Αναγνωρίστε τις Ενδείξεις

«Η λύπη είναι φυσιολογικό, υγιές συναίσθημα. Η κατάθλιψη είναι αρρώστια. Το δύσκολο είναι να καταλάβει και να αναγνωρίσει κάποιος τη διαφορά».​—Δρ Ντέιβιντ Τζ. Φάσλερ.

ΟΠΩΣ και οι περισσότερες άλλες διαταραχές, η κατάθλιψη παρουσιάζει συγκεκριμένα συμπτώματα. Αλλά δεν είναι καθόλου εύκολο να αναγνωριστούν οι ενδείξεις. Γιατί; Επειδή σχεδόν όλοι οι έφηβοι κατά καιρούς μελαγχολούν, όπως συμβαίνει και με τους ενηλίκους. Ποια είναι η διαφορά ανάμεσα σε μια απλή κακοκεφιά και στην κατάθλιψη; Πολλά εξαρτώνται από την ένταση και τη διάρκεια της κατάστασης.

Η ένταση αφορά το βαθμό στον οποίο υποφέρουν οι νέοι από αρνητικά αισθήματα. Η κατάθλιψη είναι κάτι σοβαρότερο από μια απλή, σύντομη περίοδο απελπισίας. Είναι μια εξουθενωτική συναισθηματική ασθένεια η οποία επηρεάζει σημαντικά την ικανότητα που έχει ο έφηβος να λειτουργεί φυσιολογικά. Ο Δρ Άντριου Σλέιμπι περιγράφει τη σοβαρότητα της κατάστασης ως εξής: «Φανταστείτε το χειρότερο σωματικό πόνο που είχατε ποτέ​—κάποιο σπασμένο κόκαλο, κάποιον πονόδοντο ή τους πόνους της γέννας—​και δεκαπλασιάστε τον χωρίς να λάβετε υπόψη την αιτία. Ίσως τότε μπορέσετε να καταλάβετε κάπως τον πόνο της κατάθλιψης».

Η διάρκεια αναφέρεται στο διάστημα κατά το οποίο συνεχίζεται αυτή η αθυμία. Σύμφωνα με τους κλινικούς καθηγητές Λίον Κίτριν και Ντόναλντ Χ. Μακ Νιου, «ένα παιδί που δεν παρουσιάζει σημάδια ανακούφισης ή επιστροφής στη φυσιολογική ζωή μέσα σε μία εβδομάδα από τότε που άρχισε να νιώθει μελαγχολία (για οποιαδήποτε αιτία)​—ή μέσα σε έξι μήνες από τότε που υπέστη κάποια απώλεια την οποία θεωρεί σοβαρή—​κινδυνεύει να πάθει κατάθλιψη».

Κοινά Συμπτώματα

Μπορεί να λεχθεί ότι πάσχει κάποιος νέος από κατάθλιψη μόνο όταν εκδηλώνει αρκετά συμπτώματα κάθε ημέρα, τις περισσότερες ώρες της ημέρας, επί δύο εβδομάδες τουλάχιστον. Μια σχετικά σύντομη περίοδος κατάθλιψης αναφέρεται ως καταθλιπτικό επεισόδιο. Η δυσθυμία, μια πιο χρόνια μορφή ήπιας ή μέτριας κατάθλιψης, μπορεί να διαγνωστεί όταν τα συμπτώματα επιμένουν επί έναν χρόνο τουλάχιστον, χωρίς να υπάρχει ανακούφιση για διάστημα μεγαλύτερο από δύο μήνες. Και στις δύο περιπτώσεις, ποια είναι μερικά κοινά συμπτώματα της κατάθλιψης; a

Ξαφνική αλλαγή στη διάθεση και στη συμπεριφορά. Ο μέχρι πρόσφατα υπάκουος έφηβος γίνεται ξαφνικά αντιδραστικός. Η στασιαστική συμπεριφορά, ακόμη και η φυγή από το σπίτι, είναι κοινά συμπτώματα των καταθλιμμένων εφήβων.

Κοινωνική απομόνωση. Ο καταθλιμμένος  έφηβος αποτραβιέται από τους φίλους του. Ή ίσως οι φίλοι του αποτραβιούνται από αυτόν, καθώς παρατηρούν μια ανεπιθύμητη αλλαγή στη στάση και στη συμπεριφορά του.

Μειωμένο ενδιαφέρον σχεδόν για κάθε δραστηριότητα. Ο έφηβος εκδηλώνει ασυνήθιστα παθητική στάση. Χόμπι που μέχρι πρόσφατα τα θεωρούσε συναρπαστικά τώρα του φαίνονται ανιαρά.

Αξιοσημείωτη αλλαγή στις συνήθειες διατροφής. Πολλοί ειδικοί πιστεύουν ότι διαταραχές όπως η ανορεξία, η βουλιμία και η ψυχαναγκαστική υπερκατανάλωση τροφής συχνά εμφανίζονται παράλληλα με την κατάθλιψη (και μερικές φορές μπορεί να οφείλονται σε αυτήν).

Προβλήματα ύπνου. Ο έφηβος κοιμάται είτε πολύ λίγο είτε πάρα πολύ. Μερικοί αποκτούν παράξενες συνήθειες ύπνου​—μένουν ξάγρυπνοι όλη τη νύχτα και κοιμούνται όλη την ημέρα.

Μείωση των σχολικών επιδόσεων. Ο καταθλιμμένος έφηβος έχει προβλήματα στις σχέσεις του με δασκάλους και συνομηλίκους, και οι βαθμοί αρχίζουν να πέφτουν. Σύντομα, ο έφηβος φτάνει στο σημείο να διστάζει να πάει στο σχολείο.

Ριψοκίνδυνες ή αυτοκαταστροφικές ενέργειες. Ο νέος “παίζει με το θάνατο”, πράγμα που ίσως δείχνει ότι δεν βρίσκει μεγάλο ενδιαφέρον στη ζωή. Ένα άλλο σύμπτωμα μπορεί επίσης να είναι ο αυτοτραυματισμός (λόγου χάρη, κόβει το δέρμα του).

Αισθήματα αχρηστίας ή ακατάλληλης ενοχής. Ο έφηβος ασκεί έντονη αυτοκριτική, πιστεύοντας ότι είναι εντελώς αποτυχημένος, ακόμη και αν τα γεγονότα μπορεί να δείχνουν το αντίθετο.

Ψυχοσωματικά προβλήματα. Όταν δεν μπορεί να βρεθεί σωματική αιτία, οι πονοκέφαλοι, οι πόνοι στην πλάτη, οι στομαχόπονοι και παρόμοια προβλήματα μπορεί να δείχνουν ότι υποβόσκει κατάθλιψη.

Επανεμφανιζόμενες σκέψεις θανάτου ή αυτοκτονίας. Η έμμονη ενασχόληση με μακάβρια θέματα μπορεί να δείχνει ότι υπάρχει κατάθλιψη. Το ίδιο ισχύει και για τις απειλές αυτοκτονίας.​—Βλέπε παρακάτω πλαίσιο.

Διπολική Διαταραχή

Μερικά από αυτά τα συμπτώματα μπορεί να εμφανιστούν και σε μια άλλη παράξενη πάθηση—τη διπολική διαταραχή. Σύμφωνα με τη Δρ Μπάρμπαρα Ντ. Ίνγκερσολ και τον Δρ Σαμ Γκόλντσταϊν, η διπολική διαταραχή (γνωστή επίσης ως μανιοκαταθλιπτική διαταραχή) είναι «μια πάθηση η οποία χαρακτηρίζεται από καταθλιπτικά επεισόδια που εναλλάσσονται με περιόδους κατά τις οποίες η διάθεση και οι δυνάμεις βρίσκονται σε υπερδιέγερση​—διέγερση, στην πραγματικότητα,  πολύ πάνω από τα φυσιολογικά επίπεδα που χαρακτηρίζουν την καλή διάθεση».

Αυτό το στάδιο της διέγερσης ονομάζεται μανία. Στα συμπτώματά της μπορεί να περιλαμβάνεται η επιτάχυνση της σκέψης, η ακατάσχετη ομιλία και η μειωμένη ανάγκη για ύπνο. Στην πραγματικότητα, ο πάσχων μπορεί να μένει άυπνος επί μέρες χωρίς εμφανή απώλεια ενεργητικότητας. Ένα άλλο σύμπτωμα της διπολικής διαταραχής είναι η υπερβολικά παρορμητική συμπεριφορά με αδιαφορία για τις συνέπειες. «Η μανία συχνά επηρεάζει τη σκέψη, την κρίση και την κοινωνική συμπεριφορά με τρόπους που δημιουργούν σοβαρά προβλήματα και αμηχανία», αναφέρει μια έκθεση του Εθνικού Ινστιτούτου Ψυχικής Υγείας των ΗΠΑ. Πόσο καιρό διαρκεί το στάδιο της μανίας; Μερικές φορές λίγες μόνο μέρες, ενώ σε άλλες περιπτώσεις παρατείνεται επί αρκετούς μήνες προτού πάρει τη θέση της η συνακόλουθη κατάθλιψη.

Εκείνοι που κινδυνεύουν περισσότερο να παρουσιάσουν διπολική διαταραχή είναι άτομα με συγγενείς οι οποίοι πάσχουν από αυτήν. Τα καλά νέα είναι ότι υπάρχει ελπίδα για τους ασθενείς. «Μέσω έγκαιρης διάγνωσης και κατάλληλης αντιμετώπισης», λέει το βιβλίο Το Διπολικό Παιδί (The Bipolar Child), «αυτά τα παιδιά και οι οικογένειές τους μπορούν να έχουν απείρως πιο σταθερή ζωή».

Είναι αξιοσημείωτο πως κανένα σύμπτωμα δεν καταδεικνύει από μόνο του ότι υπάρχει κατάθλιψη ή διπολική διαταραχή. Τις περισσότερες φορές, αυτό που οδηγεί στη διάγνωση είναι ένα σύνολο συμπτωμάτων που εκδηλώνονται επί κάποιο χρονικό διάστημα. Ωστόσο, το ερώτημα παραμένει: Γιατί πλήττει τους εφήβους αυτή η μυστηριώδης διαταραχή;

[Υποσημείωση]

[Πλαίσιο στη σελίδα 6]

ΟΤΑΝ ΕΝΑ ΠΑΙΔΙ ΘΕΛΕΙ ΝΑ ΠΕΘΑΝΕΙ

Σύμφωνα με τα Κέντρα για τον Έλεγχο των Ασθενειών στις ΗΠΑ, κάποιο πρόσφατο έτος περισσότεροι νέοι πέθαναν στις Ηνωμένες Πολιτείες από αυτοκτονίες παρά από καρκίνο, καρδιοπάθειες, AIDS, γενετικά ελαττώματα, εγκεφαλικό επεισόδιο, πνευμονία, γρίπη και χρόνιες πνευμονοπάθειες μαζί. Ένα άλλο ανησυχητικό γεγονός είναι το εξής: Έχει σημειωθεί ραγδαία αύξηση στις καταγραμμένες αυτοκτονίες ατόμων ηλικίας από 10 ως 14 ετών.

Μπορούν να προληφθούν οι αυτοκτονίες εφήβων; Σε μερικές περιπτώσεις, ναι. «Οι στατιστικές δείχνουν ότι πολλές αυτοκτονίες γίνονται αφού προηγηθούν απόπειρες ή προφορικοί υπαινιγμοί και προειδοποιήσεις», γράφει η Δρ Καθλίν Μακ Κόι. «Ακόμη και όταν ο έφηβός σας υπαινιχθεί απλώς ότι σκέφτεται την αυτοκτονία, είναι καιρός να δώσετε μεγάλη προσοχή και ίσως να ζητήσετε εξειδικευμένη βοήθεια».

Η εξάπλωση της εφηβικής κατάθλιψης υπογραμμίζει πόσο αναγκαίο είναι να λαβαίνουν σοβαρά υπόψη οι γονείς και άλλοι ενήλικοι οποιεσδήποτε ενδείξεις ότι ο νεαρός, ή η νεαρή, θέλει να δώσει τέλος στη ζωή του. «Σε όλες σχεδόν τις περιπτώσεις αυτοκτονίας που έχω εξετάσει, τα στοιχεία που έδειχναν τις προθέσεις του εφήβου παραβλέπονταν ή μικροποιούνταν», γράφει ο Δρ Άντριου Σλέιμπι στο βιβλίο του Κανένας Δεν Είδε τον Πόνο Μου (No One Saw My Pain). «Τα μέλη της οικογένειας και οι φίλοι δεν καταλάβαιναν την τεράστια σημασία των αλλαγών που έβλεπαν. Συγκέντρωναν την προσοχή στις συνέπειες και όχι στο βαθύτερο πρόβλημα, με αποτέλεσμα η διάγνωση να είναι: “οικογενειακά προβλήματα”, “ναρκωτικά” ή “ανορεξία”. Μερικές φορές καταπολεμούνταν ο θυμός, η σύγχυση και η ευερεθιστότητα, αλλά όχι η κατάθλιψη. Το βαθύτερο πρόβλημα παρέμενε, βασανιστικό και ύπουλο».

Το μήνυμα είναι σαφές: Να παίρνετε στα σοβαρά οτιδήποτε μπορεί να δείχνει τάσεις αυτοκτονίας!

[Εικόνα στη σελίδα 7]

Μερικές φορές, η στασιαστική συμπεριφορά δείχνει ότι υποβόσκει κατάθλιψη

[Εικόνα στη σελίδα 7]

Οι καταθλιμμένοι έφηβοι συχνά χάνουν το ενδιαφέρον τους για δραστηριότητες οι οποίες κάποτε τους συνάρπαζαν