Καλλιέργεια με Βιολογικά Μέσα

ΠΑΡΤΕ μια χούφτα χώμα από το περιβόλι σας. Μήπως είναι τόσο εμποτισμένο με ζιζανιοκτόνα, εντομοκτόνα, τρωκτικοκτόνα και μυκητοκτόνα ώστε φαίνεται σχεδόν άγονο; Ή μήπως βρίθει από γεωσκώληκες, έντομα και διάφορους μικροοργανισμούς; Αν το χώμα σας σφύζει από ζωή, το πιθανότερο είναι ότι, είτε το ξέρετε είτε όχι, εφαρμόζετε τις αρχές της βιοκαλλιέργειας.

Η βιοκαλλιέργεια περιλαμβάνει συνήθως μεθόδους βελτίωσης της ποιότητας του εδάφους ενός κήπου με τη χρήση φυσικών οργανικών ουσιών. Ένας από τους στόχους της είναι να αναπτύξει κάποιο οικοσύστημα στο οποίο τα φυτά θα είναι αρκετά ισχυρά ώστε να αντιστέκονται στα βλαβερά έντομα και στις ασθένειες. Σε χώρες όπου οι συνθετικές χημικές ουσίες χρησιμοποιούνται ευρέως στις καλλιέργειες, το ενδιαφέρον για τις βιοκαλλιέργειες αυξάνεται. Γιατί; Για διάφορους λόγους.

 Κατ’ αρχάς, τα υπολείμματα παρασιτοκτόνων πάνω σε φρούτα και λαχανικά έχουν προκαλέσει κατά καιρούς σοβαρούς κινδύνους για την υγεία. Λόγου χάρη, το βιβλίο Προσοχή στα Παρασιτοκτόνα (Pesticide Alert) ανέφερε ότι «το καλοκαίρι του 1985, περίπου 1.000 άνθρωποι σε διάφορες Δυτικές πολιτείες [των Ηνωμένων Πολιτειών] και στον Καναδά δηλητηριάστηκαν από υπολείμματα του παρασιτοκτόνου Τέμικ στα καρπούζια».

Επιπρόσθετα, πολλοί άνθρωποι πιστεύουν ότι η βιοκαλλιέργεια αποτελεί μέσο προστασίας του περιβάλλοντος. Μερικά βλαβερά έντομα απέκτησαν ανοσία στην επανειλημμένη χρήση χημικών παρασιτοκτόνων, γι’ αυτό και οι επιστήμονες παρήγαγαν ακόμη πιο επικίνδυνα δηλητήρια. Αυτές οι δραστικές χημικές ουσίες εισχώρησαν στη συνέχεια στα υπόγεια νερά και μόλυναν τα πολύτιμα αποθέματα του νερού μας.

Ένα άλλο πλεονέκτημα της βιοκαλλιέργειας είναι ότι εναποτίθενται λιγότερα σκουπίδια στις χωματερές μας. Πώς γίνεται αυτό; Τα αποφάγια και τα απορρίμματα του κήπου αποτελούν σημαντικό μέρος των σκουπιδιών μας. Αντί να πετιούνται, αυτά τα οργανικά στοιχεία μπορούν να συγκεντρώνονται και να αφήνονται για να αποσυντεθούν, παράγοντας ένα πλούσιο μείγμα, το «κομπόστ». Η εικόνα ενός τέτοιου μείγματος ίσως να μην είναι τόσο ευχάριστη, αλλά για το φυτό είναι γευστική απόλαυση!

Τέλος, κάποιοι πιστεύουν ότι η βιοκαλλιέργεια είναι ένας τρόπος για να γυμναστούν, να απολαύσουν τον ήλιο, να ασχοληθούν με τη γη και να παρακολουθήσουν μικρούς σπόρους να αναπτύσσονται σε υγιή φυτά. Σας φαίνεται ελκυστική η βιοκαλλιέργεια; Ας αρχίσουμε λοιπόν! Πρώτα θα ρίξουμε μια ματιά στο χώμα που υπάρχει στον κήπο σας.

Πώς Αναπτύσσεται ο Κήπος Σας;

Πολλοί κήποι έχουν είτε αργιλώδες είτε αμμώδες έδαφος. Το αμμώδες έδαφος αποτελείται από μεγάλους κόκκους οι οποίοι αφήνουν το νερό και τα θρεπτικά συστατικά να αποστραγγίζονται τόσο γρήγορα ώστε να μην ωφελούν το σύστημα των ριζών. Από την άλλη πλευρά, το αργιλώδες έδαφος αποτελείται από πολύ μικρά τεμαχίδια τόσο στενά συνδεδεμένα μεταξύ τους ώστε είτε το νερό δεν μπορεί να διαπεράσει τη σκληρή επιφάνεια και γι’ αυτό κυλάει και φεύγει, είτε, αν περάσει, απλώς παγιδεύεται πνίγοντας έτσι τις ρίζες των φυτών.

Οι ρίζες των φυτών ευδοκιμούν σε έδαφος με ισορροπία κόκκων οι οποίοι συγκρατούν την υγρασία που χρειάζεται για να μην ξεραθούν οι ρίζες ενώ αφήνουν το επιπλέον νερό να φύγει. Οι καλλιεργητές αποκαλούν αυτό το έδαφος μεικτό. Σε αυτό, ο αέρας κυκλοφορεί ελεύθερα, αφήνοντας τους μικροοργανισμούς να επιτελέσουν την εργασία τους, δηλαδή να προσθέσουν θρεπτικά συστατικά στο έδαφος.

Μεγάλες ποσότητες οργανικού υλικού​—«κομπόστ»—​πρέπει να προστίθενται και στο αργιλώδες και στο αμμώδες έδαφος για να επιτευχθεί ισορροπία. Όταν αναμειγνύεται με το υπόλοιπο χώμα, το «κομπόστ» βελτιώνει το έδαφος. Εφόσον κρατάει την υγρασία σαν σφουγγάρι, χρειάζεται λιγότερο πότισμα. Το «κομπόστ» περιέχει εκατομμύρια χρήσιμα βακτήρια τα οποία θα συνεχίζουν να διασπούν  τα αποσυντεθειμένα υλικά, μετατρέποντάς τα σε απαραίτητα θρεπτικά συστατικά για την υγιή ανάπτυξη των φυτών. Το «κομπόστ» εξισορροπεί επίσης τη σύσταση του εδάφους ώστε να μην είναι ούτε πολύ όξινη ούτε πολύ αλκαλική.

Η καλλιέργεια φυτών με βαθιές ρίζες, όπως το τριφύλλι και το αλφάλφα, συντελεί στη διάσπαση των σκληρών εδαφών και αυξάνει την οργανική ύλη. Ένα στρώμα από κομμένο γκαζόν ή πριονίδι που τοποθετείται στην επιφάνεια του εδάφους χρησιμεύει επίσης στην αλλαγή της σύνθεσής του.

 Ο εκπληκτικός γεωσκώληκας συμβάλλει σε μεγάλο βαθμό στη βελτίωση του εδάφους του κήπου σας. Καθώς σκάβει βαθιά μέσα στο χώμα​—μέχρι και 4 μέτρα—​ο γεωσκώληκας αερίζει το έδαφος, φέρνει διάφορα μεταλλικά στοιχεία προς την επιφάνεια και βοηθάει στην καλύτερη αποστράγγιση του νερού. Σε αυτή τη διαδικασία, αφήνει επίσης πίσω περιττώματα τα οποία, σύμφωνα με το βιβλίο Βιοκαλλιέργεια Κηπευτικών Βήμα Προς Βήμα (Step by Step Organic Vegetable Gardening), είναι «πέντε φορές πλουσιότερα σε άζωτο, φωσφόρο και κάλιο από το γύρω χώμα».

Φρύνοι, Πουλιά και Έντομα​—Οι Φίλοι του Κήπου Σας

“Αλλά τι γίνεται με τα βλαβερά έντομα του κήπου;” μπορεί να ρωτήσετε. “Πώς μπορώ να απαλλαχτώ από αυτά χωρίς να χρησιμοποιήσω παρασιτοκτόνα;” Μην ξεχνάτε ότι τα παρασιτοκτόνα δεν σκοτώνουν μόνο τα ανεπιθύμητα βλαβερά έντομα. Εξοντώνουν επίσης και ωφέλιμους οργανισμούς όπως τους γεωσκώληκες και τους μύκητες. Να θυμάστε επίσης ότι οι φρύνοι είναι φίλοι του κήπου σας. Ένας φρύνος μπορεί να φάει πάνω από 10.000 βλαβερά έντομα μέσα σε τρεις μήνες. Οι φρύνοι δεν είναι ιδιότροποι στο φαγητό. Το διαιτολόγιό τους περιλαμβάνει εχθρούς των φυτών όπως γρύλους, έντομα ανάσα, κάμπιες διαφόρων ειδών και γυμνοσάλιαγκες.

Τα πουλιά επίσης συμβάλλουν αποτελεσματικά στον έλεγχο των εντόμων που προξενούν ζημιές στις καλλιέργειες. Παρατηρήθηκε ότι κάποιος τρυποφράχτης τάισε «το μικρό του 500 αράχνες και κάμπιες μέσα σε ένα καλοκαιρινό απόγευμα», σύμφωνα με το βιβλίο Καλλιέργεια Χωρίς Δηλητήρια (Gardening Without Poisons). Αν θέλετε να προσκαλέσετε μερικούς τρυποφράχτες ή άλλα εντομοφάγα πουλιά στον κήπο σας, κρεμάστε σε κάποιο ευδιάκριτο σημείο τροφή για πουλιά ή υλικά για τις φωλιές τους. Σε λίγο, είναι πολύ πιθανό να διαπιστώσετε ότι η «πρόσκλησή» σας έγινε δεκτή! Και τα έντομα; Πολλά έντομα που δεν καταστρέφουν τους κήπους τρώνε εκείνα που τους καταστρέφουν. Αν αγοράσετε πασχαλίτσες και τις αφήσετε στον κήπο σας, εκείνες θα ψάξουν αμέσως για την αγαπημένη τους τροφή, τις μελίγκρες. Μπορείτε επίσης να αγοράσετε αβγά του εντόμου μάντις και να τα τοποθετήσετε στον κήπο σας. Όταν εκκολαφθούν τα αβγά, οι μάντιδες θα καταβροχθίσουν σχεδόν κάθε έντομο που θα τολμήσει να περάσει από μπροστά τους.

Φυτά και Έλεγχος των Βλαβερών Εντόμων

Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε συγκεκριμένα φυτά για να ελέγξετε τον αριθμό των εντόμων του κήπου σας. Δίπλα στα φυτά που χρειάζονται προστασία τοποθετήστε φυτά στα οποία αποφεύγουν να πλησιάσουν τα βλαβερά έντομα του κήπου. Λόγου χάρη, οι νηματώδεις, οι οποίοι επιτίθενται στις ρίζες πολλών φυτών και τα εξασθενούν, κρατάνε αποστάσεις από τους κατιφέδες. Και οι κάμπιες του λάχανου απωθούνται από το δενδρολίβανο, το φασκόμηλο ή το θυμάρι, όταν αυτά τα φυτά βρίσκονται κοντά στα λάχανα. Ωστόσο είναι κατάλληλη η εξής προειδοποίηση: Μερικά φυτά προσελκύουν τα βλαβερά έντομα του κήπου.

Η εναλλαγή των καλλιεργειών είναι μια πρακτική μέθοδος για τον έλεγχο των βλαβερών εντόμων και των ασθενειών. Αντί να καλλιεργείτε τα ίδια φυτά στο ίδιο σημείο κάθε χρόνο, ίσως θελήσετε να τα εναλλάσσετε στον κήπο σας. Με αυτόν τον τρόπο θα σπάσετε τον κύκλο των ασθενειών και των επιδρομών από έντομα.

Η βιοκαλλιέργεια μπορεί να είναι πρόκληση καθώς απαιτεί χρόνο και υπομονή. Για να φτάσει το έδαφός σας σε μια υγιή κατάσταση με βιολογικά μέσα μπορεί να χρειαστούν πολλοί μήνες. Μπορεί να αντιμετωπίσετε αποτυχίες, και όταν συμβεί κάτι τέτοιο ίσως μπείτε στον πειρασμό να ψεκάσετε αμέσως με κάποια χημική ουσία. Ωστόσο, πριν το κάνετε αυτό, σταθείτε και σκεφτείτε τα μακροπρόθεσμα οφέλη που θα έχετε αν αποφύγετε τα χημικά δηλητήρια. Αν είστε υπομονετικοί, όμως, σε λίγο καιρό ίσως να έχετε έναν κήπο που θα παράγει νόστιμα λαχανικά βιολογικής καλλιέργειας λιγότερο ευπρόσβλητα σε βλαβερά έντομα και ασθένειες από ό,τι άλλα. Όχι, ο κήπος σας δεν θα είναι τέλειος, αλλά ίσως ανακαλύψετε ότι το αποτέλεσμα σας χαροποιεί. Αν, λοιπόν, σας αρέσει η κηπουρική, γιατί να μην προσπαθήσετε να καλλιεργήσετε το δικό σας βιολογικό κήπο;

[Εικόνα στη σελίδα 17]

Αργιλώδες έδαφος

[Εικόνα στη σελίδα 17]

Αμμώδες έδαφος

[Εικόνα στη σελίδα 17]

Μεικτό έδαφος

[Εικόνες στη σελίδα 18]

Οι Φίλοι του Κήπου Σας

Ένας φρύνος μπορεί να φάει πάνω από 10.000 επιβλαβή έντομα μέσα σε τρεις μήνες

Παρατηρήθηκε ότι κάποιος τρυποφράχτης τάισε «το μικρό του 500 αράχνες και κάμπιες μέσα σε ένα καλοκαιρινό απόγευμα»

Ο γεωσκώληκας αερίζει το έδαφος και φέρνει διάφορα μεταλλικά στοιχεία προς την επιφάνεια

Η αγαπημένη τροφή της πασχαλίτσας είναι η μελίγκρα, ένα καταστροφικό έντομο

[Εικόνα στη σελίδα 18]

Όταν αναμειγνύεται με το υπόλοιπο χώμα, το «κομπόστ» βελτιώνει το έδαφος