Πλοήγηση με Οδηγό τα Άστρα

ΑΠΟ ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΟ ΤΟΥ ΞΥΠΝΑ! ΣΤΗ ΧΑΒΑΗ

ΑΙΩΝΕΣ πριν από τα ταξίδια του Χριστόφορου Κολόμβου στον Ατλαντικό Ωκεανό, οι Πολυνήσιοι θαλασσοπόροι ταξίδευαν χιλιάδες χιλιόμετρα στον Ειρηνικό Ωκεανό με ξύλινα κανό, διαπλέοντας τα νησιά του πολυνησιακού τριγώνου. Πώς ανακάλυψαν οι αρχαίοι Πολυνήσιοι τα πολλά νησιωτικά συμπλέγματα αυτής της αχανούς περιοχής; Μήπως έπεσαν τυχαία πάνω σε αυτά τα νησιά;

Αν οι Πολυνήσιοι είχαν ένα συγκεκριμένο σχέδιο υπόψη σχετικά με τον προορισμό τους, πώς μπορούσαν να πλοηγούν τα κανό τους χωρίς χάρτες, μαγνητικές πυξίδες ή άλλα όργανα τα οποία χρησιμοποιούσαν οι Δυτικοί εξερευνητές;

Η απάντηση, όχι μόνο αποκαλύπτει την επινοητικότητα που βρισκόταν πίσω από τις μεθόδους πλοήγησης των Πολυνησίων, αλλά αυξάνει επίσης το θαυμασμό μας για την τάξη και τη δομή του κόσμου μας και του σύμπαντος.

Δύο Αρχικές Θεωρίες

Δεν είναι διατεθειμένοι όλοι οι επιστήμονες και οι μελετητές να αποδεχτούν την εκδοχή ότι οι Πολυνήσιοι είχαν την ικανότητα να πλοηγούν συνειδητά από νησί σε νησί. Ο Θορ Χάιερνταλ, Νορβηγός εξερευνητής, εξέφρασε τη θεωρία ότι οι Πολυνήσιοι κατάγονταν από τη Νότια Αμερική και ότι οι θαλασσοπόροι έφτασαν στα νησιά του Ειρηνικού παρασυρόμενοι από τα ωκεάνια ρεύματα και τους ανέμους που επικρατούν στην περιοχή.

Για να αποδείξει τη θεωρία του, ο Χάιερνταλ μαζί με ένα πλήρωμα πέντε Σκανδιναβών ξεκίνησαν από τις δυτικές ακτές του Περού με μια σχεδία από ξύλο μπάλσα. Συνέχισαν να πλέουν στον Ειρηνικό Ωκεανό μέχρι που η σχεδία τους παρασύρθηκε από τα δυτικά ρεύματα. Έπειτα από 101 ημέρες και αφού είχαν διανύσει 7.000 χιλιόμετρα, ο Χάιερνταλ και το πλήρωμά του έφτασαν στην ατόλλη Ραρόγια στο Αρχιπέλαγος Τουαμότου. Έτσι λοιπόν, με εντυπωσιακό τρόπο, ο Χάιερνταλ έδειξε ότι ήταν πιθανό να είχαν έρθει οι Πολυνήσιοι από τη Νότια Αμερική παρασυρόμενοι από τα ωκεάνια ρεύματα που επικρατούν στην περιοχή. Αλλά δεν πείστηκαν όλοι οι μελετητές από αυτό το πείραμα του Χάιερνταλ.

Ένας από αυτούς που αμφέβαλλαν ήταν ο Νεοζηλανδός ιστορικός Άντριου Σαρπ. Στο βιβλίο του Αρχαίοι Θαλασσοπόροι στην Πολυνησία (Ancient Voyagers in Polynesia), το οποίο έγραψε το 1963, παρέθεσε πολλά αρχαιολογικά και γλωσσολογικά ευρήματα ως αποδείξεις που υποστήριζαν την πιο παραδοσιακή άποψη που επικρατούσε ανάμεσα στους ιστορικούς και στους ειδικούς​—ότι οι Πολυνήσιοι αρχικά ήρθαν από τη δύση. Ωστόσο, αντέκρουσε και αυτός οποιεσδήποτε απόψεις υποστήριζαν ότι οι Πολυνήσιοι ήταν σπουδαίοι θαλασσοπόροι.

Μολονότι ο Σαρπ παραδεχόταν ότι οι θαλασσοπόροι ίσως μπορούσαν να προσανατολίζονται σε μικρά ταξίδια, ισχυριζόταν ότι σε καμία περίπτωση δεν μπορούσαν οι Πολυνήσιοι να έχουν σαφή εικόνα για το πού κατευθύνονταν σε ένα ταξίδι μεγαλύτερο των 500 χιλιομέτρων. Είχε την άποψη ότι όποια νησιά συναντούσαν σε πιο μακρινά ταξίδια απλώς τα ανακάλυπταν τυχαία.

 Πειραματικά Ταξίδια

Πιστεύοντας ότι ο Χάιερνταλ και ο Σαρπ δεν είχαν αναγνωρίσει όσο έπρεπε την αξία των αρχαίων Πολυνήσιων ως θαλασσοπόρων και πλοηγών, ο Δρ Ντέιβιντ Λιούις, από τη Νέα Ζηλανδία, αποφάσισε να καταδείξει την αξιοπιστία των αρχαίων μεθόδων πλοήγησης. Ταξιδεύοντας με ένα σύγχρονο σκάφος καταμαράν χωρίς πυξίδα και πλοηγώντας με οδηγούς μόνο τα άστρα, τον ήλιο και τη φουσκοθαλασσιά του ωκεανού, το 1965 έφτασε με επιτυχία από την Ταϊτή στη Νέα Ζηλανδία​—ένα ταξίδι 3.000 και πλέον χιλιομέτρων! Το ταξίδι του Λιούις κίνησε το ενδιαφέρον για τις τεχνικές της παραδοσιακής πλοήγησης και για τις αρχαίες μεταναστευτικές πορείες. Κάποιος που έδωσε προσοχή σε αυτό το επίτευγμα ήταν ο Μπεν Φίνι.

Ο Φίνι, καθηγητής ανθρωπολογίας στο Πανεπιστήμιο της Χαβάης, μελετούσε το σχέδιο και την κατασκευή των αρχαίων κανό της Πολυνησίας επί πολλά χρόνια. Εκείνος και μερικοί από τους συναδέλφους του στην Πολυνησιακή Εταιρία Θαλάσσιων Ταξιδιών κατασκεύασαν ένα κανό με διπλό κύτος, μήκους 20 μέτρων, το οποίο ονόμασαν Χοκουλέ‛α, που στη χαβανεζική σημαίνει «Αστέρι Χαράς». Αν και τα υλικά του Χοκουλέ‛α ήταν συνθετικά και όχι παραδοσιακά όπως το ξύλο κόα, το σκάφος ήταν πιστό αντίγραφο των αρχαίων κανό όσον αφορά την κατασκευή, την εμφάνιση και τη λειτουργία.

Το παρθενικό ταξίδι του Χοκουλέ‛α άρχισε την 1η Μαΐου 1976 από το νησί Μάουι της Χαβάης και το σκάφος κατευθύνθηκε προς την Ταϊτή. Επειδή η πολυνησιακή τέχνη του προσανατολισμού και της πλοήγησης με οδηγό τα άστρα είχε εκλείψει, έπρεπε να βρεθεί κάποιος ειδικός πλοηγός εκτός των Νησιών Χαβάη. Έτσι λοιπόν, ένας δεξιοτέχνης πλοηγός από τη Μικρονησία, ο Μάου Πιάιλουκ, επιλέχθηκε για να οδηγήσει το Χοκουλέ‛α στο πρώτο του ταξίδι. Χρειάστηκαν 31 ημέρες για να ολοκληρώσει το Χοκουλέ‛α το ταξίδι του μέχρι την Ταϊτή, ένα ταξίδι πολλών χιλιάδων χιλιομέτρων.

Η επιτυχία του ταξιδιού οδήγησε σε μια πολιτιστική αναγέννηση σε όλη την Πολυνησία και αναζωπύρωσε το ενδιαφέρον για τις αρχαίες μεθόδους πλοήγησης και κατασκευής κανό. Στα χρόνια που ακολούθησαν, έγιναν παρόμοια ταξίδια ανάμεσα στα νησιά του πολυνησιακού τριγώνου, όπως στη Χαβάη, στη Νέα Ζηλανδία (γνωστή επίσης ως Αοτεαρόα), στη Ραροτόνγκα (στα Νησιά Κουκ) και στο Νησί του Πάσχα (γνωστό επίσης ως Ράπα Νούι). Σε πολλά από αυτά τα ταξίδια επικεφαλής ήταν ο Ναϊνόα Τόμπσον, Χαβανέζος πλοηγός ο οποίος είχε μαθητεύσει δίπλα στον Πιάιλουκ.

Αρχαίες Μέθοδοι Πλοήγησης

Πώς πλοηγούσαν με επιτυχία οι Πολυνήσιοι επί χιλιάδες χιλιόμετρα χωρίς τη χρήση οργάνων; Σύμφωνα με τον Ντένις Καγουαχάραντα, της Πολυνησιακής Εταιρίας Θαλάσσιων Ταξιδιών, ο ήλιος ήταν ο κύριος οδηγός. Τα ακριβή σημεία ανατολής και δύσης του ήλιου είναι τα σημεία πορείας την ημέρα. Τη νύχτα, ο πλοηγός οδηγεί το κανό χρησιμοποιώντας τα σημεία ανατολής και δύσης των άστρων.

Ακόμη και αν δεν ανατέλλει ή δεν δύει κάποιο άστρο στη συγκεκριμένη κατεύθυνση στην οποία πλέει το κανό, μπορούν να χρησιμοποιηθούν άλλα άστρα στον ουρανό ως σημεία αναφοράς. Εκτός από τα άστρα, οι θαλασσοπόροι χρησιμοποιούν επίσης τη σελήνη και τους πέντε ορατούς πλανήτες ως επιπρόσθετη βοήθεια για να παραμείνουν στην πορεία τους.

Το μεσημέρι καθώς και τις συννεφιασμένες νύχτες που δεν έχει ξαστεριά, ο πλοηγός μπορεί να οδηγήσει το κανό χρησιμοποιώντας τους ανέμους και τη φουσκοθαλασσιά του ωκεανού (σε συνδυασμό με τα σημεία ανατολής και δύσης του ήλιου). Όπως λέει ο Καγουαχάραντα, «η φουσκοθαλασσιά είναι κύματα τα οποία έχουν ταξιδέψει πέρα από τα αέρια συστήματα ή τις καταιγίδες που τα έχουν δημιουργήσει, ή κύματα τα οποία έχουν παραμείνει και μετά την εξαφάνιση της καταιγίδας που τα δημιούργησε».

Επομένως, η φουσκοθαλασσιά είναι ακόμη πιο αξιόπιστο σημείο αναφοράς από ό,τι τα κύματα, τα οποία δημιουργούνται από διάφορους τοπικούς ανέμους. Επειδή τα κύματα της φουσκοθαλασσιάς κινούνται σε ευθεία πορεία, ο πλοηγός μπορεί να στρέψει το κανό προς την επιθυμητή κατεύθυνση. Η φυσική κίνηση του κανό καθώς αυτό ταξιδεύει προς ή αντίθετα με τη φουσκοθαλασσιά του ωκεανού δείχνει στον πλοηγό αν το σκάφος κατευθύνεται στο σωστό προορισμό.

Υπάρχουν ενδείξεις ότι οι αρχαίοι Πολυνήσιοι μπορούσαν να χρησιμοποιούν τα ουράνια σώματα και τις δυνάμεις της φύσης προκειμένου να πλοηγούν συνειδητά τα κανό τους καθώς διένυαν με αυτά αποστάσεις χιλιάδων χιλιομέτρων. Αλλά όσο επινοητικοί και αν ήταν οι πλοηγοί, καμία από τις μεθόδους τους  δεν θα είχε πετύχει αν δεν υπήρχαν οι αρχές οι οποίες διέπουν τα σημάδια που χρησιμοποιούσαν, όπως είναι τα σημεία ανατολής και δύσης των άστρων.

Πριν από 2.700 και πλέον χρόνια, ο προφήτης Ησαΐας εξύμνησε τον Μεγάλο Δημιουργό, τον Ιεχωβά Θεό, για την τάξη που είναι φανερή στον ουρανό, με τα εξής λόγια: «Σηκώστε ψηλά τα μάτια σας και δείτε. Ποιος τα δημιούργησε αυτά; Αυτός που εξάγει το στράτευμά τους κατά αριθμό, που τα καλεί όλα ονομαστικά. Λόγω της αφθονίας της δυναμικής ενέργειας, και επειδή είναι σθεναρός σε δύναμη, ούτε ένα από αυτά δεν λείπει».​—Ησαΐας 40:26· Ψαλμός 19:1.

Ο ψαλμωδός, επίσης, έγραψε υπό θεϊκή έμπνευση ότι ο Θεός «μετράει τον αριθμό των άστρων· τα καλεί όλα με το όνομά τους». (Ψαλμός 147:4) Οι Πολυνήσιοι αναγνώριζαν την τάξη που διέπει τα άστρα του ουρανού και μπορούσαν να τα χρησιμοποιούν καθώς εξερευνούσαν τον τεράστιο Ειρηνικό Ωκεανό. Δεν εμπνέει αυτό εμπιστοσύνη στην ιδέα ότι το σύμπαν μας είναι προϊόν ενός εξαιρετικά ευφυούς και οργανωτικού Δημιουργού;

[Χάρτης/Εικόνες στη σελίδα 23]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

Φίτζι

ΠΟΛΥΝΗΣΙΑΚΟ ΤΡΙΓΩΝΟ

Χαβάη

Σαμόα

Τόνγκα

Νέα Ζηλανδία

Νησιά Κουκ

Ταϊτή

Νησιά Μαρκέσας

Αρχιπέλαγος Τουαμότου

Νησιά Ταμπουάι

Νησί του Πάσχα

[Εικόνα]

Το κανό «Χαβάη‛ιλόα» με το διπλό κύτος κατασκευάστηκε το 1993 με πιο παραδοσιακά υλικά από ό,τι το συγγενικό του σκάφος, το «Χοκουλέ‛α»

[Ευχαριστίες]

Χαβάη‛ιλόα στις σελίδες 21 και 23 : © Monte Costa