Ο Σκαντζόχοιρος της Υπαίθρου

ΑΠΟ ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΟ ΤΟΥ ΞΥΠΝΑ! ΣΤΗ ΒΡΕΤΑΝΙΑ

Η ΛΕΥΚΗ ομίχλη κάλυπτε την κοιλάδα Τάιν στα βόρεια της Αγγλίας, και μέσα στο σούρουπο το γαλήνιο αεράκι μετέφερε μακριά το κρώξιμο των κοράκων. Περπατούσα σε κάποιο μονοπάτι του δάσους όταν ένα ανεπαίσθητο θρόισμα ανάμεσα στα πεσμένα κόκκινα, καφέ και κίτρινα φύλλα τράβηξε την προσοχή μου. Είδα φευγαλέα δύο κοντά, λεπτά πίσω πόδια να εξαφανίζονται μέσα σε μια σχισμή στη στεγνή όχθη του ρεύματος που ακολουθούσα.

Με μια πιο κοντινή ματιά ανακάλυψα έναν σκαντζόχοιρο ο οποίος ετοίμαζε με προσοχή το χειμερινό του κατάλυμα. Είχε ήδη μεταφέρει εκεί φύλλα, ξερά χόρτα και φτέρες. Έφτιαχνε το κρεβάτι του στο οποίο θα κοιμόταν τις ψυχρές χειμωνιάτικες μέρες και νύχτες.

Εύκολα αναγνωρίζει κανείς αυτόν το συμπαθητικό μικρό σκαντζόχοιρο που ζει στους λόφους, στους αγρούς και στα δάση. Το κεφάλι και ο λαιμός του καλύπτονται με τραχύ τρίχωμα ανοιχτού καφέ χρώματος, αλλά το πιο αξιοσημείωτο χαρακτηριστικό του είναι το προστατευτικό κάλυμμα αγκαθιών με κίτρινες απολήξεις. Τα αγκάθια, τα οποία έχουν μήκος περίπου δύο εκατοστών και είναι πολύ αιχμηρά, βγαίνουν μέσα από την παχιά γούνα και σχηματίζονται ακτινωτά κατά ομάδες καλύπτοντας τον κορμό του σώματός του. Κάθε αγκάθι έχει 22 με 24 διαμήκεις ραβδώσεις και αναπτύσσεται σχεδόν κάθετα πάνω σε μια ημισφαιρική βάση. Κοντά στη βάση του, κάθε αγκάθι έχει έναν στενό λαιμό που λυγίζει απότομα. Αυτό σημαίνει ότι αν ο σκαντζόχοιρος πέσει από ψηλά, μπορεί να επιβιώσει επειδή τα αγκάθια του σχηματίζουν τέτοια γωνία ώστε δεν τρυπούν το δέρμα του. Τι θαύμα σχεδίου!

Όταν αντιληφθεί κίνδυνο, ο σκαντζόχοιρος παίρνει αμυντική στάση με το να συσφαιρωθεί. Ισχυροί μύες τραβούν το αγκαθωτό δέρμα του τεντώνοντάς το γύρω από όλο το σώμα​—προς τα μέσα στα πλάγια και προς τα κάτω στην μπροστινή και πίσω άκρη​—όπως το κορδόνι περίσφιγξης κλείνει έναν μαλακό δερμάτινο σάκο. Αυτό το προστατευτικό κάλυμμα σκεπάζει το κεφάλι, την ουρά, τα πόδια και το κάτω μέρος του με έναν μανδύα από αγκάθια. Το ζώο μπορεί να παραμείνει σε αυτή την αμυντική θέση για αρκετή ώρα.

 Κατά το σούρουπο ο σκαντζόχοιρος συνήθως πεινάει. Εκτός από έντομα και σκουλήκια, το δείπνο του μπορεί να περιλαμβάνει ποντίκια, βατράχους, αρουραίους, σαύρες και, μερικές φορές, καρπούς και μούρα. Ο σκαντζόχοιρος έχει οξεία ακοή. Το ίδιο ισχύει και για την όσφρησή του, όπως μπορείτε να διαπιστώσετε ρίχνοντας μια ματιά στο μυτερό ρύγχος του και στα υγρά ρουθούνια του.

Εχθροί​—Φυσικοί και Μη

Οι σκαντζόχοιροι έχουν πολύ λίγους φυσικούς εχθρούς πέρα από τις αλεπούδες και τους ασβούς. Ο ασβός μπορεί εύκολα να «ξετυλίξει» έναν σκαντζόχοιρο με τα δυνατά νύχια των μπροστινών ποδιών του, χωρίς να τον τρυπήσουν τα αγκάθια. Αρκετές φορές έχω βρει δέρμα σκαντζόχοιρου​—πιθανόν το μόνο που απέμεινε από το δείπνο κάποιου ασβού. Από την άλλη μεριά, η αλεπού δεν μπορεί να τα βάλει με τα αγκάθια αλλά ίσως προσπαθήσει να κυλήσει το σκαντζόχοιρο μέχρι το νερό, όπου αυτός είτε θα «ξετυλιχτεί» είτε θα πνιγεί. Ως καλός κολυμβητής, ο σκαντζόχοιρος έχει μια θαυμάσια ευκαιρία να καταφύγει σε κάποια κρυψώνα ανάμεσα σε βράχους ή σε κάποια τρύπα στην όχθη του ποταμού, πριν τον πιάσει η αλεπού και τον κατασπαράξει.

Οι τσιγγάνοι και κάποιοι άλλοι άνθρωποι της υπαίθρου τρώνε σκαντζόχοιρους τους οποίους ψήνουν σε πήλινα σκεύη. Όταν τα σκεύη κρυώσουν και ανοιχτούν, τα αγκάθια βγαίνουν και μένει το μαγειρεμένο κρέας​—«ένα εκλεκτό πιάτο», σύμφωνα με το βιβλίο του Ζαν-Πολ Κλεμπέρ Οι Τσιγγάνοι (The Gypsies). Σήμερα, είναι λυπηρό να βλέπει κανείς μεγάλους αριθμούς σκαντζόχοιρων να σκοτώνονται από αυτοκίνητα. Φαίνεται πως είναι ιδιαίτερα τρωτοί αμέσως μόλις ξυπνούν από τη χειμερία νάρκη και αρχίζουν να αναζητούν τροφή. Αλλά αν ο σκαντζόχοιρος καταφέρει  να επιβιώσει παρ’ όλους αυτούς τους εχθρούς, φυσικούς και μη, μπορεί να ζήσει περίπου έξι χρόνια και να φτάσει τα 25 εκατοστά σε μήκος.

Αναπαραγωγή, Χειμερία Νάρκη και Αναζήτηση Τροφής

Το αρσενικό και το θηλυκό ζευγαρώνουν την περίοδο από το Μάιο μέχρι τον Ιούλιο, και για δεύτερη φορά αργότερα την ίδια περίοδο. Η κυοφορία διαρκεί από τέσσερις ως έξι εβδομάδες, και γεννιούνται τρία με τέσσερα μικρά, με βάρος λιγότερο από 30 γραμμάρια το καθένα. Εφόσον δεν βλέπουν και δεν ακούν, είναι ευάλωτα επί δύο εβδομάδες μετά τη γέννησή τους. Έπειτα οι μαλακές τρίχες τους αντικαθίστανται βαθμιαία από αγκάθια. Επίσης αποκτούν την ικανότητα να συσφαιρώνονται πλήρως. Αν κάποιος τα ενοχλήσει προτού έρθει αυτή η στιγμή, πηδάνε απότομα στον αέρα και βγάζουν μια διαπεραστική σφυριχτή φωνή. Αυτό το στοιχείο του αιφνιδιασμού αποθαρρύνει πολλά αρπακτικά.

Το λίπος που συσσωρεύει τους ζεστούς μήνες με την τροφή του θα θρέψει το σκαντζόχοιρο κατά τη χειμερία νάρκη. Εκείνη την περίοδο, η θερμοκρασία του σώματός του μειώνεται πάρα πολύ και η αναπνοή του μόλις που ακούγεται. Αυτό το ζώο έχει έναν ειδικό αδένα για τη χειμερία νάρκη, ο οποίος ελέγχει τη θερμότητα του σώματος. Αν η θερμοκρασία του πέσει πολύ κατά τη χειμερία νάρκη, ο αδένας παράγει περισσότερη θερμότητα, αρκετή για να αφυπνίσει το ζώο ώστε να βρει ένα πιο θερμό και πιο προστατευμένο σημείο. Κατά το χειμερινό του ύπνο, ο σκαντζόχοιρος δεν χάνει ποτέ ολοκληρωτικά την επαφή με τον έξω κόσμο. Αντιλαμβάνεται κάθε ήχο που ακούγεται κοντά του, με αποτέλεσμα να κάνει ανεπαίσθητες κινήσεις.

Αν περιοριστεί σε έναν κήπο, σύντομα ο σκαντζόχοιρος θα αναρριχηθεί σε κάποιον τοίχο, φράχτη ή ακόμη και σε σωλήνα αποχέτευσης για να διαφύγει, εφόσον χρειάζεται μεγάλες εκτάσεις για να αναζητήσει τροφή. Γι’ αυτόν το λόγο παραμένει ζώο που ζει στο φυσικό του περιβάλλον και δεν είναι εύκολο να γίνει κατοικίδιο. Στην πραγματικότητα, αυτό είναι καλύτερο επειδή οι σκαντζόχοιροι στο φυσικό τους περιβάλλον συνήθως είναι γεμάτοι ψύλλους. Αλλά οι περιπλανήσεις αυτών των χαριτωμένων, ελκυστικών ζώων στη βρετανική ύπαιθρο είναι ένα από εκείνα τα πράγματα που παρουσιάζουν μεγάλο ενδιαφέρον, για τα οποία είμαι πάντα ευγνώμων στον Δημιουργό μας, τον Ιεχωβά Θεό.

[Εικόνα στη σελίδα 15]

Συσφαιρωμένος σκαντζόχοιρος

[Εικόνα στη σελίδα 16]

Απεικόνιση σκαντζόχοιρου από την Μπίατριξ Πότερ στο βιβλίο με ιστορίες για παιδιά: «Το Παραμύθι της Κυρίας Τίγκι-Γουίνκλ», το οποίο εξέδωσε το 1905

[Εικόνα στη σελίδα 16]

Κοινός σκαντζόχοιρος, ηλικίας μιας εβδομάδας

[Εικόνες στη σελίδα 17]

Σκαντζόχοιρος της Νότιας Αφρικής