Υπάρχει Λύση;

ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ να κάνετε αν δεν χρειάζεστε πια κάποιο αντικείμενο; Μια απλή, προφανής απάντηση είναι: «Θα το πετάξω». Ωστόσο, η διαχείριση των αποβλήτων δεν είναι πάντα τόσο εύκολη υπόθεση. Πού θα το πετάξετε; Κάποιος ιταλικός περιβαλλοντικός σύλλογος υπολογίζει ότι ένα γυάλινο μπουκάλι που πετιέται στη θάλασσα θα χρειαστεί 1.000 χρόνια για να αποσυντεθεί. Αντίθετα, τα χαρτιά θα αποσυντεθούν σε τρεις μήνες μόνο. Ένα αποτσίγαρο μολύνει τη θάλασσα έως και 5 χρόνια, οι πλαστικές σακούλες από 10 ως 20 χρόνια, τα προϊόντα από  νάιλον 30 ως 40 χρόνια, οι κονσέρβες 500 χρόνια και το πολυστυρόλιο 1.000 χρόνια.

Η παραγωγή τέτοιων απορριμμάτων έχει αυξηθεί πάρα πολύ. Σήμερα η αγορά διαθέτει αφθονία προϊόντων, και ο κόσμος της διαφήμισης θέλει να μας κάνει να πιστέψουμε ότι τα χρειαζόμαστε όλα αυτά. Η βρετανική εφημερίδα Δε Γκάρντιαν (The Guardian) συνοψίζει το ζήτημα ως εξής: «Οι διαφημιστές μάς βοηθούν να ικανοποιούμε ανάγκες τις οποίες δεν είχαμε συνειδητοποιήσει ποτέ». Πράγματι, μπαίνουμε στον πειρασμό να αγοράσουμε ό,τι πιο πρόσφατο κυκλοφορεί στην αγορά, ανησυχώντας μήπως χάσουμε κάτι καινούριο. Και, ασφαλώς, στη διαφημιστική ορολογία «καινούριο» σημαίνει «καλύτερο και ανώτερο», ενώ «παλιό» σημαίνει «κατώτερο και ξεπερασμένο».

Έτσι λοιπόν, συχνά προτρεπόμαστε να αγοράσουμε κάτι καινούριο παρά να επισκευάσουμε κάτι παλιό. Το επιχείρημα που χρησιμοποιείται είναι πως η αντικατάσταση των παλιών πραγμάτων είναι πιο πρακτική και οικονομική από ό,τι η επισκευή τους. Μερικές φορές, αυτό είναι αλήθεια. Συνήθως, όμως, το να πετάξουμε το παλιό και να το αντικαταστήσουμε με καινούριο κοστίζει και είναι περιττό.

Πολλά προϊόντα σήμερα είναι φτιαγμένα για να πετιούνται. Ίσως είναι δύσκολο να επισκευαστούν​—και αυτό είναι κάτι που πρέπει να λαβαίνουμε υπόψη όταν κάνουμε αγορές. Ένα γερμανικό περιοδικό για καταναλωτές ανέφερε: «Η διάρκεια ζωής των προϊόντων γίνεται ολοένα και μικρότερη. Αυτό που χθες ήταν μοντέρνο σήμερα είναι ξεπερασμένο και συνήθως καταλήγει στα σκουπίδια. Ως εκ τούτου, πολύτιμες πρώτες ύλες μετατρέπονται καθημερινά σε άχρηστα σκουπίδια!»

Ωφελούν άραγε πραγματικά τον καταναλωτή όλες αυτές οι ανεξέλεγκτες αγορές; Στην πραγματικότητα, κερδισμένες είναι οι επιχειρήσεις, που σκοπό έχουν να γεμίζουν τα ταμεία τους. Η ελβετική εφημερίδα Ντι Βελτβόχε (Die Weltwoche) ισχυρίζεται: «Η οικονομική κατάρρευση θα ήταν σίγουρη αν όλοι χρησιμοποιούσαν τα ίδια έπιπλα ή το ίδιο αυτοκίνητο σε όλη τους τη ζωή ή ακόμη και για διπλάσιο χρόνο από ό,τι τώρα». Η οικονομική κατάρρευση ασφαλώς δεν είναι λύση, εφόσον αυτό θα οδηγούσε και τους καταναλωτές στην ανεργία. Ποιες είναι, λοιπόν, μερικές λύσεις στο πρόβλημα της συσσώρευσης απορριμμάτων;

Πέταμα, Ανακύκλωση ή Μείωση;

Μερικές βιομηχανοποιημένες χώρες ακολουθούν τον εύκολο δρόμο αδειάζοντας απλώς τα απόβλητά τους στις αναπτυσσόμενες χώρες. Παραδείγματος χάρη, σύμφωνα με μια έκθεση, «σε κάποια κακόφημη περιοχή στη Νιγηρία, βρέθηκε ότι 3.500 τόνοι τοξικών χημικών διέρρεαν από 8.000 και πλέον σκουριασμένα και διαβρωμένα βαρέλια, δηλητηριάζοντας και το έδαφος και τα υπόγεια νερά». Μια τέτοια μέθοδος διαχείρισης των αποβλήτων δεν φαίνεται να αποτελεί ούτε αποτελεσματική λύση ούτε αξιοθαύμαστο τρόπο συμπεριφοράς προς τους άλλους.

Τι θα λεχθεί για την ανακύκλωση των ανεπιθύμητων προϊόντων ώστε να χρησιμοποιούνται με άλλον τρόπο αντί να πετιούνται; Ασφαλώς, τέτοια προγράμματα απαιτούν από τους καταναλωτές να διαχωρίζουν τα απορρίμματά τους σε κατηγορίες, κάτι που ήδη απαιτεί ο νόμος σε μερικές περιοχές. Οι αρμόδιες αρχές μπορεί να ζητούν να ξεχωρίζονται τα απορρίμματα σε κατηγορίες όπως χαρτιά, χαρτόνια, μέταλλα, γυαλιά και οργανικά απόβλητα. Το γυαλί, επίσης, μπορεί να διαχωρίζεται ανάλογα με το χρώμα.

Η ανακύκλωση έχει σίγουρα τα πλεονεκτήματά της. Το βιβλίο 5.000 Μέρες για να Σώσουμε τον Πλανήτη (5000 Days to Save the Planet) παρατηρεί ότι η ανακύκλωση αλουμινίου «εξοικονομεί τεράστια ποσά ενέργειας» και μπορεί να «μειώσει την περιβαλλοντική βλάβη που προξενεί η επιφανειακή εξόρυξη βωξίτη». Το βιβλίο εξηγεί περαιτέρω το θέμα της ανακύκλωσης: «Για την ίδια ποσότητα παραγόμενου χαρτιού, η ανακύκλωση απαιτεί τη μισή μόνο ενέργεια και το ένα δέκατο του νερού. . . . Πολλά απόβλητα μπορούν να ανακτηθούν, να ανακυκλωθούν και να ξαναχρησιμοποιηθούν. . . . Ακόμη και εκεί όπου οι βιομηχανίες δεν μπορούν να ξαναχρησιμοποιήσουν τα απόβλητά τους, μπορούν μερικές φορές να τα ανακυκλώσουν για να τα χρησιμοποιήσουν άλλοι . . . Στην Ολλανδία, ένα δίκτυο ανακύκλωσης αποβλήτων λειτουργεί με επιτυχία από τις αρχές της δεκαετίας του 1970».

 Άλλες αρμόδιες υπηρεσίες, αντί να αναζητούν τρόπους για τη διαχείριση των απορριμμάτων, δίνουν μεγαλύτερη έμφαση στην αποφυγή της δημιουργίας αποβλήτων. Το παραπάνω βιβλίο προειδοποιεί ότι «απαιτείται επείγουσα δράση» προκειμένου «να εγκαταλείψει [η ανθρωπότητα] την τακτική της σπατάλης των οικονομικών πόρων . . . και να γίνει μια συντηρητική κοινωνία που περιορίζει στο ελάχιστο τα απόβλητα και μειώνει την ανάλωση των αποθεμάτων της».

Ωστόσο, όσοι θέλουν να “εγκαταλείψουν την τακτική της σπατάλης των οικονομικών πόρων” πρέπει να είναι διατεθειμένοι να χρησιμοποιούν τα αγαθά που αγοράζουν όσο το δυνατόν μεγαλύτερο διάστημα, πετώντας τα μόνο όταν δεν επιδέχονται πλέον επισκευή. Αν δεν θέλουν πια κάποιο αντικείμενο, το οποίο όμως μπορεί να χρησιμοποιηθεί ακόμη, πρέπει να το δίνουν σε άλλους που θα το χρησιμοποιήσουν. Το γραφείο του Γερμανικού Ινστιτούτου Εφαρμοσμένης Οικολογίας στο Ντάρμστατ υπολογίζει ότι ένα νοικοκυριό που εφαρμόζει πιστά την αρχή «Χρησιμοποιούμε αντί να πετάμε» θα παράγει ως και 75 τοις εκατό λιγότερα απορρίμματα από το μέσο νοικοκυριό.

Αλλά θα εφαρμόσουν αρκετά νοικοκυριά αυτές τις αρχές; Κάτι τέτοιο φαίνεται απίθανο. Το πρόβλημα της ανθρωπότητας με τα απορρίμματα αποτελεί απλώς ένα σύμπτωμα μεγαλύτερων προβλημάτων. Στη σημερινή σπάταλη κοινωνία, ολοένα και περισσότεροι άνθρωποι έχουν υιοθετήσει τη νοοτροπία της σπατάλης, όπως θα λέγαμε. Ας εξετάσουμε αυτή τη στάση​—καθώς και μερικές ακρότητες στις οποίες μπορεί να οδηγήσει.

Κίνδυνοι που Περιλαμβάνονται στη Νοοτροπία της Σπατάλης

Η νοοτροπία της σπατάλης μπορεί κάλλιστα να μην περιορίζεται απλώς και μόνο στο εύκολο πέταμα διαφόρων πραγμάτων. Μπορεί να κάνει τους ανθρώπους αχάριστους και απερίσκεπτους, με αποτέλεσμα να πετούν κατά συνήθεια μεγάλες ποσότητες άθικτης τροφής και άλλων υλικών. Οι άνθρωποι που είναι εγωκεντρικοί και επηρεάζονται από τις περαστικές μόδες και από ασήμαντες αρέσκειες και απαρέσκειες μπορεί να νιώθουν διαρκώς υποχρεωμένοι να αντικαθιστούν παλιά ρούχα, έπιπλα και άλλα είδη με καινούρια.

Εντούτοις, η νοοτροπία της σπατάλης μπορεί να μην περιορίζεται μόνο σε πράγματα. Μια γερμανική μελέτη που ασχολείται με την αξιοποίηση των οικιακών απορριμμάτων ανέφερε πρόσφατα: «Ο τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίζουμε την επίπλωση του σαλονιού μας, που δεν μας αρέσει πια και την πετάμε έπειτα από πέντε χρόνια για να την αντικαταστήσουμε με καινούρια, βρίσκει το αντίγραφό του στον τρόπο με τον οποίο μεταχειριζόμαστε τους ανθρώπους. Το ερώτημα είναι πόσο καιρό μπορεί να το ανεχτεί αυτό η κοινωνία μας». Η έκθεση εξηγεί: «Όταν κάποιος δεν μπορεί πια να αποδίδει στο μέγιστο των δυνατοτήτων του, αντικαθίσταται. Εξάλλου, υπάρχουν άφθονοι εργάτες διαθέσιμοι!»

Στο βιβλίο του Η Γη σε Αβεβαιότητα (Earth in the Balance), ο πρώην αντιπρόεδρος των ΗΠΑ Αλ Γκορ απηύθυνε το σχετικό ερώτημα: «Αν έχουμε φτάσει στο σημείο να βλέπουμε τα πράγματα που χρησιμοποιούμε ως αναλώσιμα, μήπως έχουμε αλλάξει και τον τρόπο με τον οποίο σκεφτόμαστε για τους συνανθρώπους μας; . . . Μήπως, με τον καιρό, έχουμε χάσει την εκτίμησή μας για τη μοναδικότητα του κάθε ανθρώπου;»

Οι άνθρωποι που χάνουν την εκτίμηση και το σεβασμό τους για τους άλλους κατά πάσα πιθανότητα το βρίσκουν ευκολότερο​—και λιγότερο αξιοκατάκριτο—​να απορρίψουν φίλους ή το γαμήλιο σύντροφό τους. Σχολιάζοντας αυτόν τον τρόπο σκέψης, η γερμανική εφημερίδα Ζουντόιτσε Τσάιτουνγκ (Süddeutsche Zeitung) αναφέρει: «Αγοράζουμε καινούρια ρούχα δύο φορές το χρόνο, καινούριο αυτοκίνητο κάθε τέσσερα χρόνια, καινούρια επίπλωση για το σαλόνι μας κάθε δέκα χρόνια. Κάθε χρόνο αναζητούμε καινούριο μέρος για διακοπές. Αλλάζουμε  σπίτια, επαγγέλματα, επιχειρήσεις​—γιατί, λοιπόν, να μην αλλάξουμε και το γαμήλιο σύντροφό μας;»

Πολλοί σήμερα φαίνονται διατεθειμένοι να πετάξουν σχεδόν οτιδήποτε μόλις το βαρεθούν. Σε μια ευρωπαϊκή χώρα, λόγου χάρη, υπολογίζεται ότι το 1999 εγκαταλείφθηκαν από τους ιδιοκτήτες τους 100.000 γάτες και 96.000 σκύλοι. Μια μαχητική υποστηρίκτρια των ζώων σε εκείνη τη χώρα λέει ότι οι συμπολίτες της «δεν θεωρούν μακροχρόνια δέσμευση την κατοχή ενός κατοικίδιου. Αγοράζουν ένα κουταβάκι το Σεπτέμβριο και το εγκαταλείπουν [έναν χρόνο αργότερα όταν πάνε διακοπές] τον Αύγουστο». Ακόμη χειρότερο είναι το γεγονός ότι η νοοτροπία της σπατάλης επηρεάζει και την ίδια την ανθρώπινη ζωή.

Έλλειψη Σεβασμού για τη Ζωή

Πολλοί σήμερα φαίνεται να πιστεύουν ότι η ζωή τους δεν έχει και πολύ μεγάλη αξία. Πώς συμβαίνει αυτό; Λόγου χάρη, ένα ευρωπαϊκό περιοδικό ανέφερε πρόσφατα ότι η τάση των νέων να ριψοκινδυνεύουν έχει αυξηθεί τα τελευταία χρόνια. Αυτό μπορεί να φανεί από το γεγονός ότι έχουν μεγάλη επιθυμία να συμμετέχουν σε επικίνδυνα αθλήματα. Προκειμένου να ζήσουν μερικές στιγμές συγκίνησης, είναι διατεθειμένοι να ριψοκινδυνεύσουν την ίδια τους τη ζωή! Οι κερδοσκόποι επιχειρηματίες εκμεταλλεύονται ευχαρίστως αυτή την τάση. Ένας Γερμανός πολιτικός ανέφερε ότι εκείνοι που προωθούν τα επικίνδυνα αθλήματα «συνήθως θεωρούν το κέρδος πιο σημαντικό από την ανθρώπινη υγεία και ζωή».

Και τι θα λεχθεί για τις αγέννητες ζωές που πετιούνται; Η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας υπολογίζει ότι «σε όλο τον κόσμο συλλαμβάνονται ετησίως περίπου 75 εκατομμύρια παιδιά τα οποία στην πραγματικότητα δεν τα θέλει κανείς. Για πολλές γυναίκες, η έκτρωση είναι η μόνη λύση». Ακόμη και μετά τη γέννηση, τα βρέφη κινδυνεύουν. Σύμφωνα με τη βραζιλιάνικη εφημερίδα Ο Εστάντο ντε Σ. Πάολο (O Estado de S. Paulo), «οι περιπτώσεις μωρών που εγκαταλείπονται στους δρόμους αυξάνονται». Μήπως συμβαίνει αυτό στην περιοχή όπου ζείτε;

Παντού γύρω μας στο σημερινό κόσμο βλέπουμε αποδείξεις τού ότι η ανθρώπινη ζωή συχνά θεωρείται φτηνή, άνευ αξίας, κάτι που μπορεί να πεταχτεί χωρίς πολλή σκέψη. Βλέπουμε αυτή την τάση στη βία που παρουσιάζεται στα δημοφιλή μέσα ψυχαγωγίας, με τους «ήρωες» να σφαγιάζουν δεκάδες «κακούς» σε μία και μόνο κινηματογραφική ταινία ή τηλεοπτικό πρόγραμμα. Τη βλέπουμε στο αυξανόμενο κύμα βίαιου εγκλήματος το οποίο σαρώνει τη γη, με τους κλέφτες να σκοτώνουν τα θύματά τους για λίγα χρήματα​—ή για κανέναν απολύτως λόγο. Τη βλέπουμε επίσης στις ειδήσεις, καθώς ακούμε τα θλιβερά νέα για τρομοκρατικές ενέργειες, εθνικές εκκαθαρίσεις και ολοκληρωτικές γενοκτονίες, στις οποίες σφαγιάζονται άνθρωποι ανελέητα και αδιακρίτως​—πολύτιμες ζωές που πετιούνται σαν σκουπίδια.

Μολονότι ίσως δεν μπορούμε να αποφύγουμε το να ζούμε σε μια σπάταλη κοινωνία, μπορούμε να αποφύγουμε τη νοοτροπία της σπατάλης. Το επόμενο άρθρο θα αναλύσει τι μπορεί να μας βοηθήσει να αντεπεξέλθουμε στη σημερινή σπάταλη κοινωνία και να αντιμετωπίσουμε την ανεπιθύμητη στάση που συνδέεται με αυτήν.

[Εικόνα στη σελίδα 6]

Σε πολλά μέρη η ανακύκλωση είναι υποχρεωτική

[Εικόνες στη σελίδα 7]

Μήπως οι μεταβαλλόμενες μόδες σάς αναγκάζουν να πετάτε καλά ρούχα για να αγοράζετε καινούρια;

[Εικόνα στη σελίδα 8]

Η αγέννητη ζωή πρέπει να θεωρείται πολύτιμη, όχι να πετιέται

[Ευχαριστίες]

Index Stock Photography Inc./BSIP Agency

[Εικόνα στη σελίδα 8]

Η ζωή είναι εξαιρετικά πολύτιμη και δεν πρέπει να τη ριψοκινδυνεύουμε χάρη των συγκινήσεων