Ανακαλύψτε τα Βαθύτερα Αίτια

«Συνήθως, η κατάθλιψη των εφήβων δεν οφείλεται μόνο σε μία αιτία αλλά σε συνδυασμό παραγόντων που προκαλούν άγχος».​—Δρ Καθλίν Μακ Κόι.

ΤΙ ΠΡΟΞΕΝΕΙ την εφηβική κατάθλιψη; Μπορεί να περιλαμβάνονται αρκετοί παράγοντες. Πρώτα από όλα, οι σωματικές και συναισθηματικές αλλαγές που συνοδεύουν την εφηβεία είναι δυνατόν να γεμίσουν τους νέους με αβεβαιότητα και φόβο, κάνοντάς τους ιδιαίτερα επιρρεπείς στην αρνητική διανοητική διάθεση. Επίσης, οι έφηβοι συχνά καταλαμβάνονται εύκολα από αρνητικά αισθήματα όταν νιώθουν ότι τους έχουν απορρίψει οι συνομήλικοί τους ή κάποιο άτομο για το οποίο είχαν αναπτύξει ρομαντικά αισθήματα. Επιπλέον, όπως αναφέρθηκε στο εισαγωγικό μας άρθρο, οι σημερινοί έφηβοι μεγαλώνουν σε έναν κόσμο ο οποίος μπορεί να είναι από μόνος του καταθλιπτικός. Ζούμε πράγματι σε “καιρούς κρίσιμους, δύσκολους στην αντιμετώπισή τους”.​—2 Τιμόθεο 3:1.

Το πρόβλημα μεγαλώνει από το γεγονός ότι οι νέοι έρχονται αντιμέτωποι με τις πιέσεις της ζωής για πρώτη φορά, και δεν έχουν ούτε την ικανότητα ούτε την πείρα των ενηλίκων. Γι’ αυτό, οι έφηβοι συχνά μοιάζουν με τουρίστες που περιπλανιούνται σε άγνωστες περιοχές​—εντυπωσιασμένοι από το τοπίο και, σε πολλές περιπτώσεις, απρόθυμοι να ζητήσουν βοήθεια. Αυτές οι συνθήκες μπορεί να αποτελέσουν γόνιμο έδαφος για τους σπόρους της κατάθλιψης.

Αλλά υπάρχουν και αρκετοί άλλοι παράγοντες που μπορούν να συμβάλλουν στην εφηβική κατάθλιψη. Ας εξετάσουμε μερικούς μόνο.

Κατάθλιψη και Απώλεια

Η κατάθλιψη εμφανίζεται μερικές φορές έπειτα από κάποια σοβαρή απώλεια​—ίσως το θάνατο ενός αγαπημένου προσώπου ή την απώλεια κάποιου γονέα εξαιτίας διαζυγίου. Ακόμη και ο θάνατος ενός κατοικίδιου ζώου μπορεί να βυθίσει κάποιον έφηβο στην απελπισία.

Υπάρχουν επίσης και πιο δυσδιάκριτες απώλειες. Λόγου χάρη, όταν κάποιος μετακομίζει σε καινούρια γειτονιά, αυτό σημαίνει ότι αφήνει πίσω το οικείο περιβάλλον και τους αγαπημένους του φίλους. Ακόμη και η επίτευξη ενός πολυπόθητου στόχου​—λόγου χάρη, η αποφοίτηση από το σχολείο—​μπορεί να προξενήσει αισθήματα απώλειας. Σε τελική ανάλυση, το άνοιγμα ενός καινούριου κεφαλαίου στη ζωή σημαίνει την απώλεια της άνεσης και της ασφάλειας του παρελθόντος. Ακόμη, υπάρχουν νέοι οι οποίοι πρέπει να υπομένουν επειδή πάσχουν  από κάποια χρόνια ασθένεια. Όταν ένας έφηβος, ή μια έφηβη, βρίσκεται σε τέτοια κατάσταση, ο πόνος που νιώθει επειδή είναι διαφορετικός από τους συνομηλίκους του—ίσως μάλιστα επειδή αντιμετωπίζει και την αδιαφορία τους—μπορεί να τον κάνει να πιστεύει ότι ως έναν βαθμό έχει πάψει να είναι φυσιολογικός.

Ασφαλώς, πολλοί νέοι αντιμετωπίζουν τέτοιες απώλειες χωρίς να καταβάλλονται ολοκληρωτικά. Στενοχωριούνται, κλαίνε, θλίβονται, θρηνούν​—αλλά με τον καιρό προσαρμόζονται. Γιατί, λοιπόν, ενώ οι περισσότεροι νέοι αντιμετωπίζουν με ευελιξία τις πιέσεις της ζωής, άλλοι ενδίδουν στην κατάθλιψη; Δεν υπάρχουν εύκολες απαντήσεις, επειδή η κατάθλιψη είναι περίπλοκη διαταραχή. Ωστόσο, μερικοί έφηβοι ίσως είναι πιο ευάλωτοι.

Η Βιοχημική Σχέση

Πολλοί ειδικοί σε θέματα ψυχικής υγείας πιστεύουν ότι σημαντικό ρόλο στην κατάθλιψη παίζει μια βιοχημική ανισορροπία στον εγκέφαλο. a Η ανισορροπία μπορεί να μεταβιβαστεί γενετικά, εφόσον οι ερευνητές έχουν διαπιστώσει ότι οι έφηβοι που έχουν κάποιον καταθλιμμένο γονέα είναι πιθανότερο να προσβληθούν και οι ίδιοι από αυτή την πάθηση. «Στις περισσότερες περιπτώσεις, τα καταθλιμμένα παιδιά έχουν τουλάχιστον έναν γονέα ο οποίος επίσης υποφέρει από κατάθλιψη», λέει το βιβλίο Μόνος, Λυπημένος και Θυμωμένος (Lonely, Sad and Angry).

Αυτό εγείρει το ερώτημα: Στην πραγματικότητα, τα παιδιά κληρονομούν την κατάθλιψη ή απλώς μαθαίνουν να είναι καταθλιμμένα επειδή ζουν με κάποιον καταθλιμμένο γονέα; Το ερώτημα σχετικά με το αν πρόκειται για έμφυτη ή επίκτητη ασθένεια είναι δύσκολο να απαντηθεί, εφόσον ο εγκέφαλος είναι απίστευτα περίπλοκος, γεγονός που αληθεύει και για πολλούς άλλους παράγοντες οι οποίοι μπορεί να συμβάλλουν στην εφηβική κατάθλιψη.

Κατάθλιψη και Οικογενειακό Περιβάλλον

Η κατάθλιψη έχει χαρακτηριστεί οικογενειακή υπόθεση, και δικαιολογημένα. Όπως ήδη αναφέρθηκε, ίσως υπάρχει κάποιος γενετικός παράγοντας που μεταβιβάζει την προδιάθεση για κατάθλιψη από τη μια γενιά στην άλλη. Αλλά και το οικογενειακό περιβάλλον μπορεί να παίζει κάποιον ρόλο. «Τα παιδιά που υφίστανται κακομεταχείριση από τους γονείς τους κινδυνεύουν περισσότερο να πάθουν κατάθλιψη», γράφει ο Δρ Μαρκ Σ. Γκολντ. «Το ίδιο συμβαίνει και με τα παιδιά υπερβολικά αυστηρών γονέων οι οποίοι τονίζουν συνέχεια τις αδυναμίες του παιδιού τους». Κατάθλιψη μπορεί επίσης να εμφανιστεί όταν οι γονείς παραχαϊδεύουν τα παιδιά τους ή είναι υπερπροστατευτικοί. Ωστόσο, αξίζει να σημειωθεί ότι, σύμφωνα με τη διαπίστωση κάποιας ερευνήτριας, τα παιδιά είναι ακόμη πιο επιρρεπή στην κατάθλιψη όταν οι γονείς δείχνουν απλώς αδιαφορία για αυτά.

Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι όλοι οι καταθλιμμένοι έφηβοι υποφέρουν εξαιτίας της εσφαλμένης συμπεριφοράς των γονέων τους. Μια τέτοια γενικευμένη διαπίστωση θα άφηνε κατά μέρος ένα πλήθος άλλων παραγόντων που μπορούν να συμβάλλουν στο πρόβλημα. Εντούτοις, σε μερικές περιπτώσεις το οικογενειακό περιβάλλον παίζει ουσιώδη ρόλο που πρέπει να ληφθεί υπόψη. «Τα παιδιά που ζουν σε σπιτικά όπου υπάρχει συνεχής ένταση ανάμεσα στους γονείς διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να πάθουν κατάθλιψη από ό,τι τα παιδιά που ζουν σε λιγότερο ταραγμένο περιβάλλον», γράφει ο Δρ Ντέιβιντ Τζ. Φάσλερ. «Ένας λόγος είναι ότι οι γονείς που μαλώνουν μεταξύ τους είναι τόσο απορροφημένοι από τις αντιπαραθέσεις τους ώστε παραμελούν τις ανάγκες των παιδιών τους. Ένας άλλος λόγος είναι ότι οι φιλονικίες των γονέων περιστρέφονται συχνά γύρω από τα παιδιά, πράγμα που μπορεί να κάνει τους νέους να νιώθουν ένοχοι, θυμωμένοι και αγανακτισμένοι».

Αυτοί είναι μερικοί μόνο από τους παράγοντες που μπορούν να συμβάλλουν στην εφηβική κατάθλιψη. Υπάρχουν και άλλοι. Λόγου χάρη, μερικοί ειδικοί λένε ότι οι περιβαλλοντικοί παράγοντες (όπως η κακή διατροφή, οι τοξίνες και η χρήση εθιστικών ουσιών) μπορούν να προξενήσουν κατάθλιψη. Άλλοι επισημαίνουν ότι ορισμένα φάρμακα (όπως μερικά αντιισταμινικά και ηρεμιστικά) είναι δυνατόν να παίζουν ρόλο. Φαίνεται, επίσης, ότι τα παιδιά που παρουσιάζουν διαταραχές της μάθησης είναι ιδιαίτερα επιρρεπή στην κατάθλιψη, ίσως επειδή η αυτοεκτίμησή τους τείνει να μειώνεται καθώς αντιλαμβάνονται ότι δεν μπορούν να συμβαδίζουν με τους συμμαθητές τους.

Ανεξάρτητα, όμως, από την αιτία, είναι ζωτικό να εξετάσουμε το ερώτημα: Πώς μπορούν να βοηθηθούν οι καταθλιμμένοι έφηβοι;

[Υποσημείωση]

[Εικόνες στη σελίδα 8, 9]

Συχνά, η οικογενειακή ένταση παίζει καθοριστικό ρόλο στην κατάθλιψη