Η Κοχενίλλη​—Ένα Πολύ Ξεχωριστό Έντομο

ΑΠΟ ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΟΥΣ ΤΟΥ ΞΥΠΝΑ! ΣΤΟ ΜΕΞΙΚΟ ΚΑΙ ΣΤΟ ΠΕΡΟΥ

ΑΠΟ πού παίρνουμε τα έντονα κόκκινα χρώματα που έχουν μερικά κραγιόν και άλλα καλλυντικά; Ίσως εκπλαγείτε αν μάθετε ότι το βαθυκόκκινο χρώμα σε μερικά ρουζ και κραγιόν προέρχεται από την κοχενίλλη, ένα έντομο της οικογένειας των κοκκοειδών που τρέφεται από τον κάκτο οπουντία. Ας δούμε από κοντά αυτό το πολύ ξεχωριστό έντομο.

Βλαβερό ή Χρήσιμο;

Η ενήλικη θηλυκή κοχενίλλη έχει μήκος σχεδόν τριάμισι χιλιοστά, δηλαδή όσο περίπου το κεφάλι ενός σπίρτου. Οι αρσενικές κοχενίλλες είναι σχεδόν μισές σε μέγεθος από τις θηλυκές. Αλλά μην ξεγελιέστε από το μέγεθός τους. Μια εγκυκλοπαίδεια λέει: «Είναι από τα πιο καταστροφικά έντομα». Ωστόσο, παρά τη φήμη τους αυτή, μερικοί αγρότες στην κυριολεξία τα εκτρέφουν. Γιατί; Για να πάρουν την καρμίνη, μια ωραία κόκκινη βαφή που προέρχεται από τα αποξηραμένα, κονιοποιημένα σώματα των θηλυκών κοχενιλλών.

Από τις ημέρες των αρχαίων Μιστέκων, οι οποίοι ζούσαν στη σημερινή πολιτεία Οαχάκα του Μεξικού, η κοχενιλλίνη, ουσία την οποία παράγουν οι κοχενίλλες, χρησιμοποιείται ως χρωστική πρώτη ύλη. Οι Ισπανοί κατακτητές ενθουσιάστηκαν με το βαθυκόκκινο χρώμα της κοχενιλλίνης, και σύντομα πολλοί Ευρωπαίοι ικανοποίησαν την επιθυμία τους για ζωηρά χρώματα με αυτή τη φυσική βαφή. Η Βρετανία χρησιμοποιούσε κοχενιλλίνη για το παραδοσιακό κατακόκκινο χρώμα των στρατιωτικών στολών. Η χρήση της κοχενιλλίνης ήταν τόσο διαδεδομένη ώστε από το 1650 περίπου ως το 1860 αποτελούσε το πολυτιμότερο εξαγώγιμο προϊόν του Μεξικού μετά το χρυσάφι και το ασήμι.

Εξαφάνιση και Επιστροφή

Στα μέσα του 19ου αιώνα, οι συνθετικές βαφές άρχισαν να αντικαθιστούν τις φυσικές χρωστικές ουσίες. Πολλοί παράγοντες συνέβαλαν σε αυτό. Ο Τζον Χένκελ, από το περιοδικό Ο Καταναλωτής, της Υπηρεσίας Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA Consumer), εξηγεί: «Τα συνθετικά χρώματα απλώς ήταν πιο εύκολα στην παρασκευή, φτηνότερα και ανώτερα σε χρωστικές ιδιότητες». Έτσι λοιπόν, μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα, τα συνθετικά χρώματα επικράτησαν στην αγορά ως χρωστικές προσθετικές ουσίες σε τροφές, φάρμακα και καλλυντικά. «Εντούτοις», λέει ο Χένκελ, «όσο εξαπλωνόταν η χρήση τους, τόσο αυξάνονταν και οι ανησυχίες για το αν ήταν ασφαλή».

Έρευνες που έγιναν τη δεκαετία του 1970 έδειξαν ότι ορισμένα συνθετικά χρώματα ενδέχεται να προκαλούν καρκίνο. Καθώς γνωστοποιούνταν αυτοί οι πιθανοί κίνδυνοι για την υγεία, οι φυσικές βαφές άρχισαν να επιστρέφουν. Το Περού, λόγου χάρη, παράγει τώρα περίπου το 85 τοις εκατό του παγκόσμιου αποθέματος κοχενιλλίνης. Τα Κανάρια Νησιά είναι γνωστά για την κοχενιλλίνη που παράγουν, και το ίδιο συμβαίνει με τη νότια Ισπανία, την Αλγερία και τις χώρες της Κεντρικής και Νότιας Αμερικής. Ωστόσο, η σημερινή ζήτηση καρμίνης υπερβαίνει την προσφορά της, και γι’ αυτό η κυβέρνηση του Μεξικού προσπαθεί να αυξήσει την παραγωγή της.

Πώς Παράγεται η Καρμίνη

Η κοχενίλλη παραμένει σε όλη τη διάρκεια της ζωής της στους σαρκώδεις βλαστούς της οπουντίας. Προστατεύεται από τους εχθρούς εκκρίνοντας μια κηροειδή ουσία που κονιοποιείται εύκολα. Αυτό το γλοιώδες υλικό περιβάλλει το έντομο και γίνεται το σπίτι του. Αλλά βοηθάει και στον εύκολο εντοπισμό του εντόμου την περίοδο της συλλογής του.

Μόνο οι θηλυκές κοχενίλλες περιέχουν την κόκκινη χρωστική ύλη, το καρμινικό οξύ. Οι έγκυες  κοχενίλλες περιέχουν τη μέγιστη ποσότητα καρμινικού οξέος. Προκειμένου, λοιπόν, να εξασφαλίσουν οι εργάτες την καλύτερη δυνατή ποιότητα βαφής, προσέχουν ιδιαίτερα να συλλέγουν έγκυες κοχενίλλες ακριβώς προτού γεννήσουν τα αβγά τους. Στις Άνδεις του Περού, μέσα σε μια εφτάμηνη περίοδο γίνεται συλλογή περίπου τρεις φορές. Οι κοχενίλλες απομακρύνονται από το φυτό με τη βοήθεια μιας σκληρής βούρτσας ή αποκολλούνται με μια στομωμένη λεπίδα. Όταν αποξηρανθούν, καθαριστούν και συνθλιφτούν, τα κονιοποιημένα έντομα υφίστανται επεξεργασία σε διάλυμα αμμωνίας ή ανθρακικού νατρίου. Τα αδιάλυτα μέρη του εντόμου απομακρύνονται μέσω διήθησης, αφήνοντας καθαρό το υπόλοιπο υγρό. Μπορεί επίσης να προστεθεί ασβέστης για την επίτευξη πορφυρών αποχρώσεων.

Μολονότι μπορεί να μη νιώθετε ευχάριστα στη σκέψη ότι χρησιμοποιείτε προϊόντα μακιγιάζ από έντομα, μπορείτε να έχετε τη βεβαιότητα ότι οι φυσικές «χρωστικές προσθετικές ουσίες είναι ανάμεσα στις καλύτερα ελεγμένες», λέει ο Χένκελ. «Αυτά τα χρώματα εξετάζονται επανειλημμένα, σε μερικές περιπτώσεις δεκάδες φορές». Αν, λοιπόν, σας κάνει κάποιος μια φιλοφρόνηση λέγοντάς σας ότι το πρόσωπό σας λάμπει, ίσως αυτό οφείλεται εν μέρει στην κοχενίλλη, ένα πολύ ξεχωριστό έντομο!

[Εικόνες στη σελίδα 23]

1. Κοχενίλλες πάνω σε βλαστό κάκτου

2. Έγκυες κοχενίλλες από κοντά

3. Αποξηραμένες κοχενίλλες

4. Επεξεργασία ρευστού υλικού που χρησιμοποιείται σε καλλυντικά

[Ευχαριστίες]

Φωτογραφίες στη σελίδα 23: #1: The Living Desert, Palm Desert, CA· #3 και προϊόντα: Cortesía del Centro de Investigaciones Económicas, Sociales y Tecnológicas para la Agroindustria y la Agricultura Mundial, Universidad Autónoma de Chapingo, fotografía de Macario Cruz· #4: David McLain/AURORA

[Εικόνα στη σελίδα 23]

Προϊόντα που γίνονται με τη βαφή