Μπορείτε να Βρείτε Βοήθεια

“ΣΑΡΑΝΤΑ ΕΝΝΙΑ υπνωτικά χάπια σε ένα ποτήρι. Να τα πιω ή όχι;” αναρωτιόταν ένας 28χρονος από την Ελβετία. Η γυναίκα του και τα παιδιά του τον είχαν αφήσει, και είχε πάθει βαριά κατάθλιψη. Αφού ήπιε τα χάπια, ωστόσο, είπε στον εαυτό του: “Όχι. Δεν θέλω να πεθάνω!” Ευτυχώς, επέζησε και τώρα αφηγείται την ιστορία του. Οι τάσεις αυτοκτονίας δεν οδηγούν πάντοτε στο θάνατο.

Ο Άλεξ Κρόσμπι, από τα Κέντρα για τον Έλεγχο και την Πρόληψη των Ασθενειών στις ΗΠΑ, είπε αναφορικά με τις απόπειρες αυτοκτονίας των εφήβων: «Αν μπορέσετε να τις αναβάλετε ακόμη και για λίγες ώρες, τότε μπορείτε να τις αποτρέψετε. Με την παρέμβαση, μπορείτε να αποτρέψετε αρκετές αυτοκτονίες. Μπορείτε να σώσετε τη ζωή τους».

Ενώ εργαζόταν στο Κέντρο Διάσωσης και Επειγόντων Περιστατικών στο Ιατρικό Κολέγιο της Ιαπωνίας, ο καθηγητής Χισάσι Κουροσάβα βοήθησε εκατοντάδες άτομα με τάσεις αυτοκτονίας να επανακτήσουν τη θέληση για ζωή. Ναι, με κάποια μορφή παρέμβασης, μπορούν να σωθούν ζωές. Τι είδους βοήθεια χρειάζεται;

Αντιμετώπιση των Βαθύτερων Προβλημάτων

Όπως τονίστηκε στο προηγούμενο άρθρο, οι ερευνητές λένε ότι το 90 τοις εκατό εκείνων που αυτοκτόνησαν είχαν ψυχιατρικές διαταραχές ή προβλήματα με τη χρήση εθιστικών ουσιών. Γι’ αυτό, η Ιβ Κ. Μοστσίτσκι, του Εθνικού Ινστιτούτου  Ψυχικής Υγείας των ΗΠΑ, λέει: «Η μεγαλύτερη ελπίδα για την πρόληψη της αυτοκτονίας σε όλες τις ηλικίες είναι η πρόληψη των ψυχικών διαταραχών και των διαταραχών που σχετίζονται με εθισμούς».

Δυστυχώς, πολλοί που πάσχουν από τέτοιες διαταραχές δεν τείνουν να ζητούν βοήθεια. Γιατί; «Επειδή επικρατεί μεγάλη προκατάληψη στην κοινωνία», σχολιάζει ο Γιοσιτόμο Τακαχάσι του Μητροπολιτικού Ινστιτούτου Ψυχιατρικής του Τόκιο. Λέει επίσης ότι, ως αποτέλεσμα, ακόμη και άτομα που αντιλαμβάνονται αμυδρά πως δεν είναι καλά διστάζουν να ζητήσουν άμεση θεραπεία.

Μερικοί, ωστόσο, δεν αφήνουν τα αισθήματα ντροπής να τους σταματήσουν. Ο Χιρόσι Ογκάβα, δημοφιλής τηλεπαρουσιαστής με δικό του σόου στην Ιαπωνία επί 17 χρόνια, αναγνώρισε δημόσια ότι πάσχει από κατάθλιψη και ότι έφτασε ακόμη και στο χείλος της αυτοκτονίας. «Η κατάθλιψη μοιάζει με ένα κοινό κρυολόγημα της διάνοιας», είπε ο Ογκάβα. Θα μπορούσε να το πάθει οποιοσδήποτε, εξήγησε, αλλά είναι δυνατόν να αναρρώσει.

Μιλήστε σε Κάποιον

«Όταν κάποιος βρίσκεται μόνος του με το πρόβλημά του, τότε συνήθως το βλέπει δυσανάλογα μεγάλο και άλυτο», λέει ο Μπέλα Μπούντα, ο Ούγγρος ειδικός σε θέματα υγείας στον οποίο αναφερθήκαμε προηγουμένως. Αυτή η παρατήρηση δίνει έμφαση στη σοφία της αρχαίας Γραφικής παροιμίας: «Εκείνος που απομονώνεται θα επιζητεί τη δική του ιδιοτελή επιθυμία· θα στρέφεται ενάντια σε κάθε πρακτική σοφία».​—Παροιμίες 18:1.

Προσέξτε αυτά τα σοφά λόγια. Μην αφήνετε τον εαυτό σας να παλεύει μόνος του μέσα σε μια θάλασσα βασανιστικών προσωπικών προβλημάτων. Αναζητήστε κάποιον τον οποίο μπορείτε να  εμπιστευτείτε και να του ανοίξετε την καρδιά σας. “Ωστόσο”, ίσως πείτε, “δεν έχω κανέναν που να εμπιστεύομαι”. Σύμφωνα με τον Δρ Ναόκι Σάτο, ειδικό σε θέματα ψυχικής υγείας, πολλοί νιώθουν έτσι. Ο Σάτο ανέφερε ότι οι ασθενείς μπορεί να αποφεύγουν να εμπιστεύονται άλλους επειδή δεν θέλουν να αποκαλύψουν τις αδυναμίες τους.

Πού μπορεί να στραφεί κανείς για να βρει κάποιον που θα τον ακούσει; Σε πολλά μέρη μπορεί να ζητήσει βοήθεια από ένα κέντρο πρόληψης αυτοκτονιών ή από κάποια ανοιχτή γραμμή επικοινωνίας για κρίσιμα περιστατικά ή να βρει έναν αξιόπιστο γιατρό ο οποίος να ασχολείται με συναισθηματικά προβλήματα. Ορισμένοι ειδικοί, όμως, αναγνωρίζουν επίσης μια άλλη πηγή βοήθειας​—τη θρησκεία. Πώς μπορεί να βοηθήσει η θρησκεία;

Βρήκαν τη Βοήθεια που Χρειάζονταν

Ο Μάριν, ένας ανάπηρος στη Βουλγαρία, είχε αναπτύξει έντονη επιθυμία να αυτοκτονήσει. Κάποια μέρα έπεσε στα χέρια του το θρησκευτικό περιοδικό Η Σκοπιά, το οποίο εκδίδεται από τους Μάρτυρες του Ιεχωβά. Ανταποκρίθηκε στην πρόταση που περιείχε το περιοδικό να τον επισκεφτούν προσωπικά οι Μάρτυρες του Ιεχωβά. Ο Μάριν περιγράφει τα αποτελέσματα: «Έμαθα από αυτούς ότι η ζωή είναι δώρο από τον ουράνιο Πατέρα μας και ότι δεν έχουμε το δικαίωμα να βλάπτουμε τον εαυτό μας ή να τερματίζουμε εσκεμμένα τη ζωή μας. Έτσι λοιπόν, έπαψα να σκέφτομαι την αυτοκτονία και άρχισα να αγαπώ τη ζωή και πάλι!» Ο Μάριν έλαβε επίσης στοργική υποστήριξη από τη Χριστιανική εκκλησία. Μολονότι εξακολουθεί να είναι ανάπηρος, λέει: «Τώρα οι μέρες μου περνούν χαρούμενα και ήσυχα, και τις γεμίζω κάνοντας ευχάριστα πράγματα​—τόσο πολλά που δεν μου φτάνει ο χρόνος! Όλα αυτά τα χρωστάω στον Ιεχωβά και στους Μάρτυρές του».

Ο νεαρός Ελβετός που αναφέρθηκε στην αρχή έλαβε επίσης βοήθεια από τους Μάρτυρες του Ιεχωβά. Σήμερα μιλάει για την «καλοσύνη μιας οικογένειας Χριστιανών» που τον πήραν στο σπίτι τους, και προσθέτει: «Αργότερα, τα μέλη της εκκλησίας [των Μαρτύρων του Ιεχωβά] με καλούσαν το ένα μετά το άλλο για φαγητό κάθε μέρα. Αυτό που με βοήθησε δεν ήταν μόνο το ότι μου φέρθηκαν φιλόξενα αλλά και το ότι μπορούσα να μιλάω σε κάποιον».

Αυτό το άτομο ενθαρρύνθηκε πολύ από όσα διδάχτηκε μελετώντας τη Γραφή, ιδιαίτερα όταν έμαθε για την αγάπη που νιώθει ο αληθινός Θεός, ο Ιεχωβά, για την ανθρωπότητα. (Ιωάννης 3:16) Πράγματι, ο Ιεχωβά Θεός σάς ακούει όταν “χύνετε την καρδιά σας” ενώπιόν του. (Ψαλμός 62:8) «Τα μάτια του Ιεχωβά περιτρέχουν όλη τη γη», όχι για να βρει λάθη στους ανθρώπους, αλλά «για να δείξει την ισχύ του υπέρ εκείνων που έχουν την καρδιά πλήρη προς αυτόν». (2 Χρονικών 16:9) Ο Ιεχωβά μάς διαβεβαιώνει: «Μη φοβάσαι, γιατί εγώ είμαι μαζί σου. Μην ατενίζεις  γύρω σου, γιατί εγώ είμαι ο Θεός σου. Θα σε ενδυναμώσω. Μάλιστα θα σε βοηθήσω. Ναι, θα σε κρατήσω γερά με το δεξί μου χέρι της δικαιοσύνης».​—Ησαΐας 41:10.

Αναφορικά με την υπόσχεση του Θεού για έναν νέο κόσμο, ο νεαρός Ελβετός είπε: «Ελάφρυνε πολύ το βάρος της απογοήτευσής μου». Αυτή η ελπίδα, η οποία περιγράφεται σαν «άγκυρα για την ψυχή», περιλαμβάνει την υπόσχεση για αιώνια ζωή στον Παράδεισο στη γη.​—Εβραίους 6:19· Ψαλμός 37:10, 11, 29.

Η Ζωή σας Είναι Σημαντική για τους Άλλους

Είναι αλήθεια ότι ίσως αντιμετωπίζετε καταστάσεις οι οποίες σας κάνουν να αισθάνεστε πως είστε εντελώς μόνοι και ότι ο θάνατός σας δεν θα επηρέαζε κανέναν. Ωστόσο, να θυμάστε: Υπάρχει μεγάλη διαφορά ανάμεσα στο να αισθάνεται κάποιος μόνος και στο να είναι μόνος. Στους Βιβλικούς χρόνους ο προφήτης Ηλίας πέρασε μια άσχημη περίοδο στη ζωή του. Είπε στον Ιεχωβά: «Σκότωσαν τους προφήτες σου με σπαθί, ώστε μόνο εγώ απέμεινα». Ναι, ο Ηλίας ένιωθε εντελώς μόνος​—και όχι χωρίς λόγο. Πολλοί από τους άλλους προφήτες είχαν θανατωθεί. Ο ίδιος αντιμετώπιζε άμεσα την απειλή του θανάτου και κρυβόταν για να σώσει τη ζωή του. Ήταν όμως πράγματι μόνος; Όχι. Ο Ιεχωβά τού γνωστοποίησε ότι υπήρχαν περίπου 7.000 όσιοι άνθρωποι οι οποίοι, όπως και αυτός, προσπαθούσαν πιστά να υπηρετούν τον αληθινό Θεό σε εκείνους τους σκοτεινούς καιρούς. (1 Βασιλέων 19:1-18) Τι θα πούμε, λοιπόν, για εσάς; Μήπως τελικά δεν είστε και εσείς τόσο μόνοι όσο αισθάνεστε;

Υπάρχουν άνθρωποι που νοιάζονται για εσάς. Μπορείτε να σκεφτείτε τους γονείς σας, το σύντροφό σας, τα παιδιά σας και τους φίλους σας. Υπάρχουν όμως και άλλοι. Στην εκκλησία των Μαρτύρων του Ιεχωβά, μπορείτε να βρείτε ώριμους Χριστιανούς οι οποίοι ενδιαφέρονται για εσάς, θα σας ακούσουν υπομονετικά και θα προσευχηθούν μαζί σας για εσάς. (Ιακώβου 5:14, 15) Ακόμη και αν κάθε ατελής άνθρωπος σας πρόδιδε, υπάρχει Κάποιος που δεν θα σας  εγκαταλείψει ποτέ. Ο Βασιλιάς Δαβίδ της αρχαιότητας είπε: «Ακόμη και αν ο πατέρας μου και η μητέρα μου με εγκαταλείψουν, ο Ιεχωβά θα με δεχτεί». (Ψαλμός 27:10) Ναι, ο Ιεχωβά «ενδιαφέρεται για εσάς». (1 Πέτρου 5:7) Ποτέ να μην ξεχνάτε ότι είστε πολύτιμοι στα μάτια του Ιεχωβά.

Η ζωή είναι δώρο από τον Θεό. Όντως, μερικές φορές η ζωή μπορεί να μοιάζει περισσότερο με φορτίο παρά με δώρο. Μπορείτε να φανταστείτε, ωστόσο, πώς θα νιώθατε αν δίνατε σε κάποιον ένα πολύτιμο δώρο και εκείνος το πετούσε πριν καλά καλά το χρησιμοποιήσει; Εμείς οι ατελείς άνθρωποι έχουμε μόλις αρχίσει να χρησιμοποιούμε το δώρο της ζωής. Στην πραγματικότητα, η Γραφή δείχνει ότι η ζωή που ζούμε τώρα δεν είναι καν η «πραγματική ζωή» στα μάτια του Θεού. (1 Τιμόθεο 6:19) Ναι, στο κοντινό μέλλον η ζωή μας θα είναι πολύ πιο πλήρης, πιο πλούσια και πιο ευτυχισμένη. Πώς θα γίνει αυτό;

Η Γραφή λέει: «[Ο Θεός] θα εξαλείψει κάθε δάκρυ από τα μάτια τους, και ο θάνατος δεν θα υπάρχει πια, ούτε πένθος ούτε κραυγή ούτε πόνος δεν θα υπάρχουν πια. Τα παλιά έχουν παρέλθει». (Αποκάλυψη 21:3, 4) Προσπαθήστε να φανταστείτε πώς θα είναι η ζωή σας όταν εκπληρωθούν αυτά τα λόγια. Κάντε το με την ησυχία σας. Προσπαθήστε να δημιουργήσετε μια πλήρη, ζωηρή εικόνα στο μυαλό σας. Αυτή η εικόνα δεν είναι ένα απλό αποκύημα της φαντασίας. Καθώς στοχάζεστε τον τρόπο με τον οποίο ο Ιεχωβά πολιτεύτηκε με το λαό του στο παρελθόν, θα αυξηθεί η εμπιστοσύνη σας σε εκείνον και αυτή η εικόνα μπορεί να γίνει ακόμη πιο πραγματική για εσάς.​—Ψαλμός 136:1-26.

Ίσως περάσει καιρός μέχρι να επανακτήσετε πλήρως την επιθυμία για ζωή. Συνεχίστε να προσεύχεστε στον “Θεό κάθε παρηγοριάς, ο οποίος μας παρηγορεί σε κάθε μας θλίψη”. (2 Κορινθίους 1:3, 4· Ρωμαίους 12:12· 1 Θεσσαλονικείς 5:17) Ο Ιεχωβά θα σας δώσει τη δύναμη που χρειάζεστε. Θα σας διδάξει ότι η ζωή αξίζει.​—Ησαΐας 40:29.

[Πλαίσιο/Εικόνα στη σελίδα 9]

Πώς Μπορείτε να Βοηθήσετε Κάποιον που Φαίνεται να Έχει Τάσεις Αυτοκτονίας;

Τι πρέπει να κάνετε αν κάποιος σας εκμυστηρευτεί ότι θέλει να αυτοκτονήσει; «Να ακούτε με προσοχή», συμβουλεύουν τα Κέντρα για τον Έλεγχο και την Πρόληψη των Ασθενειών στις ΗΠΑ (CDC). Αφήστε τον να εκφράσει τι νιώθει. Ωστόσο, σε πολλές περιπτώσεις το άτομο που έχει τάσεις αυτοκτονίας είναι εσωστρεφές και καθόλου ομιλητικό. Αποδεχτείτε το γεγονός ότι νιώθει πόνο και απελπισία. Αν αναφέρετε με καλοσύνη κάποιες συγκεκριμένες αλλαγές που έχετε παρατηρήσει στη συμπεριφορά του, μπορεί να τον παρακινήσετε να ανοιχτεί και να σας εμπιστευτεί.

Όταν ακούτε, να δείχνετε συμπόνια. «Είναι σημαντικό να τονίσετε ότι η ζωή του ατόμου είναι σημαντική για εσάς και για άλλους», λένε τα CDC. Πείτε του πως ο θάνατός του θα έφερνε σε εσάς καθώς και σε άλλους αισθήματα συντριβής. Βοηθήστε τον να διακρίνει ότι ο Δημιουργός του ενδιαφέρεται για αυτόν.​—1 Πέτρου 5:7.

Οι ειδικοί συστήνουν επίσης να απομακρύνετε οτιδήποτε θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει το άτομο για να αυτοκτονήσει​—ιδιαίτερα τα όπλα. Αν φαίνεται ότι η κατάσταση είναι σοβαρή, ίσως πρέπει να ενθαρρύνετε το άτομο να ζητήσει ιατρική φροντίδα. Σε ακραίες περιπτώσεις μπορεί να μην έχετε άλλη επιλογή από το να καλέσετε εσείς κάποια ιατρική υπηρεσία για έκτακτα περιστατικά.

[Πλαίσιο στη σελίδα 11]

“Θα με Συγχωρήσει ο Θεός για τα Αισθήματά Μου;”

Η συναναστροφή με τους Μάρτυρες του Ιεχωβά έχει βοηθήσει πολλούς να ξεπεράσουν τις σκέψεις για αυτοκτονία. Ωστόσο, κανένας σήμερα δεν είναι απρόσβλητος από τις καταστάσεις της ζωής που προκαλούν άγχος ή από την κατάθλιψη. Οι Χριστιανοί που έχουν σκεφτεί να αυτοκτονήσουν παλεύουν συχνά με έντονα αισθήματα ενοχής επειδή έκαναν αυτές τις σκέψεις. Το μόνο που επιτυγχάνουν οι ενοχές είναι να μεγαλώνουν το φορτίο τους. Πώς μπορούν λοιπόν να αντιμετωπιστούν τέτοια αισθήματα;

Αξίζει να σημειωθεί ότι κάποιοι πιστοί άντρες και γυναίκες στους Βιβλικούς χρόνους εξέφρασαν πολύ αρνητικά συναισθήματα για τη ζωή. Η Ρεβέκκα, η σύζυγος του πατριάρχη Ισαάκ, ήταν κάποτε τόσο στενοχωρημένη με κάποιο οικογενειακό πρόβλημα ώστε είπε: «Έχω σιχαθεί τη ζωή μου». (Γένεση 27:46) Ο Ιώβ, ο οποίος υπέστη την απώλεια των παιδιών του, της υγείας του, του πλούτου του και της κοινωνικής του θέσης είπε: «Η ψυχή μου σιχαίνεται τη ζωή μου». (Ιώβ 10:1) Ο Μωυσής κάποτε κραύγασε προς τον Θεό: «Σε παρακαλώ, θανάτωσέ με τελείως». (Αριθμοί 11:15) Ο Ηλίας, ένας προφήτης του Θεού, είπε κάποτε: «Αρκεί! Τώρα, Ιεχωβά, αφαίρεσε την ψυχή μου». (1 Βασιλέων 19:4) Και ο προφήτης Ιωνάς είπε επανειλημμένα: «Είναι καλύτερα να πεθάνω παρά να ζω».​—Ιωνάς 4:8.

Μήπως ο Ιεχωβά καταδίκασε αυτά τα άτομα για τα αισθήματα που είχαν; Όχι. Μάλιστα διατήρησε τις εκφράσεις τους στη Γραφή. Είναι βασικό να τονίσουμε, ωστόσο, ότι κανένας από αυτούς τους πιστούς δεν άφησε τα αισθήματά του να τον οδηγήσουν στην αυτοκτονία. Ο Ιεχωβά τούς θεωρούσε πολύτιμους. Ήθελε να ζήσουν. Η αλήθεια είναι ότι ο Θεός ενδιαφέρεται ακόμη και για τη ζωή των πονηρών. Τους προτρέπει να αλλάξουν τις οδούς τους και “να εξακολουθήσουν να ζουν”. (Ιεζεκιήλ 33:11) Πόσο περισσότερο θέλει να εξακολουθήσουν να ζουν εκείνοι που ενδιαφέρονται να αποκτήσουν την επιδοκιμασία του!

Ο Θεός έχει προμηθεύσει τη λυτρωτική θυσία του Γιου του, τη Χριστιανική εκκλησία, την Αγία Γραφή και το προνόμιο της προσευχής. Αυτή η γραμμή επικοινωνίας με τον Θεό​—η προσευχή—​δεν είναι ποτέ κατειλημμένη. Ο Θεός μπορεί να ακούει και θα ακούει όλους όσους τον πλησιάζουν με ταπεινή και ειλικρινή καρδιά. «Ας πλησιάζουμε, λοιπόν, με παρρησία το θρόνο της παρ’ αξία καλοσύνης, για να λάβουμε έλεος και να βρούμε παρ’ αξία καλοσύνη για βοήθεια στον κατάλληλο καιρό».​—Εβραίους 4:16.

[Πλαίσιο στη σελίδα 12]

Μήπως Έχει Αυτοκτονήσει Κάποιο Προσφιλές σας Πρόσωπο;

Όταν κάποιος αυτοκτονεί, τα μέλη της οικογένειάς του και οι στενοί του φίλοι υποφέρουν από μεγάλη ψυχική αναστάτωση. Πολλοί κατηγορούν τον εαυτό τους για την τραγωδία. Μπορεί να λένε: “Μακάρι να είχα μείνει λίγο περισσότερο μαζί του εκείνη την ημέρα”, “Μακάρι να είχα προσέξει τα λόγια μου εκείνη τη στιγμή”, “Μακάρι να είχα κάνει περισσότερα για να τον βοηθήσω”. Με άλλα λόγια: “Αν είχα κάνει εκείνο ή το άλλο, το προσφιλές μου πρόσωπο θα ήταν ακόμη εδώ”. Είναι, ωστόσο, δίκαιο να παίρνουμε εμείς την ευθύνη για την αυτοκτονία κάποιου άλλου;

Να θυμάστε ότι είναι πολύ εύκολο να αναγνωρίσετε ενδείξεις τάσεων αυτοκτονίας μετά το περιστατικό. Πριν συμβεί, τα πράγματα είναι πολύ διαφορετικά. Η Γραφή λέει: «Η καρδιά του ανθρώπου γνωρίζει την πίκρα της ψυχής του, και στη χαρά της δεν θα έχει ανάμειξη ξένος». (Παροιμίες 14:10) Μερικές φορές είναι απλώς αδύνατον να διακρίνουμε τι σκέφτεται ή αισθάνεται το άλλο άτομο. Πολλοί άνθρωποι με τάσεις αυτοκτονίας δεν είναι σε θέση να εκφράσουν κατάλληλα τα ενδόμυχα αισθήματά τους σε άλλους, ακόμη και σε στενά μέλη της οικογένειάς τους.

Το βιβλίο Εκφράζοντας τη Θλίψη με Λόγια (Giving Sorrow Words) λέει σχετικά με τις ενδείξεις τάσεων αυτοκτονίας: «Είναι αλήθεια ότι συνήθως δεν είναι εύκολο να διακρίνει κανείς τέτοιες ενδείξεις». Το ίδιο βιβλίο προσθέτει πως ακόμη και αν είχατε αναγνωρίσει κάποιες ενδείξεις, αυτό και μόνο δεν εγγυάται ότι θα ήσασταν σε θέση να αποτρέψετε την αυτοκτονία. Αντί να βασανίζεστε, θα μπορούσατε να βρείτε ανακούφιση στα λόγια του σοφού Βασιλιά Σολομώντα: «Οι ζωντανοί γνωρίζουν ότι θα πεθάνουν· αλλά οι νεκροί δεν γνωρίζουν τίποτα απολύτως». (Εκκλησιαστής 9:5) Το προσφιλές σας πρόσωπο δεν βασανίζεται σε μια πύρινη κόλαση. Όσο δε για την ψυχική και τη συναισθηματική οδύνη που το οδήγησαν στην αυτοκτονία, αυτές έχουν πάψει. Δεν υποφέρει, απλώς βρίσκεται σε αδράνεια.

Το καλύτερο θα ήταν να στρέψετε τώρα την προσοχή σας στην ευημερία των ζωντανών, περιλαμβανομένου και του εαυτού σας. Ο Σολομών συνέχισε: «Όλα όσα βρίσκει το χέρι σου να κάνει, κάνε τα με τη δύναμή σου» όσο είσαι ζωντανός. (Εκκλησιαστής 9:10) Να είστε σίγουροι ότι οι μελλοντικές προοπτικές για ζωή εκείνων που έχουν αυτοκτονήσει βρίσκονται στα χέρια του Ιεχωβά, “του Πατέρα του τρυφερού ελέους και του Θεού κάθε παρηγοριάς”.​—2 Κορινθίους 1:3. a

[Υποσημείωση]

[Εικόνες στη σελίδα 8]

Μιλήστε σε κάποιον

[Εικόνα στη σελίδα 10]

Η ζωή σας είναι σημαντική για τους άλλους