Η Ζέβρα​—Το Άγριο Άλογο της Αφρικής

ΑΠΟ ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΟ ΤΟΥ ΞΥΠΝΑ! ΣΤΗΝ ΑΦΡΙΚΗ

ΧΙΛΙΕΣ περίπου ζέβρες περιφέρονται ελεύθερες στην αφρικανική σαβάνα. Τα ραβδωτά τους πλευρά πάλλονται καθώς οι λαιμοί τους με την πυκνή χαίτη σείονται στο ρυθμό των δυναμικών τους κινήσεων. Ο ήχος από τις οπλές τους που χτυπούν την ηλιοκαμένη γη αντιλαλεί στις πεδιάδες. Πίσω τους σηκώνεται ένα σύννεφο κόκκινης σκόνης, ορατό από χιλιόμετρα μακριά. Τρέχουν, ελεύθερες και άγριες, δίχως τίποτα να τις εμποδίζει.

Λες και λαβαίνουν κάποιο αόρατο σήμα, επιβραδύνουν και κατόπιν σταματούν. Με τα δυνατά, χοντρά δόντια τους, τραβούν το ξερό χορτάρι. Ολόκληρη η αγέλη είναι άγρυπνη​—κατά διαστήματα υψώνουν το κεφάλι, αφουγκράζονται και μυρίζουν τον αέρα. Ο άνεμος μεταφέρει το μακρινό βρυχηθμό ενός λιονταριού, και καθώς αυτός φτάνει στα αφτιά τους, αρχίζουν να ανησυχούν. Γνωρίζουν καλά αυτόν τον ήχο. Κρατώντας τα αφτιά τους ψηλά, και με το χορτάρι να κρέμεται ακίνητο από το στόμα τους, οι ζέβρες κοιτούν προς το μέρος από όπου έρχεται η κραυγή. Μόλις καταλαβαίνουν ότι ο κίνδυνος δεν είναι άμεσος, λυγίζουν ξανά το λαιμό τους και συνεχίζουν να βόσκουν.

Όταν ο ήλιος αρχίζει να δυναμώνει, ξεκινούν πάλι. Αυτή τη φορά, η μυρωδιά του νερού είναι εκείνη που οδηγεί τα άγρια άλογα σε ένα ποτάμι. Σε κάποιο υπερυψωμένο σημείο της όχθης, σταματούν και κοιτούν το καφέ νερό που κινείται αργά, ρουθουνίζοντας και ξύνοντας το ξερό χώμα. Διστάζουν, νιώθοντας ότι κάποιος κίνδυνος μπορεί να παραμονεύει κάτω από την ήρεμη επιφάνεια του ποταμού. Αλλά η δίψα τους είναι μεγάλη, και μερικές ζέβρες αρχίζουν να σπρώχνουν προς τα εμπρός. Με μια τελευταία ορμητική κίνηση, τρέχουν στην άκρη του ποταμού. Μία μία, πίνουν μέχρι να ξεδιψάσουν και κατόπιν επιστρέφουν στις ανοιχτές πεδιάδες.

Το απόγευμα, η αγέλη κινείται νωχελικά ανάμεσα στα ψηλά χόρτα. Καθώς οι σιλουέτες τους διαγράφονται με φόντο το βαθυκόκκινο ηλιοβασίλεμα, πλαισιωμένες από την  ομορφιά των αφρικανικών λιβαδιών, οι ζέβρες φαίνονται μεγαλοπρεπείς.

Ραβδωτές και Κοινωνικές

Η καθημερινή ζωή της ζέβρας κυλάει πάντα με τον ίδιο τρόπο. Η συνεχής αναζήτηση τροφής και νερού την κρατάει σε κίνηση. Οι ζέβρες, ενώ βόσκουν στις ανοιχτές πεδιάδες, φαίνονται καθαρές και παχιές, καθώς το ραβδωτό τους δέρμα απλώνεται τεντωμένο πάνω στο μυώδες σώμα τους. Οι ραβδώσεις της ζέβρας είναι μοναδικές και, όπως ισχυρίζονται μερικοί, ούτε δύο σχέδια δεν είναι ακριβώς ίδια. Οι έντονες ασπρόμαυρες ραβδώσεις τους φαίνονται παράξενες ανάμεσα στα υπόλοιπα ζώα της πεδιάδας. Ωστόσο, η μορφή τους είναι ελκυστική και αποτελεί αναπόσπαστο μέρος του άγριου τοπίου της Αφρικής.

Οι ζέβρες είναι εκ φύσεως εξαιρετικά κοινωνικές. Η μία με την άλλη αναπτύσσουν ισχυρούς δεσμούς που μπορούν να είναι ισόβιοι. Αν και μια μεγάλη αγέλη είναι πιθανό να περιλαμβάνει αρκετές χιλιάδες ζώα, χωρίζεται σε πολλές μικρότερες οικογένειες οι οποίες αποτελούνται από έναν επιβήτορα και τις φοράδες του. Αυτή η μικρή οικογενειακή μονάδα διατηρεί την τάξη διαχωρίζοντας τα μέλη της με αυστηρή ιεράρχηση. Το κυρίαρχο θηλυκό καθορίζει τις κινήσεις της οικογένειας. Έχει το προβάδισμα, ενώ οι υπόλοιπες φοράδες και τα πουλάρια τους ακολουθούν το ένα πίσω από το άλλο, σύμφωνα με την ιεράρχηση. Ο πραγματικός επικεφαλής, όμως, είναι ο επιβήτορας. Αν θέλει να αλλάξει η οικογένειά του πορεία, πλησιάζει τη φοράδα που προπορεύεται και τη σπρώχνει προς τη νέα κατεύθυνση.

Στις ζέβρες αρέσει να περιποιούνται η μία την άλλη, και είναι συνηθισμένο να τις βλέπει κανείς να τρίβουν και να δαγκώνουν απαλά η μία την άλλη στα πλευρά, στον αυχένα και στη ράχη. Η αμοιβαία περιποίηση φαίνεται πως ενισχύει το δεσμό ανάμεσά τους και αρχίζει από τότε που τα μικρά είναι ηλικίας μόλις λίγων ημερών. Αν δεν υπάρχει κάποιο άλλο μέλος της οικογένειας για να προσφέρει αυτή την περιποίηση, οι ζέβρες ανακουφίζονται από τον ερεθισμό με το να κυλιούνται στο χώμα ή να τρίβουν το σώμα τους πάνω σε κάποιο δέντρο, σε κάποια τερμιτοφωλιά ή σε άλλο σταθερό αντικείμενο.

Ο Αγώνας για Επιβίωση

Η ζωή της ζέβρας είναι γεμάτη κινδύνους. Τα λιοντάρια, οι αγριόσκυλοι, οι ύαινες, οι λεοπαρδάλεις και οι κροκόδειλοι θεωρούν αυτό το ζώο, βάρους 250 κιλών, καλό κυνήγι. Μια ζέβρα μπορεί να τρέξει με ταχύτητα ως και 55 χιλιομέτρων την ώρα, αλλά μερικές φορές καταλαμβάνεται εξ απροόπτου από αρπακτικά που την πλησιάζουν αιφνιδιαστικά και αθόρυβα. Τα λιοντάρια στήνουν ενέδρα, οι κροκόδειλοι παραμονεύουν κάτω από τα λασπωμένα νερά και οι λεοπαρδάλεις καιροφυλακτούν υπό το κάλυμμα του σκοταδιού.

Η άμυνα της ζέβρας εξαρτάται από την επαγρύπνηση και την ομαδική δράση των μελών της αγέλης. Μολονότι οι περισσότερες κοιμούνται τη νύχτα, υπάρχουν πάντα μερικές που είναι άγρυπνες​—αφουγκράζονται και παρατηρούν. Αν μια ζέβρα εντοπίσει κάποιο αρπακτικό που πλησιάζει, ρουθουνίζει σημαίνοντας συναγερμό σε όλη την αγέλη. Συχνά, όταν ένα μέλος της αγέλης είναι άρρωστο ή ηλικιωμένο και δεν μπορεί να συμβαδίσει με τα άλλα, οι υπόλοιπες ζέβρες επιβραδύνουν σκόπιμα το ρυθμό τους ή περιμένουν μέχρις ότου το  πιο βραδυκίνητο ζώο μπορέσει πάλι να ακολουθήσει την αγέλη. Όταν επαπειλείται κίνδυνος, ο επιβήτορας μπαίνει άφοβα ανάμεσα στο αρπακτικό και στις φοράδες, δαγκώνοντας και κλωτσώντας τον εχθρό ώστε να δώσει στην αγέλη χρόνο να διαφύγει.

Αυτή η οικογενειακή συνοχή φαίνεται παραστατικά από ένα αξιοσημείωτο περιστατικό που συνέβη στην πεδιάδα Σερεγκέτι της Αφρικής, το οποίο είδε με τα μάτια του ο φυσιοδίφης Γίχο φαν Λάβικ. Αφηγούμενος πώς ένα κοπάδι αγριόσκυλων άρχισε να κυνηγάει μια αγέλη από ζέβρες, είπε ότι οι σκύλοι κατάφεραν να απομονώσουν μια θηλυκή ζέβρα με τα δύο πουλάρια της, ένα πολύ μικρό και ένα μονοετές. Καθώς η υπόλοιπη αγέλη απομακρυνόταν καλπάζοντας, η μητέρα και το μονοετές πουλάρι της προσπαθούσαν θαρραλέα να απωθήσουν τους σκύλους. Σύντομα οι σκύλοι έγιναν πιο επιθετικοί, και η φοράδα με το πουλάρι άρχισαν να κουράζονται. Το τέλος φαινόταν προδιαγεγραμμένο. Ο φαν Λάβικ θυμάται την τραγική σκηνή: «Ξαφνικά ένιωσα το έδαφος να τραντάζεται και, κοιτώντας τριγύρω, είδα έκπληκτος να πλησιάζουν γρήγορα δέκα ζέβρες. Λίγες στιγμές αργότερα, αυτή η ομάδα περικύκλωσε τη μητέρα και τα δυο μικρά της και κατόπιν, ενώ στριφογύριζε γύρω τους, άρχισαν όλα τα ζώα να καλπάζουν συσπειρωμένα προς την κατεύθυνση από όπου είχαν έρθει οι δέκα ζέβρες. Οι σκύλοι τις κυνήγησαν για 50 μέτρα περίπου, αλλά δεν μπόρεσαν να διασπάσουν την ομάδα και σύντομα εγκατέλειψαν την προσπάθεια».

Μεγαλώνοντας την Οικογένειά Τους

Η θηλυκή ζέβρα προστατεύει το νεογέννητο πουλάρι της και στην αρχή το κρατάει μακριά από τα  υπόλοιπα μέλη της αγέλης. Στη διάρκεια αυτής της περιόδου απομόνωσης, το βρέφος έχει την ευκαιρία να αναπτύξει στενό δεσμό με τη μητέρα του. Το μικρό πουλάρι απομνημονεύει το μοναδικό σχέδιο των ασπρόμαυρων ραβδώσεων της μητέρας του. Στο εξής, θα αναγνωρίζει τη φωνή, τη μυρωδιά και το ραβδωτό σχέδιο της μητέρας του και δεν θα δέχεται κανένα άλλο θηλυκό.

Τα νεογέννητα πουλάρια δεν έχουν εξαρχής τις χαρακτηριστικές ασπρόμαυρες ραβδώσεις των γονέων τους. Οι ραβδώσεις τους είναι καστανοκόκκινες και θα γίνονται μαύρες καθώς μεγαλώνουν σε ηλικία. Μέσα στα όρια της μεγαλύτερης αγέλης, πουλάρια από διάφορες οικογένειες συγκεντρώνονται για να παίξουν. Συναγωνίζονται και κυνηγιούνται, κλωτσώντας και τρέχοντας ανάμεσα στα μεγάλα ζώα, τα οποία μερικές φορές συμμετέχουν στο παιχνίδι. Τα πουλάρια, καθώς καλπάζουν με τα ψηλόλιγνα πόδια τους, παίζουν κυνηγώντας πουλιά και άλλα μικρά ζώα. Τα μικρά της ζέβρας, με τα μακριά, λεπτά πόδια τους, τα μεγάλα μαύρα μάτια τους και το λαμπερό, απαλό δέρμα τους, είναι όμορφα ζωάκια και χαίρεται κανείς να τα παρατηρεί.

Άγριες και Υπέροχες

Σήμερα μπορεί ακόμη να δει κανείς μεγάλες αγέλες από ζέβρες να τρέχουν άγριες και ελεύθερες στις τεράστιες χρυσαφένιες σαβάνες της Αφρικής. Πρόκειται για συναρπαστικό θέαμα.

Ποιος μπορεί να αρνηθεί ότι η ζέβρα, με τις μοναδικές ασπρόμαυρες ραβδώσεις της, την έντονη αίσθηση οικογενειακής αφοσίωσης, καθώς και το άγριο και ελεύθερο πνεύμα της, είναι ένα μεγαλειώδες και θαυμάσιο πλάσμα; Τα όσα μαθαίνουμε για αυτό το ζώο δίνουν απάντηση στο ερώτημα που τέθηκε πριν από χιλιάδες χρόνια: «Ποιος εξαπέστειλε ελεύθερη τη ζέβρα;» (Ιώβ 39:5) Η απάντηση είναι σαφής. Εκείνος που σχεδίασε όλα τα ζωντανά πλάσματα, ο Ιεχωβά Θεός.

[Πλαίσιο στη σελίδα 14]

Γιατί Έχει η Ζέβρα Ραβδώσεις;

Οι υποστηρικτές της εξέλιξης δυσκολεύονται να εξηγήσουν τις ραβδώσεις της ζέβρας. Μερικοί πιστεύουν ότι μπορεί να αποτελούν μηχανισμό προειδοποίησης. Ωστόσο, είναι προφανές ότι τα λιοντάρια και άλλα μεγάλα αρπακτικά δεν τρομοκρατούνται ούτε στο ελάχιστο από τις ραβδώσεις της ζέβρας.

Άλλοι ισχυρίζονται ότι οι ραβδώσεις αποτελούν μέσο σεξουαλικής έλξης. Ωστόσο, εφόσον όλες οι ζέβρες έχουν παρόμοιες ραβδώσεις οι οποίες δεν παρουσιάζουν ιδιομορφίες στα δύο φύλα, αυτή η εκδοχή δεν φαίνεται πιθανή.

Κάποια άλλη θεωρία είναι ότι το ασπρόμαυρο σχέδιο εξελίχθηκε ως ένα μέσο που απωθεί τη ζέστη του καυτού αφρικανικού ήλιου. Αλλά τότε γιατί τα άλλα ζώα δεν έχουν ραβδώσεις;

Μια επικρατούσα θεωρία είναι ότι οι ραβδώσεις της ζέβρας εξελίχθηκαν για να χρησιμεύσουν ως καμουφλάρισμα. Οι επιστήμονες ανακάλυψαν ότι η θερμότητα που εκπέμπουν οι αφρικανικές πεδιάδες αλλοιώνει και θαμπώνει την εικόνα της ζέβρας, κάνοντάς την δυσδιάκριτη από μακριά. Ωστόσο, ένα τέτοιο καμουφλάρισμα χρήσιμο για μεγάλες αποστάσεις δεν θα είχε και πολλή αξία εφόσον τα λιοντάρια, ο κύριος εχθρός της ζέβρας, επιτίθενται μόνο από κοντά.

Έχει επίσης υποστηριχτεί ότι, όταν τα ζώα τρέχουν πανικόβλητα, η κινούμενη ομάδα των ραβδωτών σωμάτων προξενεί σύγχυση στα λιοντάρια που τα καταδιώκουν, εμποδίζοντάς τα να απομονώσουν συγκεκριμένα ζώα. Ωστόσο, στην πραγματικότητα, έρευνες γύρω από τα άγρια ζώα έχουν δείξει ότι τα λιοντάρια κυνηγούν ζέβρες με την ίδια επιδεξιότητα και επιτυχία με την οποία κυνηγούν και άλλα ζώα.

Κάτι που περιπλέκει ακόμη περισσότερο το ζήτημα είναι το γεγονός ότι οι ραβδώσεις της ζέβρας μπορεί μερικές φορές να αποδειχτούν ακόμη και μειονέκτημα για αυτήν. Τη νύχτα, στις φεγγαρόφωτες πεδιάδες, το σχέδιο των ασπρόμαυρων ραβδώσεων της ζέβρας την κάνει ακόμη πιο ορατή από τα άλλα ζώα που έχουν σταθερό χρώμα. Εφόσον τα λιοντάρια συνήθως κυνηγούν τη νύχτα, αυτό φαίνεται πως θα έθετε τη ζέβρα σε ιδιαίτερα μειονεκτική θέση.

Έτσι λοιπόν, πώς απέκτησε τις ραβδώσεις της η ζέβρα; Το κλειδί για να μάθουμε μπορεί να βρεθεί στην απλή δήλωση: «Το χέρι του Ιεχωβά το έκανε αυτό». (Ιώβ 12:9) Ναι, ο Δημιουργός σχεδίασε τα πλάσματα της γης με ξεχωριστές ιδιότητες και χαρακτηριστικά τα οποία, για λόγους που ίσως δεν κατανοεί πλήρως ο άνθρωπος, τα εξοπλίζουν με θαυμαστό τρόπο για επιβίωση. Το καταπληκτικό σχέδιο των ζωντανών πλασμάτων εξυπηρετεί και έναν άλλον σκοπό. Φέρνει ευτυχία, ευχαρίστηση και απόλαυση στις καρδιές των ανθρώπων. Πράγματι, η ομορφιά της δημιουργίας έχει γεννήσει σε πολλούς σήμερα τα ίδια αισθήματα που είχε ο Δαβίδ πριν από πολλά χρόνια: «Πόσο πολλά είναι τα έργα σου, Ιεχωβά! Τα πάντα με σοφία τα έφτιαξες. Η γη είναι γεμάτη από τα δημιουργήματά σου».​—Ψαλμός 104:24.