Μεγάλα Διδάγματα​—Μικρές Αλλαγές

«Παρά τους πρόσφατους θριάμβους της επιστήμης, οι άνθρωποι δεν έχουν αλλάξει και πολύ στις τελευταίες δύο χιλιετίες. Ως εκ τούτου, παραμένει η ανάγκη να προσπαθούμε να διδασκόμαστε από την ιστορία».​—Κένεθ Κλαρκ, Πολιτισμός​—Μια Προσωπική Άποψη (Civilisation​—A Personal View).

ΑΣΦΑΛΩΣ, η επιστήμη έχει σημειώσει αξιοσημείωτη πρόοδο στο πέρασμα των αιώνων. Το περιοδικό Τάιμ (Time) λέει ότι αυτή η πρόοδος έχει «προσφέρει σε εκατομμύρια από εμάς το υψηλότερο βιοτικό επίπεδο στην ιστορία». Μερικά από τα μεγαλύτερα επιτεύγματα έχουν επιτελεστεί στον τομέα της ιατρικής. Το Μεσαίωνα «η ιατρική ήταν πρωτόγονη και βάναυση», λέει η ιστορικός Ζοέ Ολντενμπούρ. «Ο γιατρός μπορούσε να θανατώσει με την ίδια ευκολία με την οποία μπορούσε να θεραπεύσει».

Δεν Είναι Πάντοτε Πρόθυμοι να Διδαχτούν

Οι άνθρωποι δεν είναι πάντοτε πρόθυμοι να διδαχτούν. Λόγου χάρη, στα τέλη του 19ου αιώνα πολλοί γιατροί παρέβλεπαν τις πειστικές αποδείξεις ότι οι ίδιοι κατά κάποιον τρόπο μετέφεραν αρρώστιες από ασθενή σε ασθενή. Εξακολουθούσαν, λοιπόν, να εφαρμόζουν επικίνδυνες μεθόδους και αρνούνταν να πλένουν τα χέρια τους πριν πάνε από τον έναν ασθενή στον άλλον.

Εντούτοις, η επιστήμη και η τεχνολογία συνέχισαν να προοδεύουν. Λογικά, λοιπόν, οι παλιότερες εμπειρίες θα έπρεπε να έχουν διδάξει τους ανθρώπους πώς να κάνουν τον κόσμο πιο ευτυχισμένο και πιο ασφαλή. Αλλά τα πράγματα δεν εξελίχθηκαν ακριβώς έτσι.

Φανταστείτε την Ευρώπη του 17ου αιώνα. Εκείνη η περίοδος χαρακτηρίστηκε ως εποχή του διαφωτισμού και της λογικής. Παραμένει γεγονός, όμως, ότι «παρ’ όλο τον πλούτο της καλλιτεχνικής και επιστημονικής ευφυΐας εκείνης της εποχής», όπως λέει ο Κένεθ Κλαρκ, «εξακολουθούσαν να λαβαίνουν χώρα παράλογες διώξεις και να διεξάγονται βάναυσοι πόλεμοι πρωτοφανούς σκληρότητας».

Ακόμη και στις ημέρες μας, οι άνθρωποι είναι απρόθυμοι να διδαχτούν από το παρελθόν ώστε να αποφύγουν τα λάθη του. Ως αποτέλεσμα, φαίνεται πως απειλείται ακόμη και η ίδια μας η ύπαρξη πάνω σε αυτόν τον πλανήτη. Ο συγγραφέας Τζόσεφ Νίνταμ συμπέρανε ότι η κατάσταση έχει γίνει τόσο επικίνδυνη ώστε “το μόνο που μπορούμε να κάνουμε τώρα είναι να ελπίζουμε και να προσευχόμαστε να μη βρεθούν κάποιοι μανιακοί οι οποίοι θα απελευθερώσουν στην ανθρωπότητα δυνάμεις που θα μπορούσαν να εξαλείψουν κάθε μορφή ζωής από τη γη”.

Για ποιο λόγο άραγε, παρ’ όλη την ανθρώπινη ευφυΐα και τα διδάγματα που έχουμε λάβει, βρισκόμαστε ακόμη παγιδευμένοι στο τέλμα ενός κόσμου γεμάτου βία και βαναυσότητα; Θα αλλάξει ποτέ η κατάσταση; Τα επόμενα δύο άρθρα θα εξετάσουν αυτές τις ερωτήσεις.

[Ευχαριστίες για την προσφορά των εικόνων στη σελίδα 3]

ΕΞΩΦΥΛΛΟ: Κανόνια Α΄ Παγκόσμιου Πολέμου: Φωτογραφία U.S. National Archives· θύματα Ολοκαυτώματος Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου: Robert A. Schmuhl, ευγενής παραχώρηση από USHMM Photo Archives

Σελίδες 2 και 3: Βομβαρδιστικό Β-17: Φωτογραφία USAF· γυναίκα: Instituto Municipal de Historia, Barcelona· πρόσφυγες: UN PHOTO 186797/J. Isaac· έκρηξη βόμβας 23 κιλοτόνων: Φωτογραφία U.S. Department of Energy