Αλάτι​—Ένα Πολύτιμο Αγαθό

«ΕΣΕΙΣ είστε το αλάτι της γης», είπε ο Ιησούς στους μαθητές του. (Ματθαίος 5:13) Οι Άραβες λένε: «Υπάρχει αλάτι ανάμεσά μας», και οι Πέρσες μιλάνε για κάποιον «αναληθή στο αλάτι» (άπιστο ή αχάριστο). Οι συντηρητικές του ιδιότητες έδωσαν στο «αλάτι» έννοιες που εκφράζουν μεγάλη εκτίμηση και τιμή, και στις αρχαίες αλλά και στις σύγχρονες γλώσσες.

Το αλάτι έγινε επίσης σύμβολο σταθερότητας και μονιμότητας. Έτσι λοιπόν, στην Αγία Γραφή μια δεσμευτική διαθήκη ονομαζόταν «διαθήκη αλατιού», και τα συμβαλλόμενα μέρη συνήθως έτρωγαν μαζί ένα γεύμα, με αλάτι, για να την επικυρώσουν. (Αριθμοί 18:19) Υπό το Μωσαϊκό Νόμο, έπρεπε να ρίχνεται αλάτι στις θυσίες οι οποίες προσφέρονταν στο θυσιαστήριο, πράγμα που ασφαλώς συμβόλιζε την έλλειψη φθοράς ή σήψης.

Ενδιαφέροντα Ιστορικά Γεγονότα

Σε όλη την ιστορία το αλάτι (χλωριούχο νάτριο) έχει αποδειχτεί τόσο πολύτιμο αγαθό ώστε διεξάχθηκαν ακόμη και πόλεμοι για αυτό. Μία από τις αιτίες που συνέβαλαν στη Γαλλική Επανάσταση ήταν ο υψηλός φόρος που είχε επιβάλει στο αλάτι ο Λουδοβίκος ΙΣΤ΄. Επίσης το χρησιμοποιούσαν ως πολύτιμο μέσο συναλλαγών. Μαυριτανοί έμποροι αντάλλασσαν το αλάτι με χρυσό, γραμμάριο προς γραμμάριο, και μερικές φυλές της κεντρικής Αφρικής χρησιμοποιούσαν πλάκες ορυκτού αλατιού ως νόμισμα. Η αγγλική λέξη salary (μισθός) προέρχεται από τη λατινική λέξη salarium (από το sal, δηλαδή αλάτι) και αναφέρεται στους μισθούς των αρχαίων Ρωμαίων στρατιωτών οι οποίοι εν μέρει περιλάμβαναν κάποια προμήθεια αλατιού. Οι Έλληνες αγόραζαν δούλους με αλάτι, κάτι που έδωσε αφορμή για τη φράση «δεν αξίζει το αλάτι του».

Το Μεσαίωνα, αναπτύχθηκαν ορισμένες δεισιδαιμονίες σχετικά με το αλάτι. Αν χυνόταν αλάτι θεωρούνταν κακός οιωνός. Λόγου χάρη, στον πίνακα του Λεονάρντο ντα Βίντσι «Μυστικός Δείπνος», ο Ιούδας ο Ισκαριώτης απεικονίζεται έχοντας μπροστά του ένα αναποδογυρισμένο αλατοδοχείο. Από την άλλη πλευρά, μέχρι το 18ο αιώνα, το μέρος στο οποίο καθόταν κάποιος σε ένα συμπόσιο​—πιο πάνω ή πιο κάτω από το αλάτι—​φανέρωνε την κοινωνική τάξη του, εφόσον τα τιμώμενα πρόσωπα κάθονταν πιο πάνω από το αλατοδοχείο, κοντά στην κορυφή του τραπεζιού.

Από τα αρχαία χρόνια ο άνθρωπος έμαθε να εξάγει αλάτι από φυσικές άλμες, από θαλασσινό νερό και από κοιτάσματα ορυκτού αλατιού. Κάποια αρχαία κινεζική διατριβή στη φαρμακολογία περιλαμβάνει περισσότερα από 40 είδη αλατιού και περιγράφει δύο μεθόδους εξαγωγής αλατιού οι οποίες έχουν εντυπωσιακές ομοιότητες με αυτές που χρησιμοποιούνται σήμερα. Για παράδειγμα, χρησιμοποιείται ηλιακή ενέργεια για την εξαγωγή αλατιού από το θαλασσινό νερό στις μεγαλύτερες αλυκές του κόσμου, οι οποίες βρίσκονται στις ακτές του όρμου Σεμπαστιάν Βισκαΐνο στη χερσόνησο Μπάχα Καλιφόρνια, στο Μεξικό.

Είναι ενδιαφέρον ότι, σύμφωνα με υπολογισμούς, αν όλοι οι ωκεανοί της γης ξεραίνονταν τελείως, «θα απέδιδαν τουλάχιστον 20,5 κυβικά χιλιόμετρα ορυκτού αλατιού, ή περίπου 14,5 φορές τον όγκο ολόκληρης της Ευρώπης μετρημένο από την άνω παλιρροϊκή στάθμη», όπως λέει η εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς Μπριτάννικα. Η περιεκτικότητα δε της Νεκράς Θαλάσσης σε αλάτι είναι εννιαπλάσια από των ωκεανών!

Χρήση του Αλατιού στις Μέρες Μας

Σήμερα το αλάτι εξακολουθεί να αποτελεί πολύτιμο αγαθό, το οποίο χρησιμοποιείται μεταξύ άλλων ως καρύκευμα για το φαγητό, ως συντηρητικό του κρέατος καθώς και για την παραγωγή σαπουνιού και γυαλιού. Αλλά ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει η χρήση του στον τομέα της δημόσιας υγείας. Λόγου χάρη, σε πολλές χώρες του κόσμου, το αλάτι εμπλουτίζεται με ιώδιο για την αντιμετώπιση της ενδημικής ιωδιοπενίας, η οποία χαρακτηρίζεται από βρογχοκήλη (διόγκωση του θυρεοειδούς αδένα) και σε σοβαρές περιπτώσεις από διανοητική καθυστέρηση. Επίσης μερικές χώρες προσθέτουν φθόριο στο αλάτι για την πρόληψη της τερηδόνας.

Αν και το αλάτι είναι απαραίτητο για την καλή υγεία​—ρυθμίζει τον όγκο και την πίεση του αίματος—​τι θα πούμε για τη διαφιλονικούμενη σχέση αλατιού και υπέρτασης; Συνήθως οι γιατροί απαγορεύουν το αλάτι και το νάτριο στους υπερτασικούς ασθενείς. Περίπου το 30 με 50 τοις εκατό των υπερτασικών είναι ευαίσθητοι στο αλάτι. Σε αυτή την περίπτωση έχει αποδειχτεί ότι η ελαττωμένη λήψη αλατιού κατεβάζει την πίεση του αίματος.

Ασφαλώς το αλάτι κάνει πιο απολαυστική την τροφή, όπως έδειξε ο Ιώβ όταν ρώτησε: «Τρώγεται κάτι άνοστο χωρίς αλάτι;» (Ιώβ 6:6) Μπορούμε πράγματι να είμαστε ευγνώμονες στον Δημιουργό μας, «ο οποίος χορηγεί τα πάντα πλουσιοπάροχα για την απόλαυσή μας», περιλαμβανομένου αυτού του πολύτιμου αγαθού, του αλατιού.​—1 Τιμόθεο 6:17.

 [Εικόνα στη σελίδα 15]

Μερικές από τις πολλές ποικιλίες αλατιού (σύμφωνα με τη φορά των δεικτών του ρολογιού από επάνω): (1) Θαλασσινό αλάτι αλαέα, Χαβάη· (2) φλερ ντα σελ, Γαλλία· (3) οργανικό ακατέργαστο θαλασσινό αλάτι· (4) σελ γκρι (γκρίζο αλάτι), Γαλλία· (5) χοντρό θαλασσινό αλάτι· (6) μαύρο ορυκτό αλάτι, Ινδία