Μια Κοινή μας Ανάγκη

ΧΡΕΙΑΖΕΣΤΕ ΤΡΟΦΗ. Χρειάζεστε νερό. Χρειάζεστε αέρα. Χρειάζεστε κάποια προφύλαξη και προστασία από τα στοιχεία της φύσης. Αυτές τις ανάγκες δεν τις έχουν μόνο όλοι οι άνθρωποι αλλά και αμέτρητα δισεκατομμύρια άλλοι ζωντανοί οργανισμοί σε αυτόν τον πλανήτη. Ωστόσο, υπάρχει μία ανάγκη την οποία έχουν μόνο οι άνθρωποι. Ποια είναι αυτή;

Ο Καναδός κοινωνιολόγος Ρέτζιναλντ Γ. Μπάιμπι έγραψε: «Οι άνθρωποι έχουν ανάγκες τις οποίες μπορεί να καλύψει μόνο η θρησκεία». Και το περιοδικό Αμερικανική Κοινωνιολογική Επισκόπηση (American Sociological Review) στο τεύχος του Φεβρουαρίου 2000 δημοσίευσε ένα άρθρο το οποίο ανέφερε: «Τα πνευματικά ενδιαφέροντα πιθανότατα θα αποτελούν πάντοτε μέρος της ανθρώπινης σκέψης».

 Ναι, σε όλη την ιστορία οι άνθρωποι νιώθουν την ανάγκη να αποδίδουν λατρεία. Επί αιώνες, οι περισσότεροι έχουν στραφεί στην οργανωμένη θρησκεία για να καλύψουν αυτή την ανάγκη. Αλλά τα πράγματα αλλάζουν. Σε πολλά βιομηχανοποιημένα έθνη​—όπως αυτά της Βόρειας Αμερικής και της Βόρειας Ευρώπης—​ολοένα και περισσότεροι άνθρωποι εγκαταλείπουν τις εκκλησίες τους. Μήπως αυτή η τάση σημαίνει το τέλος της θρησκείας; Όχι βέβαια.

«Οι αναφορές για το τέλος της θρησκείας είναι πολύ υπερβολικές», γράφει η σουηδική εφημερίδα Σβένσκα Νταγκμπλαντέτ (Svenska Dagbladet). Τι αντικαθιστά τις παραδοσιακές εκκλησίες; Η εφημερίδα συνεχίζει: «Το νέο στοιχείο είναι ότι δεν ανήκουμε σε καμία εκκλησία. Αντιθέτως, μπορούμε να επιλέγουμε ό,τι μας αρέσει από την παγκόσμια αγορά θρησκείας και να δημιουργούμε έναν αποδεκτό συνδυασμό. . . . Αυτός μπορεί να περιλαμβάνει οτιδήποτε​—από την κρυσταλλοθεραπεία μέχρι το μανδύα ενός Βουδιστή μοναχού. Αν βαρεθείτε τις επιλογές σας, μπορείτε εύκολα και άνετα να τις αλλάξετε».

Ερευνητές της κοινωνιολογίας της θρησκείας αναφέρονται σε αυτή την τάση ως «ιδιωτική θρησκεία» ή «αθέατη θρησκεία». Ο κοινωνιολόγος Μπάιμπι, στον οποίο αναφερθήκαμε προηγουμένως, επινόησε τη φράση «θρησκεία κατά παραγγελία». Άλλοι αναφέρονται σε τέτοια είδη πίστης ως θρησκείες «στα μέτρα μας» ή «ανάλογα με τις προτιμήσεις μας». Σε μερικές παραδοσιακά Χριστιανικές χώρες, η μεγαλύτερη θρησκευτική ομάδα αποτελείται τώρα από ανθρώπους οι οποίοι, στην ουσία, έχουν τη δική τους προσωπική θρησκεία.

Αναλογιστείτε τα αποτελέσματα κάποιας έρευνας που διεξάχθηκε στη Σουηδία, μία από τις πιο εκκοσμικευμένες χώρες του κόσμου. Σύμφωνα με την έρευνα, 2 στους 3 ανθρώπους δήλωναν Χριστιανοί «με το δικό τους προσωπικό τρόπο». Μερικοί είπαν: «Έχω τη δική μου άποψη για τη Χριστιανοσύνη», «Νιώθω άβολα στην εκκλησία», «Δεν μου αρέσει να πηγαίνω στην εκκλησία και να ακούω τους ιερείς» ή «Μπορώ να πάω στο δωμάτιό μου και να προσευχηθώ μόνος μου». Πολλοί πίστευαν στη μετενσάρκωση ή στο πεπρωμένο. Οι περισσότεροι είπαν πως πίστευαν στην πιθανή ύπαρξη κάποιας μορφής θεϊκής δύναμης αλλά δεν μπορούσαν να την προσδιορίσουν.

Μια άλλη έρευνα αποκάλυψε ότι πολλοί άνθρωποι εκδηλώνουν τα θρησκευτικά τους αισθήματα μόνο όταν βρίσκονται στην ύπαιθρο, απολαμβάνοντας τη φύση. Κάποια νεαρή αγρότισσα είπε: «Νομίζω πως όταν βρίσκεσαι έξω στο δάσος και στους αγρούς τότε είσαι πάρα πολύ κοντά στον Θεό». Κάποιος άλλος που ρωτήθηκε, ο οποίος δεν θεωρούσε τον εαυτό του θρησκευόμενο, εξήγησε: «Όταν πάω στο δάσος, νιώθω σαν να βρίσκομαι σε έναν τεράστιο ναό. . . . Δεν γνωρίζω σε ποιον ανήκει αλλά νιώθω την παρουσία του». Ορισμένοι περιέγραψαν τη φύση ιερή, θεϊκή και μεγαλειώδη, είπαν δε ότι κοντά της γέμιζαν με ανανεωμένη δύναμη, ειρήνη και αρμονία. Συνοπτικά, ένας ερευνητής ολοκλήρωσε την έκθεσή του με τα εξής λόγια: «Ο Θεός έχει μεταφερθεί στο δάσος».

Αυτή η τάση είναι αξιοπρόσεκτη σε πολλά μέρη του κόσμου σήμερα. Ο Τόμας Λούκμαν, Αμερικανός ειδικός στην κοινωνιολογία της θρησκείας, είπε ότι στις βιομηχανικές κοινωνίες η θρησκεία με τη μορφή της οργανωμένης εκκλησίας παραμερίζεται και αντικαθίσταται από μια «κοινωνική μορφή θρησκείας». Το άτομο, ουσιαστικά, διαμορφώνει μια φιλοσοφία για τη ζωή επιλέγοντας απόψεις σχετικά με πνευματικά ζητήματα και έπειτα συνθέτει αυτές τις αντιλήψεις έτσι ώστε να δημιουργήσει τη δική του ιδιωτική θρησκεία.

Ίσως αναρωτιέστε: “Ωθούνται πράγματι οι καθιερωμένες θρησκείες και εκκλησίες στο περιθώριο της κοινωνίας; Αν ναι, γιατί;” Αυτές οι ερωτήσεις εξετάζονται στο επόμενο άρθρο.

[Εικόνα στη σελίδα 3]

Σχολιάζοντας τη σύγχρονη τάση για αναζήτηση της πνευματικότητας στη φύση, κάποιος ερευνητής συμπέρανε: «Ο Θεός έχει μεταφερθεί στο δάσος»