Θα Μείνει ο Κόσμος Χωρίς Νερό;

«Η πρόσβαση σε σταθερές, ασφαλείς και επαρκείς ποσότητες νερού αποτελεί βασική προϋπόθεση για την επιβίωση, την ευημερία και την κοινωνικοοικονομική ανάπτυξη όλης της ανθρωπότητας. Ωστόσο, εξακολουθούμε να ενεργούμε σαν να είναι το νερό ένας ανεξάντλητος πόρος. Αλλά δεν είναι».​—ΚΟΦΙ ΑΝΑΝ, ΓΕΝΙΚΟΣ ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ ΤΩΝ ΗΝΩΜΕΝΩΝ ΕΘΝΩΝ.

ΚΑΘΕ Πέμπτη μεσημέρι εδώ και χίλια χρόνια, ένα μοναδικό δικαστήριο συνεδριάζει στην ισπανική πόλη Βαλένθια. Σκοπός του είναι να επιλύει διαφορές σχετικά με το νερό.

Οι ντόπιοι γεωργοί στην εύφορη πεδιάδα της Βαλένθια εξαρτώνται από την άρδευση, και η άρδευση απαιτεί πολύ νερό​—το οποίο ανέκαθεν ήταν λιγοστό σε αυτό το μέρος της Ισπανίας. Οι γεωργοί μπορούν να καταφεύγουν σε αυτό το δικαστήριο οποτεδήποτε πιστεύουν ότι αδικούνται στην κατανομή του νερού. Οι διαφορές για το νερό δεν είναι κάτι το καινούριο, αλλά σπάνια επιλύονται με τόσο δίκαιο τρόπο όπως στη Βαλένθια.

Σχεδόν πριν από 4.000 χρόνια, υπήρξε σφοδρή διαμάχη ανάμεσα σε βοσκούς για την πρόσβαση σε ένα πηγάδι κοντά στη Βηρ-σαβεέ, στον Ισραήλ. (Γένεση 21:25) Και τα προβλήματα με το νερό στη Μέση Ανατολή έχουν γίνει ακόμη χειρότερα από τότε. Τουλάχιστον δύο εξέχοντες ηγέτες της περιοχής είπαν ότι το νερό είναι ο λόγος που θα τους οδηγούσε στην κήρυξη πολέμου με μια γειτονική χώρα.

Στις ημιάνυδρες χώρες του κόσμου, το νερό δημιουργούσε ανέκαθεν ισχυρά συναισθήματα. Ο λόγος είναι απλός: Το νερό είναι απαραίτητο για τη ζωή. Όπως τόνισε ο Κόφι Ανάν, «το νερό είναι πολύτιμο: δεν μπορούμε να ζήσουμε χωρίς αυτό. Είναι αναντικατάστατο: δεν υπάρχουν υποκατάστατα για αυτό. Και είναι ευπαθές: οι ανθρώπινες δραστηριότητες επηρεάζουν καθοριστικά την ποσότητα και την ποιότητα του διαθέσιμου νερού».

Σήμερα, περισσότερο από ποτέ, η ποσότητα αλλά και η ποιότητα του νερού στον πλανήτη μας απειλούνται. Δεν πρέπει να παροδηγούμαστε από τη φαινομενική αφθονία νερού που υπάρχει σε μερικά προνομιούχα μέρη του κόσμου.

Τα Αποθέματα Μειώνονται

«Μια από τις μεγαλύτερες αντιφάσεις της ανθρώπινης φύσης είναι το γεγονός ότι εκτιμάμε  κάποια πράγματα μόνο όταν αυτά σπανίζουν», τονίζει η αναπληρώτρια γενική γραμματέας του ΟΗΕ Ελίζαμπεθ Ντόουντσγουελ. «Εκτιμάμε το νερό μόνο όταν το πηγάδι στερεύει. Και τα πηγάδια στερεύουν όχι μόνο στις περιοχές όπου υπάρχει ξηρασία αλλά και σε περιοχές οι οποίες κατά παράδοση δεν είχαν πρόβλημα λειψυδρίας».

Εκείνοι που έρχονται κάθε μέρα αντιμέτωποι με τη λειψυδρία καταλαβαίνουν πολύ καλά το πρόβλημα. Ο Ασόκαν, ένας υπάλληλος γραφείου στο Μαντράς της Ινδίας, πρέπει να σηκώνεται δύο ώρες πριν ξημερώσει κάθε πρωί. Κουβαλώντας πέντε κουβάδες, πηγαίνει στη δημόσια βρύση, που απέχει πέντε λεπτά με τα πόδια. Εφόσον το νερό είναι διαθέσιμο μόνο από τις 4:00 π.μ. ως τις 6:00 π.μ., πρέπει να πιάσει θέση στην ουρά από νωρίς. Το νερό που μεταφέρει στο σπίτι με τους κουβάδες του θα πρέπει να φτάσει για όλη τη μέρα. Πολλοί άλλοι Ινδοί​—και ένα δισεκατομμύριο ακόμη άνθρωποι στον πλανήτη—​δεν είναι τόσο προνομιούχοι. Δεν υπάρχει βρύση, ποτάμι ή πηγάδι κοντά στο σπίτι τους.

Ο Αμπντουλά, ένα αγόρι που ζει στην περιοχή Σαχέλ, στην Αφρική, είναι ένας από αυτούς. Η πινακίδα στην είσοδο του μικρού χωριού του το περιγράφει σαν μια όαση. Αλλά το νερό έχει εξαφανιστεί εδώ και πολύ καιρό, και δεν υπάρχει σχεδόν κανένα δέντρο. Η δουλειά του Αμπντουλά είναι να φέρνει νερό για την οικογένεια από κάποιο πηγάδι που βρίσκεται πάνω από ένα χιλιόμετρο μακριά.

Σε μερικά μέρη του κόσμου, η ζήτηση για καθαρό νερό έχει ήδη αρχίσει να ξεπερνάει την προσφορά. Ο λόγος είναι απλός: Ένα μεγάλο τμήμα της ανθρωπότητας ζει σε άνυδρες ή ημιάνυδρες  περιοχές, όπου το νερό είναι λίγο εδώ και καιρό. (Βλέπε το χάρτη στη σελίδα 3.) Σύμφωνα με το Ινστιτούτο Περιβάλλοντος της Στοκχόλμης, το ένα τρίτο του παγκόσμιου πληθυσμού ζει ήδη σε περιοχές που αντιμετωπίζουν μέτρια ή σοβαρή έλλειψη νερού. Και η ζήτηση για νερό έχει αυξηθεί με ρυθμό δύο και πλέον φορές μεγαλύτερο από το ρυθμό αύξησης του πληθυσμού.

Από την άλλη πλευρά, τα αποθέματα νερού βασικά παραμένουν σταθερά. Τα βαθύτερα πηγάδια και οι νέοι υδροταμιευτήρες μπορεί να φέρουν προσωρινή ανακούφιση, αλλά ο όγκος της βροχής που πέφτει πάνω στη γη και ο όγκος του νερού που αποθηκεύεται κάτω από το έδαφος ουσιαστικά παραμένουν οι ίδιοι. Συνεπώς, οι μετεωρολόγοι υπολογίζουν ότι, μέσα σε 25 χρόνια, η διαθέσιμη ποσότητα νερού για κάθε άτομο στη γη θα μειωθεί κατά το ήμισυ.

Επίδραση στην Υγεία και στις Τροφές

Πώς επηρεάζει η λειψυδρία τους ανθρώπους; Πρώτα από όλα, βλάπτει την υγεία τους. Αυτό δεν σημαίνει ότι θα πεθάνουν από τη δίψα, αλλά μάλλον ότι η κακή ποιότητα του νερού που χρησιμοποιούν στη μαγειρική και ως πόσιμο μπορεί να τους προξενήσει ασθένειες. Η Ελίζαμπεθ Ντόουντσγουελ τονίζει ότι «περίπου το 80 τοις εκατό όλων των ασθενειών και πάνω από το ένα τρίτο όλων των θανάτων στις αναπτυσσόμενες χώρες προκαλούνται από μολυσμένο νερό». Στις ημιάνυδρες χώρες του αναπτυσσόμενου κόσμου, τα αποθέματα νερού συχνά μολύνονται από περιττώματα ανθρώπων ή ζώων, παρασιτοκτόνα, λιπάσματα ή βιομηχανικές χημικές ουσίες. Μια φτωχή οικογένεια μπορεί να μην έχει άλλες επιλογές από το να χρησιμοποιεί αυτό το ακάθαρτο νερό.

Όπως ακριβώς το σώμα μας χρειάζεται νερό για να αποβάλλει τις άχρηστες ουσίες, άφθονο νερό χρειάζεται και για να υπάρχουν κατάλληλες εγκαταστάσεις υγιεινής​—νερό που για ένα μεγάλο μέρος  της ανθρωπότητας απλώς δεν υπάρχει. Ο αριθμός των ανθρώπων οι οποίοι δεν έχουν επαρκείς εγκαταστάσεις υγιεινής αυξήθηκε από 2,6 δισεκατομμύρια που ήταν το 1990 σε 2,9 δισεκατομμύρια το 1997. Αυτός ο αριθμός αντιπροσωπεύει σχεδόν το μισό πληθυσμό του πλανήτη. Και το θέμα της υγιεινής είναι στην κυριολεξία ζήτημα ζωής και θανάτου. Σε μια από κοινού δήλωσή τους, οι αξιωματούχοι των Ηνωμένων Εθνών Κάρολ Μπέλαμι και Νιτίν Ντεσάι προειδοποίησαν: «Όταν τα παιδιά δεν έχουν νερό που να είναι πόσιμο και κατάλληλο για την υγιεινή, ουσιαστικά κάθε τομέας της υγείας και της ανάπτυξής τους τίθεται σε κίνδυνο».

Η παραγωγή τροφίμων βασίζεται στο νερό. Πολλές καλλιέργειες, φυσικά, ποτίζονται από τη βροχή, αλλά στους πρόσφατους καιρούς η άρδευση έχει γίνει ο βασικός παράγοντας για τη σίτιση του αυξανόμενου πληθυσμού του κόσμου. Σήμερα το 36 τοις εκατό της παγκόσμιας σοδειάς εξαρτάται από την άρδευση. Αλλά οι συνολικές εκτάσεις της αρδευόμενης καλλιεργήσιμης γης παγκοσμίως έφτασαν στο ανώτατο όριο απόδοσής τους πριν από 20 χρόνια, και από τότε φθίνουν με σταθερό ρυθμό.

Αν από κάθε βρύση του σπιτιού μας τρέχει άφθονο νερό και αν έχουμε μια τουαλέτα η οποία πληρεί τους κανόνες υγιεινής και απομακρύνει με κατάλληλο τρόπο τα απόβλητα, ίσως είναι δύσκολο να πιστέψουμε ότι τα διαθέσιμα αποθέματα νερού του κόσμου λιγοστεύουν. Ωστόσο, πρέπει να θυμόμαστε ότι μόνο το 20 τοις εκατό της ανθρωπότητας απολαμβάνει αυτή την πολυτέλεια. Στην Αφρική πολλές γυναίκες δαπανούν μέχρι και έξι ώρες τη μέρα μεταφέροντας νερό​—το οποίο συχνά είναι μολυσμένο. Αυτές οι γυναίκες αντιλαμβάνονται πολύ πιο ξεκάθαρα τη σκληρή πραγματικότητα: Το καθαρό, ασφαλές νερό είναι λίγο, και γίνεται ολοένα και λιγότερο.

Μπορεί άραγε η τεχνολογία να λύσει το πρόβλημα; Μπορούν να χρησιμοποιηθούν οι υδάτινοι πόροι πιο οικονομικά; Πού έχει πάει όλο το νερό; Τα επόμενα άρθρα θα προσπαθήσουν να απαντήσουν σε αυτά τα ερωτήματα.

[Πλαίσιο/Διάγραμμα στη σελίδα 4]

ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ ΤΟ ΓΛΥΚΟ ΝΕΡΟ

Περίπου το 97 τοις εκατό του νερού της γης βρίσκεται στους ωκεανούς και είναι τόσο αλμυρό ώστε δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως πόσιμο ή στις καλλιέργειες και στη βιομηχανία.

Μόνο το 3 περίπου τοις εκατό του νερού της γης είναι γλυκό. Εντούτοις, το μεγαλύτερο μέρος αυτής της ποσότητας δεν είναι ευπρόσιτο, όπως δείχνει η συνοδευτική εικόνα.

[Διάγραμμα]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

Μόνιμος πάγος και χιόνι 68,7%

Υπόγεια νερά 30,1%

Μόνιμα παγωμένο έδαφος, υπόγειος πάγος 0,9%

Λίμνες, ποτάμια και βάλτοι 0,3%

[Πλαίσιο στη σελίδα 5]

Η ΚΡΙΣΗ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ

◼ ΜΟΛΥΝΣΗ Στην Πολωνία μόνο το 5 τοις εκατό του νερού των ποταμών είναι πόσιμο, ενώ το 75 τοις εκατό από αυτό είναι τόσο μολυσμένο που είναι ακατάλληλο ακόμη και για βιομηχανική χρήση.

◼ ΑΠΟΘΕΜΑΤΑ ΤΩΝ ΠΟΛΕΩΝ Στην Πόλη του Μεξικού, τη δεύτερη σε μέγεθος μεγαλούπολη του κόσμου, η στάθμη του υδροφόρου ορίζοντα, ο οποίος προμηθεύει στην πόλη το 80 τοις εκατό του νερού της, κατεβαίνει ασταμάτητα. Η άντληση νερού ξεπερνάει την ικανότητα φυσικής αναπλήρωσης κατά 50 τοις εκατό και πλέον. Το Πεκίνο, η πρωτεύουσα της Κίνας, αντιμετωπίζει παρόμοιο πρόβλημα. Τα υδροφόρα στρώματά του πέφτουν με ρυθμό πάνω από ένα μέτρο το χρόνο, και το ένα τρίτο των πηγαδιών του έχουν στερέψει.

◼ ΑΡΔΕΥΣΗ Τα αχανή υδροφόρα στρώματα Ογκαλάλα στις Ηνωμένες Πολιτείες έχουν μειωθεί τόσο πολύ ώστε η αρδευόμενη γη στο βορειοδυτικό Τέξας έχει συρρικνωθεί κατά ένα τρίτο λόγω της έλλειψης νερού. Η Κίνα και η Ινδία, χώρες που κατέχουν τη δεύτερη και την τρίτη θέση στην παραγωγή τροφής, αντιμετωπίζουν μια παρόμοια κρίση. Σε μια νότια πολιτεία της Ινδίας, το Τάμιλ Νάντου, η άρδευση έχει κατεβάσει τη στάθμη του υδροφόρου ορίζοντα περισσότερο από 23 μέτρα μέσα σε δέκα χρόνια.

◼ ΠΟΤΑΜΙΑ ΠΟΥ ΕΞΑΦΑΝΙΖΟΝΤΑΙ Κατά την περίοδο της ανομβρίας, ο μεγάλος Γάγγης δεν εκβάλλει πλέον στη θάλασσα επειδή όλο το νερό του εκτρέπεται προτού φτάσει εκεί. Το ίδιο αληθεύει και για τον ποταμό Κολοράντο στη Βόρεια Αμερική.

[Χάρτης στη σελίδα 3]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

ΕΚΕΙ ΟΠΟΥ ΤΟ ΝΕΡΟ ΕΙΝΑΙ ΛΙΓΟ

Περιοχές που έχουν έλλειψη νερού