Παρακολούθηση του Ζωικού Κόσμου

ΦΑΝΤΑΣΤΕΙΤΕ ότι στην πλάτη σας είναι προσαρμοσμένος ένας μικροσκοπικός ραδιοπομπός μέσω του οποίου μπορεί να καταγράφεται και να αναλύεται κάθε σας κίνηση. Κάπως έτσι είναι η ζωή ενός περιπλανώμενου άλμπατρος που ονομάστηκε «κυρία Γκίμπσον». Ο μικρός ραδιοπομπός της επιτρέπει στους ερευνητές να την κατασκοπεύουν με δορυφόρους που συλλέγουν τα σήματά της​—καθώς και τα σήματα άλλων πουλιών με παρόμοιο εξοπλισμό—​και τα αναμεταδίδουν στη γη. Τα δεδομένα που προκύπτουν σχετικά με αυτά τα υπέροχα πουλιά έχουν οδηγήσει σε μερικές εκπληκτικές αποκαλύψεις οι οποίες, πιστεύεται ότι, θα συμβάλουν στη διαφύλαξή τους.

Σύμφωνα με μια έκθεση του Πανεπιστημίου Λα Τρόουμπ στη Βικτόρια της Αυστραλίας, ερευνητές ανακάλυψαν ότι τα περιπλανώμενα άλμπατρος διανύουν πετώντας κατά μέσο όρο 300 χιλιόμετρα την ημέρα, ενώ κάποιες φορές υπερβαίνουν τα 1.000 χιλιόμετρα. Με το άνοιγμα των φτερών τους να ξεπερνάει τα 3,4 μέτρα​—το μεγαλύτερο άνοιγμα φτερών από κάθε άλλο πτηνό—​αυτοί οι θεαματικοί ανεμοπόροι πετάνε πάνω από τις θάλασσες σχηματίζοντας διαδοχικά τόξα και καλύπτοντας αποστάσεις μεγαλύτερες των 30.000 χιλιομέτρων μέσα σε μερικούς μήνες. Παρόμοιες μελέτες στις Ηνωμένες Πολιτείες αποκαλύπτουν ότι ένα άλμπατρος Diomedea immutabilis έκανε τέσσερα ταξίδια από τη Νήσο Τερν, βορειοδυτικά της Χονολουλού, προς τις Αλεούτες Νήσους​—ταξίδι 6.000 χιλιομέτρων μετ’ επιστροφής—​προκειμένου να φέρει τροφή στο μοναδικό νεοσσό του.

Αυτές οι υψηλής τεχνολογίας μελέτες ίσως επίσης έχουν αποκαλύψει γιατί τα θηλυκά περιπλανώμενα άλμπατρος μειώνονται με γρηγορότερο ρυθμό από ό,τι τα αρσενικά. Οι διαδρομές που ακολουθούσαν έδειξαν ότι τα αρσενικά κατά την αναπαραγωγική περίοδο έτειναν να ψαρεύουν πλησιέστερα στην Ανταρκτική, ενώ τα θηλυκά την ίδια περίοδο συνήθως αναζητούσαν την τροφή τους βορειότερα, σε περιοχές όπου σύχναζαν αλιευτικές βάρκες οι οποίες έριχναν παραγάδια. Τα πουλιά εφορμούσαν για να φάνε το δόλωμα που είχε απλωθεί πίσω από αυτές τις βάρκες, αγκιστρώνονταν και πνίγονταν. Σε μερικούς πληθυσμούς την περίοδο της αναπαραγωγής, τα αρσενικά είναι διπλάσια από τα θηλυκά. Αυτό έχει επηρεάσει και άλλα είδη άλμπατρος. Μάλιστα στα μέσα της δεκαετίας του 1990, πνίγονταν περίπου 50.000 πουλιά το χρόνο από τα παραγάδια στις θάλασσες ανοιχτά της Αυστραλίας και της Νέας Ζηλανδίας, γεγονός που απείλησε με εξαφάνιση τα διάφορα είδη. Στην πραγματικότητα, το περιπλανώμενο άλμπατρος έχει ανακηρυχτεί είδος υπό εξαφάνιση στην Αυστραλία. Αυτές οι διαπιστώσεις οδήγησαν σε αλλαγές όσον αφορά τις μεθόδους αλιείας με αποτέλεσμα να ελαττωθούν οι θάνατοι των περιπλανώμενων άλμπατρος. Ωστόσο, το είδος μειώνεται συνεχώς σε αρκετές μεγάλες αναπαραγωγικές εστίες.

Δακτυλίωση Πουλιών

Μολονότι οι μικροσκοπικές ηλεκτρονικές συσκευές βοηθάνε τους ερευνητές να παρακολουθούν ορισμένα είδη πουλιών, εδώ και πολλά χρόνια χρησιμοποιούνται φτηνότερες και απλούστερες μέθοδοι. Μία από αυτές είναι η δακτυλίωση των πουλιών, η οποία περιλαμβάνει την προσεκτική εφαρμογή ενός μικρού μεταλλικού ή πλαστικού δακτυλίου στο πόδι του πουλιού, σαν ένα βραχιόλι για το πόδι.

Ως επίσημη μέθοδος έρευνας, λέει το περιοδικό Σμιθσόνιαν (Smithsonian), η δακτυλίωση πουλιών ξεκίνησε το 1899 όταν ο Δανός δάσκαλος Χανς Κρίστιαν Μόρτενσεν «κατασκεύασε ο ίδιος μεταλλικούς δακτυλίους, χάραξε πάνω τους το όνομά του και τη διεύθυνσή του και τους τοποθέτησε σε 165 νεαρά ψαρόνια». Σήμερα, η δακτυλίωση πουλιών εφαρμόζεται  διεθνώς και παρέχει πολύτιμα στοιχεία όσον αφορά την κατανομή και τις μεταναστευτικές συνήθειες των πουλιών, τη συμπεριφορά τους, την κοινωνική δομή τους, τα μεγέθη των πληθυσμών τους και τα ποσοστά επιβίωσης και αναπαραγωγής τους. Όπου επιτρέπεται το κυνήγι, η δακτυλίωση δίνει τη δυνατότητα στις κυβερνήσεις να θεσπίζουν διατάξεις με σκοπό τη χάραξη μακροπρόθεσμης πολιτικής σε σχέση με τα πουλιά-θηράματα. Η δακτυλίωση αποκαλύπτει επίσης πώς επηρεάζονται τα πουλιά από ασθένειες και χημικές τοξίνες. Μάλιστα, μερικά πουλιά μπορεί να είναι φορείς ανθρώπινων ασθενειών, όπως η εγκεφαλίτιδα και η νόσος Λάιμ, και συνεπώς τα δεδομένα για τη βιολογία και τις συνήθειες των πουλιών μπορούν επίσης να φανούν χρήσιμα για την προστασία της υγείας μας.

Είναι η Δακτυλίωση Βάναυση;

Υπάρχει αυστηρή νομοθεσία για τη δακτυλίωση των πουλιών στις χώρες όπου εφαρμόζεται. Συνήθως αυτοί που κάνουν τη δακτυλίωση πρέπει να έχουν άδεια. Στην Αυστραλία, λέει η Υπηρεσία Διατήρησης του Αυστραλιανού Φυσικού Περιβάλλοντος, «όσοι κάνουν δακτυλίωση πουλιών εκπαιδεύονται προσεκτικά για το πώς να πιάνουν, να μεταχειρίζονται και να δακτυλιώνουν τα πουλιά χωρίς να τα τραυματίζουν. Κανονικά η εκπαίδευση διαρκεί δύο χρόνια και απαιτεί πολλή εξάσκηση». Παρόμοιοι κανονισμοί ισχύουν στην Ευρώπη καθώς και στον Καναδά, στις Ηνωμένες Πολιτείες και σε άλλες χώρες.

Οι δακτύλιοι για τα πουλιά ποικίλλουν σε σχήμα, μέγεθος, χρώμα και υλικό. Οι περισσότεροι δακτύλιοι συνήθως φτιάχνονται από ελαφριά υλικά, όπως το αλουμίνιο ή το πλαστικό, αλλά για τα μακρόβια πουλιά ή για εκείνα που ζουν σε περιβάλλον με αλμυρό νερό, χρησιμοποιείται ανοξείδωτος χάλυβας ή άλλα αδιάβρωτα υλικά. Με τους δακτυλίους που έχουν κωδικούς χρωματισμούς τα πουλιά μπορούν να προσδιοριστούν από απόσταση. Μολονότι αυτό σημαίνει ότι πρέπει να εφαρμοστούν αρκετοί δακτύλιοι, τα πουλιά αποφεύγουν την ένταση που θα συνεπαγόταν η εκ νέου σύλληψή τους για αναγνώριση.

Όποια μορφή δακτυλίωσης ή μαρκαρίσματος και αν χρησιμοποιείται, οι ερευνητές είναι προσεκτικοί ώστε να μην εξαγριώνουν τα πουλιά ή να μην επηρεάζουν με οποιονδήποτε τρόπο τη συμπεριφορά, τη φυσιολογία, τη διάρκεια ζωής, την κοινωνική ζωή, τους βιότοπους ή τις προοπτικές επιβίωσής τους. Για παράδειγμα, ένα σημάδι με έντονα χρώματα, όπως μια ετικέτα στο φτερό, θα μπορούσε να κάνει το πουλί πιο ευδιάκριτο στα αρπακτικά ή να επηρεάσει το ζευγάρωμά του. Μερικά είδη αφοδεύουν πάνω στα πόδια τους, και συνεπώς η δακτυλίωση αυτών των πουλιών θα μπορούσε να προκαλέσει μόλυνση. Σε ψυχρά μέρη, μπορεί να συσσωρευτεί πάγος πάνω στους δακτυλίους και αυτό ίσως είναι επικίνδυνο, ιδιαίτερα για τα υδρόβια πουλιά. Αυτά είναι λίγα μόνο από τα όσα περιλαμβάνονται στο μαρκάρισμα των πουλιών. Ακόμη και αυτά, όμως, αποκαλύπτουν το εύρος της επιστημονικής γνώσης για τη βιολογία και τη συμπεριφορά των πουλιών​—γνώση που απαιτείται για να είναι το πρόγραμμα αποτελεσματικό και, παράλληλα, να σέβεται τα ζώα.

Τι να Κάνετε αν Βρείτε Δακτυλιωμένο ή Μαρκαρισμένο Ζώο;

Μερικές φορές στους δακτυλίους ή στις ετικέτες μπορεί να είναι χαραγμένος ένας τηλεφωνικός αριθμός ή κάποια διεύθυνση, τα οποία σας δίνουν τη δυνατότητα να επικοινωνήσετε με τον ιδιοκτήτη ή με την υπηρεσία που έκανε τη δακτυλίωση. a Μπορείτε λοιπόν, να ενημερώσετε τον ιδιοκτήτη για το πού και πότε βρέθηκε η ετικέτα και πιθανόν να του δώσετε επιπρόσθετες πληροφορίες. Στην περίπτωση ενός ψαριού, λόγου χάρη, ο βιολόγος μπορεί έπειτα να προσδιορίσει πόσο μακριά και πόσο γρήγορα ταξίδεψε από τη στιγμή που μαρκαρίστηκε και απελευθερώθηκε.

Χάρη στην εργασία των ερευνητών σε όλο τον κόσμο και στις προσπάθειες ευσυνείδητων ανθρώπων οι οποίοι αναφέρουν τις ετικέτες και τους δακτυλίους που βρίσκουν, συγκεντρώνονται εκπληκτικές λεπτομέρειες σχετικά με την άγρια ζωή. Αναλογιστείτε το παράδειγμα της χοντροσκαλίδρας, ενός πουλιού βάρους 100 ως 200 γραμμαρίων της οικογένειας στην οποία ανήκουν τα μπεκατσόνια. Οι επιστήμονες τώρα γνωρίζουν ότι μερικές χοντροσκαλίδρες μεταναστεύουν από το μακρινό βορρά του Καναδά στο άκρο της Νότιας Αμερικής και επιστρέφουν κάθε χρόνο καλύπτοντας απόσταση περίπου 30.000 χιλιομέτρων!

Ο δακτύλιος μιας γέρικης αλλά υγιούς χοντροσκαλίδρας αποκάλυψε ότι μπορεί και να το έκανε αυτό επί 15 χρόνια. Ναι, αυτό το μικρό πουλί ίσως να έχει καλύψει πετώντας μέχρι και 400.000 χιλιόμετρα​—απόσταση μεγαλύτερη από τη μέση απόσταση γης-σελήνης! Έχοντας αυτό το αξιόλογο, πράγματι, πουλάκι στην παλάμη του χεριού του, ο Σκοτ Βίντενσαουλ, συγγραφέας θεμάτων σχετικών με τη φύση, είπε: «Το μόνο που μπορώ να κάνω είναι να κουνήσω το κεφάλι μου με δέος καθώς και με σεβασμό για τους ταξιδιώτες που εκμηδενίζουν τις αποστάσεις αυτού του μεγάλου κόσμου». Πράγματι, όσο περισσότερα μαθαίνουμε για τα πολλά πλάσματα της γης, τόσο περισσότερο μας καταλαμβάνει δέος και σεβασμός για «τον Δημιουργό του ουρανού και της γης . . . και όλων όσων υπάρχουν σε αυτά», τον Ιεχωβά Θεό.​—Ψαλμός 146:5, 6.

[Υποσημείωση]

 [Πλαίσιο/Εικόνες στη σελίδα 15]

ΜΟΡΦΕΣ ΜΑΡΚΑΡΙΣΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ

Εκτός από τα πουλιά, μαρκάρονται και πολλά άλλα πλάσματα για να μελετηθούν. Οι μέθοδοι μαρκαρίσματος που χρησιμοποιούνται εξαρτώνται από το σκοπό των επιστημόνων καθώς και από τα σωματικά χαρακτηριστικά και τις συνήθειες των ζώων που περιλαμβάνονται. Εκτός από τους δακτυλίους για τα πόδια, οι ερευνητές χρησιμοποιούν σημαιάκια, ταινίες, ετικέτες, χρώματα, τατουάζ, χρωστικές ουσίες, στάμπες, κολάρα, συσκευές ραδιοεντοπισμού, μικροκομπιούτερ και βέλη από ανοξείδωτο χάλυβα (με προσαρμοσμένες ετικέτες που έχουν κωδικούς), καθώς και τομές στα δάχτυλα του ποδιού, στα αφτιά και στην ουρά, και διάφορες άλλες μεθόδους και συσκευές. Μερικές από αυτές είναι αρκετά φτηνές. Άλλες κοστίζουν περισσότερο, όπως η μικροσκοπική ηλεκτρονική συσκευή αξίας 15.000 δολαρίων (περ. 16.500 ευρώ), με κάμερα εγγραφής, η οποία χρησιμοποιείται για τη μελέτη των συνηθειών κατάδυσης της φώκιας.

Μια ηλεκτρονική συσκευή που ονομάζεται παθητικός ολοκληρωμένος αναμεταδότης μπορεί να τοποθετηθεί κάτω από το δέρμα ή μέσα στο σώμα ενός αναισθητοποιημένου ζώου και αργότερα να διαβαστούν οι ενδείξεις του με ένα εξωτερικό ειδικό όργανο. Για να μελετήσουν τον κόκκινο τόνο, οι επιστήμονες τοποθέτησαν μέσα του ένα μικροσκοπικό κομπιούτερ που ονομάζεται αρχειακή ή έξυπνη ετικέτα. Για διάστημα μέχρι και εννέα ετών, αυτά τα μικροτσίπ συλλέγουν και αποθηκεύουν δεδομένα για τη θερμοκρασία, το βάθος, την ένταση του φωτός και το χρόνο. Όταν επιστρέφεται η ετικέτα, παρέχει πλούτο δεδομένων, περιλαμβανομένων των ταξιδιών που έκανε ο φορέας της, τα οποία μπορούν να υπολογιστούν συγκρίνοντας τις καθημερινές ενδείξεις του φωτός με τα δεδομένα του χρόνου.

Τα φίδια μαρκάρονται με τομές σε ορισμένα λέπια, οι χελώνες με εγκοπές στο καβούκι, οι σαύρες με τομές στα δάχτυλα των ποδιών και οι αλιγάτορες και οι κροκόδειλοι είτε με τομές στα δάχτυλα είτε με την αφαίρεση κεράτινων φολίδων από την ουρά τους. Μερικά είδη παρουσιάζουν σημαντική φυσική ποικιλομορφία στην εμφάνισή τους και έτσι τα μεμονωμένα ζώα μπορούν να προσδιορίζονται απλώς από φωτογραφίες.

[Εικόνες]

Μαρκάρισμα μαύρης αρκούδας με ετικέτες στα αφτιά· ψάρι Dascyllus albisella με ετικέτα σε σχήμα μακαρονιού· αμερικανικοί αλιγάτορες με ετικέτες στην ουρά

Μεταναστευτικό γεράκι με δορυφορικό πομπό

Ιριδίζουσα πέστροφα στην οποία έχει τοποθετηθεί εσωτερικά συσκευή τηλεμετρίας

[Ευχαριστίες]

Αρκούδα: © Glenn Oliver/Visuals Unlimited· Dascyllus albisella: Dr. James P. McVey, NOAA Sea Grant Program· αλιγάτορες: Copyright © 2001 by Kent A. Vliet· γεράκι στις σελίδες 2 και 15: Φωτογραφία από National Park Service· άντρες με ψάρι: © Bill Banaszewski/Visuals Unlimited

[Εικόνα στη σελίδα 13]

Δακτυλίωση ενός γερακιού Accipiter striatus

[Ευχαριστίες]

© Jane McAlonan/Visuals Unlimited