Οι Μάγια​—Χθες και Σήμερα

ΑΠΟ ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΟ ΤΟΥ ΞΥΠΝΑ! ΣΤΟ ΜΕΞΙΚΟ

ΛΕΓΕΤΑΙ ότι ήταν ένας από τους μεγαλύτερους πολιτισμούς στο Δυτικό Ημισφαίριο. Και αυτό δεν είναι καθόλου παράξενο, εφόσον εκείνοι οι αρχαίοι κάτοικοι της Γουατεμάλας, του Ελ Σαλβαδόρ, του Μεξικού, της Μπελίζ και της Ονδούρας δημιούργησαν εξαιρετικά έργα αρχιτεκτονικής, ζωγραφικής, αγγειοπλαστικής και γλυπτικής! Ανέπτυξαν μια προηγμένη μορφή γραφής και έκαναν μεγάλα άλματα στον τομέα των μαθηματικών. Τελειοποίησαν επίσης ένα ημερολόγιο που βασιζόταν στο ηλιακό έτος. Ποιος ήταν αυτός ο λαός; Οι Μάγια—οι δημιουργοί ενός από τους πλουσιότερους και λαμπρότερους αρχαίους αμερικανικούς πολιτισμούς.

Πολλά από αυτά που γνωρίζουμε για τους Μάγια τα έχουμε μάθει από πέτρινες επιγραφές και ανάγλυφες παραστάσεις. Χρησιμοποιώντας ένα σύστημα γραφής που περιείχε περισσότερους από 800 χαρακτήρες, πολλοί από τους οποίους ήταν ιερογλυφικοί, οι Μάγια κατέγραψαν την ιστορία και τα έθιμά τους πάνω σε σκαλιά, σε υπέρθυρα και σε πέτρινες πλάκες ή στύλους. Έγραφαν επίσης σε χαρτί που παρήγαν από τον εσωτερικό φλοιό αγριοσυκιάς. Διπλώνοντας τα φύλλα, έφτιαχναν βιβλία (που ονομάζονταν κώδικες) και στη συνέχεια τα κάλυπταν με δέρμα ιαγουάρου. Οι περισσότεροι από αυτούς τους τόμους καταστράφηκαν όταν οι Ισπανοί υπέταξαν τους Μάγια περίπου το 1540 Κ.Χ., αλλά μερικοί σώζονται ακόμη.

 Οι πρώτοι Μάγια γεωργοί πιθανόν εγκαταστάθηκαν στα πεδινά της βόρειας Γουατεμάλας περίπου χίλια χρόνια προ Χριστού. Αλλά ο πολιτισμός των Μάγια βρισκόταν στο απόγειό του ανάμεσα στο 250 Κ.Χ. και στο 900 Κ.Χ.​—την κοινώς αποκαλούμενη Κλασική Περίοδο. Ας εξετάσουμε σύντομα τι έχει γίνει γνωστό για τους αρχαίους Μάγια.

Αριστοτέχνες Αρχιτέκτονες και Οικοδόμοι

Οι Μάγια ήταν αριστοτέχνες λιθοξόοι, και έχτισαν μεγάλες πυραμίδες και ναούς από κονίαμα και ασβεστόλιθο. Αυτές οι πυραμίδες μοιάζουν πολύ με τις πυραμίδες της Αιγύπτου, και στο παρελθόν αυτό έκανε μερικούς να συμπεράνουν​—εσφαλμένα—​ότι οι Μάγια ήταν στην πραγματικότητα απόγονοι των Αιγυπτίων.

Ερείπια λιθόχτιστων πόλεων των Μάγια έχουν βρεθεί στη Γουατεμάλα, στην Ονδούρα και στο Γιουκατάν, στο νότιο Μεξικό. Όταν βρισκόταν στο απόγειό της, η αυτοκρατορία των Μάγια είχε περισσότερες από 40 τέτοιες πόλεις, με 5.000 έως 50.000 κατοίκους η καθεμιά. Σύμφωνα με τη Νέα Εγκυκλοπαίδεια Μπριτάνικα (The New Encyclopædia Britannica), «ο ανώτατος πληθυσμός των Μάγια ίσως να είχε φτάσει τους 2.000.000 ανθρώπους οι περισσότεροι από τους οποίους είχαν εγκατασταθεί στα πεδινά της σημερινής Γουατεμάλας».

Δεν θα μπορούσαν να οικοδομηθούν αυτές οι πόλεις με τα μεγαλοπρεπή πέτρινα κτίσματά τους χωρίς τις φιλόπονες προσπάθειες των Μάγια καλλιεργητών καλαμποκιού. Εκτός από το ότι έπρεπε να παράγουν τροφή για τις οικογένειές τους, αυτοί οι σκληρά εργαζόμενοι άνθρωποι αναμενόταν να κοπιάζουν και για το οικοδομικό έργο. Επιπρόσθετα, έπρεπε να παράγουν τροφή για τους ευγενείς και τους ιερείς, οι οποίοι, όπως πιστευόταν, είχαν σπουδαιότερα πράγματα να φροντίσουν.

Η Οικογενειακή Ζωή των Μάγια

Οι οικογένειες των Μάγια ήταν δεμένες. Στην πραγματικότητα, οι παππούδες, οι γονείς και τα παιδιά συνήθως ζούσαν κάτω από την ίδια στέγη. Οι περισσότερες γεωργικές εργασίες γίνονταν από τους άντρες και τα μεγαλύτερα αγόρια.  Τα κορίτσια μάθαιναν να μαγειρεύουν, να φτιάχνουν ρούχα και να φροντίζουν τα μικρότερα αδέλφια τους.

Οι Μάγια γεωργοί καλλιεργούσαν αβοκάντο, πιπεριές τσίλι και γλυκοπατάτες. Αλλά η κύρια τροφή των Μάγια ήταν το καλαμπόκι. Οι γυναίκες και τα κορίτσια το μαγείρευαν με διάφορους τρόπους. Υπήρχε η λεπτή πίτα που σήμερα την ξέρουμε ως τορτίγια. Μάλιστα ένα από τα κύρια συστατικά του οινοπνευματώδους ποτού μπάλτσεϊ ήταν το καλαμπόκι. Υπολογίζεται ότι σήμερα περίπου το 75 τοις εκατό των τροφών των Μάγια περιέχει καλαμπόκι σε κάποια μορφή του, και ίσως τα παλιά χρόνια η αναλογία να ήταν ακόμη μεγαλύτερη.

Πλήθος από Θεούς και Θεές

Η θρησκεία έπαιζε εξέχοντα ρόλο στη ζωή των Μάγια. Λάτρευαν πλήθος θεοτήτων​—σε κάποιο έγγραφο μνημονεύονται 160 από αυτές. Για να αναφέρουμε μόνο λίγους θεούς, υπήρχε ο δημιουργός θεός, ο θεός του καλαμποκιού, ο θεός της βροχής και ο θεός του ήλιου. Οι γυναίκες προσκυνούσαν στο ναό της θεάς Ίξτσελ, που βρισκόταν στο νησί Κοσουμέλ, προσευχόμενες για γονιμότητα ή, αν ήταν ήδη έγκυες, παρακαλώντας να έχουν καλή γέννα.

Για τους Μάγια, η  κάθε ημέρα είχε θρησκευτική σημασία, και ο κάθε μήνας του ημερολογίου των Μάγια είχε τη δική του γιορτή. Επίσης έκαναν ειδικές τελετές όταν έθαβαν τους νεκρούς. Αφού έβαφαν τα πτώματα κόκκινα, τα τύλιγαν σε τάπητες από χόρτα μαζί με κάποια από τα προσωπικά τους είδη. Έπειτα τα έθαβαν κάτω από το πάτωμα του σπιτιού στο οποίο είχαν ζήσει. Με τους αρχηγούς τα πράγματα ήταν λίγο διαφορετικά, επειδή τους έθαβαν στις πυραμίδες κάτω από τους ναούς. Μαζί με αυτούς έθαβαν τους υπηρέτες τους αφού τους θανάτωναν, καθώς και διάφορα σκεύη τα οποία οι Μάγια πίστευαν ότι θα χρησίμευαν στην επόμενη ζωή.

Στα πλαίσια κάποιας θρησκευτικής γιορτής τους, οι Μάγια μερικές φορές τρυπούσαν τους λοβούς των αφτιών τους ή τα κατώτερα άκρα τους. Τρυπούσαν ακόμη και τη γλώσσα τους. Απεικονίσεις σε γλυπτά, σε τοιχογραφίες και σε αγγεία δείχνουν καθαρά ότι οι θυσίες ήταν επίσης μέρος της λατρείας των Μάγια. «Συχνά έκαναν θυσίες διαφόρων ζώων», γράφει ο Δρ Μαξ Σάιν στο βιβλίο του Το Παιδί της Προκολομβιανής Εποχής (The Precolumbian Child), «αλλά η υπέρτατη θυσία ήταν αυτή της ανθρώπινης ζωής. Τα θύματα τέτοιων τελετουργιών ήταν στρατιώτες του εχθρού και δούλοι, όπως επίσης παιδιά και των δύο φύλων γεννημένα από ελεύθερους γονείς». Ορισμένοι ιστορικοί έχουν πει ότι κάποτε πρόσφεραν μικρά κορίτσια ως νύφες στο θεό της βροχής πετώντας τα σε μια ιερή δεξαμενή στο Τσιτσέν Ιτζά. Αν ένα κορίτσι επιβίωνε μέχρι τη δύση του ήλιου, αυτό ερμηνευόταν ως σημάδι ότι ο θεός της βροχής είχε μείνει ικανοποιημένος με τη νύφη που του είχαν προσφέρει πρωτύτερα. Έτσι λοιπόν, έβγαζαν το κορίτσι από το νερό.

Οι Μάγια Σήμερα

Μετά το 900 Κ.Χ., αναφέρει η Νέα Εγκυκλοπαίδεια Μπριτάνικα, «ο κλασικός πολιτισμός των Μάγια παρουσίασε απότομη παρακμή, αφήνοντας τις μεγάλες πόλεις και τα λατρευτικά κέντρα έρημα και πνιγμένα στη βλάστηση της ζούγκλας». Κανένας δεν γνωρίζει τα ακριβή αίτια της παρακμής των Μάγια. Μερικοί λένε ότι έπαψαν να είναι αποδοτικές οι καλλιεργήσιμες εκτάσεις. Άλλοι υποθέτουν ότι οι ελλείψεις τροφίμων ανάγκασαν κάποιους χωρικούς να χρησιμοποιήσουν καταστροφικές μεθόδους καλλιέργειας, ενώ άλλοι κατέφυγαν σε πόλεις που ήταν ήδη συνωστισμένες και αποδυναμωμένες. Όποια και αν ήταν η αιτία, οι Μάγια δεν εξαλείφθηκαν εντελώς.  Σήμερα υπάρχουν περίπου δύο εκατομμύρια Μάγια, κυρίως στο βόρειο μέρος του Γιουκατάν και στη Γουατεμάλα.

Οι περισσότεροι σύγχρονοι Μάγια είναι κατ’ όνομα Καθολικοί, και η Εκκλησία έχει κάνει μεγάλες προσπάθειες για να κερδίσει την εύνοια του ιθαγενούς πληθυσμού. Λόγου χάρη, μια ανταπόκριση του Ασοσιέιτεντ Πρες αναφέρει ότι «το 1992​—στην 500ή επέτειο της κατάκτησης της Γουατεμάλας από τους Ισπανούς—​η Καθολική Εκκλησία της Γουατεμάλας ζήτησε δημόσια συγνώμη για την κακομεταχείριση που υπέστησαν οι Ινδιάνοι κατά τον εκχριστιανισμό της Γουατεμάλας».

Αλλά το γεγονός ότι οι Μάγια αποδέχτηκαν τον Καθολικισμό δεν σημαίνει πως έχουν εγκαταλείψει τη θρησκεία των προγόνων τους. Αντιθέτως, πολλοί Καθολικοί ιερείς δέχονται την ανάμειξη των συνηθειών και των διδασκαλιών της εκκλησίας με τις τελετουργίες των ιθαγενών. Για παράδειγμα, οι Μάγια από παλιά αποδέχονταν τον ανιμισμό, την πίστη ότι τα αντικείμενα​—είτε έμψυχα είτε άψυχα—​έχουν τη δύναμη της ζωής. Η εκκλησία έχει αποδεχτεί αυτή την άποψη, αν και υπό το μανδύα του Καθολικισμού, κάνοντας μερικούς ηγέτες εκκλησιών να αναρωτιούνται μέχρι ποιου βαθμού μπορεί να ανέχεται η εκκλησία την ειδωλολατρία και ωστόσο να συνεχίζει να αποκαλείται Χριστιανική. a

Οι Μάγια και οι Μάρτυρες του Ιεχωβά

Οι Μάρτυρες του Ιεχωβά διδάσκουν τις αγνές αλήθειες της Αγίας Γραφής στις περιοχές όπου ζουν κατά κύριο λόγο Μάγια. Πολλοί ανταποκρίνονται ευνοϊκά. Προσέξτε δύο μόνο παραδείγματα.

«Απολάμβανα τιμή και μια εξέχουσα θέση στον κύκλο των ιθαγενών στον οποίο μεγάλωσα», αναφέρει ο Καριντάντ, «ωστόσο αυτό δεν με απέτρεψε από το να ζω μια άσωτη ζωή που χαρακτηριζόταν από υπερβολική κατανάλωση ποτών». Όπως πολλοί Μάγια, ο Καριντάντ ακολουθούσε τον Καθολικισμό σε συνδυασμό με τον πνευματισμό. «Όταν αρρώσταινα», λέει, «πήγαινα σε μάγο-γιατρό». Οι κόρες του Καριντάντ άρχισαν να μελετούν την Αγία Γραφή με τους Μάρτυρες του Ιεχωβά. «Σιγά σιγά άρχισα να ενδιαφέρομαι», λέει ο Καριντάντ, «ιδιαίτερα όταν είδα πώς είχε αλλάξει η συμπεριφορά τους. Σε μικρό χρονικό διάστημα άρχισα και εγώ να μελετάω». Ποιο ήταν το αποτέλεσμα; «Η αλήθεια με έχει βοηθήσει να γνωρίσω και να αγαπήσω τον Ιεχωβά», εξηγεί ο ίδιος. «Έχω εγκαταλείψει όλες τις συνήθειες και τα έθιμα που δυσαρεστούν τον Ιεχωβά, και έχω απελευθερωθεί από το φόβο και τις δεισιδαιμονίες».

Η Παούλα, μια γυναίκα που ζει στη Γουατεμάλα και ανήκει στους Μάγια, πενθούσε για το θάνατο των δύο γιων της. «Συνεχώς έφτιαχνα βωμούς για αυτούς», αφηγείται η ίδια. «Είχα μια Γραφή την οποία μου έδωσε κάποια Καθολική καλόγρια, και τη διάβαζα επί δύο ώρες κάθε νύχτα για να βρω την απάντηση στο ερώτημά μου: “Πού είναι οι νεκροί γιοι μου;”» Δεν πέρασε πολύς καιρός και η Παούλα άρχισε να κάνει Γραφική μελέτη με τους Μάρτυρες του Ιεχωβά παρακολουθώντας ευθύς εξαρχής τις συναθροίσεις τους. «Μου εξηγούσαν ξεκάθαρα το Λόγο του Θεού», δηλώνει η Παούλα. «Είμαι χαρούμενη που γνωρίζω ότι η Βασιλεία του Θεού θα εξαλείψει τις αρρώστιες και το θάνατο. Πάντοτε σκέφτομαι την ελπίδα της ανάστασης». (Ιωάννης 5:28, 29) Τώρα η Παούλα μεταδίδει τα καλά νέα της Βασιλείας του Θεού σε άλλους και όπως λέει η ίδια: «Υπάρχουν πολλοί ακόμη που χρειάζονται βοήθεια».

[Υποσημείωση]

[Πλαίσιο/Εικόνα στη σελίδα 17]

Το Ημερολόγιο των Μάγια

Οι Μάγια επινόησαν ένα ακριβές ετήσιο ημερολογιακό σύστημα το οποίο υπολόγιζε ακόμη και το δίσεκτο έτος.

Το έτος των Μάγια αποτελούνταν από 365 ημέρες. Από αυτές, οι 364 διαιρούνταν σε 28 εβδομάδες των 13 ημερών η καθεμιά. Το νέο έτος άρχιζε την 365η ημέρα, στις 16 Ιουλίου. Τι ίσχυε για τους μήνες; Το ημερολόγιο των Μάγια, το οποίο απεικονίζεται επάνω, είχε 18 μήνες και καθένας από αυτούς είχε 20 ημέρες. Έτσι λοιπόν, οι εβδομάδες και οι μήνες κυλούσαν ανεξάρτητα οι μεν από τους δε​—εκτός από μία εξαίρεση. Μία φορά κάθε 260 ημέρες (το πολλαπλάσιο του 13 και του 20), η εβδομάδα και ο μήνας άρχιζαν την ίδια ημέρα. Σύμφωνα με κάποιο σύγγραμμα, «το ημερολόγιο των Μάγια, μολονότι ήταν πολύ περίπλοκο, ήταν το πιο ακριβές ημερολόγιο που είχε γνωρίσει ο άνθρωπος μέχρι τη θέσπιση του Γρηγοριανού ημερολογίου».​—Νέα Εγκυκλοπαίδεια των Φανκ και Γουάγκναλς (Funk & Wagnalls New Encyclopedia).

[Γράφημα/Εικόνα στη σελίδα 16, 17]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

Οι Μάγια στο Ρεύμα του Χρόνου

Ολμέκοι

1000 Π.Κ.Χ.

500 Π.Κ.Χ.

Ολμέκοι

Ζαποτέκοι

Τεοτιουακάν

Π.Κ.Χ. | Κ.Χ.

500 Κ.Χ.

Τεοτιουακάν

Ζαποτέκοι

Τολτέκοι

1000 Κ.Χ.

Τολτέκοι

Αζτέκοι

1500 Κ.Χ.

Αζτέκοι

[Ευχαριστίες]

Τέχνη των Μάγια: Dover Publications, Inc.

[Χάρτης στη σελίδα 16, 17]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

ΜΕΞΙΚΟ

ΧΕΡΣΟΝΗΣΟΣ ΓΙΟΥΚΑΤΑΝ

ΜΠΕΛΙΖ

ΓΟΥΑΤΕΜΑΛΑ

ΕΛ ΣΑΛΒΑΔΟΡ

ΟΝΔΟΥΡΑ

[Ευχαριστίες]

Χάρτης: Mountain High Maps® Copyright © 1997 Digital Wisdom, Inc.

[Εικόνα στη σελίδα 16]

Ερείπια ενός πυραμιδοειδούς ναού ύψους περίπου 25 μέτρων στην Παλένκε, αρχαία πόλη των Μάγια

[Εικόνα στη σελίδα 16]

Παρασκευή τορτίγιας

[Εικόνες στη σελίδα 18]

Τσιτσέν Ιτζά

Ναός του Κουκουλκάν

Ανθρώπινο ομοίωμα, φυλάσσοντας την είσοδο του Ναού των Πολεμιστών, κρατάει ένα σκεύος για θυσίες το οποίο πιθανώς χρησιμοποιούνταν για να τοποθετούνται οι ανθρώπινες καρδιές

[Εικόνα στη σελίδα 19]

Ο Καριντάντ με τη σύζυγό του και τις κόρες του