Όταν Διασχίζουμε τη Γραμμή

Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΑΠΟ ΠΑΛΙΑ ΟΝΕΙΡΕΥΕΤΑΙ ΕΝΑ ΤΑΞΙΔΙ στο χρόνο για να ξαναζήσει το παρελθόν ή να δει το μέλλον. Θα σας παραξένευε, λοιπόν, αν μαθαίνατε ότι κατά μία έννοια υπάρχουν άνθρωποι που ταξιδεύουν στο χρόνο καθημερινά; Σκεφτείτε τον επιχειρηματία από το Τόκιο ο οποίος πετάει προς τη Νέα Υόρκη για μια συνάντηση. Αν η πτήση του αναχωρήσει το μεσημέρι, τότε, αφού ταξιδέψει σχεδόν ως την άλλη άκρη του κόσμου χωρίς ενδιάμεσο σταθμό, θα φτάσει στον προορισμό του το ίδιο πρωί, φαινομενικά νωρίτερα από την ώρα που έφυγε.

Είναι πράγματι δυνατόν να κάνετε ένα μεγάλο ταξίδι και όμως να φτάσετε πριν από την ώρα που φύγατε; Όχι βέβαια. Αλλά οι μακρινές πόλεις βρίσκονται σε διαφορετικές ωριαίες ατράκτους. Στην πραγματικότητα, όταν κάποιος διασχίζει τη γραμμή αλλαγής της ημερομηνίας, μια νοητή γραμμή στην υδρόγειο, διασχίζει ένα συμφωνημένο όριο το οποίο διαχωρίζει τις ημερολογιακές ημέρες. Πρόκειται πράγματι για μια εμπειρία που μπορεί να φέρει σύγχυση! Ανάλογα με την κατεύθυνση στην οποία ταξιδεύετε, είναι σαν να κερδίζετε ή να χάνετε αυτομάτως μία ημέρα.

Υποθέστε ότι στην πτήση της επιστροφής, ο επιχειρηματίας από το Τόκιο φεύγει από τη Νέα Υόρκη το βράδυ της Τρίτης. Όταν κατεβαίνει από το αεροπλάνο, περίπου 14 ώρες αργότερα, θα είναι ήδη Πέμπτη στην Ιαπωνία. Πόσο παράξενο είναι που έχει προσπεράσει μία ολόκληρη ημέρα! Κάποια γυναίκα που έχει κάνει πολλά ταξίδια, αναλογιζόμενη το πρώτο ταξίδι κατά το οποίο διέσχισε τη γραμμή αλλαγής της ημερομηνίας, ομολόγησε: «Δεν μπορούσα να καταλάβω τι έγινε με εκείνη τη χαμένη ημέρα. Ήταν τόσο παράξενο».

Εφόσον η γραμμή αλλαγής της ημερομηνίας μπορεί να προξενήσει σύγχυση στους ταξιδιώτες, μερικοί ίσως αναρωτιούνται γιατί τέθηκε ένα τέτοιο όριο.

Οι Θαλασσοπόροι Κάνουν μια Ανακάλυψη

Η ανάγκη για μια γραμμή αλλαγής της ημερομηνίας είναι φανερή αν πάμε πίσω, στο έτος 1522, όταν το πλήρωμα του Φερδινάνδου Μαγγελάνου ολοκλήρωσε τον πρώτο περίπλου της γης. Έπειτα από τρία χρόνια στη θάλασσα, έφτασαν στην Ισπανία την Κυριακή 7 Σεπτεμβρίου. Σύμφωνα με το ημερολόγιο του πλοίου τους, όμως, η ημερομηνία ήταν Σάββατο 6 Σεπτεμβρίου. Γιατί αυτή η διαφορά; Επειδή καθώς περιέπλεαν τον κόσμο ακολουθώντας την κατεύθυνση του ήλιου, είχαν δει μια ανατολή ηλίου λιγότερη από ό,τι οι κάτοικοι της Ισπανίας.

Ο συγγραφέας Ιούλιος Βερν χρησιμοποίησε το αντίστροφο φαινόμενο για την υπόθεση του μυθιστορήματός του Ο Γύρος του Κόσμου σε 80 Ημέρες. Για να κερδίσει ένα μεγάλο χρηματικό ποσό, ο ήρωας του βιβλίου  έπρεπε να ταξιδέψει γύρω από όλη τη γη μέσα σε 80 ημέρες. Στο τέλος της περιπέτειάς του έφτασε σπίτι απογοητευμένος, έχοντας χάσει τη σεβαστή αμοιβή του εφόσον καθυστέρησε μία μόλις ημέρα. Ή τουλάχιστον έτσι νόμιζε. Έκπληκτος έμαθε ότι, στην πραγματικότητα, δεν είχε υπερβεί την προθεσμία του. Όπως εξηγεί το βιβλίο: «Ο Φιλέας Φογκ είχε κερδίσει​—χωρίς να το ξέρει—​μια ημέρα, γιατί είχε κάνει το γύρο του κόσμου ταξιδεύοντας διαρκώς προς ανατολάς».

Ενώ μπορεί να φαίνεται ότι η γραμμή αλλαγής της ημερομηνίας έδωσε αίσιο τέλος στην ιστορία του κ. Βερν, στην πραγματικότητα η γραμμή δεν υπήρχε με τη σημερινή μορφή της όταν δημοσιεύτηκε αυτό το πασίγνωστο μυθιστόρημα, το 1873. Οι καπετάνιοι εκείνης της εποχής συνήθιζαν να αλλάζουν κατά μία ημέρα το ημερολόγιό τους όταν διέσχιζαν τον Ειρηνικό Ωκεανό, αλλά η σημερινή γραμμή αλλαγής της ημερομηνίας δεν εμφανιζόταν στους χάρτες τους. Αυτό συνέβαινε πριν από την καθιέρωση του παγκόσμιου συστήματος των ωριαίων ατράκτων. Έτσι λοιπόν, όταν η Αλάσκα ανήκε στη Ρωσία, οι κάτοικοί της ακολουθούσαν το ημερολόγιο που είχαν και οι κάτοικοι της Μόσχας. Αλλά το 1867, όταν οι Ηνωμένες Πολιτείες αγόρασαν την περιοχή, η Αλάσκα υιοθέτησε το ημερολόγιο των Ηνωμένων Πολιτειών.

Ιστορικές Εξελίξεις

Το 1884, μέσα σε αυτό το ημερολογιακό χάος, εκπρόσωποι 25 εθνών συναντήθηκαν στην Ουάσινγκτον, D.C., για το Διεθνές Συνέδριο Πρώτου Μεσημβρινού. Θέσπισαν ένα παγκόσμιο σύστημα 24 ωριαίων ατράκτων και όρισαν έναν πρώτο μεσημβρινό​—τη γραμμή γεωγραφικού μήκους που περνάει από το Γκρίνουιτς της Αγγλίας. a Αυτός αποτέλεσε το σημείο αναφοράς για τον υπολογισμό των ανατολικών και των δυτικών θέσεων της υδρογείου.

Το σημείο που βρίσκεται στον αντίποδα του Γκρίνουιτς​—το οποίο έχει διαφορά 12 ωριαίων ατράκτων με κατεύθυνση ανατολική ή δυτική—​φαινόταν κατάλληλο ως γραμμή αλλαγής της ημερομηνίας. Αν και δεν καθιερώθηκε επίσημα από το συνέδριο του 1884, ο μεσημβρινός γεωγραφικού μήκους 180^ο έγινε αποδεκτός ως ιδιαίτερα κατάλληλη τοποθεσία επειδή αυτό το σημείο διασφάλιζε ότι η γραμμή αλλαγής της ημερομηνίας δεν θα περνούσε από στεριά. Μπορείτε να φανταστείτε τι σύγχυση θα υπήρχε αν στη μια άκρη της χώρας όπου ζείτε ήταν Κυριακή και στην άλλη Δευτέρα;

Αν συμβουλευτείτε έναν παγκόσμιο άτλαντα ή μια υδρόγειο σφαίρα, ο μεσημβρινός γεωγραφικού μήκους 180^ο μπορεί να βρεθεί δυτικά της Χαβάης. Θα παρατηρήσετε αμέσως ότι η γραμμή αλλαγής της ημερομηνίας δεν συμπίπτει πλήρως με τον μεσημβρινό. Κάμπτεται περνώντας μέσα από τον Ειρηνικό για να αποφύγει εντελώς τη στεριά. Επειδή δε αυτή η γραμμή καθορίστηκε έπειτα από γενική συμφωνία και όχι με διεθνή συνθήκη, υπόκειται σε αλλαγές με βάση τις αξιώσεις οποιασδήποτε χώρας. Το 1995, λόγου χάρη, το Κιριμπάτι δήλωσε ότι η γραμμή αλλαγής της ημερομηνίας, η οποία έτεμνε αυτή τη συστάδα νησιών, θα έπρεπε έκτοτε να αποκλίνει έτσι ώστε να περιλαμβάνει και το ανατολικότερο νησί της χώρας. Έτσι λοιπόν, οι σημερινοί χάρτες απεικονίζουν όλα τα νησιά Κιριμπάτι στην ίδια πλευρά της γραμμής. Με αυτόν τον τρόπο, έχουν όλα την ίδια ημερολογιακή ημέρα.

Ο Ρόλος Της

Για να καταλάβετε πώς χάνει ή κερδίζει κάποιος μία ημέρα όταν διασχίζει τη γραμμή αλλαγής της ημερομηνίας, φανταστείτε ότι κάνετε το γύρο του κόσμου με πλοίο. Ας υποθέσουμε δε ότι κατευθύνεστε ανατολικά. Ίσως να μην το αντιλαμβάνεστε, αλλά θεωρείται ότι κερδίζετε μία ώρα κάθε φορά που διασχίζετε μια ωριαία άτρακτο. Όταν τελικά ολοκληρώσετε το γύρο του κόσμου, θα έχετε διασχίσει 24 ωριαίες ατράκτους. Αν δεν υπήρχε η γραμμή αλλαγής της ημερομηνίας, θα φτάνατε μία ημέρα πιο μπροστά από την τοπική ώρα. Η γραμμή αλλαγής της ημερομηνίας διορθώνει αυτή τη διαφορά. Έχετε μπερδευτεί κάπως, έτσι δεν είναι; Καθόλου παράξενο που το πλήρωμα του Μαγγελάνου και ο μυθικός Φιλέας Φογκ υπολόγισαν λάθος την ημερομηνία κατά την οποία ολοκλήρωσαν το ταξίδι τους γύρω από τον κόσμο!

Όσοι έχουν διασχίσει τη γραμμή γνωρίζουν την παράξενη αίσθηση που έχει κάποιος όταν χάνει ή κερδίζει ξαφνικά μία ημέρα. Αλλά τα ταξίδια θα δημιουργούσαν ακόμη μεγαλύτερη σύγχυση αν δεν υπήρχε η γραμμή αλλαγής της ημερομηνίας.

[Υποσημείωση]

[Διάγραμμα/Χάρτης στη σελίδα 13]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

Μάρτιος | Μάρτιος

2 | 1

[Εικόνες στη σελίδα 14]

Επάνω: Βασιλικό Αστεροσκοπείο του Γκρίνουιτς

Δεξιά: Αυτή η λιθόστρωτη γραμμή οριοθετεί τον πρώτο μεσημβρινό