Η Αγία Γραφή του Νταλματίν​—Σπάνια Αλλά Όχι Ξεχασμένη

ΑΠΟ ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΟ ΤΟΥ ΞΥΠΝΑ! ΣΤΗ ΣΛΟΒΕΝΙΑ

ΤΟ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ από τα βαρέλια με το πολύτιμο περιεχόμενο έφτασε στη Σλοβενία στα τέλη του 16ου αιώνα. Επί δύο χρόνια μεταφέρονταν από διάφορες οδούς. Για να μην αποκαλυφτεί το πραγματικό τους περιεχόμενο, στα βαρέλια υπήρχε η επιγραφή «τραπουλόχαρτα» ή «αποθηκευτικό υλικό». Μέσα, υπήρχαν κρυμμένοι δερματόδετοι τόμοι της πρώτης ολοκληρωμένης Αγίας Γραφής στη σλοβενική γλώσσα.

Αυτό το πολύτιμο φορτίο εκπλήρωνε το όνειρο δύο αφοσιωμένων ανθρώπων​—του Γιούρι Νταλματίν και του Πρίμοζ Τρούμπαρ, οι οποίοι αφιέρωσαν τη ζωή τους στη μετάφραση της Αγίας Γραφής στην κοινή γλώσσα του λαού τους. Παρ’ όλο που αυτοί ίσως να μην πρωταγωνιστούν σε πολλά ιστορικά βιβλία, τα ονόματά τους μπορούν να προστεθούν στον κατάλογο εκείνων που πρόσφεραν πολλά όσον αφορά τις πρώτες μεταφράσεις της Αγίας Γραφής.

Ο Νταλματίν, ο άνθρωπος που ήταν υπεύθυνος για τη μυστική μεταφορά των Αγίων Γραφών, είχε συμπεριλάβει έναν ιδιαίτερα πολυτελή δεμένο τόμο για τον Τρούμπαρ, το φίλο και σύμβουλό του. Ας εξετάσουμε τις δυσκολίες που αντιμετώπισαν οι δυο τους προκειμένου να κάνουν την Αγία Γραφή διαθέσιμη στην κοινή γλώσσα των συμπατριωτών τους.

Εμφανίζεται ένας Μεταφραστής

Το 16ο αιώνα, η Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, η οποία συνδεόταν στενά με τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία, ήταν ακόμη εδραιωμένη στο μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης. Εντούτοις, η Προτεσταντική Μεταρρύθμιση βρισκόταν σε πλήρη εξέλιξη, και η επίδραση του κινήματος είχε διεισδύσει στις πόλεις και στα χωριά της σημερινής Σλοβενίας. Ο Τρούμπαρ, ένας τοπικός κληρικός, ήταν ανάμεσα στους πρώτους που ασπάστηκαν τις Προτεσταντικές πεποιθήσεις.

Εφόσον η λατινική ήταν η γλώσσα της Καθολικής Εκκλησίας, μόνο λίγοι προνομιούχοι που είχαν σπουδάσει αυτή την αρχαία γλώσσα ήταν σε θέση να καταλαβαίνουν τις εκκλησιαστικές τελετές και την Αγία Γραφή. Ωστόσο, οι Μεταρρυθμιστές έλεγαν ότι οι εκκλησιαστικές τελετές έπρεπε να διεξάγονται σε μια γλώσσα που θα ήταν κατανοητή από όλους. Ως αποτέλεσμα, στα μέσα του 16ου αιώνα, μερικές Γραφικές περικοπές διαβάζονταν στην τοπική σλοβενική γλώσσα στη διάρκεια των εκκλησιαστικών τελετών. Αυτό ήταν εφικτό επειδή στο περιθώριο του λατινικού Λειτουργικού που χρησιμοποιούσε ο κλήρος ήταν γραμμένη η σλοβενική μετάφραση ορισμένων κειμένων.

Ωστόσο, ο Τρούμπαρ ήθελε να έχει ολόκληρη τη Γραφή στη σλοβενική. Εφόσον δεν υπήρχε ακόμη σλοβενικό αλφάβητο, ο Τρούμπαρ επινόησε ένα, και το 1550 έγραψε το πρώτο βιβλίο που τυπώθηκε στη σλοβενική γλώσσα. Σε αυτό συμπεριέλαβε μερικά Γραφικά εδάφια από τη Γένεση. Αργότερα, μετέφρασε επίσης στη σλοβενική τους Ψαλμούς και τελικά ολόκληρη την Καινή Διαθήκη, δηλαδή τις Χριστιανικές Ελληνικές Γραφές.

Εντούτοις, ο Τρούμπαρ αναγνώρισε ότι δεν κατείχε τις γλωσσικές ικανότητες που απαιτούνταν για να πραγματοποιήσει την επιθυμία που είχε να μεταφράσει ολόκληρη τη Γραφή στη σλοβενική. Στο πρόσωπο του Γιούρι Νταλματίν, ενός ταλαντούχου νεαρού μαθητή, διέκρινε κάποιον που θα μπορούσε να τον βοηθήσει να πετύχει το στόχο του.

Τα Πρώτα Χρόνια του Νταλματίν

Ο Νταλματίν, γιος φτωχής οικογένειας, γεννήθηκε περίπου το 1547 σε ένα χωριό που βρισκόταν στην περιοχή που καλύπτει η σημερινή νότια Σλοβενία. Όταν ήταν μικρός, πήγαινε στο τοπικό σχολείο που το είχε ιδρύσει κάποιος ο οποίος ήταν από τους πρώτους που μεταστράφηκαν στον Προτεσταντισμό, και αυτό επηρέασε πολύ τις μεταγενέστερες θρησκευτικές του τάσεις. Με την υποστήριξη του Τρούμπαρ,  καθώς και ενός δασκάλου και της τοπικής ενορίας, ο Νταλματίν φοίτησε σε κάποια θρησκευτική σχολή και κατόπιν σπούδασε σε ένα πανεπιστήμιο της Γερμανίας. Με αυτόν τον τρόπο, τελειοποίησε τις γνώσεις του στη λατινική και στη γερμανική, έμαθε την εβραϊκή και την ελληνική, και ολοκλήρωσε τις σπουδές του στη φιλοσοφία και στη θεολογία.

Αν και ο Νταλματίν σπούδασε στο εξωτερικό, ο Τρούμπαρ τον ενθάρρυνε να θεωρεί πολύτιμη τη μητρική του γλώσσα, τη σλοβενική, και να τη βελτιώνει. Όταν ο Νταλματίν σπούδαζε στο πανεπιστήμιο και ήταν ακόμη γύρω στα 20, άρχισε το μνημειώδες έργο της μετάφρασης της Αγίας Γραφής στη γλώσσα των συμπατριωτών του. Η διακαής επιθυμία του Τρούμπαρ να έχει ολόκληρη την Αγία Γραφή στη σλοβενική έγινε τώρα ο κύριος στόχος της ζωής του Νταλματίν.

Αρχίζει η Μετάφραση

Αρχίζοντας το έργο με μεγάλο ενθουσιασμό, ο Νταλματίν ξεκίνησε από τη μετάφραση των Εβραϊκών Γραφών. Όπως φαίνεται, μετέφρασε από τις πρωτότυπες γλώσσες, ανατρέχοντας όμως συχνά στη γερμανική μετάφραση της λατινικής Βουλγάτας που είχε κάνει ο Μαρτίνος Λούθηρος. Όσο για τον Τρούμπαρ, το 1577 είχε ολοκληρώσει τη μετάφραση όλων των Χριστιανικών Ελληνικών Γραφών στη σλοβενική, όπως προαναφέρθηκε. Στη συνέχεια, ο Νταλματίν διόρθωσε και βελτίωσε το κείμενο του Τρούμπαρ, βασιζόμενος και πάλι σε μεγάλο βαθμό στη γερμανική Βιβλική μετάφραση του Λούθηρου. Εξάλειψε πολλούς από τους γερμανισμούς του Τρούμπαρ, και έκανε τη μετάφραση πιο ομοιόμορφη. Ο Νταλματίν ίσως να χρησιμοποίησε τη γνώση που είχε για την ελληνική γλώσσα στο μεταφραστικό του έργο, αλλά οι γνώμες των λογίων για το αν συμβουλεύτηκε αρχαία ελληνικά κείμενα εξακολουθούν να διχάζονται.

Αντιμετώπιση Εμποδίων

Εφόσον το σλοβενικό αλφάβητο είχε αρχίσει να χρησιμοποιείται μόλις λίγες δεκαετίες νωρίτερα, ο Νταλματίν είχε μπροστά του ένα δύσκολο έργο. Επιπλέον, το λεξιλόγιο ήταν περιορισμένο, και δεν υπήρχαν σλοβενικά συγγράμματα στα οποία να ανατρέξει. Επομένως, χρειαζόταν αρκετή επινοητικότητα για να αποδοθεί το κείμενο στη σλοβενική με έναν κατανοητό τρόπο.

Κάτι άλλο που συνέβαλλε στις δυσκολίες ήταν το κίνημα της Αντιμεταρρύθμισης. Εφόσον ο τυπογράφος στη Σλοβενία είχε εξοριστεί, η εκτύπωση της Γραφής έπρεπε να γίνει σε ξένο έδαφος. Αυτός ήταν ο λόγος για τον οποίο έπρεπε να καμουφλάρονται οι Γραφές όταν στέλνονταν στη χώρα. Ωστόσο, παρά τα εμπόδια, ο Νταλματίν πέτυχε το στόχο του μέσα σε δέκα μόνο χρόνια, όταν ήταν ακόμη λίγο πάνω από 30 χρονών.

Υπό την επίβλεψη του Νταλματίν, η πρώτη εκτύπωση της Αγίας Γραφής, σε 1.500 αντίτυπα, έλαβε χώρα μέσα σε εφτά μήνες. Πολλοί αποκάλεσαν την Αγία Γραφή λογοτεχνικό αριστούργημα και έργο τέχνης, καθώς ήταν όμορφα εικονογραφημένη με 222 ξυλογραφίες. Πολλές από τις αρχικές Γραφές εξακολουθούν να υπάρχουν, και η μετάφραση έχει χρησιμοποιηθεί ως βάση για σύγχρονες μεταφράσεις της Γραφής στη σλοβενική. Το έργο αυτών των δύο ατόμων έχει συμβάλει στο να μπορούν οι σύγχρονοι Σλοβένοι να διαβάζουν το Λόγο του Θεού στη μητρική τους γλώσσα.

[Πλαίσιο/Εικόνα στη σελίδα 15]

ΤΟ ΘΕΪΚΟ ΟΝΟΜΑ

Ο Νταλματίν συμπεριέλαβε την ακόλουθη εξήγηση στον πρόλογο της Βιβλικής του μετάφρασης: «Οπουδήποτε έχει τυπωθεί το όνομα ΚΥΡΙΟΣ με κεφαλαία γράμματα, εννοείται ο ΚΥΡΙΟΣ Θεός και μόνο, του οποίου το όνομα είναι יהוה, Ιεχωβά, στη γλώσσα των Εβραίων. Αυτό το όνομα ανήκει μόνο στον ΚΥΡΙΟ Θεό και σε κανέναν άλλον».

[Εικόνες στη σελίδα 14, 15]

Πρίμοζ Τρούμπαρ

Το εξώφυλλο της σλοβενικής Αγίας Γραφής

[Ευχαριστίες]

Όλες οι εικόνες εκτός από το Τετραγράμματο: Narodna in univerzitetna knjižnica—Slovenija—Ljubljana