Ένα με τον Άνεμο

ΑΠΟ ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΟ ΤΟΥ ΞΥΠΝΑ! ΣΤΟΝ ΚΑΝΑΔΑ

«ΔΩΣΕ ΜΟΥ ΑΜΕΣΩΣ ΛΙΓΟ ΤΑΦΤΑ ΚΑΙ ΣΧΟΙΝΙΑ, ΚΑΙ ΘΑ ΣΟΥ ΔΕΙΞΩ ΚΑΤΙ ΠΟΥ ΘΑ ΚΑΤΑΠΛΗΞΕΙ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ!»—ΖΟΖΕΦ-ΜΙΣΕΛ ΜΟΝΓΚΟΛΦΙΕ, 1782.

ΦΣΣΣ! Μια ισχυρή φλόγα ξεχύνεται προς τα πάνω μέσα σε έναν πολύχρωμο σάκο και τον κάνει να ανεβαίνει απαλά προς τον ουρανό. Η πτήση με ένα όμορφο, υφασμάτινο μπαλόνι που έχει τα χρώματα της ίριδας αναζωογονεί το πνεύμα και χαλαρώνει τον άνθρωπο από τους ξέφρενους ρυθμούς της ζωής. «Σε ηρεμεί και παράλληλα σε συναρπάζει», υποστήριξε ένας παλιός φίλος του αερόστατου θερμού αέρα.

Από την πρώτη επιτυχημένη απογείωση στις αρχές της δεκαετίας του 1780 που έκαναν ο Ζοζέφ-Μισέλ και ο Ζακ-Ετιέν Μονγκολφιέ, η πτήση με αερόστατο έχει γοητεύσει τον άνθρωπο. (Βλέπε πλαίσιο κάτω.) Ωστόσο, μόλις από το 1960 και έπειτα​—με την ανακάλυψη του άκαυστου υφάσματος σε συνδυασμό με ένα ασφαλές και ανέξοδο σύστημα καύσης προπανίου το οποίο χρησιμοποιούνταν για να ανεβάζει και να ρυθμίζει τη θερμοκρασία του αέρα μέσα στο μπαλόνι—​ξεκίνησαν οι πτήσεις με αερόστατο ως άθλημα αναψυχής.

Μια Κοντινή Ματιά

Μια κοντινή ματιά σε ένα όμορφο αερόστατο αποκαλύπτει ότι αποτελείται από ζωηρόχρωμα κομμάτια υφάσματος τα οποία είναι κολλημένα μεταξύ τους και καταλήγουν σε μυτερά άκρα πάνω και κάτω. Όταν γεμίζουν με αέρα, μερικά αερόστατα φτάνουν τα 15 μέτρα σε πλάτος και ξεπερνούν τα 25 μέτρα σε ύψος.

Οι επινοητικοί ανεμοπόροι εκφράζουν το προσωπικό τους γούστο διαμορφώνοντας δικά τους σχέδια και μεγέθη​—από ζώα μέχρι μπουκάλια, ακόμη και κλόουν. Όποια και αν είναι η μορφή, οι κανόνες της πτήσης παραμένουν οι ίδιοι για αυτούς τους αθόρυβους ταξιδιώτες του ουρανού.

Ο χώρος στον οποίο βρίσκονται ο πιλότος και οι επιβάτες είναι μια ελαφριά, γερή, ψάθινη γόνδολα, ή καλάθι, η οποία είναι προσαρμοσμένη στο μπαλόνι με σχοινιά και βρίσκεται ακριβώς κάτω από το άνοιγμα του μπαλονιού. Μερικά τέτοια καλάθια είναι από αλουμίνιο. Κοιτάξτε πάλι ακριβώς πάνω από τη γόνδολα. Θα δείτε τον καυστήρα και το ρυθμιστή καυσίμων στερεωμένα με ασφάλεια σε μια μεταλλική επιφάνεια ακριβώς κάτω από το στόμιο του μπαλονιού. Τα αποθέματα καυσίμων βρίσκονται μέσα στο καλάθι.

 Προετοιμασία για την Ανύψωση

Το αεροπλάνο χρειάζεται έναν μακρύ διάδρομο τροχοδρόμησης για να απογειωθεί. Ωστόσο, αυτό το αερόστατο θερμού αέρα χρειάζεται μόνο έναν ανοιχτό χώρο περίπου στο μέγεθος μικρού χωραφιού. Αυτό που έχει μεγάλη σημασία είναι να μην υπάρχουν εμπόδια ακριβώς πάνω από την τοποθεσία. Ανυπομονείτε να κάνετε μια βόλτα με αυτό το αθόρυβο σκάφος; Πριν ακόμη μπείτε στο καλάθι πρέπει να κάνετε μερικά προκαταρκτικά βήματα.

Πρώτον, το άδειο μπαλόνι απλώνεται στο έδαφος με φορά από το καλάθι​—που τοποθετείται και αυτό με το πλάι προς τα κάτω—​προς την κατεύθυνση του ανέμου. Έπειτα εισάγεται αέρας στο στόμιο του μπαλονιού, με τη χρήση ενός μεγάλου μηχανικού ανεμιστήρα. Στη συνέχεια, διοχετεύεται ζεστός αέρας στο μπαλόνι για να το κάνει να σηκωθεί και να φέρει το καλάθι σε όρθια θέση. Ύστερα, γίνεται ένας τελικός έλεγχος όλου του εξοπλισμού περιλαμβανομένων των συνδέσεων παροχής καυσίμου καθώς επίσης της σχισμής και των σχοινιών που ελέγχουν το ξεφούσκωμα για να διασφαλιστεί ότι αυτά κρέμονται μέσα στο καλάθι. Τώρα ο πιλότος είναι έτοιμος να πάρει τους επιβάτες και να ανυψώσει το αερόστατο. Μερικοί αεροναύτες έχουν μαζί τους εξοπλισμό ραδιοεπικοινωνίας και βρίσκονται συνεχώς σε επαφή με το πλήρωμα εδάφους το οποίο ακολουθεί με ένα όχημα για να περισυλλέξει το αερόστατο και τους επιβάτες όταν προσεδαφιστούν.

Ένα με τον Άνεμο

Οι περισσότεροι αεροναύτες προτιμούν ύψη χαμηλότερα των 120 μέτρων για να μπορούν να κινούνται ήρεμα πάνω από την ύπαιθρο και να παρατηρούν τις δραστηριότητες που λαβαίνουν χώρα κάτω. Σε αυτό  το υψόμετρο μπορεί κανείς να ακούσει ακόμη και τους ανθρώπους στο έδαφος που γελάνε και φωνάζουν. Το θέαμα από το έδαφος είναι γοητευτικό και θυμίζει χνουδωτό σπόρο που τον παρασύρει το απαλό αεράκι. Μερικοί ανεμοπόροι συνηθίζουν να πετούν σε ύψη 600 και πλέον μέτρων. Ωστόσο, δεν συστήνεται να παραμένει κάποιος σε ύψος πάνω από 3.000 μέτρα χωρίς συσκευή οξυγόνου.​—Βλέπε το πλαίσιο «Πτήση σε Μεγάλο Υψόμετρο».

Αφού φτάσετε ψηλά, πώς μπορείτε να κατεβείτε; Με τη βαρύτητα. Και μπορείτε να ελέγξετε την κάθοδό σας τραβώντας το σχοινί της βαλβίδας και απελευθερώνοντας λίγο από το ζεστό αέρα. Το ταξίδι σε οριζόντια πορεία, ωστόσο, γίνεται με άλλον τρόπο. Ο πιλότος εξαρτάται πολύ από τα στοιχεία της φύσης. «Κάθε πτήση είναι διαφορετική, εφόσον οι άνεμοι καθορίζουν την κατεύθυνση και την ταχύτητα», εξηγεί ένας έμπειρος αεροναύτης. Και η διαφορετική ένταση των αέριων ρευμάτων μπορεί να αλλάξει την ταχύτητα και την κατεύθυνση. Δεν είναι παράξενο σε ύψος 100 μέτρων πάνω από την επιφάνεια της γης ο άνεμος να κινείται προς μία κατεύθυνση και σε ύψος 200 μέτρων να κινείται προς την αντίθετη κατεύθυνση.

Εφόσον το αερόστατο ταξιδεύει με την ταχύτητα του ανέμου, νιώθετε σαν να αιωρείστε ακίνητοι ενώ από κάτω η γη κινείται. «Οι αεροναύτες κινούνται σε τέτοιον συγχρονισμό με τον άνεμο [ώστε] ενώ βρίσκονται ψηλά μπορούν να αφήσουν έναν χάρτη και να μη φύγει μακριά», αναφέρει το περιοδικό Σμιθσόνιαν (Smithsonian).

Εξοικείωση με την Πτήση

Η ιδανική στιγμή για την πτήση είναι όταν η ταχύτητα του ανέμου είναι ελάχιστη. Αυτό συμβαίνει συνήθως αμέσως μετά την ανατολή του ήλιου ή μόλις πριν από τη δύση. Προτιμούνται τα πρωινά, εφόσον η ατμόσφαιρα φυσιολογικά είναι ψυχρότερη εκείνη την ώρα και το αερόστατο έχει περισσότερη άνωση. Αν κάποιος πετάει αργά το απόγευμα, κινδυνεύει να βρίσκεται στον αέρα όταν νυχτώσει.

Η εξοικείωση με την πτήση με αερόστατο έρχεται έπειτα από πολλή εξάσκηση. Το κλειδί είναι να βρεθεί μια αέρια μάζα η οποία κινείται προς την επιθυμητή κατεύθυνση και να παραμείνει το αερόστατο μέσα σε αυτήν. Επιδέξιοι ανεμοπόροι ειδικεύονται στην κλιμακωτή ανύψωση, όπως ονομάζεται. Αναρριχώνται σε συγκεκριμένο υψόμετρο  και σταθεροποιούν το σκάφος. Στη συνέχεια, έπειτα από μια μικρή δόση φλόγας, ο ζεστός αέρας ανέρχεται στο πάνω μέρος του μπαλονιού και ανυψώνει το αθόρυβο σκάφος ψηλότερα.

Ο κατάλληλος ρυθμός εκτόξευσης αέρα και η συνεχής προσοχή είναι ουσιώδη ώστε να μη χάνει ο πιλότος τον έλεγχο του αερόστατου. Ακόμη και μια στιγμιαία απώλεια της συγκέντρωσης μπορεί να προκαλέσει απρόσμενη κάθοδο. Ο άγρυπνος πιλότος θυμάται ότι η πηγή θερμότητας γενικά βρίσκεται 15 με 18 μέτρα κάτω από το ψηλότερο σημείο του μπαλονιού, και επομένως θα μπορούσαν να χρειαστούν 15 με 30 δευτερόλεπτα για να ανταποκριθεί το σκάφος στη θερμότητα που προκαλεί μια δόση φλόγας.

Η προσεδάφιση μπορεί να είναι συναρπαστική, ιδιαίτερα αν γίνεται με δυνατό άνεμο και σε περιορισμένο χώρο! Υπό αυτές τις συνθήκες, λέει ένας ειδικός στα αερόστατα, «είναι καλύτερη μια απότομη και ανώμαλη προσεδάφιση στο σωστό σημείο παρά μια ομαλή προσεδάφιση στο κλουβί ενός λιονταριού στο ζωολογικό κήπο». Ωστόσο, η αργή κάθοδος είναι πιο επιθυμητή, όταν υπάρχουν ιδανικές συνθήκες ανέμου.

Οι ψυχαγωγικές πτήσεις με αερόστατα θερμού αέρα στολισμένα με κάθε λογής ζωηρά χρώματα θα εξακολουθήσουν να ακμάζουν καθώς πολλοί συμμετέχουν σε αγώνες, διαγωνισμούς και γιορτές, και άλλοι πετούν απλώς για να απολαύσουν την εμπειρία.

[Πλαίσιο/Εικόνες στη σελίδα 14, 15]

ΟΙ ΠΡΩΤΕΣ ΠΤΗΣΕΙΣ ΜΕ ΑΕΡΟΣΤΑΤΟ

Η ιστορία τιμάει τον Ζοζέφ-Μισέλ και τον Ζακ-Ετιέν Μονγκολφιέ, γιους ενός πλούσιου χαρτοβιομήχανου από το Ανονέ της Γαλλίας, ως εκείνους που κατασκεύασαν το πρώτο αερόστατο θερμού αέρα και πέταξαν με αυτό. Τα πρώτα τους πειράματα στις αρχές της δεκαετίας του 1780 έγιναν με χάρτινα μπαλόνια τα οποία πίστευαν ότι ανέβαιναν ψηλά χάρη στον καπνό του άχυρου και του μαλλιού που έκαιγαν. Σύντομα, κατάλαβαν ότι ο ζεστός αέρας προκαλούσε την άνωση.

Αργότερα, καθώς άρχισαν να φτιάχνουν υφασμάτινα μπαλόνια, παρατήρησαν ότι, ανυψώνοντας ολοένα και μεγαλύτερα μπαλόνια, μπορούσαν να φτάνουν πιο ψηλά και να μεταφέρουν περισσότερο ωφέλιμο φορτίο. Τον Ιούνιο του 1783, από τη δημόσια πλατεία του Ανονέ, άφησαν ελεύθερο το μεγαλύτερο αερόστατο που είχαν κατασκευάσει μέχρι τότε. Πέταξε επί δέκα λεπτά περίπου πριν κατεβεί στη γη.

Έπειτα από αυτό το κατόρθωμα, συμπέραναν ότι έφτασε ο καιρός να πετάξει ένα αερόστατο το οποίο θα μετέφερε ανθρώπους. Πρώτα, όμως, το Σεπτέμβριο του 1783, χιλιάδες θεατές συγκεντρώθηκαν στις Βερσαλίες για να παρακολουθήσουν την αποδέσμευση ενός αερόστατου με επιβάτες έναν κόκορα, μια πάπια και ένα πρόβατο. Και τα τρία ζώα επέζησαν από την οχτάλεπτη πτήση χωρίς άσχημα αποτελέσματα. Σύντομα έπειτα από αυτό, στις 21 Νοεμβρίου 1783, επιχειρήθηκε η πρώτη επανδρωμένη πτήση. Ο Λουδοβίκος ΙΣΤ΄ πείστηκε να επιτρέψει σε δύο ευγενείς να έχουν αυτή την τιμή. Απογειώθηκαν από τον πύργο της Μιετ και πέταξαν πάνω από το Παρίσι καλύπτοντας απόσταση οχτώ περίπου χιλιομέτρων. Έπειτα από σχεδόν 25 λεπτά έκαναν αναγκαστική προσγείωση όταν το αερόστατο έπιασε φωτιά.

Περίπου την ίδια εποχή, η Ακαδημία Επιστημών του Παρισιού έδειξε ενδιαφέρον για αυτή την εφεύρεση. Ο καθηγητής Ζακ Σαρλ, ένας από τους γνωστότερους φυσικούς της εποχής, συνεργάστηκε με δύο επιδέξιους μηχανικούς, τον Σαρλ και τον Μ. Ν. Ρομπέρ, και κατασκεύασαν το πρώτο αερόστατο με υδρογόνο, το οποίο δοκίμασαν στις 27 Αυγούστου 1783. Πέταξε επί 45 λεπτά καλύπτοντας περίπου 24 χιλιόμετρα και έγινε γνωστό με το όνομα Σαρλιέρ. Αυτός ο τύπος αερόστατου εξακολουθεί να χρησιμοποιείται μέχρι σήμερα σχεδόν στην αρχική του μορφή.

[Πλαίσιο στη σελίδα 17]

ΠΤΗΣΗ ΣΕ ΜΕΓΑΛΟ ΥΨΟΜΕΤΡΟ

Ένας Άγγλος ονόματι Χένρι Κόξγουελ έγινε γνωστός ως ο πρώτος πιλότος που πέταξε σε μεγάλο υψόμετρο. Το Σεπτέμβριο του 1862 ο Τζέιμς Γκλάισερ, της Βρετανικής Μετεωρολογικής Υπηρεσίας, του ζήτησε να τον ανυψώσει για να κάνει επιστημονικές παρατηρήσεις σε μεγάλο ύψος. Έφτασαν σε ύψος περίπου εννέα χιλιομέτρων, χωρίς να έχουν μαζί τους αναπνευστική συσκευή οξυγόνου!

Όταν ξεπέρασαν τα 8.000 μέτρα και ανέπνεαν με δυσκολία μέσα στον κρύο, αραιό αέρα, ο Κόξγουελ άρχισε να προετοιμάζεται για την κάθοδο. Ωστόσο, εξαιτίας της συνεχούς περιστροφής του αερόστατου, το σχοινί ελέγχου της βαλβίδας ξεφουσκώματος είχε μπερδευτεί και ο Κόξγουελ έπρεπε να αναρριχηθεί μέσα στον εξαρτισμό για να απελευθερώσει το μπερδεμένο σχοινί. Ο Γκλάισερ είχε ήδη χάσει τις αισθήσεις του, και ο Κόξγουελ έπρεπε να τραβήξει το σχοινί με τα δόντια του, εφόσον τα χέρια του είχαν παραλύσει από το κρύο. Τελικά, άρχισαν να κατεβαίνουν.

Κατόπιν και οι δύο άντρες συνήλθαν αρκετά ώστε να επιβραδύνουν την κάθοδο του αερόστατου. Είχαν φτάσει σχεδόν τα 10.000 μέτρα, ένα ρεκόρ που παρέμενε για πάνω από έναν αιώνα. Η πτήση τους με αερόστατο που είχε ανοιχτό καλάθι συγκαταλέγεται στα μεγαλύτερα αεροναυτικά επιτεύγματα, καθώς έγινε χωρίς συσκευή οξυγόνου, με λιγοστά προστατευτικά ρούχα, και ουσιαστικά χωρίς γνώση για την ανώτερη ατμόσφαιρα.

[Εικόνα στη σελίδα 15]

Εσωτερικό ενός μπαλονιού κατά το φούσκωμα

[Εικόνα στη σελίδα 15]

Διοχετεύεται ζεστός αέρας στο μπαλόνι για την ανύψωση και την πτήση

[Εικόνα στη σελίδα 16]

Ασυνήθιστα σχήματα αερόστατων