Επίσκεψη στην Πόλη του Μαύρου Χρυσού

ΑΠΟ ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΟ ΤΟΥ ΞΥΠΝΑ! ΣΤΗ ΒΡΑΖΙΛΙΑ

ΙΣΩΣ δεν έχετε ακούσει ποτέ για τη βραζιλιάνικη πόλη Όουρου Πρέτου, αλλά το 18ο αιώνα, ο πληθυσμός της ήταν τριπλάσιος από τον πληθυσμό που είχε η Πόλη της Νέας Υόρκης, και κάποτε τα έσοδά της χρηματοδότησαν την ανοικοδόμηση της κατεστραμμένης από σεισμό Λισαβώνας στην Πορτογαλία. Το 1980 η Εκπαιδευτική, Επιστημονική και Πολιτιστική Οργάνωση των Ηνωμένων Εθνών (UNESCO) πρόσθεσε την Όουρου Πρέτου στον Κατάλογο Παγκόσμιας Κληρονομιάς, ο οποίος τώρα περιλαμβάνει περίπου 700 τοποθεσίες που ξεχωρίζουν για την πολιτιστική και τη φυσική τους αξία. Γιατί δόθηκε στην Όουρου Πρέτου τέτοια διάκριση; Εξετάστε την ιστορία αυτής της μοναδικής πόλης.

Το Χρυσό Νερό

Στο πρώτο μισό του 17ου αιώνα, ορδές Πορτογάλων εξερευνητών, οι ονομαζόμενοι μπαντεϊράντες, έψαχναν στη Βραζιλία για καινούρια γη, για Ινδιάνους δούλους και για χρυσό. Μια αποστολή προχώρησε προς την ενδοχώρα ώσπου έφτασε στο όρος Ιτακολούμι. Εκεί, ο Ντουάρτε Λόπες πλησίασε σε ένα ρυάκι για να σβήσει τη δίψα του. Έπιασε λίγο νερό με το ξύλινο κύπελό του και ήπιε. Τότε, παρατήρησε ότι μέσα στο κύπελο υπήρχαν μικρές μαύρες πέτρες.

Ο Λόπες πούλησε τις πέτρες σε κάποιον φίλο ο οποίος, υποπτευόμενος ότι ήταν πολύτιμες, τις έστειλε στον κυβερνήτη του Ρίο ντε Τζανέιρο. Εξετάζοντας τις πέτρες, ο κυβερνήτης είδε ότι κάτω από ένα λεπτό μαύρο στρώμα οξειδίου του σιδήρου ήταν καθαρός χρυσός. Αλλά από πού προερχόταν ο χρυσός; Ο Λόπες περιέγραψε το Ιτακολούμι και οι έρευνες άρχισαν αμέσως. Το 1698 ο μπαντεϊράντε Αντόνιου Ντίας ντε Ολιβέιρα βρήκε το βουνό από το οποίο προερχόταν ο χρυσός. Με ιλιγγιώδεις ρυθμούς, οι χρυσοθήρες έσπευσαν σε έναν καταυλισμό κοντά στην περιοχή των ευρημάτων, ο οποίος αργότερα ονομάστηκε Βίλα Ρίκα. Σύντομα, η Βίλα Ρίκα είχε 80.000 κατοίκους. Με τον καιρό, έγινε η πρωτεύουσα της Μίνας Ζεράις και ονομάστηκε Όουρου Πρέτου, που σημαίνει «Μαύρος Χρυσός».

Ο Μαύρος Χρυσός Βάφεται Κόκκινος

Μεταξύ του 1700 και του 1820 οι χρυσοθήρες εξόρυξαν 1.200 τόνους χρυσού​—το 80 τοις εκατό της παγκόσμιας παραγωγής χρυσού εκείνης της εποχής. Πού πήγε, όμως, όλος εκείνος ο χρυσός; Ο χρυσός που εξορυσσόταν μετατρεπόταν σε πλάκες στο Κάζα ντος Κόντος, δηλαδή στο Νομισματοκοπείο. Στη συνέχεια, το ένα πέμπτο του χρυσού, ο επιβαλλόμενος φόρος, κατέληγε στο θησαυροφυλάκιο της βασιλικής οικογένειας της Πορτογαλίας.

Οι αποικιστές αντιτάχθηκαν στην επιβολή φόρου. Ένας από αυτούς ήταν ο Φελίπε ντος Σάντος, ο οποίος ξεσήκωσε μεταλλωρύχους, στρατιωτικούς και μέλη της εκκλησίας εναντίον του Πορτογαλικού Στέμματος. Αλλά οι Πορτογάλοι αντεπιτέθηκαν. Το 1720, ο ντος Σάντος απαγχονίστηκε και το πτώμα του το έσυραν άλογα στους δρόμους. Οι μεταλλωρύχοι επέστρεψαν στα ορυχεία και οι φόροι συνέχισαν να αυξάνονται.

Ωστόσο, η διακοπή της επανάστασης ήταν προσωρινή. Αργότερα τον ίδιο αιώνα εμφανίστηκε ο Ζοακίμ ντα Σίλβα Σαβιέρ, με το παρωνύμιο Τιραντέντες, το οποίο σημαίνει «αυτός που βγάζει δόντια» και σχετίζεται με μία από τις εργασίες που έκανε. Ήταν μέλος μιας ομάδας ποιητών, νομικών και στρατιωτικών της Όουρου Πρέτου οι οποίοι συναντιούνταν τακτικά στο σπίτι του Τολέντο, ενός ιερέα. Αρχικά, οι συζητήσεις τους περιλάμβαναν φιλοσοφικούς αστεϊσμούς, αλλά αργότερα έστρεψαν το ενδιαφέρον τους στα πολιτικά ζητήματα εκείνης της εποχής. Έπειτα οι συνομιλίες τους έγιναν επαναστατικές καθώς η ομάδα συζητούσε μυστικά τις ασφυκτικές απαιτήσεις του Πορτογαλικού Στέμματος. Η βασίλισσα της Πορτογαλίας Ντόνα Μαρία Α΄ είχε προειδοποιήσει ότι οι  επαναστάτες θα αποκεφαλίζονταν. Παρ’ όλα αυτά, το 1788, ο Τιραντέντες, αξιωματικός τότε του πολεμικού ναυτικού, ανέλαβε την ηγεσία της Ινκονφιντένσια Μινέιρα, δηλαδή της Επανάστασης της Πολιτείας Μίνας Ζεράις.

Κάποιος κατάσκοπος αποκάλυψε τα ονόματα των συνωμοτών. Ένας ένας συλλαμβάνονταν και εξορίζονταν στην Αφρική για να πεθάνουν εκεί. Ο Τιραντέντες υπέφερε σε ένα υγρό κελί στο Ρίο ντε Τζανέιρο μέχρι τον απαγχονισμό και τον αποκεφαλισμό του στις 21 Απριλίου 1792. Το κεφάλι του Τιραντέντες εκτέθηκε σε έναν πάσσαλο στην πλατεία της Όουρου Πρέτου, και τα κομμένα μέλη του δέθηκαν σε στύλους κατά μήκος διαφόρων δρόμων. Για κάποιο χρονικό διάστημα, αυτό αποθάρρυνε οποιουσδήποτε πιθανούς επαναστάτες. Τρεις δεκαετίες αργότερα, όμως, το 1822, η Βραζιλία απέκτησε την ανεξαρτησία της από την Πορτογαλία.

Θησαυροί Τέχνης, Ιστορίας και Θρησκείας

Με τον καιρό, ο χρυσός της Όουρου Πρέτου εξαντλήθηκε και τότε αυτή η πόλη άρχισε να παρακμάζει. Εντούτοις, διατήρησε μερικά τεχνουργήματα και άλλα στοιχεία που θυμίζουν την ιστορία της. Ορισμένα από αυτά μπορεί κανείς να τα βρει εύκολα στο Μουσείο Ινκονφιντένσια, το οποίο βρίσκεται στην πλατεία Πράσα Τιραντέντες. Το μουσείο, πρώην δημαρχείο καθώς και φυλακή, διατηρεί ζωντανές αυτές τις μνήμες τέχνης, ιστορίας και τραγωδίας της πόλης.

Στα εκθέματα περιλαμβάνονται η εντολή θανάτωσης του Τιραντέντες, την οποία εξέδωσε η Ντόνα Μαρία Α΄, και τμήματα από την αγχόνη που χρησιμοποιήθηκε για την εκτέλεσή του. Κάτω από πλάκες, οι οποίες είναι τοποθετημένες σε σειρά σαν κρεβάτια σε κοιτώνα, είναι θαμμένοι μερικοί από τους συντρόφους συνωμότες του Τιραντέντες. Στα δωμάτια ενός άλλου ορόφου φυλάσσονται έπιπλα αντίκες της αποικιοκρατικής και της αυτοκρατορικής περιόδου.

Ο Παράδεισος των Πετραδιών

Ο περίπατος προς την πάνω πλευρά της πλατείας Πράσα Τιραντέντες οδηγεί σε ένα άλλο θησαυροφυλάκιο​—στο Παλάτι του Κυβερνήτη, στο οποίο φιλοξενούνταν κυβερνήτες και πρόεδροι της Πολιτείας. Τώρα, στεγάζεται εκεί η Εσκόλα ντε Μίνας, μια σχολή προηγμένων σπουδών στη μεταλλευτική, στη γεωλογία και στη μεταλλουργία. Το μουσείο της σχολής εκθέτει με εντυπωσιακό τρόπο μια καταπληκτική  συλλογή 20.000 δειγμάτων από 3.000 διαφορετικούς τύπους ορυκτών, πετραδιών, κρυστάλλων και, φυσικά, όουρου πρέτου, μαύρου χρυσού.

Σήμερα ο χρυσός δεν υπάρχει πλέον σε αφθονία. Ωστόσο, η περιοχή συνεχίζει να παράγει ακουαμαρίνα και σμαράγδι​—είδη βήρυλλου—​καθώς και κίτρινο τοπάζι. Πριν από 50 περίπου χρόνια, μόνο λίγοι ειδικοί γνώριζαν την τέχνη της κοπής πετραδιών. Αλλά σήμερα στην Πράσα Τιραντέντες υπάρχουν πολλοί ελεύθεροι επαγγελματίες που ασχολούνται με την αναζήτηση πετραδιών και πολλά κοσμηματοπωλεία. Οι καταστηματάρχες, όχι μόνο θα σας μάθουν να αναγνωρίζετε τα πετράδια, αλλά επίσης θα σας παρουσιάσουν και τους τεχνίτες που τα κόβουν και τους στιλβωτές οι οποίοι εργάζονται στα πίσω δωμάτια των καταστημάτων. Εκείνοι, με τη σειρά τους, θα χαρούν να σας δείξουν πώς γίνεται η κοπή. Αυτή η φιλόξενη χειρονομία φανερώνει ότι θεωρούν προνόμιό τους να κατοικούν σε αυτή την πόλη με τη συναρπαστική ιστορία.

Αν σχεδιάζετε να επισκεφτείτε τη Βραζιλία, βεβαιωθείτε ότι στα ταξιδιωτικά σας σχέδια περιλαμβάνεται και ένας περίπατος στη γραφική Όουρου Πρέτου.

[Χάρτης στη σελίδα 22]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

Όουρου Πρέτου

[Ευχαριστίες]

Χάρτης: Mountain High Maps® Copyright © 1997 Digital Wisdom, Inc.

[Εικόνα στη σελίδα 22, 23]

Όταν αφαιρείται το οξείδιο του σιδήρου, οι μαύρες πέτρες γίνονται χρυσοί βόλοι

[Εικόνα στη σελίδα 23]

Η Όουρου Πρέτου με το όρος Ιτακολούμι στο βάθος

[Εικόνα στη σελίδα 24]

Μουσείο Ινκονφιντένσια, Πράσα Τιραντέντες

[Εικόνα στη σελίδα 24]

Ακουαμαρίνα, κίτρινο τοπάζι και σμαράγδι

[Ευχαριστίες]

Πετράδια: Brasil Gemas, Ouro Preto, MG