβίωσε η Θρησκεία

ΟΤΑΝ η ναζιστική Γερμανία εισέβαλε στη Ρωσία τον Ιούνιο του 1941, οι σοβιετικές αρχές ουσιαστικά είχαν ήδη αφανίσει τη Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία. Αλλά μετά τη ναζιστική εισβολή, άρχισαν να αλλάζουν τη στάση τους απέναντι στη θρησκεία. Ποια ήταν η αιτία;

Ο Ρίτσαρντ Όβαρι, καθηγητής της σύγχρονης ιστορίας στο Κολέγιο Κινγκς του Λονδίνου, εξήγησε στο βιβλίο του Ο Πόλεμος της Ρωσίας​—Αίμα Πάνω στο Χιόνι (Russia’s War​—Blood Upon the Snow): «Ο Μητροπολίτης Σέργιος, αρχηγός της Εκκλησίας, απηύθυνε στους πιστούς την έκκληση, από την πρώτη κιόλας μέρα της εισβολής των Γερμανών, να κάνουν ό,τι μπορούν για τη νίκη. Εξέδωσε τουλάχιστον είκοσι τρεις επιστολές μέσα στα επόμενα δύο χρόνια, προσκαλώντας το ποίμνιό του να πολεμήσει για το άθεο κράτος στο οποίο ζούσαν». Έτσι λοιπόν, όπως συνέχισε ο Όβαρι, “ο Στάλιν άφησε τη θρησκεία να ανθίσει και πάλι”.

Το 1943, ο Στάλιν δέχτηκε τελικά να αναγνωρίσει την Ορθόδοξη Εκκλησία διορίζοντας τον Σέργιο νέο πατριάρχη της. «Οι αρχές της Εκκλησίας ανταποκρίθηκαν συγκεντρώνοντας χρήματα από τους πιστούς προκειμένου να χρηματοδοτήσουν μια σοβιετική τεθωρακισμένη στρατιωτική φάλαγγα», ανέφερε ο Όβαρι. «Οι ιερείς και οι  επίσκοποι ενθάρρυναν το εκκλησίασμά τους να τηρούν την πίστη​—στον Θεό και στον Στάλιν».

Περιγράφοντας αυτή την περίοδο της ρωσικής ιστορίας, ο Ρώσος θεολόγος Σεργκέι Ιβανένκο έγραψε: “Το επίσημο έντυπο της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, Το Περιοδικό του Πατριαρχείου της Μόσχας (The Journal of the Moscow Patriarchate), εξυμνούσε τον Στάλιν ως το μεγαλύτερο ηγέτη και δάσκαλο όλων των εποχών και των εθνών, σταλμένο από τον Θεό για να σώσει το έθνος από την καταδυνάστευση, τους γαιοκτήμονες και τους καπιταλιστές. Προσκαλούσε τους πιστούς να καταθέσουν και την τελευταία ρανίδα του αίματός τους υπερασπιζόμενοι την ΕΣΣΔ ενάντια στους εχθρούς της και να δώσουν όλο τους το είναι για την οικοδόμηση του κομμουνισμού”.

«Θεωρούνταν Πολύτιμοι από την Κα-Γκε-Μπε»

Ακόμη και μετά τη λήξη του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου το 1945, η Ορθόδοξη Εκκλησία εξακολούθησε να είναι χρήσιμη στους κομμουνιστές. Το βιβλίο Σοβιετική Ένωση: Τα Πενήντα Χρόνια (The Soviet Union: The Fifty Years), το οποίο επιμελήθηκε ο Χάρισον Σόλζμπερι, αποκάλυψε το λόγο: «Με το τέλος του πολέμου, οι ηγέτες της εκκλησίας εναρμονίστηκαν με τις απαιτήσεις του Ψυχρού Πολέμου, τις οποίες επέβαλλε η εξωτερική πολιτική του Στάλιν».

Το πρόσφατο βιβλίο Το Σπαθί και η Ασπίδα (The Sword and the Shield) περιγράφει πώς οι ηγέτες της εκκλησίας υπηρέτησαν τα σοβιετικά συμφέροντα. Εξηγεί ότι ο Πατριάρχης Αλέξιος Α΄, που είχε διαδεχθεί τον Σέργιο ως πατριάρχης το 1945, «συμμετείχε στο Παγκόσμιο Συμβούλιο για την Ειρήνη, έναν σοβιετικό οργανισμό-βιτρίνα που ιδρύθηκε το 1949». Το βιβλίο επισημαίνει επίσης ότι αυτός και ο Μητροπολίτης Νικόλαος «θεωρούνταν πολύτιμοι από την Κα-Γκε-Μπε [τη Σοβιετική Επιτροπή Κρατικής Ασφάλειας] ως μέσα επιρροής».

Είναι αξιοσημείωτο ότι το 1955 ο Πατριάρχης Αλέξιος Α΄ διακήρυξε: «Η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία υποστηρίζει την απόλυτα ειρηνική εξωτερική πολιτική της κυβέρνησής μας, όχι επειδή η Εκκλησία δήθεν δεν έχει ελευθερία, αλλά επειδή η σοβιετική πολιτική είναι ορθή και συμπορεύεται με τα Χριστιανικά ιδεώδη τα οποία κηρύττει η Εκκλησία».

Στις 22 Ιανουαρίου 2000 η εφημερίδα Δε Γκάρντιαν (The Guardian) του Λονδίνου, στην Αγγλία, ανέφερε ότι ο Ορθόδοξος ιερέας Γκιόργκι Έντελσταϊν είπε: «Όλοι οι επίσκοποι επιλέγονταν προσεκτικά έτσι ώστε να συνεργάζονται με τη σοβιετική κυβέρνηση. Όλοι ήταν πράκτορες της Κα-Γκε-Μπε. Είναι ευρέως γνωστό ότι ο Πατριάρχης Αλέξιος είχε στρατολογηθεί από την Κα-Γκε-Μπε με το κωδικό όνομα Ντροζντόφ. Σήμερα οι επίσκοποι  ακολουθούν την ίδια πολιτική που ακολουθούσαν πριν από 20 ή 30 χρόνια».

Η Υπηρέτρια του Σοβιετικού Κράτους

Όσον αφορά τη σχέση ανάμεσα στην Ορθόδοξη Εκκλησία και στις σοβιετικές αρχές, το περιοδικό Λάιφ (Life) της 14ης Σεπτεμβρίου 1959 παρατήρησε: «Ο Στάλιν έκανε μερικές παραχωρήσεις στη θρησκεία και η εκκλησία τού συμπεριφερόταν σαν να ήταν τσάρος. Η συνεργασία της Ορθοδοξίας έχει διασφαλιστεί από ένα ειδικό υπουργείο της κυβέρνησης και έκτοτε οι κομμουνιστές χρησιμοποιούν την εκκλησία ως εκτελεστικό όργανο του σοβιετικού κράτους».

Ο Μάθιου Σπίνκα, ειδικός σε ζητήματα που αφορούν τη ρωσική εκκλησία, επιβεβαίωσε την ύπαρξη στενής σχέσης Εκκλησίας-Κράτους στο βιβλίο του Η Εκκλησία στη Σοβιετική Ρωσία (The Church in Soviet Russia), που εκδόθηκε το 1956. «Ο νυν Πατριάρχης Αλέξιος», έγραψε, «έχει κάνει σκόπιμα την Εκκλησία του όργανο της κυβέρνησης». Πράγματι, η Ορθόδοξη Εκκλησία ουσιαστικά επέζησε επειδή έγινε η υπηρέτρια του Κράτους. “Αλλά είναι τόσο αξιόμεμπτο αυτό;” μπορεί να ρωτήσετε. Εξετάστε πώς βλέπουν αυτό το ζήτημα ο Θεός και ο Χριστός.

Ο Ιησούς Χριστός είπε για τους αληθινούς μαθητές του: «Δεν είστε μέρος του κόσμου, αλλά εγώ σας έχω εκλέξει και ξεχωρίσει από τον κόσμο». Επίσης ο Λόγος του Θεού θέτει το καίριο ερώτημα: «Μοιχαλίδες, δεν γνωρίζετε ότι η φιλία με τον κόσμο είναι έχθρα με τον Θεό;» (Ιωάννης 15:19· Ιακώβου 4:4) Επομένως, όπως δείχνει η Γραφή, η εκκλησία έγινε μια θρησκευτική πόρνη με την οποία «πόρνευσαν οι βασιλιάδες της γης». Έχει αποδείξει ότι είναι μέρος της “Βαβυλώνας της Μεγάλης, της μητέρας των πορνών και των αηδιαστικών πραγμάτων της γης”, όπως αποκαλείται στη Γραφή.​—Αποκάλυψη 17:1-6.

Πώς Επιβίωσαν οι Μάρτυρες

Σε αντιδιαστολή, ο Ιησούς Χριστός αποκάλυψε πώς θα αναγνωρίζονταν οι αληθινοί ακόλουθοί του, λέγοντας: «Από αυτό θα γνωρίσουν όλοι ότι είστε μαθητές μου, αν έχετε αγάπη μεταξύ σας». (Ιωάννης 13:35) Αυτή η αγάπη ήταν βασικός παράγοντας για την επιβίωση των Μαρτύρων στην πρώην Σοβιετική Ένωση, όπως φαίνεται από το ακόλουθο απόσπασμα του βιβλίου Το Σπαθί και η Ασπίδα. «Οι Ιεχωβίτες βοηθούν με κάθε τρόπο τους ομοθρήσκους τους που βρίσκονται στα στρατόπεδα [εργασίας] ή έχουν εκτοπιστεί, προμηθεύοντάς τους χρήματα, τροφή και ρουχισμό».

Οι έγκλειστοι στα στρατόπεδα λάβαιναν επίσης πνευματική «τροφή»​—Γραφές και Γραφικά έντυπα. Η Γραφή περιέχει τα “λόγια του Θεού”, τα οποία, όπως είπε ο Ιησούς, χρειαζόμαστε για να συντηρούμε την πνευματική μας ζωή. (Ματθαίος 4:4) Τα έντυπα τα έβαζαν κρυφά στα στρατόπεδα με μεγάλο προσωπικό κίνδυνο, εφόσον όποιον ανακάλυπταν οι αρχές να το κάνει αυτό τον τιμωρούσαν αυστηρά.

Η Ελένε Τσελμίνια, μια Λετονή, ήταν φυλακισμένη στο στρατόπεδο καταναγκαστικών έργων Πότμα στη Ρωσία από το 1962 ως το 1966. Έγραψε το βιβλίο Γυναίκες στις Σοβιετικές Φυλακές (Women in Soviet Prisons), στο οποίο ανέφερε: «Πολλοί Μάρτυρες του Ιεχωβά καταδικάζονται σε δέκα χρόνια καταναγκαστικά έργα απλώς και μόνο επειδή είχαν στο σπίτι τους μερικά τεύχη  του περιοδικού Σκοπιά. Αφού η κατοχή τέτοιων συγγραμμάτων αποτελεί λόγο σύλληψης, η ανησυχία και η απόγνωση της διοίκησης για την παρουσία τέτοιων εντύπων στο στρατόπεδο είναι κατανοητή».

Ασφαλώς, το ότι διακινδύνευαν την προσωπική τους ελευθερία και ασφάλεια προκειμένου να παρέχουν πνευματική βοήθεια ήταν απόδειξη Χριστιανικής αγάπης! Αλλά μολονότι αυτός ήταν ένας σημαντικός παράγοντας για την επιβίωση των Μαρτύρων, υπήρχε ένας ακόμη σημαντικότερος. «Κανείς δεν μπορούσε να καταλάβει», παρατήρησε η Ελένε Τσελμίνια, «πώς ήταν δυνατόν, σε αυτή τη γη των αγκαθωτών συρμάτων και της περιορισμένης επαφής που είχαν οι άνθρωποι μεταξύ τους, να διεισδύσουν απαγορευμένα έντυπα». Φαινόταν αδύνατον, εφόσον το κάθε άτομο που έμπαινε στη φυλακή υπόκειτο σε εξονυχιστικό έλεγχο. «Ήταν σαν να τα έστελναν άγγελοι που πετούσαν τη νύχτα πάνω από το στρατόπεδο», έγραψε αυτή η συγγραφέας.

Πράγματι, ο Θεός υποσχέθηκε ότι δεν θα άφηνε ούτε θα εγκατέλειπε το λαό του. Έτσι λοιπόν, οι Μάρτυρες του Ιεχωβά στην πρώην Σοβιετική Ένωση αναγνωρίζουν πρόθυμα, όπως ο Βιβλικός ψαλμωδός: «Δείτε! Ο Θεός είναι βοηθός μου». (Ψαλμός 54:4· Ιησούς του Ναυή 1:5) Όντως, η βοήθειά του ήταν σημαντική για την επιβίωση των Μαρτύρων στην πρώην Σοβιετική Ένωση!

Πώς Άλλαξαν οι Περιστάσεις

Στις 27 Μαρτίου 1991, οι Μάρτυρες του Ιεχωβά έγιναν νομικά αναγνωρισμένη οργάνωση στη Σοβιετική Ένωση με την υπογραφή ενός καταστατικού το οποίο περιλαμβάνει την ακόλουθη διακήρυξη: «Ο σκοπός αυτής της Θρησκευτικής Οργάνωσης είναι να επιτελέσει το θρησκευτικό έργο που αφορά τη γνωστοποίηση του ονόματος του Ιεχωβά Θεού και των στοργικών προμηθειών που έχει κάνει αυτός για το ανθρώπινο γένος μέσω της ουράνιας Βασιλείας του υπό τον Ιησού Χριστό».

Ανάμεσα στους τρόπους με τους οποίους επιτελείται αυτό το θρησκευτικό έργο και οι οποίοι αναφέρονται στο καταστατικό είναι το δημόσιο κήρυγμα και οι επισκέψεις στα σπίτια των ανθρώπων, η διδασκαλία των Βιβλικών αληθειών σε όσους είναι πρόθυμοι να ακούσουν, η διεξαγωγή δωρεάν Γραφικών μελετών με τη βοήθεια εντύπων μελέτης της Γραφής και η διανομή Αγίων Γραφών.

Στο διάστημα που μεσολάβησε από την υπογραφή αυτού του εγγράφου πριν από δέκα και πλέον χρόνια, η Σοβιετική Ένωση διαλύθηκε και η κατάσταση της θρησκείας άλλαξε ουσιαστικά στις 15 πρώην σοβιετικές δημοκρατίες. Τι μπορούμε να πούμε για το μέλλον της θρησκείας τόσο σε αυτές τις χώρες όσο και στον υπόλοιπο κόσμο;

[Πλαίσιο στη σελίδα 11]

Η Συνεργασία της Εκκλησίας με τις Σοβιετικές Αρχές

Στο βιβλίο του Η Ρωσία Δεν Είναι Γρίφος (Russia Is No Riddle), που εκδόθηκε το 1945, ο Έντμουντ Στίβενς έγραψε: «Η Εκκλησία πρόσεχε πολύ να μη δαγκώσει το χέρι που την τάιζε. Αναγνώριζε πλήρως ότι, σε ανταπόδοση για την εύνοια που της παρείχε, το Κράτος ανέμενε από την Εκκλησία να δίνει αμέριστη υποστήριξη στο σύστημα και να κινείται εντός συγκεκριμένων ορίων».

Ο Στίβενς συνέχισε: «Η μακραίωνη παράδοση της Ορθόδοξης Εκκλησίας ως επίσημης θρησκείας του Κράτους είχε ριζώσει βαθιά, και έτσι η εκκλησία πέρασε πολύ ομαλά στο νέο της ρόλο​—τη στενή συνεργασία με τη Σοβιετική Κυβέρνηση».

Το Ινστιτούτο Κέστον ερεύνησε σε βάθος τη συνεργασία που είχε κατά το παρελθόν ο Αλέξιος Β΄, ο σημερινός πατριάρχης της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, με τις σοβιετικές αρχές. Η έκθεση του ινστιτούτου κατέληγε: «Η συνεργασία του Αλέξιου δεν ήταν η εξαίρεση​—σχεδόν όλοι οι μεγάλοι ηγέτες όλων των επίσημα αναγνωρισμένων θρησκευτικών δογμάτων​—περιλαμβανομένων των Καθολικών, των Βαπτιστών, των Αντβεντιστών, των Μουσουλμάνων και των Βουδιστών—​ήταν στρατολογημένοι πράκτορες της Κα-Γκε-Μπε. Πράγματι, η ετήσια έκθεση που περιγράφει τη στρατολόγηση του Αλέξιου περιλαμβάνει επίσης πολλούς άλλους πράκτορες, μερικοί από τους οποίους ανήκαν στην Εσθονική Λουθηρανική Εκκλησία».

[Πλαίσιο/Εικόνα στη σελίδα 12]

Πλησιάζοντας τους Έγκλειστους στα Στρατόπεδα

Ο Βίκτορς Κάλνινς, ένας Λετονός δημοσιογράφος, εξέτισε το μεγαλύτερο μέρος της δεκαετούς ποινής του (1962-1972) στο συγκρότημα στρατοπέδων της Μορδοβίας, σχεδόν 400 χιλιόμετρα νοτιοανατολικά της Μόσχας. Σε μια συνέντευξη που παραχώρησε σε κάποιον αρθρογράφο του Ξύπνα! το Μάρτιο του 1979, ο Κάλνινς ρωτήθηκε: «Γνωρίζουν οι φυλακισμένοι Μάρτυρες τι συμβαίνει εδώ στις Ηνωμένες Πολιτείες ή σε άλλες χώρες όσον αφορά την οργάνωση;»

«Γνωρίζουν», απάντησε ο Κάλνινς, «και αυτό συμβαίνει μέσω των εντύπων που λαβαίνουν. . . . Μου έδειξαν μάλιστα τα περιοδικά τους. Ποτέ δεν γνώριζα πού ήταν κρυμμένα τα έντυπα​—το μέρος άλλαζε από καιρό σε καιρό. Αλλά όλοι ήξεραν ότι μέσα στο στρατόπεδο υπήρχαν έντυπα. . . . Οι φύλακες και οι Μάρτυρες του Ιεχωβά ήταν σαν τον Τομ και τον Τζέρι, το γάτο και το ποντίκι​—οι μεν προσπαθούσαν να κρύψουν τα έντυπα, οι δε προσπαθούσαν να τα βρουν!»

Στην ερώτηση «Προσπάθησαν οι Μάρτυρες του Ιεχωβά να σου μιλήσουν για τις πεποιθήσεις τους;» ο Κάλνινς απάντησε: «Βέβαια! Οι πεποιθήσεις τους είναι πολύ γνωστές. Ξέρουμε τα πάντα σχετικά με τον Αρμαγεδδώνα . . . Μιλούσαν πολύ για το τέλος των ασθενειών».

[Εικόνα]

Μάρτυρες στα στρατόπεδα της Μορδοβίας μετέδιδαν τις Γραφικές αλήθειες με θάρρος

 [Εικόνα στη σελίδα 8, 9]

Το ζεύγος Βόβτσουκ εκτοπίστηκε στο Ιρκούτσκ της Σιβηρίας το 1951 και συνεχίζουν ως πιστοί Χριστιανοί μέχρι σήμερα

[Εικόνα στη σελίδα 10]

Λόγω της υποστήριξης από την εκκλησία στη διάρκεια του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου, ο Στάλιν επέτρεψε στη θρησκεία να ανθίσει προσωρινά

[Ευχαριστίες]

Φωτογραφία U.S. Army

[Εικόνα στη σελίδα 10]

Ο Πατριάρχης Αλέξιος Α΄ (1945-1970) είπε: “Η σοβιετική πολιτική συμπορεύεται με τα Χριστιανικά ιδεώδη τα οποία κηρύττει η Εκκλησία”

[Ευχαριστίες]

Central State Archive regarding the film/photo/phono documents of Saint-Petersburg