Εθνικό Πάρκο του Ναϊρόμπι​—Εκεί Όπου τα Ζώα Περιπλανιούνται Ελεύθερα

ΑΠΟ ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΟ ΤΟΥ ΞΥΠΝΑ! ΣΤΗΝ ΚΕΝΥΑ

ΕΙΝΑΙ έξι και μισή το πρωί. Ο ήλιος που ανατέλλει στον ορίζοντα μοιάζει με μεγάλο κατακόκκινο κόσμημα ασυνήθιστης μεγαλοπρέπειας. Αναγγέλλοντας τη χαραυγή μιας ακόμη ημέρας, οι ακτίνες του διαπερνούν τα τζάμια των ψηλών κτιρίων που στεγάζουν γραφεία, δημιουργώντας μια εξαίσια χρυσαφιά απόχρωση. Λίγο πιο πέρα από αυτά τα συγκροτήματα γραφείων, εκτυλίσσεται με θεαματικό τρόπο ένα συγκλονιστικό πραγματικό γεγονός.

Κάποιο λιοντάρι που κρύβεται μέσα στην ψηλή βλάστηση πλησιάζει αθόρυβα ένα ιμπάλα το οποίο βόσκει εδώ και λίγη ώρα. Διαισθανόμενη τον κίνδυνο, η νεαρή αντιλόπη τινάζεται αστραπιαία και τώρα νιώθει πίσω της την ανάσα του λιονταριού. Αρχίζει μια σφοδρή, άγρια καταδίωξη. Αν το λιοντάρι τα καταφέρει, θα θέσει σε εφαρμογή τον αποκαλούμενο νόμο της ζούγκλας για να επιβάλει την ποινή στο δύσμοιρο ζώο.

Τέτοιες επικές καταδιώξεις επαναλαμβάνονται καθημερινά στο Εθνικό Πάρκο, το οποίο βρίσκεται στις παρυφές του Ναϊρόμπι, της πρωτεύουσας της Κένυας. Εκεί, άνθρωποι και ζώα ζουν πολύ κοντά. Μάλιστα, το 1962 ένα λιοντάρι εμφανίστηκε έξω από κάποιο πολυτελές ξενοδοχείο, ίσως διεκδικώντας την πάλαι ποτέ εκτεταμένη επικράτειά του. Πώς κατέληξαν τα ζώα και οι κάτοικοι της πόλης να μοιράζονται αυτό το ίδιο περιβάλλον;

Δύσκολο Ξεκίνημα

Η ίδρυση του πάρκου δεν ήταν εύκολη υπόθεση. Έπρεπε να ξεπεραστούν πολλά εμπόδια προτού μπορέσουν τα ζώα να απολαύσουν τα οφέλη ενός καλά προστατευμένου περιβάλλοντος. Μέχρι τις αρχές του 20ού αιώνα τα ζώα περιπλανιούνταν ανεμπόδιστα στις απέραντες εκτάσεις της Ανατολικής Αφρικής. Εδώ, οι άνθρωποι είχαν ανέκαθεν στενούς δεσμούς με τα άγρια ζώα, και έβοσκαν τα κοπάδια τους πολύ κοντά τους. Μάλιστα, μερικοί μεταχειρίζονταν ορισμένα από αυτά ως αγροτικά ζώα!

Ωστόσο, στη χώρα συνέρρευσαν κυνηγοί μεγάλων θηραμάτων οπλισμένοι με  τουφέκια, πολλοί από τους οποίους ήθελαν να συλλέξουν όσο το δυνατόν περισσότερα τρόπαια. Ανάμεσά τους ήταν και ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ Θεόδωρος Ρούσβελτ, ο οποίος ήρθε στην Κένυα το 1909 προκειμένου να συλλέξει δείγματα φυσικής ιστορίας για μουσεία. Συνοδευόμενος από 600 αχθοφόρους και επαγγελματίες κυνηγούς, σκότωσε 500 και πλέον ζώα και έστειλε τα δέρματά τους στην πατρίδα του. Την ίδια περίπου εποχή υπήρχε και κάποιος άλλος διάσημος κυνηγός, ο Εδουάρδος, Πρίγκιπας της Ουαλίας. Οι δραστηριότητές τους έκαναν δημοφιλή τα σαφάρι για κυνήγι μεγάλων θηραμάτων. Φυσικά, η σφαίρα ήταν γρηγορότερη και έβρισκε το στόχο της με μεγαλύτερη ακρίβεια από το παραδοσιακό τόξο και βέλος.

Με την ολοκλήρωση της περίφημης Τρελής Γραμμής, όπως ήταν γνωστή τότε η σιδηροδρομική γραμμή Κένυας-Ουγκάντας, η περιοχή γύρω από το Ναϊρόμπι έγινε κατοικήσιμη για τον άνθρωπο, με αποτέλεσμα να περιοριστεί ακόμη περισσότερο η ελεύθερη μετακίνηση των ζώων. Ο ολοκληρωτικός εκτοπισμός τους πλησίαζε.

Τότε, κατά τη δεκαετία του 1930, κάποιοι ύψωσαν τη φωνή τους υπερασπιζόμενοι τα ζώα. Ο Άρτσι Ρίτσι, φύλακας θηραμάτων τότε, και ο Μέρβιν Κάουι, λογιστής, ήταν μεταξύ εκείνων των ακτιβιστών. Μέσω συνεδρίων και δημοσιευμάτων, ζητούσαν από τις αποικιακές αρχές να ιδρύσουν ένα εθνικό πάρκο το οποίο θα περιόριζε​—αν δεν μπορούσε να σταματήσει—​τον αλόγιστο αφανισμό των ζώων. Η κυβέρνηση δίσταζε να υιοθετήσει την ιδέα. Δεν ήταν διατεθειμένη να χρησιμοποιήσει γη μόνο και μόνο για να διατηρηθεί η χλωρίδα και η πανίδα σε μια περιοχή η οποία μετατρεπόταν στο μεγαλύτερο αστικό οικισμό της Ανατολικής Αφρικής.

Οι προσπάθειες διατήρησης δέχτηκαν νέο πλήγμα κατά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο όταν στρατεύματα κατέστρεψαν στη διάρκεια ασκήσεων την περιοχή στην οποία βρίσκεται σήμερα το πάρκο. Ακόμη και ζώα έπεσαν θύματα του πολέμου. Η συνεχής παρουσία στρατιωτών στην περιοχή έκανε τα ζώα να χάσουν το φόβο τους για τον άνθρωπο, και έτσι αυξήθηκαν οι πιθανότητες να γίνουν ανθρωποφάγα. Για να αποφευχθεί ένα τέτοιο ενδεχόμενο, μερικά ζώα, μεταξύ των οποίων και μια διάσημη λέαινα, η Λούλου, καθώς και η αξιαγάπητη αγέλη στην οποία ανήκε, θανατώθηκαν.

Ωστόσο, οι αρχές άλλαξαν στάση, πολλά από τα εμπόδια υπερπηδήθηκαν και οι υπέρμαχοι για τη διατήρηση του περιβάλλοντος πέτυχαν το στόχο τους. Τελικά, έπειτα από μακρά και πολυτάραχη κυοφορία, γεννήθηκε το Εθνικό Πάρκο του Ναϊρόμπι—το πρώτο πάρκο αυτού του είδους στην Ανατολική Αφρική—στις 16 Δεκεμβρίου 1946, όταν ο τότε αποικιακός κυβερνήτης της Κένυας, Σερ Φίλιπ Μίτσελ, υπέγραψε το σχετικό «πιστοποιητικό γέννησης».

Παράδεισος για τον Επισκέπτη

Σε σύγκριση με τα άλλα πάρκα θηραμάτων της Ανατολικής Αφρικής, το Εθνικό Πάρκο του Ναϊρόμπι είναι μικρό. Όπως υπολογίζεται, η έκτασή του είναι 117 τετραγωνικά χιλιόμετρα, και η κύρια είσοδός του απέχει λιγότερο από 10 χιλιόμετρα από το κέντρο του Ναϊρόμπι. Η φήμη του, όμως, οφείλεται σε αυτό ακριβώς το μικρό του μέγεθος. Λίγα μέρη στη γη δίνουν στον επισκέπτη την πανοραμική θέα που προσφέρει αυτό το καταφύγιο ζώων—μια σπάνια αντίθεση ανάμεσα στη γοργά αναπτυσσόμενη πόλη του Ναϊρόμπι και στην αφρικανική σαβάνα.

Το μικρό μέγεθος του πάρκου δίνει τη δυνατότητα στον επισκέπτη να δει τα περισσότερα από τα μεγάλα ζώα, εκτός από τον ελέφαντα, πολύ πιο κοντά το ένα με το άλλο από ό,τι στα μεγάλα πάρκα και καταφύγια. Περιέχει 100 είδη θηλαστικών και πάνω από 400 είδη πτηνών. Το πάρκο βρίσκεται κοντά στην πορεία που ακολουθούν τα αεροσκάφη φτάνοντας στο διεθνές αεροδρόμιο του Ναϊρόμπι.

Ο επισκέπτης που βρίσκεται στο Ναϊρόμπι μπορεί να αφήσει τις ανέσεις ενός σύγχρονου ξενοδοχείου της πόλης, να προσπεράσει με το αυτοκίνητο εντυπωσιακά κτίρια γραφείων και να φτάσει μέσα σε μερικά λεπτά σε πανάρχαιες πεδιάδες, θαμνότοπους και δάση. Εδώ, μπορεί να δει σε δράση λιοντάρια και άλλα ζώα που κυνηγούν. Η εικόνα τέτοιων αρπακτικών που τρέχουν πίσω από το θήραμά τους με φόντο τους αστραφτερούς ουρανοξύστες της πόλης δεν ξεχνιέται εύκολα.

Το πάρκο βρίθει από ζώα, όπως βουβάλια, λεοπαρδάλεις,  γατόπαρδους, καμηλοπαρδάλεις, πιθήκους, εκατοντάδες αντιλόπες και το σπάνιο μαύρο ρινόκερο ο οποίος είναι είδος υπό απειλή. Τα περισσότερα από αυτά ζουν μόνιμα εδώ. Την περίοδο της ξηρασίας, τους μήνες Φεβρουάριο/Μάρτιο και Αύγουστο/Σεπτέμβριο, μπορεί να δει κανείς μεγάλες αγέλες μεταναστευτικών ζώων, όπως τα γκνου, κοντά στους πολλούς νερόλακκους που υπάρχουν στο πάρκο.

Σε μερικούς νερόλακκους, που είναι εύλογα γνωστοί ως νερόλακκοι του ιπποπόταμου, ομάδες αυτών των γιγάντων που μοιάζουν με βαρέλια μένουν κάτω από το νερό όλη την ημέρα και βγαίνουν έξω για να βοσκήσουν τη νύχτα. Γύρω από αυτές τις υδάτινες πηγές έχουν σχηματιστεί φυσικά μονοπάτια στα οποία μπορεί κανείς να περπατήσει αφού αφήσει το όχημά του. Ωστόσο, προσέξτε: Τέτοιου είδους περίπατοι μπορεί να είναι πολύ επικίνδυνοι, καθώς σε μερικούς νερόλακκους ζουν αρπακτικοί κροκόδειλοι, οι οποίοι ίσως ξεκουράζονται στις όχθες χωρίς να γίνονται αντιληπτοί από τον ανυποψίαστο επισκέπτη! Για να μη γίνετε γεύμα τους, θα ήταν καλό να περπατάτε συνοδεία κάποιου εκπαιδευμένου φύλακα του πάρκου.

Στο πάρκο ζουν πάρα πολλά είδη γνωστών πτηνών. Η στρουθοκάμηλος, το μεγαλύτερο εν ζωή πτηνό στον κόσμο, η οποία ξεπερνάει σε ύψος τα δύο μέτρα, έχει βρει μόνιμη κατοικία εδώ. Ψηλά, στον ουρανό της πόλης, πετάει ο κακόφημος γύπας, που έχει αναλάβει να φέρει σε πέρας ένα εκκαθαριστικό έργο. Αυτό το φαινομενικά άχαρο πουλί είναι πραγματικό δώρο για το πάρκο εφόσον καθαρίζει το περιβάλλον από οποιοδήποτε πτώμα το οποίο διαφορετικά θα γεννούσε βακτήρια επιβλαβή για τα άλλα ζώα.

Κάποια στιγμή μπορεί να δείτε το πουλί γραμματέας. Πίσω από τα αφτιά του έχει ένα λοφίο με φτερά τα οποία μοιάζουν με τις πένες που χρησιμοποιούσαν κάποτε οι γραμματείς για να γράφουν. Πάντοτε βιαστικό, φαίνεται σαν να τρέχει από το ένα ραντεβού στο άλλο. Υπάρχουν επίσης σφυροκέφαλοι, εστεμμένοι γερανοί, εφιππιόρυγχοι πελαργοί και ερωδιοί οι βουκόλοι.

Το πάρκο, αν και σχετικά μικρό, αποτελεί οικολογικό αριστούργημα. Στο δυτικό τμήμα του, ένα δάσος, το οποίο καλύπτει σχεδόν το 6 τοις εκατό του εδάφους, δέχεται βροχοπτώσεις ύψους μεταξύ 700 και 1.100 χιλιοστών ετησίως. Εδώ, μπορεί να δει κανείς αφθονία δέντρων στα οποία περιλαμβάνονται το καλόδεντρο το ακρωτηριανό και ο όμορφος κρότωνας. Εκτεταμένες πεδιάδες, κοιλάδες και πλαγιές καλύπτουν το νότιο και το ανατολικό τμήμα, όπου οι βροχοπτώσεις κυμαίνονται μεταξύ των 500 και των 700 χιλιοστών. Ο συνδυασμός φυτών όπως το αγρωστώδες Themeda triandra, οι χουρμαδιές της ερήμου, το Acokanthera schimperi και αρκετοί τύποι ακακίας δημιουργεί ένα περιβάλλον αυθεντικής σαβάνας στην περιοχή.

Επίσης εντυπωσιακοί είναι οι μεγαλοπρεπείς απότομοι βράχοι οι οποίοι φτάνουν μέχρι τον πυθμένα της κοιλάδας, 100 μέτρα πιο κάτω. Η αναρρίχηση σε αυτούς τους βράχους μπορεί να αποτελέσει εξουθενωτικό εγχείρημα για αυτούς που τους αρέσει η ορειβασία​—τουλάχιστον για όσους είναι διατεθειμένοι να το αποτολμήσουν!

Το Πάρκο Απειλείται

Πολλά προβλήματα που σχετίζονται με τη διατήρηση της άγριας ζωής έχουν έναν κοινό παρονομαστή​—τον άνθρωπο. Χάρη στις ανθρώπινες “προσπάθειες ανάπτυξης”, το Εθνικό Πάρκο του Ναϊρόμπι ίσως σύντομα να αποτελεί παρελθόν. Η πόλη του Ναϊρόμπι, η κοινότητα των ανθρώπων από τους οποίους το πάρκο κέρδισε παγκόσμια αναγνώριση, συνεχίζει να επεκτείνεται, αφήνοντας ελάχιστο χώρο για τα ζώα. Καθώς ολοένα και περισσότεροι εγκαθίστανται στην αστική περιοχή, η ζήτηση γης συνεχίζει να αυξάνεται, και τα ζώα δεν προβάλλουν καμία αντίσταση. Τα υγρά απόβλητα των γειτονικών εργοστασίων απειλούν επίσης όλες τις μορφές ζωής του πάρκου.

Ένας άλλος βασικός παράγοντας για την επιβίωση του πάρκου είναι η ύπαρξη μεταναστευτικής οδού για μερικά ζώα. Μεγάλο μέρος του πάρκου είναι περιφραγμένο για να εμποδίζει τα ζώα να ξεστρατίζουν και να μπαίνουν στην πόλη. Η εντατική καλλιέργεια και η βόσκηση οικόσιτων κοπαδιών κλείνουν το μικρό διάδρομο που έχει απομείνει στη νότια πλευρά του πάρκου. Ο ολικός αποκλεισμός μπορεί να επιφέρει τραγικά αποτελέσματα. Τα ζώα που φεύγουν αναζητώντας βοσκότοπους μπορεί να μην έχουν ποτέ την ευκαιρία να επιστρέψουν! Προκειμένου να διαφυλάξει τη μεταναστευτική οδό, η Υπηρεσία Άγριας Ζωής της Κένυας, ο κύριος οργανισμός της χώρας για τη διατήρηση της άγριας ζωής, μίσθωσε κάποια έκταση που συνορεύει με το πάρκο. Παρά τα προβλήματα, το Εθνικό Πάρκο του Ναϊρόμπι συνεχίζει να ελκύει κάθε χρόνο χιλιάδες επισκέπτες που έρχονται για να δουν τις αξιοθαύμαστες αντιθέσεις του.

[Εικόνα στη σελίδα 24]

Καμηλοπάρδαλη

[Εικόνα στη σελίδα 25]

Λεοπάρδαλη

 [Εικόνα στη σελίδα 26]

Κοπάδι μαραμπού

[Εικόνα στη σελίδα 26]

Κροκόδειλος

[Εικόνα στη σελίδα 26]

Λιοντάρι

[Εικόνα στη σελίδα 26]

Εστεμμένος γερανός

[Εικόνα στη σελίδα 26]

Μαύρος ρινόκερος

[Εικόνα στη σελίδα 26]

Στρουθοκάμηλος