Πίστη υπό Δοκιμασία στη Σλοβακία

ΑΦΗΓΗΣΗ ΑΠΟ ΤΟΝ ΓΙΑΝ ΜΠΑΛΙ

ΓΕΝΝΗΘΗΚΑ στις 24 Δεκεμβρίου 1910 στο Ζάχορ, ένα χωριό που τώρα βρίσκεται στην ανατολική Σλοβακία. Εκείνον τον καιρό το χωριό μας ανήκε στην αυστροουγγρική αυτοκρατορία. Το 1913 πήγα με τη μητέρα μου στις Ηνωμένες Πολιτείες για να μείνουμε με τον πατέρα μου, ο οποίος είχε φύγει νωρίτερα από το Ζάχορ. Δύο χρόνια από τότε που εγκατασταθήκαμε στο Γκάρι, της Ιντιάνα, γεννήθηκε η αδελφή μου, η Άννα. Έπειτα ο πατέρας μου αρρώστησε και πέθανε το 1917.

Μου άρεσε πολύ να μελετάω​—ιδιαίτερα με ενδιέφερε η θρησκεία. Στην Καλβινιστική Εκκλησία, όπου πήγαινα στο κατηχητικό, ο δάσκαλος διέκρινε το ενδιαφέρον μου για τα πνευματικά πράγματα. Για να ικανοποιήσει την πνευματική μου πείνα, μου έδωσε ένα αντίτυπο της Έκδοσης της Βίβλου του Χόλμαν, η οποία περιείχε περίπου 4.000 ερωτήσεις και απαντήσεις. Σε αυτήν υπήρχε αρκετή ύλη για να στοχαστεί ένας 11χρονος σαν εμένα.

“Αυτή Είναι η Αλήθεια”

Εκείνα τα πρώτα χρόνια, μερικοί από τους Σλοβάκους μετανάστες στην περιοχή όπου ζούσαμε έγιναν Σπουδαστές της Γραφής, όπως ήταν γνωστοί τότε οι Μάρτυρες του Ιεχωβά. Ένας από αυτούς ήταν και ο θείος μου, ο Μίχαλ Μπάλι, ο οποίος μας μιλούσε για τις Γραφικές αλήθειες. Αλλά το 1922, η αδελφή μου και εγώ μαζί με τη μητέρα μας επιστρέψαμε στο Ζάχορ, το οποίο τότε είχε γίνει μέρος της ανατολικής Τσεχοσλοβακίας.

Σύντομα, ο θείος Μίχαλ μού έστειλε ολόκληρη τη σειρά των Γραφικών Μελετών, του Κάρολου Τέηζ Ρώσσελ, καθώς και ανατυπώσεις παλιών περιοδικών Σκοπιά μέχρι και το πρώτο τεύχος της 1ης Ιουλίου 1879. Τα διάβασα όλα, μερικά τμήματα αρκετές φορές, και πείστηκα ότι είχα βρει τη Γραφική αλήθεια που έψαχνα.

Περίπου εκείνη την εποχή μερικοί Σπουδαστές της Γραφής με σλοβακική καταγωγή επέστρεψαν από τις Ηνωμένες Πολιτείες στην πατρίδα τους. Αυτοί σχημάτισαν τους πρώτους ομίλους των Σπουδαστών της Γραφής στη σλοβακική γλώσσα στην Τσεχοσλοβακία. Η μητέρα μου και εγώ παρακολουθούσαμε αυτές τις πρώτες συναθροίσεις στο χωριό μας, το Ζάχορ, καθώς και σε άλλα κοντινά μέρη.

Εκείνες οι συναθροίσεις έμοιαζαν με αυτές που διεξήγαν οι Χριστιανοί τον πρώτο αιώνα. Συνήθως συναντιόμασταν στο σπίτι κάποιου Σπουδαστή της Γραφής, όπου καθόμασταν γύρω από ένα τραπέζι με μια λάμπα πετρελαίου στη μέση. Επειδή ήμουν ο νεότερος, καθόμουν λίγο πιο πίσω και άκουγα μέσα στο σκοτάδι. Μερικές φορές, ωστόσο, με προσκαλούσαν να συμμετάσχω. Όταν οι άλλοι ήταν κάπως αβέβαιοι για μια απόδοση στη σλοβακική γλώσσα, έλεγαν: «Γιαν, τι λέει το αγγλικό κείμενο  εδώ;» Πλησίαζα με ενθουσιασμό κοντά στη λάμπα και μετέφραζα στη σλοβακική αυτό που έλεγε το αγγλικό έντυπο.

Μεταξύ εκείνων που έγιναν Σπουδαστές της Γραφής στις Ηνωμένες Πολιτείες και επέστρεψαν στην Τσεχοσλοβακία, όπως είχε διαμορφωθεί τότε, ήταν και ο Μίχαλ Σάλατα. Επέστρεψε στο κοντινό χωριό Σέτσοβτσε, στο οποίο ζούσε κάποτε, και βοήθησε να οργανωθεί το έργο κηρύγματος στην Τσεχοσλοβακία. Ο αδελφός Σάλατα με έπαιρνε μαζί του σε περιοδείες κηρύγματος. Τότε, το 1924, σε ηλικία 13 ετών, του ζήτησα να με βαφτίσει. Αν και η μητέρα μου πίστευε ότι ήμουν κάπως νέος για ένα τόσο σοβαρό βήμα, την έπεισα ότι είχα πάρει μια σταθερή απόφαση. Έτσι λοιπόν, εκείνον τον Ιούλιο σε μια μονοήμερη συνέλευση κοντά στον ποταμό Όνταβα, συμβόλισα την αφιέρωσή μου στον Ιεχωβά με το βάφτισμα σε αυτόν τον ποταμό.

Πολύτιμα Προνόμια Υπηρεσίας

Όταν ήμουν 17 ετών, άκουσα ότι θα γινόταν μια κηδεία μερικά χιλιόμετρα μακριά από το χωριό στο οποίο κήρυττα. Θα ήταν η πρώτη κηδεία που θα έκαναν οι Σπουδαστές της Γραφής σε εκείνη την περιοχή. Φτάνοντας, πέρασα ανάμεσα από τους περίεργους χωρικούς και κατευθύνθηκα στον ομιλητή. Όταν πήγα κοντά του, εκείνος γύρισε προς το μέρος μου και είπε: «Θα μιλήσω εγώ πρώτα και έπειτα θα συνεχίσεις εσύ».

Ανέπτυξα την ομιλία μου με βάση το εδάφιο 1 Πέτρου 4:7, το οποίο λέει: «Το τέλος . . . όλων των πραγμάτων έχει πλησιάσει». Έδειξα από τις Γραφές ότι είναι κοντά ακόμη και το τέλος των δεινών και του θανάτου, και μίλησα για την ελπίδα της ανάστασης. (Ιωάννης 5:28, 29· Πράξεις 24:15) Παρά το γεγονός ότι φαινόμουν νεότερος από ό,τι ήμουν​—ή ίσως χάρη σε αυτό—​όλο το ακροατήριο άκουγε με προσοχή.

Συνταρακτικά νέα υπήρχαν στη Σκοπιά 15 Σεπτεμβρίου 1931 (15 Οκτωβρίου 1931, στην ελληνική), η οποία εξηγούσε ότι δεν θέλαμε να είμαστε πλέον γνωστοί ως Σπουδαστές της Γραφής ή με οποιοδήποτε άλλο τέτοιο όνομα αλλά ότι θέλαμε να είμαστε γνωστοί ως Μάρτυρες του Ιεχωβά. Αφού διάβασαν αυτή την πληροφορία, οι Σπουδαστές της Γραφής στην περιοχή μας έκαναν διευθετήσεις για μια ειδική συνάθροιση. Συγκεντρώθηκαν περίπου 100 Σπουδαστές της Γραφής στο χωριό Πόζντισοβτσε. Εκεί είχα το προνόμιο να κάνω μια ομιλία με θέμα «Το Νέο Όνομα», η οποία βασιζόταν στο άρθρο της Σκοπιάς που αναφέρεται παραπάνω.

Με μεγάλη χαρά όλοι οι παρόντες σήκωσαν τα χέρια τους όταν τους ζητήθηκε να αποδεχτούν την ίδια απόφαση την οποία είχαν υιοθετήσει οι ομόπιστοί μας σε άλλα μέρη του κόσμου. Έπειτα στείλαμε ένα τηλεγράφημα στα παγκόσμια κεντρικά γραφεία των Μαρτύρων του Ιεχωβά, στο Μπρούκλιν της Νέας Υόρκης, το οποίο ανέφερε: «Εμείς, οι Μάρτυρες του Ιεχωβά που συγκεντρωθήκαμε σήμερα στο Πόζντισοβτσε, συμφωνούμε με την εξήγηση που υπάρχει στη Σκοπιά η οποία αφορά το νέο όνομα, και δεχόμαστε αυτό το νέο όνομα, Μάρτυρες του Ιεχωβά».

Οι απέραντες εκτάσεις της Σλοβακίας και της Υπερκαρπαθίας, οι οποίες πριν από το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο ήταν μέρος της Τσεχοσλοβακίας, αποτέλεσαν παραγωγικό αγρό για τη Χριστιανική διακονία μας. Καλύπταμε αυτόν το μεγάλο τομέα με τα πόδια καθώς και με τρένα, λεωφορεία και ποδήλατα. Τότε παρουσιαζόταν σε πολλές πόλεις το «Φωτόδραμα της Δημιουργίας», ένας συνδυασμός κινηματογραφικής ταινίας και προβολής διαφανειών μαζί με ήχο. Έπειτα από κάθε παρουσίαση συλλέγονταν διευθύνσεις ενδιαφερόμενων ατόμων. Μου δίνονταν πολλές τέτοιες διευθύνσεις και μου ζητήθηκε να οργανώνω τους Μάρτυρες που θα επισκέπτονταν τους ενδιαφερομένους. Σε μερικές πόλεις, νοικιάζαμε αίθουσες όπου έκανα κάποια ειδική ομιλία μετά την προβολή.

Τη δεκαετία του 1930, είχα το προνόμιο να παρακολουθήσω ως εκπρόσωπος μεγαλύτερες συνελεύσεις στην πρωτεύουσα, την Πράγα. Το 1932 οργανώθηκε η πρώτη διεθνής συνέλευση στην Τσεχοσλοβακία. Συγκεντρωθήκαμε στο Θέατρο Βαριετέ. Το θέμα της δημόσιας ομιλίας, «Η Ευρώπη Μπροστά στην Καταστροφή», τράβηξε την προσοχή των ανθρώπων και την παρακολούθησαν περίπου 1.500 άτομα. Μια άλλη διεθνής συνέλευση  διεξάχθηκε στην Πράγα το 1937, και είχα το προνόμιο να κάνω μια από τις ομιλίες. Ήταν παρόντες εκπρόσωποι από πολλές ευρωπαϊκές χώρες, και όλοι μας λάβαμε την αναγκαία ενθάρρυνση η οποία μας βοήθησε να υπομείνουμε τις δοκιμασίες που ακολούθησαν σύντομα στη διάρκεια του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου.

Γάμος και Σοβαρές Δοκιμασίες

Από τότε που επιστρέψαμε στην Τσεχοσλοβακία, η μητέρα μου και εγώ συνεργαζόμασταν στενά στο έργο κηρύγματος με άλλους Σπουδαστές της Γραφής στο γειτονικό χωριό Πόζντισοβτσε. Εκεί παρατήρησα μια ελκυστική κοπέλα ονόματι Άννα Ραχάλοβα. Όταν μεγαλώσαμε λίγο ακόμη, καταλάβαμε ότι τα αισθήματά μας περιλάμβαναν κάτι περισσότερο από απλή Χριστιανική, αδελφική στοργή. Το 1937 παντρευτήκαμε. Από τότε και έπειτα, η Άννα με υποστήριζε ακόμη και στους “δυσμενείς καιρούς” οι οποίοι ακολούθησαν.​—2 Τιμόθεο 4:2.

Λίγο καιρό μετά το γάμο μας, ήταν σαφές ότι η Ευρώπη ετοιμαζόταν για το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Το Νοέμβριο του 1938, οι νότιες περιοχές της Υπερκαρπαθίας και της Σλοβακίας προσαρτήθηκαν στην Ουγγαρία, η οποία συνεργαζόταν με τη ναζιστική Γερμανία. Οι συναθροίσεις μας απαγορεύτηκαν από την ουγγρική αστυνομία και έπρεπε να δίνουμε τακτικά αναφορά στο αστυνομικό τμήμα.

Μετά την έναρξη του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου το Σεπτέμβριο του 1939, αρκετούς από εμάς που μέναμε στο Ζάχορ, άντρες και γυναίκες, μας συνέλαβαν και μας μετέφεραν σε ένα παλιό κάστρο κοντά στην πόλη Μούκατσοβο, η οποία τώρα ανήκει στην Ουκρανία. Εκεί βρήκαμε πολλούς Μάρτυρες από τις εκκλησίες της Υπερκαρπαθίας. Έπειτα από ανακρίσεις τριών ή τεσσάρων μηνών και συχνούς ξυλοδαρμούς, περάσαμε από δίκη σε ένα ειδικό στρατοδικείο. Σε όλους μας υποβλήθηκε μόνο μία ερώτηση: «Θέλεις να πολεμήσεις στο πλευρό της Ουγγαρίας εναντίον της ΕΣΣΔ;» Όταν αρνηθήκαμε, μας καταδίκασαν και τελικά μας έστειλαν στις φυλακές της Μάργκιτ Μπούλεβαρντ 85, στη Βουδαπέστη.

Όλοι οι κρατούμενοι υποσιτίζονταν. Σύντομα εξαπλώθηκαν επιδημίες και οι φυλακισμένοι άρχισαν να πεθαίνουν. Πόσο συγκινητικό ήταν το ότι η σύζυγός μου ταξίδεψε όλη εκείνη την απόσταση από το Ζάχορ για να με δει! Αν και μπορέσαμε να μιλήσουμε μόνο για πέντε περίπου λεπτά πίσω από τα σίδερα, ήμουν ευγνώμων στον Ιεχωβά για αυτή την πιστή σύντροφο. a

Από τη Φυλακή στο Στρατόπεδο Εργασίας

Από τη φυλακή με μετέφεραν κατευθείαν στο Γιασμπέρενι, στην Ουγγαρία, όπου είχαν μεταφερθεί 160 περίπου Μάρτυρες. Ενόσω βρισκόμασταν εκεί, ένας Ούγγρος αξιωματικός μάς ανακοίνωσε την τελευταία ευκαιρία που μας έδινε η ουγγρική κυβέρνηση: «Αν θέλετε να υπηρετήσετε στο στρατό, κάντε ένα βήμα μπροστά». Κανένας δεν το έκανε. Ο αξιωματικός είπε: «Αν και δεν συμφωνώ με αυτό που κάνετε, θαυμάζω την αποφασιστικότητά σας να παραμείνετε πιστοί».

Μερικές ημέρες αργότερα επιβιβαστήκαμε σε ένα πλοίο στον ποταμό Δούναβη και ξεκινήσαμε το ταξίδι μας για κάποιο στρατόπεδο εργασίας κοντά στη γιουγκοσλαβική πόλη Μπορ. Στο πλοίο, οι στρατιώτες και ο αξιωματικός τους προσπάθησαν επανειλημμένα να μας κάνουν να συμβιβάσουμε την πίστη μας. Ο αξιωματικός έβαζε τους στρατιώτες να μας χτυπούν με τα τουφέκια τους, να μας κλωτσούν με τις μπότες τους και να χρησιμοποιούν άλλες μεθόδους βασανισμού.

Όταν μας παρέδωσαν στον υπολοχαγό Άντρας Μπόλογκ, το διοικητή του στρατοπέδου εργασίας στο Μπορ, εκείνος μας είπε: «Αν αληθεύουν αυτά που άκουσα για εσάς, σύντομα θα πεθάνετε». Αλλά  όταν διάβασε το σφραγισμένο μήνυμα από τους κυβερνητικούς αξιωματούχους, μας μεταχειρίστηκε με σεβασμό. Ο Μπόλογκ μάς έδωσε σχετική ελευθερία κινήσεων ενώ μας επέτρεψε ακόμη και να φτιάξουμε μια παράγκα για εμάς. Αν και η τροφή ήταν λιγοστή, είχαμε τη δική μας κουζίνα και έτσι το φαγητό μοιραζόταν δίκαια.

Το Μάρτιο του 1944, η Γερμανία άρχισε να καταλαμβάνει την Ουγγαρία. Εκείνον τον καιρό ένας διοικητής ευνοούμενος των Ναζί, ονόματι Έντε Μόρανι, αντικατέστησε τον Μπόλογκ. Επέβαλε αυστηρή πειθαρχία που έμοιαζε πολύ με αυτήν που ίσχυε στα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Σύντομα, όμως, πλησίασαν τα ρωσικά στρατεύματα και το στρατόπεδο του Μπορ εκκενώθηκε. Αργότερα, κατά την πορεία μας, ήμασταν αυτόπτες μάρτυρες της σφαγής των Εβραίων στο Τσέρβενκο. Είχαμε σωθεί σαν από θαύμα.

Όταν φτάναμε στα σύνορα Ουγγαρίας-Αυστρίας, λάβαμε την εντολή να σκάψουμε χαρακώματα για αυτόματα όπλα. Εξηγήσαμε ότι γι’ αυτό ακριβώς είχαμε φυλακιστεί, επειδή είχαμε αρνηθεί να αναμειχθούμε σε στρατιωτικές δραστηριότητες. Λόγω του ότι ήμουν στο μπροστινό μέρος της ομάδας, ένας Ούγγρος αξιωματικός με άρπαξε και άρχισε να με χτυπάει. «Θα σε σκοτώσω!» ούρλιαζε. «Αν δεν εργαστείς, οι άλλοι θα ακολουθήσουν το δικό σου κακό παράδειγμα!» Η ζωή μου σώθηκε χάρη στη γενναία επέμβαση του Άντρας Μπάρτα, ενός μεγαλύτερου σε ηλικία Μάρτυρα, ο οποίος αναλάμβανε την ηγεσία στο έργο κηρύγματος που κάναμε. b

Μερικές εβδομάδες αργότερα, ο πόλεμος τελείωσε και πήραμε το δρόμο της επιστροφής. Άλλοι κρατούμενοι, οι οποίοι είχαν ελευθερωθεί από το Μπορ νωρίτερα, ανέφεραν ότι όλους εμάς που μας είχαν πάρει στο Τσέρβενκο μας είχαν σκοτώσει. Έτσι λοιπόν, επί περίπου έξι μήνες, η γυναίκα μου πίστευε ότι ήταν χήρα. Πόση έκπληξη ένιωσε την ημέρα που με είδε στην πόρτα! Δάκρυα χαράς έτρεχαν από τα μάτια μας καθώς αγκαλιαζόμασταν έπειτα από χρόνια αποχωρισμού.

Αναδιοργάνωση του Έργου

Έπειτα από το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο η Σλοβακία επανενώθηκε με την Τσεχία και σχημάτισαν την Τσεχοσλοβακία. Εντούτοις, η Υπερκαρπαθία, ένα μεγάλο μέρος της οποίας ανήκε στην Τσεχοσλοβακία πριν από τον πόλεμο, προσαρτήθηκε στην Ουκρανία της Σοβιετικής Ένωσης. Το 1945, ο Μίχαλ Μόσκαλ και εγώ πήγαμε στην Μπρατισλάβα, τη σημερινή πρωτεύουσα της Σλοβακίας, όπου συναντηθήκαμε με υπεύθυνους αδελφούς για να αναδιοργανώσουμε το έργο κηρύγματος. Παρά το γεγονός ότι ήμασταν σωματικά και συναισθηματικά εξουθενωμένοι, αδημονούσαμε να συνεχίσουμε την εκπλήρωση της αποστολής μας κηρύττοντας τα καλά νέα της Βασιλείας του Θεού.​—Ματθαίος 24:14· 28:18-20.

Μετά τον πόλεμο, οι συνελεύσεις έδωσαν μεγάλη ώθηση στο έργο μας. Το Σεπτέμβριο του 1946 η πρώτη συνέλευση για όλη τη χώρα διεξάχθηκε στην πόλη Μπρνο. Είχα το προνόμιο να εκφωνήσω μια ομιλία με θέμα: «Ο Θερισμός, το Τέλος του Κόσμου».

Το 1947 διεξάχθηκε μια άλλη πανεθνική συνέλευση στο Μπρνο. Εκεί, ο Νάθαν Ο. Νορ, ο Μίλτον  Τζ. Χένσελ και ο Χέιντεν Κ. Κάβινγκτον, επισκέπτες από τα παγκόσμια κεντρικά γραφεία των Μαρτύρων του Ιεχωβά στο Μπρούκλιν της Νέας Υόρκης, έκαναν ενθαρρυντικές ομιλίες. Είχα το προνόμιο να υπηρετήσω ως διερμηνέας για τις ομιλίες τους. Αν και είχαμε περίπου 1.400 διαγγελείς της Βασιλείας στην Τσεχοσλοβακία εκείνη την εποχή, τη δημόσια ομιλία παρακολούθησαν περίπου 2.300 άτομα.

Μας Διώκουν οι Κομμουνιστές

Το 1948 οι κομμουνιστές ανέλαβαν την εξουσία στη χώρα και σύντομα επιβλήθηκε απαγόρευση στο έργο μας κηρύγματος η οποία διήρκεσε 40 χρόνια. Το 1952 οι αρχές έβαλαν πολλούς από εμάς τους οποίους θεωρούσαν αρχηγούς στη φυλακή. Οι περισσότεροι κατηγορήθηκαν για ανατρεπτικές ενέργειες αλλά μερικοί από εμάς κατηγορηθήκαμε για εσχάτη προδοσία. Με φυλάκισαν και με ανέκριναν επί 18 μήνες. Όταν ρώτησα με ποια έννοια ήμουν προδότης, ο δικαστής είπε: «Μιλάς για τη Βασιλεία του Θεού. Και λες ότι αυτή θα αναλάβει τη διακυβέρνηση του κόσμου. Σε αυτό περιλαμβάνεται και η Τσεχοσλοβακία».

«Αν είναι έτσι», απάντησα, «τότε θα έπρεπε να δικάζετε ως προδότες όλους όσους λένε την Κυριακή Προσευχή και ζητάνε “να έρθει η Βασιλεία του Θεού”». Παρ’ όλα αυτά, καταδικάστηκα σε πεντέμισι χρόνια φυλάκιση και με έστειλαν στη διαβόητη κομμουνιστική φυλακή της Τσεχοσλοβακίας, στην πόλη Γιάχιμοβ.

Αφού εξέτισα το μεγαλύτερο μέρος της ποινής μου, αποφυλακίστηκα. Η σύζυγός μου, η Άννα, με είχε υποστηρίξει πιστά με επιστολές και επισκέψεις, καθώς και φροντίζοντας την κόρη μας τη Μάρια. Τελικά, ξανασμίξαμε ως οικογένεια, και συνεχίσαμε τις Χριστιανικές μας δραστηριότητες υπό την επιφάνεια.

Πλούσια Ζωή στην Υπηρεσία του Ιεχωβά

Τα περασμένα 70 και πλέον χρόνια, οι Μάρτυρες του Ιεχωβά στην περιοχή μας έχουν υπηρετήσει κάτω από διάφορες καταστάσεις, τον περισσότερο καιρό υπό την κομμουνιστική κυριαρχία. Είναι αλήθεια ότι έχω γεράσει και έχω εξασθενήσει σωματικά, ωστόσο μπορώ ακόμη να υπηρετώ ως Χριστιανός πρεσβύτερος στο Ζάχορ, μαζί με πιστούς αδελφούς όπως ο Γιαν Κόρπα-Όντο, ο οποίος ζει ακόμη σε ηλικία 98 ετών. c Η αγαπημένη μου σύζυγος, ένα πραγματικό δώρο που μου έδωσε ο Ιεχωβά, πέθανε το 1996.

Έχω ακόμη ζωντανή στο μυαλό μου την εικόνα μιας φανταστικής σκηνής η οποία περιγράφεται στις σελίδες 228 ως 231 του βιβλίου Η Οδός Προς τον Παράδεισο (The Way to Paradise), το οποίο εκδόθηκε το 1924. Το βιβλίο ζητούσε από τον αναγνώστη να φανταστεί ότι βρίσκεται στον Παράδεισο και ότι ακούει τυχαία δύο άτομα τα οποία είχαν αναστηθεί. Τα άτομα αναρωτιούνταν πού βρίσκονταν. Τότε κάποιος από τους επιζώντες του Αρμαγεδδώνα είχε το προνόμιο να εξηγήσει στα δύο άτομα ότι είχαν αναστηθεί στον Παράδεισο. (Λουκάς 23:43) Αν επιζήσω από τον Αρμαγεδδώνα, θα ήθελα να εξηγήσω αυτά τα πράγματα στη σύζυγό μου, στη μητέρα μου και σε άλλα αγαπημένα μου πρόσωπα όταν θα αναστηθούν. Αλλά αν πεθάνω πριν από τον Αρμαγεδδώνα, αποβλέπω στον καιρό κατά τον οποίο κάποιος θα μου μιλήσει στο νέο κόσμο σχετικά με τα γεγονότα που θα έχουν συμβεί μετά το θάνατό μου.

Τώρα εξακολουθώ να εκτιμώ το μοναδικό και ιδιαίτερα συναρπαστικό προνόμιο που έχω να μιλάω στον Υπέρτατο Κύριο του σύμπαντος και να μπορώ να τον πλησιάζω. Είμαι αποφασισμένος να συνεχίσω να ζω σε αρμονία με τα λόγια του αποστόλου Παύλου στο εδάφιο Ρωμαίους 14:8: «Και αν ζούμε, ζούμε για τον Ιεχωβά, και αν πεθαίνουμε, πεθαίνουμε για τον Ιεχωβά. Συνεπώς, και αν ζούμε και αν πεθαίνουμε, ανήκουμε στον Ιεχωβά».

[Υποσημειώσεις]

[Εικόνα στη σελίδα 21]

Με την Άννα, έναν χρόνο μετά το γάμο μας

[Εικόνες στη σελίδα 22]

Με τον Νάθαν Ο. Νορ στη συνέλευση του Μπρνο το 1947