Όταν Σκοτεινιάζει Μέρα Μεσημέρι

ΑΠΟ ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΟΥΣ ΤΟΥ ΞΥΠΝΑ! ΣΤΗΝ ΑΝΓΚΟΛΑ ΚΑΙ ΣΤΗ ΖΑΜΠΙΑ

“ΝΑ ΣΚΟΤΕΙΝΙΑΣΕΙ μέρα μεσημέρι; Αδύνατον!” μπορεί να πουν κάποιοι. Όχι μόνο είναι δυνατόν, αλλά συμβαίνει και αρκετές φορές κάθε δεκαετία​—όποτε λαβαίνει χώρα μια ολική ηλιακή έκλειψη. Πώς γίνεται η ηλιακή έκλειψη, και γιατί αποτελεί τόσο εκπληκτικό θέαμα; Για να απαντήσουμε, ας ξεκινήσουμε με τη σελήνη.

Ξέρετε πώς αλλάζει η εμφάνιση της σελήνης καθώς διαγράφει τροχιά γύρω από τη γη; Όταν στον ουρανό η σελήνη βρίσκεται απέναντι από τον ήλιο βλέπουμε την πανσέληνο, όπως τη λέμε, να ξεπροβάλλει από την ανατολή ενώ ο ήλιος πέφτει στη δύση. Καθώς περνούν οι ημέρες, η σελήνη ξεπροβάλλει όλο και πιο αργά τη μία νύχτα μετά την άλλη, διασχίζοντας σταδιακά τον ουρανό ενώ κατευθύνεται προς τον ήλιο που ανατέλλει. Το φωτισμένο τμήμα της σελήνης μικραίνει προοδευτικά και τελικά γίνεται ένα απλό τέταρτο. Όταν η σελήνη και ο ήλιος συνυπάρχουν ταυτόχρονα όλη την ημέρα στον ουρανό, ακόμη και αυτό το τέταρτο εξαφανίζεται, και η σελήνη με τη σκοτεινή πλευρά της στραμμένη προς τη γη είναι σχεδόν αόρατη. Αυτό το φαινόμενο ονομάζεται νέα σελήνη. Έπειτα, η διαδικασία αντιστρέφεται καθώς η σελήνη απομακρύνεται από τον ήλιο και τελικά ξαναγίνεται πανσέληνος. Αυτός ο κύκλος επαναλαμβάνεται περίπου κάθε 28 ημέρες.

Απαραίτητο για μια ηλιακή έκλειψη είναι το να υπάρχει νέα σελήνη. Συνήθως η νέα σελήνη περνάει απλώς μπροστά από τον ήλιο στο φως της ημέρας χωρίς να το καταλάβουμε επειδή οι τροχιές τους δεν έρχονται στην ίδια ευθεία. Μερικές φορές, όμως, ο ήλιος, η σελήνη και η γη ευθυγραμμίζονται απόλυτα. Σε αυτή την περίπτωση, η σκιά της σελήνης πέφτει πάνω στην επιφάνεια της γης, δημιουργώντας έκλειψη.

Οι ηλιακές εκλείψεις προκύπτουν από μια μοναδική σχέση ανάμεσα στον ήλιο, στη σελήνη και στη γη. Ο ήλιος έχει τεράστιο μέγεθος—η διάμετρός του είναι 400 περίπου φορές μεγαλύτερη από της σελήνης. Είναι αξιοσημείωτο, όμως, ότι η απόσταση ήλιου-γης είναι 400 φορές μεγαλύτερη από την απόσταση σελήνης-γης. Ως αποτέλεσμα, σε εμάς φαίνεται ότι ο ήλιος και η σελήνη έχουν το ίδιο σχεδόν μέγεθος. Έτσι λοιπόν, μερικές φορές η σελήνη μπορεί να φαίνεται ότι καλύπτει τέλεια τον ήλιο.

Για να συμβεί μια τέτοια ολική ηλιακή έκλειψη, πρέπει όχι μόνο να είναι ο ήλιος, η σελήνη και η γη σε απόλυτη ευθυγράμμιση αλλά επίσης να βρίσκεται η σελήνη στο σημείο της τροχιάς της το οποίο θα είναι κοντά στη γη. a Σε αυτές τις περιπτώσεις το άκρο της κωνοειδούς σκιάς της σελήνης προκαλεί σκοτάδι κατά μήκος μιας στενής ζώνης στην επιφάνεια της γης.

Στην περίπτωση της ολικής έκλειψης της 21ης Ιουνίου 2001 η έκταση της σκιάς θα έφτανε τα 200 χιλιόμετρα. Η σκοτεινιά θα ξεκινούσε την πορεία της με την ανατολή του ήλιου στα ανοιχτά των ανατολικών ακτών της Νότιας Αμερικής και θα διέσχιζε το Νότιο Ατλαντικό, όπου και θα έφτανε στη μέγιστη διάρκειά της, δηλαδή περίπου πέντε λεπτά. Μετά το πέρασμά της από την Ανγκόλα, τη Ζάμπια, τη Ζιμπάμπουε και τη Μοζαμβίκη θα ολοκληρωνόταν με τη δύση στα ανοιχτά των ανατολικών ακτών της Μαδαγασκάρης. Ας δούμε πώς φάνηκε αυτό το  εντυπωσιακό ουράνιο θέαμα σε όσους το παρατήρησαν στην Ανγκόλα και στη Ζάμπια.

Προετοιμασίες για το Φαινόμενο

Με μεγάλες προσδοκίες, επαγγελματίες ερευνητές, ερασιτέχνες αστρονόμοι και πολλοί άλλοι κατέφθασαν στην Αφρική για αυτή την πρώτη ολική έκλειψη της νέας χιλιετίας. Εφόσον η Λουσάκα της Ζάμπιας ήταν η μόνη πρωτεύουσα από την οποία θα περνούσε η έκλειψη, πολλοί επισκέπτες πήγαν εκεί για να την παρατηρήσουν.

Αυτό ήταν πιθανώς το μεγαλύτερο τουριστικό αξιοθέατο που είχε ποτέ η Ζάμπια. Μόλις λίγες ημέρες πριν την έκλειψη, χιλιάδες επισκέπτες είχαν κατακλύσει τη Λουσάκα. Είχαν γίνει προετοιμασίες για το γεγονός μήνες νωρίτερα. Ξενοδοχεία, καταλύματα, χώροι κατασκήνωσης και ιδιωτικά σπίτια​—όλα ήταν γεμάτα από πλήθη επισκεπτών.

Υπήρχαν σημεία παρατήρησης για το κοινό γύρω από το αεροδρόμιο της Λουσάκα, όπου οι επισκέπτες μπορούσαν να φτάσουν το πρωί, να παρατηρήσουν το φαινόμενο και έπειτα να αναχωρήσουν το βράδυ. Επί εβδομάδες τηλεοπτικοί και ραδιοφωνικοί σταθμοί έκαναν ανακοινώσεις για το αναμενόμενο θέαμα, προειδοποιώντας επανειλημμένα για το πόσο επικίνδυνο είναι να κοιτάζει κάποιος κατευθείαν τον ήλιο. Οι πωλήσεις των ειδικών γυαλιών ξεπέρασαν κάθε προσδοκία και πολλά καταστήματα εξάντλησαν τα αποθέματά τους.

Ωστόσο, η έκλειψη θα συναντούσε την αφρικανική ήπειρο πρώτα στην Ανγκόλα, στην παραλιακή πόλη Σούμπε. Εδώ οι παρατηρητές θα μπορούσαν να βλέπουν την ολική έκλειψη επί τεσσεράμισι λεπτά​—η μεγαλύτερη διάρκεια στην ξηρά.

Μήνες πριν από την έκλειψη, διαφημιστικές πινακίδες οι οποίες ανακοίνωναν την έκλειψη και προειδοποιούσαν για τους κινδύνους τοποθετήθηκαν στην πρωτεύουσα της Ανγκόλας, τη Λουάντα, και σε άλλες μεγάλες πόλεις. Η σκιά της σελήνης πέρασε από το μέσο της χώρας, και έτσι λοιπόν όλη η Ανγκόλα είδε τουλάχιστον μια έντονη μερική έκλειψη. Η Λουάντα είδε να καλύπτεται το 96 τοις εκατό του δίσκου του ηλίου. Η κυβέρνηση, σε συνεργασία με ιδιωτικές εταιρίες, φρόντισε για την εισαγωγή και διανομή εκατομμυρίων ειδικών γυαλιών ηλίου. Πολλά δόθηκαν δωρεάν σε εκείνους που δεν μπορούσαν να τα αγοράσουν.

Στην Ανγκόλα, το κέντρο των σχετικών με την έκλειψη δραστηριοτήτων ήταν η Σούμπε, η οποία βρίσκεται σε μια όμορφη, στενή παραλιακή πεδιάδα ανάμεσα στο Νότιο Ατλαντικό και στο κεντρικό υψίπεδο της Ανγκόλας. Η περιοχή της Σούμπε δεν γνώρισε τις άσχημες συγκρούσεις που έχουν ερημώσει την Ανγκόλα, γι’ αυτό και οι επισκέπτες συναντούν μια αλώβητη πόλη 25.000 περίπου θερμών, φιλικών και ανοιχτόκαρδων κατοίκων. Ετοιμάστηκαν επιπρόσθετες τουριστικές εγκαταστάσεις για να φιλοξενηθούν όλοι οι επισκέπτες και έγιναν βελτιώσεις στο τοπικό δίκτυο ηλεκτροδότησης. Δημιουργήθηκε ένα ειδικό εργαστήριο από το οποίο μπορούσαν να παρατηρήσουν την έκλειψη επιστήμονες, υπουργοί και μέλη ανθρωπιστικών οργανώσεων από την Ανγκόλα και από άλλες χώρες. Κατασκευάστηκε μια μεγάλη εξέδρα στην παραλία όπου θα λάβαινε χώρα ένα πρωτοφανές για τη Σούμπε ψυχαγωγικό πρόγραμμα.

Φτάνει η Μεγάλη Ημέρα

Ένα από τα πλεονεκτήματα της παρατήρησης της έκλειψης από την Ανγκόλα ήταν ότι τον Ιούνιο ο καιρός είναι αρκετά ξηρός. Αλλά φανταστείτε την απογοήτευση όταν, μία ημέρα πριν από την έκλειψη, μαζεύτηκαν σύννεφα πάνω από την περιοχή της Σούμπε! Όλο το βράδυ και το επόμενο πρωί, η πόλη καλυπτόταν από βαριά σύννεφα. Θα έμεναν ανεκπλήρωτες οι προσδοκίες όλων εκείνων που ήθελαν να παραστούν μάρτυρες της έκλειψης; Κατά τις δέκα το πρωί, τα σύννεφα άρχισαν να διαλύονται, και προς το μεσημέρι ο ουρανός ήταν γαλανός και καθαρός. Τι ανακούφιση! Παρόμοια ανησυχία επικρατούσε και στη Ζάμπια, καθώς με το φως της ημέρας φάνηκε ένας μουντός, συννεφιασμένος ουρανός. Αλλά και εκεί η ορατότητα αποκαταστάθηκε την κατάλληλη στιγμή. Ακούστε καθώς αυτόπτες μάρτυρες περιγράφουν πώς εκτυλίχθηκαν τα γεγονότα.

Ανγκόλα: «Επιλέξαμε να παρατηρήσουμε την έκλειψη από ένα υπερυψωμένο σημείο με θέα τη θάλασσα. Όσο πλησίαζε η ώρα, κόσμος συγκεντρωνόταν στην παραλία της πόλης και σε επιλεγμένα σημεία από όπου μπορούσαν να δουν το φαινόμενο. Το μεσημέρι, όταν θα ξεκινούσε η έκλειψη, πολλοί φόρεσαν τα προστατευτικά γυαλιά τους και άρχισαν να παρακολουθούν το πρώτο “δάγκωμα” της σελήνης στο δίσκο του ήλιου. Λίγο μετά το μεσημέρι άρχισε η έκλειψη. Όσοι είχαν κιάλια ή κάποιο τηλεσκόπιο μπορούσαν να δουν αρκετές ηλιακές κηλίδες​—σκούρους λεκέδες πάνω στην επιφάνεια του ήλιου. Οι παρατηρητές είδαν τη σκιά να σκεπάζει αυτές τις κηλίδες μία μία. Καθώς προχωρούσε η έκλειψη, η θερμοκρασία έπεφτε αισθητά και το φως άρχισε να παίρνει ένα παράξενο χρώμα. Τελικά, όταν καλύφτηκε και το τελευταίο τμήμα του ήλιου από την κινούμενη σκιά, επικράτησε σκοτάδι».

 Ζάμπια: «Το γραφείο τμήματος των Μαρτύρων του Ιεχωβά της Ζάμπιας βρίσκεται στο Μακένι της Λουσάκα, σε ένα σχεδόν ιδανικό μέρος για την παρατήρηση της ολικής ηλιακής έκλειψης. Στις 3:07 μ.μ., η σελήνη άρχισε να κρύβει τον ήλιο. Ζώνες σκιάς γλιστρούσαν πάνω στους τοίχους των κτιρίων, δίνοντας την εντύπωση ελαφρού φωτεινού κυματισμού. Οι άνεμοι κόπασαν και τα πουλιά σώπασαν. Τα ζώα άρχισαν να ετοιμάζονται για το νυχτερινό τους ύπνο. Στις 3:09 μ.μ., μερικά δευτερόλεπτα πριν από την ολική έκλειψη, το μόνο που μπορούσε να δει κανείς από το δίσκο του ήλιου που εξαφανιζόταν ήταν λίγα φωτεινά τμήματα, και κατόπιν μόνο ένα. Αυτά τα φαινόμενα είναι γνωστά ως κόκκοι του Μπέιλι και διαμαντένιο δαχτυλίδι αντίστοιχα. b Στη συνέχεια εμφανίστηκε η χρωμόσφαιρα, μια αναλαμπή ροζ-κόκκινου χρώματος, και μετά η ολική έκλειψη και το σκοτάδι!»

Ανγκόλα: «Το εκθαμβωτικό φαινόμενο του διαμαντένιου δαχτυλιδιού προκάλεσε επιφωνήματα και φωνές. Έπειτα, στη 1:48 μ.μ., τοπική ώρα, άρχισε η ολική έκλειψη. Οι αντιδράσεις ήταν ποικίλες. Πολλοί απορροφήθηκαν τραβώντας φωτογραφίες. Άλλοι φώναζαν όλοι μαζί: “Ολική! Ολική! Ολική!” Κάποιοι άρχισαν να σφυρίζουν και να φωνάζουν ενθουσιασμένοι καθώς σκοτείνιασε μέρα μεσημέρι. Φωτεινές προεκτάσεις από την ατμόσφαιρα του ήλιου, η οποία έχει εκατομμύρια βαθμούς θερμοκρασία, φάνηκαν να ξεπετάγονται προς όλες τις κατευθύνσεις σχηματίζοντας το στέμμα. Μπορούσαμε να δούμε τόξα πυρακτωμένων αερίων γύρω από τη σκοτεινή περίμετρο της σελήνης. Ξαφνικά, σαν να είχε τρέξει ο χρόνος, η ολική έκλειψη τελείωσε και μια ακτίνα ηλιακού φωτός ξεπρόβαλε από την άλλη πλευρά της σκιάς.

»Καθώς άρχισε να φαίνεται ο ηλιακός δίσκος, είδαμε τις ηλιακές κηλίδες που πριν είχαν εξαφανιστεί να εμφανίζονται μία μία από το σκοτάδι ενώ ο ήλιος σταδιακά έπαιρνε και πάλι το γνωστό κυκλικό του σχήμα».

Ζάμπια: «Η ολική έκλειψη διήρκεσε εδώ 3 λεπτά και 14 δευτερόλεπτα, συνεπώς υπήρχε χρόνος για να νιώσει κανείς το δέος από αυτό το επιβλητικό φαινόμενο. Μολονότι ήταν σκοτάδι, υπήρχε ημίφως στον ορίζοντα. Αν και ο ουρανός ήταν ακόμη μπλε,  εμφανίστηκαν πλανήτες τους οποίους συνήθως κρύβει ο ήλιος​—για παράδειγμα, ήταν ευδιάκριτο το φως του Δία και του Κρόνου. Ίσως η πιο εντυπωσιακή πτυχή της έκλειψης ήταν το στέμμα του ήλιου. Εμφανίστηκε σαν μια ροζ-λευκή λάμψη γύρω από έναν μαύρο δίσκο. Καταγοητευμένοι, οι παρατηρητές το περιέγραψαν ως “εκπληκτικό, μεγαλειώδες”. Σταδιακά, ο δίσκος της σελήνης γλίστρησε στην άκρη, αποκαλύπτοντας ολοένα και περισσότερο το πρόσωπο του ήλιου και επιτρέποντας στις ακτίνες του να φτάσουν στη γη ανεμπόδιστα. Μέχρι τις 4:28, η έκλειψη είχε ολοκληρωθεί!»

Μαθήματα από την Έκλειψη

Μετά το φαινόμενο, πολλοί αναφέρθηκαν στη βαθιά επίδραση που άσκησε αυτή η εμπειρία επάνω τους. Στην Ανγκόλα μια γυναίκα είπε ότι παραλίγο να δακρύσει. Κάποια άλλη αναλογίστηκε το όμορφο δώρο το οποίο είχε χαρίσει ο Θεός. Επίσης μια άλλη γυναίκα τόνισε ότι μόνο ένας στοργικός Δημιουργός θα μπορούσε να είχε προμηθεύσει αυτό το θέαμα ώστε να μπορούν οι άνθρωποι να εκτιμήσουν την απίστευτη ομορφιά της πηγής από την οποία αντλεί ενέργεια η γη.

Έγινε φανερό ότι πολλοί άνθρωποι στην Αφρική τρέφουν μεγάλο σεβασμό για τον Δημιουργό και την Αγία Γραφή. Καθώς οι Μάρτυρες του Ιεχωβά στην πόλη Σούμπε μιλούσαν στους κατοίκους για την έκλειψη και έλεγαν ότι αυτό ήταν μόνο ένα από τα θαυμαστά έργα του Ιεχωβά, του Δημιουργού μας, εκείνοι έδειχναν γνήσιο ενδιαφέρον για αυτό το θέμα. Πολλοί δέχτηκαν με ενθουσιασμό αντίτυπα ενός πρόσφατου περιοδικού Η Σκοπιά το οποίο ασχολούνταν με αυτά τα θαυμαστά έργα.

Αυτό το ουράνιο φαινόμενο βοήθησε εκατομμύρια ανθρώπους να ξεχάσουν τα προβλήματά τους για λίγα λεπτά και να στρέψουν την προσοχή τους σε κάτι πραγματικά αναζωογονητικό και μεγαλειώδες. Βλέποντας ένδοξα χαρακτηριστικά του ήλιου τα οποία υπό φυσιολογικές συνθήκες δεν είναι ορατά, μερικοί αναλογίστηκαν την αόρατη αλλά ακόμη πιο θαυμαστή δόξα του Δημιουργού του ήλιου, του Ιεχωβά Θεού.

[Υποσημειώσεις]

[Διάγραμμα στη σελίδα 21]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

→ →

Ήλιος → Σελήνη ⇨ Σκοτεινή ζώνη ⇨ Γη

→ →

[Ευχαριστίες]

© 1998 Visual Language

[Εικόνες στη σελίδα 23]

Κόκκοι του Μπέιλι

Ολική έκλειψη

Διαμαντένιο δαχτυλίδι

[Ευχαριστίες]

Ευγενής παραχώρηση από Juan Carlos Casado, www.skylook.net

[Εικόνα στη σελίδα 23]

Παρατηρητές της έκλειψης στη Λουσάκα της Ζάμπιας