Καρχηδόνα​—Η Πόλη που Λίγο Έλειψε να Ανατρέψει τη Ρώμη

ΑΠΟ ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΟ ΤΟΥ ΞΥΠΝΑ! ΣΤΗ ΓΑΛΛΙΑ

ΣΤΗ βόρεια ακτή της Αφρικής, στα περίχωρα της Τύνιδας, πρωτεύουσας της Τυνησίας, κείτονται τα ερείπια της αρχαίας Καρχηδόνας. Ο τουρίστας θα μπορούσε να τα παραβλέψει, επειδή λίγα από αυτά είναι ευδιάκριτα. Ωστόσο, σε αυτή την περιοχή βρίσκονται τα απομεινάρια μιας από τις μεγαλύτερες πόλεις της αρχαιότητας​—μιας πόλης που λίγο έλειψε να νικήσει την ισχυρή Ρώμη. Σύμφωνα με τον Ρωμαίο ιστορικό Λίβιο, «αυτή η μάχη μεταξύ των δύο πλουσιότερων πόλεων του κόσμου κρατούσε σε αγωνία βασιλιάδες και λαούς», επειδή το φλέγον ζήτημα δεν ήταν τίποτα άλλο από την παγκόσμια κυριαρχία.

Η Ίδρυση της Πόλης

Τη δεύτερη χιλιετία Π.Κ.Χ., οι Φοίνικες βρίσκονταν περιορισμένοι σε μια λεπτή λωρίδα γης κατά μήκος της ακτής της Μεσογείου, που εκτεινόταν βόρεια και νότια του σημερινού Λιβάνου. Όντας καλοί θαλασσοπόροι, έστρεψαν την προσοχή τους προς τα δυτικά αναζητώντας χρυσό, ασήμι, σίδερο, κασσίτερο και μόλυβδο. Σε αντάλλαγμα, πρόσφεραν ξυλεία (όπως τους φημισμένους κέδρους του Λιβάνου), υφάσματα βαμμένα με πορφύρα, αρώματα, κρασί, μυρωδικά και άλλα κατεργασμένα προϊόντα. a

Καθώς ταξίδευαν δυτικά, οι Φοίνικες ίδρυαν οικισμούς στις ακτές της Αφρικής, της Σικελίας, της Σαρδηνίας και της νότιας Ισπανίας​—η οποία είναι πιθανώς η Βιβλική Θαρσείς. (1 Βασιλέων 10:22· Ιεζεκιήλ 27:2, 12) Σύμφωνα με την παράδοση, η Καρχηδόνα ιδρύθηκε το 814 Π.Κ.Χ., περίπου 60 χρόνια πριν από την αντίζηλό της, τη Ρώμη. Ως ειδικός σε θέματα βορειοαφρικανικών αρχαιοτήτων, ο Σερζ Λανσέλ παρατηρεί: «Η ίδρυση της Καρχηδόνας, περίπου στα τέλη του ένατου αιώνα π.Χ., ήταν επί πολλές εκατοντάδες χρόνια καθοριστικός παράγοντας για το πολιτικό και πολιτιστικό μέλλον της δυτικής λεκάνης της Μεσογείου».

 Η Απαρχή μιας Αυτοκρατορίας

Η Καρχηδόνα άρχισε να χτίζει την αυτοκρατορία της σε μια χερσόνησο που έμοιαζε με «πελώρια άγκυρα πάνω στη θάλασσα», όπως την περιγράφει ο ιστορικός Φρανσουά Ντεκρέ. Οικοδομώντας στα θεμέλια που είχαν θέσει οι Φοίνικες πρόγονοί της, η Καρχηδόνα ανέπτυξε το εμπορικό της δίκτυο​—το οποίο περιλάμβανε κυρίως την εισαγωγή μετάλλων—​μετατρέποντάς το σε τεράστια οικονομική επιχείρηση και επιβάλλοντας το μονοπώλιό της μέσω του ισχυρού στόλου και των μισθοφόρων της.

Μη μένοντας ποτέ ικανοποιημένοι με τα επιτεύγματά τους, οι Καρχηδόνιοι αναζητούσαν συνεχώς νέες αγορές. Πιστεύεται ότι γύρω στο 480 Π.Κ.Χ., ο θαλασσοπόρος Ιμίλκων αποβιβάστηκε στην Κορνουάλη της Βρετανίας, μια περιοχή πλούσια σε κασσίτερο. Περίπου 30 χρόνια αργότερα, ο Άνων, μέλος μιας από τις διαπρεπείς οικογένειες της Καρχηδόνας, λέγεται ότι ηγήθηκε μιας αποστολής 60 πλοίων, τα οποία μετέφεραν 30.000 άντρες και γυναίκες, με σκοπό την ίδρυση νέων αποικιών. Περνώντας από το Στενό του Γιβραλτάρ και περιπλέοντας τις αφρικανικές ακτές, ο Άνων πρέπει να έφτασε στον Κόλπο της Γουινέας, ακόμη και στις ακτές του Καμερούν.

Ως αποτέλεσμα του επιχειρηματικού πνεύματος και των εμπορικών δυνατοτήτων των κατοίκων της, η Καρχηδόνα απέκτησε τη φήμη της πλουσιότερης πόλης στον αρχαίο κόσμο. «Με το ξεκίνημα του τρίτου αιώνα [Π.Κ.Χ.], η τεχνογνωσία της, ο στόλος της και το εμπορικό κατεστημένο της . . . έδωσαν στην πόλη το προβάδισμα», αναφέρει το βιβλίο Καρχηδόνα (Carthage). Ο Έλληνας ιστορικός Άππιος ανέφερε για τους Καρχηδόνιους: «Σε ισχύ ήταν ίσοι με τους Έλληνες, σε πλούτο ήταν ίσοι με τους Πέρσες».

Στη Σκιά του Βάαλ

Μολονότι είχαν διασπαρθεί σε όλη τη δυτική Μεσόγειο, οι Φοίνικες ήταν ενωμένοι χάρη στις θρησκευτικές τους πεποιθήσεις. Οι Καρχηδόνιοι κληρονόμησαν τη θρησκεία των Χαναναίων από τους Φοίνικες προγόνους τους. Επί αιώνες η Καρχηδόνα έστελνε μια αντιπροσωπεία στην Τύρο κάθε χρόνο για να προσφέρει θυσίες στο ναό του Μελκάρτ. Στην Καρχηδόνα οι κυριότερες θεότητες ήταν το θεϊκό ζευγάρι Βάαλ Άμμων, που σημαίνει «Κύριος του Μαγκαλιού», και Τανίτ, που ταυτίζεται με την Αστάρτη.

Το πιο διαβόητο χαρακτηριστικό της καρχηδονιακής θρησκείας ήταν οι θυσίες παιδιών. Ο Διόδωρος ο Σικελιώτης αναφέρει ότι το 310 Π.Κ.Χ., όταν η πόλη δεχόταν επίθεση, οι Καρχηδόνιοι θυσίασαν πάνω από 200 παιδιά ευγενούς καταγωγής προκειμένου να κατευνάσουν τον Βάαλ Άμμωνα. Η Εγκυκλοπαίδεια της Θρησκείας (The Encyclopedia of Religion) αναφέρει: «Η προσφορά ενός αθώου παιδιού ως υποκατάστατου θύματος ήταν μια ύστατη ενέργεια εξευμενισμού, η οποία πιθανώς αποσκοπούσε στην εξασφάλιση της ευημερίας της οικογένειας και της κοινότητας».

Το 1921 οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν τον τόπο που ονομάστηκε Τοφέθ, σύμφωνα με τη Γραφική έκφραση που χρησιμοποιείται στα εδάφια 2 Βασιλέων 23:10 και Ιερεμίας 7:31. Οι ανασκαφές αποκάλυψαν διαδοχικά στρώματα τεφροδόχων με απανθρακωμένα λείψανα ζώων (που χρησιμοποιούνταν ως υποκατάστατες θυσίες) και παιδιών, θαμμένων κάτω από  στήλες με αναθηματικές επιγραφές. Υπολογίζεται ότι στον Τοφέθ υπάρχουν τα λείψανα 20.000 και πλέον παιδιών τα οποία θυσιάστηκαν μέσα σε μια περίοδο μόλις 200 ετών. Ορισμένοι ρεβιζιονιστές σήμερα ισχυρίζονται ότι ο Τοφέθ ήταν απλώς ο τόπος ταφής των θνησιγενών παιδιών ή των παιδιών που όταν πέθαναν ήταν πολύ μικρά για να ταφούν στη νεκρόπολη. Ωστόσο, όπως τονίζει ο Λανσέλ, ο οποίος προαναφέρθηκε, «δεν μπορούμε να αρνηθούμε κατηγορηματικά ότι οι Καρχηδόνιοι έκαναν πράγματι ανθρωποθυσίες».

Ανταγωνισμός για την Κυριαρχία

Με την παρακμή της Τύρου τον έκτο αιώνα Π.Κ.Χ., η Καρχηδόνα ανέλαβε ηγετικό ρόλο στους Φοίνικες των δυτικών περιοχών. Αλλά η άνοδος της Καρχηδόνας στην κορυφή έφερε και εναντίωση. Από νωρίς, Καρχηδόνιοι και Έλληνες έμποροι ανταγωνίζονταν για τον έλεγχο των θαλασσών, και περίπου το 550 Π.Κ.Χ. ξέσπασε πόλεμος. Το 535 Π.Κ.Χ., οι Καρχηδόνιοι, με τη βοήθεια των Ετρούσκων συμμάχων τους, έδιωξαν τους Έλληνες από το νησί της Κορσικής και πήραν τον έλεγχο της Σαρδηνίας. b Ως αποτέλεσμα, η διαμάχη ανάμεσα στην Καρχηδόνα και στην Ελλάδα για τον έλεγχο της Σικελίας​—ενός νησιού με μεγάλη στρατηγική σημασία—​εντάθηκε ακόμη περισσότερο.

Παράλληλα, η Ρώμη άρχιζε να υψώνει το ανάστημά της. Συνθήκες που είχαν συνάψει η Καρχηδόνα και η Ρώμη εγγυόνταν τα εμπορικά προνόμια της Καρχηδόνας και τον αποκλεισμό κάθε δικαιώματος της Ρώμης επί της Σικελίας. Αλλά καθώς η Ρώμη κατακτούσε την ιταλική χερσόνησο, η αυξανόμενη επιρροή της Καρχηδόνας σε περιοχές πολύ κοντινές στην Ιταλία φαινόταν ως απειλή. Το δεύτερο αιώνα Π.Κ.Χ. ο Έλληνας ιστορικός Πολύβιος σχολίασε: «Οι Ρωμαίοι είδαν . . . ότι οι Καρχηδόνιοι ήταν κυρίαρχοι, όχι μόνο της Αφρικής, c αλλά και μεγάλων τμημάτων της Ισπανίας, και ότι κυβερνούσαν όλα τα νησιά που βρίσκονταν στη θάλασσα της Σαρδηνίας και στην Τυρρηνική Θάλασσα. Αν οι Καρχηδόνιοι έπαιρναν τον έλεγχο της Σικελίας θα αποδεικνύονταν οι πιο δυσάρεστοι και επικίνδυνοι γείτονές τους, εφόσον θα περικύκλωναν την Ιταλία από κάθε πλευρά και θα απειλούσαν κάθε τμήμα της χώρας». Ορισμένες ομάδες της Ρωμαϊκής Συγκλήτου, υποκινούμενες από εμπορικά συμφέροντα, ασκούσαν πιέσεις για να γίνει επέμβαση στη Σικελία.

Οι Καρχηδονιακοί Πόλεμοι

Το 264 Π.Κ.Χ., μια κρίση στη Σικελία έδωσε στους Ρωμαίους την αφορμή για να επέμβουν. Παραβιάζοντας κάποια  συμφωνία, η Ρώμη έστειλε ένα στρατιωτικό απόσπασμα πυροδοτώντας το λεγόμενο Πρώτο Καρχηδονιακό Πόλεμο. Αυτή η διαμάχη, που περιέλαβε μερικές από τις μεγαλύτερες ναυμαχίες της αρχαιότητας, συνεχίστηκε για περισσότερα από 20 χρόνια. Τελικά, το 241 Π.Κ.Χ., οι Καρχηδόνιοι νικήθηκαν και υποχρεώθηκαν να εγκαταλείψουν τη Σικελία. Η Ρώμη απέσπασε επίσης από την κυριότητά τους την Κορσική και τη Σαρδηνία.

Για να αντισταθμίσει αυτές τις απώλειες, ο Αμίλκας Βάρκας, Καρχηδόνιος στρατηγός, προσπάθησε να αποκαταστήσει τη δύναμη της Καρχηδόνας δημιουργώντας μια αυτοκρατορία στην Ισπανία. Μια «Νέα Καρχηδόνα»​—η Καρθαγένη—​ιδρύθηκε στις νοτιοανατολικές ακτές της Ισπανίας, και μέσα σε λίγα χρόνια, ο ορυκτός πλούτος της Ισπανίας είχε ξαναγεμίσει τα ταμεία της Καρχηδόνας. Αναπόφευκτα, αυτή η επέκταση οδήγησε σε διαμάχη με τη Ρώμη, και το 218 Π.Κ.Χ., ξέσπασε και πάλι πόλεμος.

Ηγέτης του καρχηδονιακού στρατού ήταν ένας από τους γιους του Αμίλκα, ο Αννίβας, το όνομα του οποίου σημαίνει «Ευνοούμενος του Βάαλ». Φεύγοντας από την Καρθαγένη το Μάιο του 218 Π.Κ.Χ., ξεκίνησε μια επική πορεία διαμέσου της Ισπανίας και της Γαλατίας, διασχίζοντας τις Άλπεις με το στρατό του που αποτελούνταν από Αφρικανούς και Ισπανούς μαζί με 40 περίπου ελέφαντες. Απροετοίμαστοι, οι Ρωμαίοι υπέστησαν αρκετές καταστροφικές ήττες. Στις 2 Αυγούστου του 216 Π.Κ.Χ., στη μάχη των Καννών​—«μια από τις χειρότερες καταστροφές που έπληξαν ποτέ το ρωμαϊκό στρατό»—​ο στρατός του Αννίβα κατατρόπωσε τη ρωμαϊκή δύναμη που ήταν διπλάσια από τη δική του, σκοτώνοντας περίπου 70.000 στρατιώτες του εχθρού ενώ ο ίδιος έχασε μόνο 6.000 άντρες.

Τώρα, η Ρώμη βρισκόταν πολύ κοντά! Αλλά αρνούμενοι να παραδοθούν, οι Ρωμαίοι παρενοχλούσαν τα στρατεύματα του Αννίβα κρατώντας τα απασχολημένα σε έναν εξουθενωτικό πόλεμο για τα επόμενα 13 χρόνια. Όταν η Ρώμη έστειλε στρατό στην Αφρική, η Καρχηδόνα εγκαταλείφθηκε από τους συμμάχους της και νικήθηκε στην Ισπανία και στη Σικελία. Έτσι λοιπόν, αναγκάστηκε να ανακαλέσει τον Αννίβα. Τον επόμενο χρόνο, το 202 Π.Κ.Χ., ο Ρωμαίος στρατηγός Σκιπίων ο Αφρικανός νίκησε το στρατό του Αννίβα στη Ζάμα, νοτιοδυτικά της Καρχηδόνας. Η Καρχηδόνα, αφού αναγκάστηκε να παραδώσει το στόλο της, έχασε τη στρατιωτική ανεξαρτησία της και της επιβλήθηκε τεράστιο πρόστιμο το οποίο έπρεπε να καταβάλει μέσα σε 50 χρόνια. Όσο για τον Αννίβα, αργότερα εξορίστηκε και περίπου το 183 Π.Κ.Χ. αυτοκτόνησε.

«Η Καρχηδόνα Πρέπει να Καταστραφεί!»

Η ειρήνη έφερε ανανεωμένη ευημερία στην Καρχηδόνα, η οποία μάλιστα προσφέρθηκε να πληρώσει την αποζημίωση μέσα σε μόλις δέκα χρόνια. Αυτή η άνθηση, καθώς και οι πολιτικές μεταρρυθμίσεις, θεωρήθηκαν άκρως επικίνδυνες από τους αμείλικτους εχθρούς της Καρχηδόνας. Επί σχεδόν δύο χρόνια, μέχρι το θάνατό του, ο ηλικιωμένος Ρωμαίος πολιτικός Κάτων ολοκλήρωνε κάθε λόγο του στη Σύγκλητο με το σύνθημα: «Η Καρχηδόνα πρέπει να καταστραφεί!»

Τελικά, το 150 Π.Κ.Χ. μια δήθεν παραβίαση συνθήκης έδωσε στους Ρωμαίους τη δικαιολογία που αναζητούσαν. Κηρύχτηκε πόλεμος, ο οποίος περιγράφηκε ως «πόλεμος εξόντωσης».  Επί τρία χρόνια οι Ρωμαίοι πολιορκούσαν τα οχυρώματα της πόλης που είχαν μήκος 30 χιλιόμετρα και σε μερικά σημεία ξεπερνούσαν σε ύψος τα 12 μέτρα. Τελικά, το 146 Π.Κ.Χ., δημιούργησαν ένα ρήγμα. Τα ρωμαϊκά στρατεύματα προχώρησαν μέσα στους στενούς δρόμους κάτω από καταιγισμό βλημάτων, και άρχισαν άγριες μάχες σώμα με σώμα. Ως φρικτή επιβεβαίωση των αρχαίων καταγραφών, οι αρχαιολόγοι έχουν βρει ανθρώπινα οστά κάτω από διασκορπισμένους ογκόλιθους.

Έπειτα από έξι φρικιαστικές μέρες, περίπου 50.000 πολίτες, οι οποίοι είχαν ταμπουρωθεί στη Βύρσα​—την οχυρωμένη ακρόπολη στην κορυφή του λόφου—​παραδόθηκαν βρισκόμενοι σε κατάσταση λιμοκτονίας. Άλλοι, αρνούμενοι την εκτέλεση ή τη δουλεία, κλείστηκαν μέσα στο ναό του Εσμούν και τον πυρπόλησαν. Οι Ρωμαίοι έκαψαν ό,τι είχε απομείνει στην πόλη, η Καρχηδόνα ισοπεδώθηκε και καταδικάστηκε με τελετουργικές κατάρες, και απαγορεύτηκε να κατοικηθεί από ανθρώπους.

Έτσι λοιπόν, μέσα σε 120 χρόνια η Ρώμη εξαφάνισε όλους τους επεκτατικούς στόχους της Καρχηδόνας. Ο ιστορικός Άρνολντ Τόινμπι ανέφερε: «Στην πραγματικότητα, ο πόλεμος του Αννίβα έκρινε αν η επικείμενη οικουμενική εξάπλωση του ελληνικού πολιτισμού θα γινόταν υπό την Καρχηδονιακή Αυτοκρατορία ή υπό τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία». «Αν είχε νικήσει ο Αννίβας», σχολιάζει η Παγκόσμια Εγκυκλοπαίδεια (Encyclopædia Universalis), «είναι σίγουρο ότι θα είχε ιδρύσει μια παγκόσμια αυτοκρατορία παρόμοια με αυτή του Αλεξάνδρου». Όπως αποδείχτηκε, οι Καρχηδονιακοί Πόλεμοι σηματοδότησαν την έναρξη του ρωμαϊκού επεκτατισμού, ο οποίος τελικά οδήγησε τη Ρώμη στην παγκόσμια εξουσία.

Η «Ρώμη της Αφρικής»

Η Καρχηδόνα βρέθηκε μπροστά σε ένα φαινομενικά οριστικό τέλος. Ωστόσο, μόλις έναν αιώνα αργότερα ο Ιούλιος Καίσαρας αποφάσισε να ιδρύσει εκεί μια αποικία. Προς τιμήν του ονομάστηκε Κολόνια Γιούλια Καρτάγκο. Ρωμαίοι μηχανικοί, μετακινώντας ίσως και 100.000 κυβικά μέτρα χώμα, ισοπέδωσαν την κορυφή της Βύρσας σχηματίζοντας μια τεράστια επίπεδη επιφάνεια​—και εξαλείφοντας όλα τα ίχνη του παρελθόντος. Πάνω εκεί χτίστηκαν ναοί και περίτεχνα δημόσια κτίρια. Καθώς περνούσε ο καιρός, η Καρχηδόνα έγινε “μια από τις πλουσιότερες πόλεις του ρωμαϊκού κόσμου”, η δεύτερη σε μέγεθος πόλη της Δύσης μετά τη Ρώμη. Για να ικανοποιηθούν οι ανάγκες των 300.000 κατοίκων της, χτίστηκε ένα θέατρο, ένα αμφιθέατρο, τεράστιες εγκαταστάσεις θερμών λουτρών, ένας υδραγωγός μήκους 132 χιλιομέτρων και ένα ιπποδρόμιο χωρητικότητας 60.000 θεατών.

Η Χριστιανοσύνη εμφανίστηκε στην Καρχηδόνα γύρω στα μέσα του δεύτερου αιώνα Κ.Χ. και γνώρισε ραγδαία αύξηση εκεί. Ο Τερτυλλιανός, φημισμένος εκκλησιαστικός θεολόγος και απολογητής, γεννήθηκε στην Καρχηδόνα περίπου το 155 Κ.Χ. Λόγω των συγγραμμάτων του, η λατινική έγινε η επίσημη γλώσσα της Δυτικής Εκκλησίας. Ο Κυπριανός, επίσκοπος της Καρχηδόνας τον τρίτο αιώνα, ο οποίος επινόησε ένα εφταβάθμιο σύστημα ιεράρχησης κληρικών, μαρτύρησε στην πόλη το 258 Κ.Χ. Ένας άλλος Βορειοαφρικανός, ο Αυγουστίνος (354-430 Κ.Χ.), ο οποίος αποκλήθηκε ο μεγαλύτερος στοχαστής της Χριστιανικής αρχαιότητας, έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη συγχώνευση των δογμάτων της εκκλησίας με την ελληνική φιλοσοφία. Ήταν τέτοια η επιρροή της εκκλησίας της Βόρειας Αφρικής ώστε ένας κληρικός διακήρυξε: «Εσύ, Αφρική, επιταχύνεις με το μεγαλύτερο ζήλο την υπόθεση της πίστης μας. Ό,τι αποφασίζεις εσύ το επιδοκιμάζει η Ρώμη και το ακολουθούν οι κύριοι της γης».

Ωστόσο, οι μέρες της Καρχηδόνας ήταν μετρημένες. Για άλλη μια φορά, το μέλλον της ήταν άρρηκτα συνδεδεμένο με αυτό της Ρώμης. Καθώς παρήκμαζε η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, το ίδιο συνέβαινε και με την Καρχηδόνα. Το 439 Κ.Χ., οι Βάνδαλοι κατέλαβαν και λαφυραγώγησαν την πόλη. Η κατάκτησή της από το Βυζάντιο έναν αιώνα αργότερα ανέβαλε για λίγο την καταστροφή της. Αλλά η Καρχηδόνα δεν μπόρεσε να αντισταθεί στις επιδρομές των Αράβων στη Βόρεια Αφρική. Το 698 Κ.Χ., η πόλη κατακτήθηκε και έπειτα οι πέτρες της χρησιμοποιήθηκαν για την οικοδόμηση της Τύνιδας. Τους επόμενους αιώνες, τα μάρμαρα και οι γρανίτες που κάποτε κοσμούσαν τη ρωμαϊκή πόλη λαφυραγωγήθηκαν και εξάχθηκαν, για να χρησιμοποιηθούν στην οικοδόμηση των καθεδρικών ναών της Γένοβας και της Πίζας στην Ιταλία, πιθανόν δε, ακόμη και του Καντέρμπουρι στην Αγγλία. Ενώ ήταν μια από τις πλουσιότερες και ισχυρότερες πόλεις της αρχαιότητας, ενώ ήταν μια αυτοκρατορία που λίγο έλειψε να κυβερνήσει τον κόσμο, η Καρχηδόνα κατέληξε τελικά να είναι ένας δυσδιάκριτος σωρός από χαλάσματα.

[Υποσημειώσεις]

[Χάρτης στη σελίδα 14]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

ΡΩΜΗ

ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ ΘΑΛΑΣΣΑ

ΚΑΡΧΗΔΟΝΑ (ερείπια)

[Εικόνα στη σελίδα 14]

Τα ερείπια των ρωμαϊκών θερμών λουτρών

[Εικόνα στη σελίδα 15]

Μεταφορά κέδρων του Λιβάνου με φοινικικά πλοία

[Ευχαριστίες]

Musée du Louvre, Paris

[Εικόνα στη σελίδα 15]

Κρεμαστά γυάλινα κοσμήματα φοριούνταν ως φυλαχτά

[Ευχαριστίες]

Musée du Louvre, Paris

[Εικόνα στη σελίδα 16]

Οι Καρχηδόνιοι τοποθετούσαν νεκρικά προσωπεία στους τάφους για να απομακρύνουν τα κακά πνεύματα

[Ευχαριστίες]

Musée du Louvre, Paris

[Εικόνα στη σελίδα 16]

Οι δολοφονίες παιδιών ήταν μέρος της λατρείας των Χαναναίων την οποία κληροδότησαν στους Καρχηδόνιους. Αυτή είναι η ταφόπετρα ενός παιδιού που θυσιάστηκε

[Εικόνα στη σελίδα 17]

Ερείπια της Καρχηδόνας που καταστράφηκε από τους Ρωμαίους το 146 Π.Κ.Χ.

[Εικόνα στη σελίδα 17]

Ο Αννίβας θεωρείται ένας από τους μεγαλύτερους στρατηγούς που έζησαν ποτέ

[Ευχαριστίες]

Alinari/Art Resource, NY